Według ICD-10 zespołem zależności określa się kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których przyjmowanie substancji dominuje nad innymi zachowaniami, które miały dla pacjenta poprzednio większą wartość. Głównym objawem zespołu uzależnienia jest silne lub przemożne pragnienie przyjmowania substancji. Przyjęcie substancji uzależniającej nawet po długim okresie abstynencji może wyzwalać zjawisko gwałtownego nawrotu innych objawów zespołu.
Symptomy uzależnienia
Trzy lub więcej z następujących przejawów występowało łącznie przez co najmniej 1 miesiąc lub, jeżeli utrzymywało się krócej niż 1 miesiąc, to występowało w sposób powtarzający się w okresie12 miesięcy:
Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja trzech lub więcej następujących cech lub objawów, występujących łącznie przez pewien okres czasu w ciągu ostatniego roku:
Silne pragnienie lub poczucie przymusu picia alkoholu
Upośledzona zdolność kontroli nad zachowaniem związanym z piciem alkoholu, tj. nad jego rozpoczynaniem, kończeniem oraz poziomem użycia, potwierdzona przyjmowaniem substancji w dużych ilościach lub przez czas dłuższy niż zamierzony, albo uporczywym pragnieniem picia alkoholu, albo nieskutecznością wysiłków zmniejszenia lub kontrolowania jej używania
Fizjologiczne objawy stanu abstynencyjnego pojawiające się, gdy użycie alkoholu jest ograniczane lub przerywane, potwierdzone wystąpieniem charakterystycznego dla alkoholu zespołu abstynencyjnego albo piciem alkoholu (lub spożywaniem substancji o podobnym skutku) w celu uwolnienia się od objawów odstawienia lub ich uniknięcia
Potwierdzenie tolerancji wobec działania alkoholu, tj. konieczności przyjmowania istotnie wzrastających jego ilości, w celu osiągnięcia działania lub pożądanego efektu, albo znaczenie zmniejszonego efektu w przypadku dalszego picia dotychczasowych ilości alkoholu
Silne pochłonięcie sprawą picia alkoholu przejawiające się istotną zmianą dotychczasowych zamiłowań i zainteresowań porzucanych lub ograniczanych z powodu picia alkoholu, albo przeznaczeniem większości czasu na działania konieczne do uzyskania lub picia alkoholu, bądź uwolnienia się od następstw jego działania.
Uporczywe picie alkoholu, pomimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw, potwierdzone ciągłym dalszym jego piciem, choć charakter i rozmiar szkód są już danej osobie znane lub można oczekiwać, że są znane.
Fazy uzależnienia
E.M. Jellinek pierwszy przedstawił, w jaki sposób dochodzi do powstawania i pogłębiania się uzależnienia od alkoholu, podzielił proces powstawania choroby na fazy. Autor wyróżnia następujące stadia choroby alkoholowej:
Faza wstępna prealkoholowa, trwająca od kilku miesięcy do kilku lat, zaczyna się od konwencjonalnego stylu picia. Człowiek odkrywa, że picie alkoholu nie tylko daje przyjemne doznania, ale także łagodzi przykre stany emocjonalne. Wzrasta tolerancja na alkohol.
Faza ostrzegawcza zaczyna się w momencie pojawienia się luk pamięciowych - palimpsestów.
Faza krytyczna rozpoczyna się od utraty kontroli nad piciem.
Faza przewlekła zaczyna się wraz z wystąpieniem wielodniowych ciągów.
Autor podkreślał, iż zatrzymanie choroby jest możliwe na każdym etapie i w każdej fazie.
Tolerancja - konieczność używania coraz większych dawek danego środka dla uzyskania działania równego początkowemu. Czyli aby uzyskać ten sam efekt, należy zwiększyć dawkę tego samego narkotyku. Powoduje to, że po pewnym czasie dawki mogą dochodzić do wielkości, których działanie jest tak toksyczne, że następuje wstrząs chemiczny, którego następstwem często jest śmierć, gdyż organizm nie jest w stanie przyjść takiej ilości toksyn (trucizn).
Tolerancja krzyżowa - występuje wtedy, gdy jeden środek wywołuje tolerancję organizmu na działanie środków podobnych tj. środków należących, do tej samej grupy chemicznej np. morfina wywołuje tolerancję krzyżową do heroiny.
Alkoholowy zespół abstynencyjny- Zespół objawów pojawiających się wskutek przerwania picia lub ograniczenia ilości alkoholu spożywanego długotrwale i/lub w wysokiej dawce. F10.3