Terapia w resocjalizacji

Aspekty terapii

Rodzaje psychoterapii (psychoanaliza,

terapia poznawczo-behawioralna)

Terapia w resocjalizacji rozpatrywana

jest w trzech aspektach:



zastosowanie psychoterapii jako procedury

leczenia przy pomocy środków psychologicznych

wobec dorosłych oraz nieletnich sprawców

przestępstw i dzieci z zaburzeniami zachowania



aplikowanie niektórych elementów procedury

psychoterapeutycznej do wychowania

resocjalizującego



wprowadzanie form postępowania

psychokorekcyjnego (psychoedukacja i

socjoterapia) nawiązujących do doświadczeń

psychoterapeutycznych (Urban, Stanik, 2007, s.

164)

Zastosowanie psychoterapii
jako procedury leczenia przy
pomocy środków
psychologicznych wobec
dorosłych oraz nieletnich
sprawców przestępstw i dzieci
z zaburzeniami zachowania

Psychoterapia:

Pojęcie wywodzi się z dwóch greckich
określeń: psyche (dusza) i
therapein (leczyć).

Psychoterapia w ujęciu

potocznym:



jest traktowana jako pewien rodzaj
rozmowy przeprowadzonej przez
życzliwie

ustosunkowaną

osobę

(dawanie

rad,

wspieranie,

pocieszanie,

uspakajanie

itp.)

(Grzesiuk, 2005)

Psychoterapia w szerokim

ujęciu:



jest traktowana jako dziedzina
kultury, która skupia w sobie
najogólniejsze pytania dotyczące
natury ludzkiej, zdrowia i choroby
człowieka oraz koncentruje się na
cierpiącej, poszukującej pomocy
jednostce

(Rosińska,

Oleander-

Dmowska, 1997)

Definicje:



Jean Laplanche, Jean-Bertrand
Pontalis (1996)



Sheldon J. Korchin (1976)



Stanisław Kratochvil (1974)

Psychoterapią jest każda
metoda leczenia zaburzeń
psychicznych lub
somatycznych stosująca środki
psychologiczne (Jean
Laplanche, Jean-Bertrand
Pontalis 1996);

Psychoterapia jest bliższą
psychologicznemu leczeniu formą
konwersacji, mającą
terapeutyczny cel, polegającą na
intencjonalnym zastosowaniu
psychologicznych technik przez
klinicystę, by doprowadzić do
zmiany osobowości lub
zachowania pacjenta (Sheldon J.
Korchin 1976)

Stanisław Kratochvil (1974) ujmuje

psychoterapię jako:



lecznicze oddziaływanie na chorobę,

zaburzenie lub anomalię środkami

psychologicznymi



zamierzone korygowanie zaburzeń czynności

organizmu środkami psychologicznymi



zamierzone i celowe oddziaływania

psychoterapeuty na pacjenta przez kontakt

psychoterapeutyczny



zamierzone psychologiczne oddziaływanie na

zaburzenia za pomocą bodźców wynikających

z istnienia interakcji społecznej (Grzesiuk,

2005, s.14).

Podział nurtów

psychoterapeutycznych

(wg Sheldon Korchin) :



psychoanalityczna



behawioralna



humanistyczno-egzystencjalna

Twórca psychoanalizy:

Zygmunt Freud

(1922)

Psychoanaliza:



metoda badania i/lub leczenia zaburzeń,

która polega na wydobywaniu na jaw

przeniesień istniejących w stosunku do

ludzi z otoczenia i analityka,

ujawniających się dzięki rozwijającej się

regresji, wywołanej naturalną,

nienarzucającą, niekierującą pozycją

psychoanalityka oraz na stopniowym

usuwaniu przeniesienia, uświadamianiu

idei i emocji nieświadomych, zmniejszaniu

oporów wyłącznie drogą interpretacji,

klaryfikacji, konfrontacji (Grzesiuk, 2005,

s.31)

Psychoanaliza wg Freuda:



jest to procedura badania procesów
umysłowych niedostępnych w inny
sposób



jest to metoda leczenia zaburzeń
psychicznych oparta na tym badaniu



termin ten odnosi się także do teorii
psychologicznych opartych na tej
metodzie badania i tworzących nową
dyscyplinę naukową.

Fazy terapii:



wyznanie



wyjaśnianie



edukacja



transformacja

TERAPIA POZNAWCZO –

BEHAWIORALNA:

Główne założenie: dzięki zmianie
sposobu myślenia jednostki można
zmienić jej system wartości, a to z
kolei powoduje zmianę zachowania



PODEJŚCIE BEHAWIORALNE



PODEJŚCIE POZNAWCZE

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE:



główne założenia



stosowane techniki

Główne założenia tego podejścia

są następujące:



Wszelkie zachowania są zdeterminowane przez

środowisko (bodźce).



Zachowanie jest kształtowane (zasada gradacji) i

podtrzymywane przez swoje konsekwencje.



Zdarzenia bezpośrednio poprzedzające

zachowanie mają silniejszy wpływ na nie niż

zdarzenia odległe w czasie.



Zachowanie, które spotyka się ze wzmocnieniem

konkretnym lub społecznym, pojawi się

ponownie z większym prawdopodobieństwem

niż zachowanie, które nie jest wzmacniane.

Główne założenia tego podejścia

są następujące:



Wzmocnienie pozytywne ma większą moc

warunkowania niż wzmocnienie negatywne.



Wzmocnienie musi następować bezpośrednio po

pojawieniu się zachowania.



Wzmocnienie może być specyficzne lub

społeczne.



Zachowanie może wygasnąć na skutek braku

wzmocnienia.



Zachowania można kształtować przez

wzmacnianie kolejnych przybliżeń zachowania

pożądanego.

Terapia powinna zostać poprzedzona

diagnozą, która powinna zawierać dane

o:



sytuacji problemowej pacjenta na początku psychoterapii

– jakie zachowania stwarzają problem,



okolicznościach, w jakich zachowania te się pojawiają oraz

o prawdopodobnych skutkach zmiany zachowań,



zdarzeniach i obiektach, które mogą służyć jako

wzmocnienie dla pacjenta,



ograniczeniach fizjologicznych, bieżących

doświadczeniach społeczno – kulturowych,



metodach i stopniu samokontroli, jakiej doświadcza

pacjent w życiu codziennym,



znaczących osobach w otoczeniu pacjenta, które mogą

wywierać wpływ na jego stwarzające problem zachowania,

ze względu na ich ewentualny udział w terapii,



normach i ograniczeniach, z jakimi spotyka się pacjent w

społeczno – kulturowo – fizycznym otoczeniu.

Techniki:



Techniki oparte na warunkowaniu
klasycznym



Techniki oparte na warunkowaniu
sprawczym



Techniki oparte na teorii
społecznego uczenia się

Techniki oparte na

warunkowaniu klasycznym:



Systematyczna desensytyzacja –

najczęściej stosowana wobec

neurotycznych pacjentów z objawami

fobii.



Terapia implozywna – jest nastawiona

na wygaszanie lęku pacjenta.



Awersyjne przewarunkowanie – ma

zastosowanie wobec pacjentów

przejawiających niepożądane

zachowania typu: nałogowe palenie

papierosów, alkoholizm, nadmierne

objadanie się itp.

Techniki oparte na

warunkowaniu sprawczym:



Techniki oddziaływań
terapeuty wobec tzw.
zachowania obranego za cel



Ekonomia żetonowa (polityka
żetonów)

Techniki oparte na teorii

społecznego uczenia się:



Modelowanie – pozwala na
wytworzenie u pacjenta
zachowania, którego dotychczas
nie miał w swoim repertuarze.
Ponadto mogą zostać zahamowane
zachowania niepożądane i
rozhamowane przystosowawcze.



Trening asertywności

PODEJŚCIE POZNAWCZE:



Terapia racjonalno – emotywna
Ellisa



Terapia poznawcza Becka

Terapia racjonalno – emotywna

Ellisa:



podstawowe twierdzenia i poglądy



stosowane techniki

Podstawowe twierdzenia:



Przyczyną problemów są irracjonalne przekonania, które

prowadzą do dysfunkcji.



Ludzie są zdolni do zmiany swych systemów przekonań i

mogą nauczyć się odrzucania przekonań irracjonalnych.



Ludzie są predysponowani biologicznie i kulturowo do

dokonywania wyborów, twórczej aktywności,

nawiązywania więzi z innymi i doznawania satysfakcji,

mają jednak również wrodzone inklinacje do

autodestrukcji, eskapizmu, egoizmu i nietolerancji (stąd

przede wszystkim uczą się irracjonalności, włączając

irracjonalność świata w obręb swoich systemów

przekonań).



Zaburzenia emocjonalne powstają w wyniku trwałego

myślenia irracjonalnego, odmowy akceptacji

rzeczywistości, uporu w naginaniu rzeczywistości do

własnych przekonań oraz zaabsorbowania samym sobą.

Warunkiem pozytywnej zmiany w
psychoterapii (tj. zbliżenia się przez
pacjenta do właściwości
charakteryzujących osobę zdrową
psychicznie) jest uzyskanie wglądu

Wgląd polega na zrozumieniu

trzech podstawowych faktów:



sposób reagowania na bodźce zdeterminowany

jest biologicznie i zależy od specyficznego dla

danego organizmu poziomu reaktywności,



obecne nieprzystosowawcze zachowania

pacjenta wynikają z faktu, iż reaguje on w

sposób podobny jak w przeszłości, gdy

zachowania te kształtowały się,



destrukcyjne myślenie, uczucia i zachowania

mają charakter nawyku – zostały nabyte w toku

kontaktów społecznych; można je zmienić przez

pracę i ćwiczenie.

Stosowane techniki:



techniki terapeutyczne nastawione na

zmianę dysfunkcjonalnych przekonań –

dyskusje z pacjentem, psychoedukację

(demonstrację określonych przypadków i

problemów w toku wykładu, filmu oraz ich

omówienie),



techniki umożliwiające odreagowanie

techniki umożliwiające odreagowanie

destrukcyjnych emocji

destrukcyjnych emocji – swobodne skojarzenia,

odgrywanie ról,



techniki behawioralne, oddziałujące na

nieprzystosowawcze reakcje człowieka –

modelowanie, zadania domowe.

Terapia poznawcza Becka:



założenia terapii



fazy terapii

Założenia terapii Becka:



Terapia ta koncentruje się na
systematycznych błędach
rozumowania, które są podłożem
problemów psychologicznych. Beck
przedstawił 3 główne składniki
zaburzeń emocjonalnych.

Trzy główne składniki zaburzeń

emocjonalnych wg Becka:



Automatyczne negatywne myśli, które

zakłócają nastrój jednostki i powodują pojawianie

się kolejnych takich myśli, co daje efekt opadającej

spirali myśli – uczucia.



Zniekształcanie rzeczywistości oparte na

systematycznych błędach logicznych (myślenie

dychotomiczne, wyolbrzymianie, pomniejszanie,

nadmierna generalizacja, itp.)



Schematy depresyjne, w których założenia

jednostki na temat świata odzwierciedlają jej

sposób organizacji wcześniejszych doświadczeń i

tworzą system klasyfikacji napływających

informacji.

Powstawanie zniekształconych

emocji:

Według Becka źródłem problemów są
zniekształcenia rzeczywistości
spowodowane przyjmowaniem błędnych
przesłanek i założeń. Te zniekształcone
oceny prowadzą do określonych emocji,
toteż reakcja emocjonalna jednostki jest
spójna ze zniekształceniem, a nie z
rzeczywistością.

Schemat tworzenia

zniekształconych emocji:

2.Myśl automatyczna

3.Emocja (smutek, depresja, złość)

1.Sytuacja

Trzy główne fazy terapii

poznawczej wg. Becka to:



Ujawnianie myśli, dialogu wewnętrznego (self –
talk) i ich interpretacji dokonywanych przez klienta.



Wspólne z klientem gromadzenie argumentów za
lub przeciw jego interpretacjom (ponieważ pacjent
ma tendencję do tzw. myślenia dychotomiczego).



Projektowanie eksperymentów (do
przeprowadzenia w ramach pracy domowej), które
sprawdzą trafność interpretacji klienta i dostarczą
podstaw do dalszej dyskusji.

Ujawnianie myśli, dialogu wewnętrznego

(self – talk) i ich interpretacji

dokonywanych przez klienta (stosowane

techniki):



technika identyfikacji myśli automatycznej

„przewinięcie kasety wstecz” – połączenie emocji z

sytuacją i zastanowienie się „jaka myśl przeszła mi

wtedy przez głowę”;



technika „dialogu sokratyjskiego” (dochodzenie do

założenia rdzennego, np. „jestem do niczego”) – jeśli

założymy, że to prawda, to co to dla pani / pana

znaczy? (Jeśli byłaby to prawda, że po zjedzeniu

kawałka tortu przytyje pani 10 kg, to co to dla pani

znaczy? Jeśli byłaby pani gruba jak szafa, to co by to

dla pani znaczyło? Jeśli to prawda, że nie ma pani

kontroli nad jedzeniem, to co to dla pani znaczy?)



technika skalowania – ustalenie intensywności

emocji na skali (0-10, 0-100); pytanie – jak silnie

uwierzł(a) pan / pani w tę myśl?

Wspólne z klientem gromadzenie

argumentów za lub przeciw jego

interpretacjom

(stosowana technika):

Przekonanie Jak bardzo

wierzę w to

przekonanie

?
(0-100)

Fakty

przemawiaj

ące za tym

przekona-

niem

Fakty

przemawiaj

ące przeciw

temu

przekonaniu

Ponowna

analiza – jak

bardzo

wierzę w to

przekonanie

? (0-100)

Projektowanie eksperymentów

(stosowane techniki):



pytanie – na ile jest pan / pani w stanie
zaakceptować ten eksperyment? (skala 0-
100), co musiało by się stać, żeby ten %
był większy? (jeżeli jest mały);



technika wyciągania średniej między
propozycją pacjenta i terapeuty – dla
pani 100% realizacji planu jest sukcesem,
dla mnie 60% (na podstawie badań);
ustalmy, że 80% realizacji planu oznacza
sukces;

Charakterystyka terapii

Becka:



Jest to terapia aktywna, w której terapeuta

współpracuje z klientem, koncentrując się na „tu

i teraz”.



Opiera się na kontakcie werbalnym; podczas

każdej sesji ustala się harmonogram,

strukturalizuje czas przeznaczony na terapię,

dokonuje okresowego podsumowania przebiegu

procesu.



Pomagający zadaje klientowi pytania, zaleca mu

prace domowe oraz prosi go o podsumowanie

sesji.



Kładzie się nacisk na potrzebę ciepła, empatii i

autentyczności w relacji oraz podkreśla się wagę

więzi, współpracy i wzajemnego zrozumienia.