Leki stosowane w

chorobach przewodu

pokarmowego

Dr n. farm. Anna Wiktorowska-

Owczarek

Podstawowe funkcje przewodu

pokarmowego



Produkcja soku żołądkowego



Wymioty



Perystaltyka jelit i usuwanie kału



Synteza i uwalnianie żółci

Objawy chorób przewodu
pokarmowego



Ostry ból brzucha – jest objawem
chorób o ostrym przebiegu, które
mogą być niebezpieczne dla zdrowia
i życia. Ból pojawia się nagle lub jego
natężenie narasta w ciągu kilku dni.
Często wymaga doraźnego leczenia
operacyjnego (tzw. ostry brzuch).

Objawy chorób przewodu
pokarmowego



Przewlekły ból brzucha – ma
zwykle charakter trzewny i trwa
miesiącami lub latami. Może być stały
o zmiennym natężeniu lub – częściej
– pojawia się okresowo, utrzymując
się dniami lub tygodniami.



Jest objawem przewlekłej choroby
organicznej lub zaburzeń czynnościowych
przewodu pokarmowego.

Przyczyny bólu przewlekłego



Przyczyny czynnościowe:



Zespół jelita drażliwego



Dyspepsja czynnościowa



Przewlekły czynnościowy ból brzucha



Przyczyny organiczne:



Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka
i dwunastnicy, choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku

Przyczyny bólu przewlekłego



Kamica pęcheżyka i dróg żółciowych



Przewlekłe zapalenie trzustki



Nowotwory narządów jamy brzusznej



Nieinfekcyjne zapalenie jelit – choroba

Leśniewskiego i Crohna, wrzodziejące

zapalenie jelita grubego, niedokrwienne i

popromienne zapalenie jelit



Choroby infekcyjne i pasożytnicze jelit –

gruźlica, promienica, tasiemczyca,

glistnica, włośnica

Przyczyny bólu przewlekłego



Przewlekłe zapalenie wątroby



Celiakia



Zaburzenia trawienia dwucukrów i inne
stany prowadzące do fermentacji



Choroby układu nerwowego –
stwardnienie rozsiane, półpasiec,
nerwoból

Nudności i wymioty/nausea,
vomiting



Nudności – to nieprzyjemne,
niebolesne, subiektywne uczucie
potrzeby zwymiotowania



Wymioty – to gwałtowne wyrzucenie
treści żołądka przez usta, w wyniku
silnych skurczów mięśni brzucha i
klatki piersiowej.

Nudności i wymioty/nausea,
vomiting



Nudności i wymioty powstają w
odpowiedzi zarówno na bodźce
fizjologiczne jak i patologiczne.



Jako odruch fizjologiczny mają
znaczenie w ostrych zatruciach i
innych sytuacjach klinicznych, gdy
chronią ustrój przed szkodliwymi
substancjami, które zostały połknięte.

Nudności i wymioty/nausea,
vomiting



Zwykle jednak przewlekłe nudności i
wymioty są objawem chorób
przewodu pokarmowego lub innych
narządów.

Nudności i wymioty



Odruch wymiotny pozostaje pod
kontrolą 2 ośrodków:



Ośrodka wymiotnego położonego w
rdzeniu przedłużonym



Strefy chemoreceptorowej (spustowej),
umiejscowionej w dnie komory IV

Nudności i wymioty



Ośrodek wymiotny otrzymuje bodźce z:



Narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej



Narządu przedsionkowego zlokalizowanego
w uchu środkowym (błędnik), który odgrywa
rolę w występowaniu wymiotów związanych
z ruchem (choroba lokomocyjna)



Ośrodków korowych – odgrywających rolę w
występowaniu wymiotów związanych z
bodźcami zapachowymi, smakowymi i
wzrokowymi

Nudności i wymioty



Strefy chemoreceptorowej w polu
najdalszym (area postrema) w dnie komory
IV jest pobudzana przez wiele substancji
chemicznych, w tym przez leki i toksyny
bakteryjne. Uczestniczy ona w obronie
ustroju przed substancjami szkodliwym i
znajdującymi się w krwiobiegu, np. inicjuje
wymioty w mocznicy, kwasicy ketonowej,
przy przedawkowaniu leków (np. digoksyny)
oraz podczas chemioterapii.

Strefa chemoreceptorowa

Pobudzane receptory:

Dopaminowe, Serotoninowe

Histaminowe, Muskarynowe, Wazopresynowe

Leki przeciwdopaminergiczne

Antagoniści receptorów serotoninowych

Narząd przedsionkowy - błędnik

Pobudzane receptory:

Histaminowe, Muskarynowe

Leki przeciwhistaminowe, i przeciwcholinergiczne

Bodźce z narządów jamy brzusznej,

czynniki drażniące żołądek, bodźce pozażołądkowe,

chemioterapia, napromienianie brzucha

Pobudzane receptory:

Serotoninowe

Antagoniści receptorów serotoninowych

Leki przeciwwymiotne



Antagoniści receptora
dopaminergicznego w strefie
chemoreceptorowej pnia mózgu



Metoklopramid



Leki neuroleptyczne:



Chlorpromazyna



Tietylperazyna

Leki przeciwwymiotne



Leki przeciwhistaminowe



Dimenhydrynat - Aviomarin



Prometazyna – Diphergan

Leki przeciwwymiotne



Leki cholinolityczne



Hioscyna - skopolamina

Leki przeciwwymiotne



Antagoniści receptora
serotoninergicznego 5-HT

3



Ondansetron – Zofran



Tropisetron



Granisetron



Kanabinoidy



Dronabinol

Podstawowe funkcje przewodu

pokarmowego ważne z farmakologicznego

punktu widzenia



Produkcja soku żołądkowego



Wytwarzanie i wydzielanie śluzu i
jonów dwuwęglanowych



Endogenne substancje pobudzające
wydzielanie HCl przez histaminę,
acetylocholinę i gastrynę



Prostaglandyny pobudzają
wydzielanie śluzu oraz dwuwęglanów

Wydzielanie soku żołądkowego



Sok żołądkowy zawdzięcza kwaśny odczyn
kwasowi solnemu, wydzielanemu przez
komórki okładzinowe żołądka.



Sok żołądkowy zawiera pepsynę – enzym
proteolityczny o optimum działania w pH 2.



Wytwarzanie kwasu solnego wymaga
energii, potrzebnej do wytworzenia jonu
wodorowego, do jego transportu wbrew
gradientowi stężeń do światła żołądka i
wymiany na jon potasowy.

Choroby zależne od kwasu
solnego



Wrzód trawienny



Choroba refluksowa z zapaleniem
przełyku



Bez i niestrawność

Leki pobudzające wydzielanie soku

żołądkowego



Kwas solny stosowany z pepsyną jako

Mixtura pepsini

lub

Citropepsin

(kwas

cytrynowy+ pepsyna +

jednozasadowy fosforan sodowy)



Gorycze



Ziele tysięcznika – Herba Centauri



Korzeń goryczki – Radix Gentianae



Kłącze tataraku – Rhizoma Calami



Tinctura Amara



Amarosal

Leki pobudzające wydzielanie soku

żołądkowego



Histamina, gastryna – próba
czynnościowa wydzielania
żołądkowego



Kofeina



Alkohol etylowy (max 5%)

Leki pobudzające wydzielanie soku

żołądkowego



Zastosowanie



Niedokwaśność, bezsoczność



Zaburzenia trawienia



Brak łaknienia

Choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy



Choroba wrzodowa to cykliczne
pojawienie się wrzodów trawiennych
w żołądku lub dwunastnicy.



Jest ograniczony ubytkiem
sięgającym w głąb poza blaszkę
mięśniową błony śluzowej, z
naciekiem zapalnym i martwicą
skrzepową w otoczeniu.

Choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy



Wrzody trawienne powstają tylko w
tych odcinkach przewodu
pokarmowego, których błona śluzowa
ma kontakt z kwasem solnym i
pepsyną.



Chorobowość szacuje się na 5 – 10 %
populacji dorosłej.

Choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy



Etiologia i patogeneza



Zakażenie Helicobacter pylori



NLPZ



Zespół Zollingera i Ellisona



Choroba Leśniewskiego i Crohna



Kortykosteroidy (w skojarzeniu z NLPZ)



Leki: chlorek potasu, bisfosfoniany



Napromienianie



Chemioterapia np. fluorouracyl

Leki zmniejszające kwaśność treści

żołądkowej



Leki neutralizujące – zobojętniające



Fosforan glinu –

Gelatum Aluminii

phosphorici



związki magnezu



Węglan wapnia



Rennie

(węglan wapnia i magnezu)



Kompleksy glinowo-magnezowe –
Magaldrat



Manti

(z dodatkiem simetikonu)

Leki zmniejszające kwaśność treści

żołądkowej



Inhibitory pompy protonowej



Omeprazol



Lansoprazol



Pantoprazol



Rabeprazol



Esomeprazol

Leki zmniejszające kwaśność treści

żołądkowej



Antagoniści receptora H2



Cymetydyna



Ranitydyna



Famotydyna



Leki cholinolityczne



pirenzepina

Leki zmniejszające kwaśność treści

żołądkowej



Leki osłąniające



Sukralfat –

Venter, Ulcogant



Mizoprostol –

Cytotec 2-4 x 200 μg



Cytrynian potasowo-bizmutawy –

Ventrisol,
De-nol

Choroba wrzodowa żołądka i
dwunastnicy

H. pylori

↓ somatostatyny

↑ gastryny

↑ HCl

Leczenie zakażenia H. pylori

Klarytomycyna
500 mg 2 x dz.

Amoksycylina

1000 mg 2 x dz.

Metronidazol

500 mg 2 x dz.

IPP 2 x
dz.

Leki prokinetyczne

Blokują

receptory

dopaminergiczne
Blokują

receptory

serotoninergiczne

Leki prokinetyczne



Antagoniści receptora
dopaminergicznego



Metoklopramid, Domperidon – zamykają
zwieracz wpustu żołądka,rozkurcz
odźwiernika



Antagoniści receptora
serotoninergicznego 5-HT4



Cizaprid

•

Działaniem niepożądanym są zaburzenia rytmu
serca

Leki przeczyszczające

Zaparcie



Oznacza zbyt małą częstotliwość

wypróżnień <2/ tydzień lub stolce

twarde,oddawane z wysiłkiem



Etiologia



Zespół jelita drażliwego



Leki – znieczulające, opioidy, zawierające wapń

lub glin, żelazo, p/depresyjne, p/drgawkowe,

p/nadciśnieniowe (diuretyki)



Choroby okrężnicy, odbytu, odbytnicy



Choroby oun



Ciąża

Zaparcia



Są wynikiem nieprawidłowej diety



„Siedzący” tryb życia



Spożywanie posiłków o różnych
porach



Czynniki psychologiczne

Leki przeczyszczające



Środki zwiększające objętość mas
kałowych



Pektyny, błonnik



Otręby pszenne lub żytnie



Jabłka



Suszone śliwki, morele

Leki przeczyszczające



Osmotyczne leki przeczyszczające



Siarczan magnezu – Magnesium sulfuricum – sól

gorzka w dawce 5 – 10 g w 200 ml wody



Siarczan sodu – sól glauberska w dawkach 10 –

30g na szkl. wody



Fosforan sodu w dawce 8g – wlewka

doodbytnicza-

Enema



Laktuloza –

Lactulosum, Duphalac –

disacharyd,

stosowany w encefalopatii wątrobowej, gdyż

wiąże jony amonowe.



Laktitol



Macrogol – glikol polietylenowy –

Forlax, Fortrans

Leki przeczyszczające



Leki działające miejscowo –

Gliceryna

– działanie hiperosmotycznie i
miejscowo drażniące.



Środki zmiękczające kał – środki
poślizgowe



Parafina ciekła –

Mentho-paraffinol



Olej rycynowy



Dokuzan sodu lub potasu –

Laxol,Laxopol

Leki przeczyszczające



Środki kontaktowe – drażniące jelito

grube

pobudzają skurcze podłużne okrężnicy



Aloes – jako nalewka z Aloesu



Kora Kruszyny pospolitej – Cortex Frangulae



Kłącze Rzewienia – Rhizoma Rhei



Liście starca szerokolistnego – Folia Salviae



Zawierają związki antrachinonowe



Xenna, Alax, Altra,Regulax, Agiolax, Neonormacol



Bisacodyl

Leki zapierające



Środki ściągające



Garbniki



Kora Dębu – Cortex Quercus



Galasówki czyli dębianki – Gallae



Liście borówki brusznicy – Folium Vitis idea



Jagody borówki czernicy –



Białczan taniny – Tanninum albuminatum



Związki bizmutu:

•

Zasadowy węglan bizmutawy –

Zasadowy węglan bizmutawy –

Bismuthum

Bismuthum

subcarbonicum

subcarbonicum

•

Zasadowy azotan bizmutawy – Bismuthum subnitricum

•

Zasadowy galusan bizmutawy – Bismuthum subgallicum

Leki przeciwbiegunkowe

Biegunki



To stan, w którym pacjent oddaje
stolce o nadmiernie luźnej
konsystencji, w zwiększonej ilości



Etiologia



Zakażenia przewodu pokarmowego lub
spożycie toksyn bakteryjnych



Działanie niepożądane leków



Nadwrażliwość pokarmowa



Zapalenie okrężnicy

Leki zapierające



Środki adsorpcyjne



Węgiel leczniczy –

Carbo medicinalis



Smektyn dioktanościenny -

Smecta

Leki zapierające



Środki wpływające na mięśnie
gładkie – pobudzające receptory
opioidowe



Loperamid



Difenoksylat

Leki zapierające



Leki przeciwbakteryjne



Kolistyna



Co-trimoksazol



Nifuroksazyd

Leki żółciopędne i

żółciotwórcze

Leki żółciopędne i żółciotwórcze



Kwas dehydrocholowy i deoksycholowy



Raphacholin

– kwas + wyciąg z czarnej

rzepy, olejek miętowy + węgiel



Osalmid

– pochodna kwasu

salicylowego



Hydroksymetylonikotynamid -

Cholamid



Hymekromon -

Cholestil