Inaczej nazywany

jest argumentem

finalistycznym lub z

istnienia porządku i

celowości w świecie

lub piąta drogą

Tomaszową.

Tomasza argumenty

na istnienie Boga:

1.

Droga z ruchu

2.

Droga z

przyczynowości

3.

Droga z

przygodności

4.

Droga ze stopni

doskonałości

5.

Droga ze celowości

świata

Już pierwsi filozofowie dostrzegali w świecie pewne struktury

celowe, które próbowali wyjaśnić:

PITAGOREJCZYCY – jako pierwsi radykalnie wyeksponowali

celową strukturę widzialnego świata i uznali, ze świat tak

uporządkowany musi swoją zasadę posiadać w proporcji i liczbie.

ANAKSAGORAS – zastanawiając się nad celowości świata uznał,

że musi ona pochodzić od ROZUMU, który jak pisze „wszystko

przyozdobił”

SOKRATES – powołując się na ład panujący w przyrodzie uznał,

że musi istnieć Opatrzność, która rządzi światem.

ARYSTOTELES - nie dowodził istnienia Boga na podstawie

kosmosu, ale też dostrzegał jego celowość. Boga nazywał

Najwyższym Umysłem rozumnie kształtującym pierwotny chaos

materii. W swojej Fizyce poddał krytyce ANTYFINALIZM –

Demokryta i Epikura, w którym tłumaczy się świat działaniem

ślepych i koniecznych praw.

STOICY – Ład we Wszechświecie wskazuje na rządcę kierującego

kosmosem. Twierdzili, że świat wskazuje na istnienie

NAJWYZSZEGO INTELEKTU – DUCH ŚWIATA



KAROL DARWIN – Twierdził, że celowość jest

zjawiskiem pozornym, które jest niczym

innym jak prawami przyrody, doborem

naturalnym i walką o byt.



IMMANUEL KANT – Był on zwolennikiem

agnostycyzmu. Zasada celowości dla niego to

nic innego jak pewien twór intelektualny.



POZYTYWISCI – Również zasadę celowości

odrzucili. Nie można bowiem badać przyczyn

celowych doświadczalnie, a jeśli tak, to nie

należy się na nie powoływać, gdyż nie mają

one poparcia w doświadczeniu.

Zasady celowości
bronił NEWTON. Na
przykładzie
ludzkiego oka
dowodził, że autor
kosmosu znał
zasady optyki.

CEL – jest to, to z powodu, czego cos
się dzieje. A zatem działanie celowe
jest to każde działanie nakierowane na
osiągniecie jakiegoś skutku.

W kosmosie istnieją struktury celowe, można je

dostrzec zarówno w samych bytach, jak i w

relacjach międzybytowych. Stąd rozróżnia się

dwojakiego rodzaju celowość:



CELOWOŚĆ WEWNĘTRZNA (WSOBNA) – Polega na

podporządkowaniu elementów składowych organizmu

dobru całości. Jej wynikiem jest jedność funkcjonowania

całego organizmu.



CELOWOŚĆ ZEWNĘTRZNA (ODNOŚNA.) – W której

jeden byt jest podporządkowany drugiemu) Np. Świat

roślin służy światu zwierzęcemu, a świat zwierzęcy służy

światu ludzkiemu. Tę celowość niekiedy jest trudno

ustalić. Dlatego argument Tomasz głównie opiera się na

celowości wewnętrznej.

- Istnienie stałych praw przyrody.
Wszystkie prawa kierujące
wszechświatem maja charakter stały,
niezmienny i są źródłem porządku i
ładu we wszechświecie. Jednym z
takich praw jest prawo grawitacji.
Grawitacja sprawia, że Planety mogą
krążyć po swoich orbitach.

- Struktura kosmosu jako całości.
Kosmos jest zespołem mgławic, każda z
nich jest zbiorem systemów
słonecznych, każdy system zawiera
grupę planet. Planety krążą po swoich
orbitach z taka regularnością i
niezawodnością, że zaćmienie słońca
można ustalić na wiele setek lat przed
jego wystąpieniem.

Niektórzy twierdzą, że za celowością
świata nieorganicznego świadczy też
atmosfera, hydrosfera, litosfera. Ich
celem jest by mogło powstać i
utrzymać się życie biologiczne.

Polega ona na istnieniu struktur nakierowanych na powstanie i

zachowanie życia.

-

Najmniejsza żywa komórka jest fabryką, w której następuje
przekształcenie materii nieorganicznej w organiczną.

-

W roślinach występuje wyraźny podział funkcji: Korzenie
dostarczają wilgoci, łodyga to kanał przewodzący, liście
czerpią tlen korzystając ze światła.

-

Zjawisko regeneracji. Jeśli roślina zostanie uszkodzona
mechanicznie, wówczas wszystkie elementy organizmu
reagują tak, że nastawione są tylko na naprawę.

-

Pomiędzy gatunkami istnieje też swoiste dopasowanie.
Budowa kwiatów np. jest dostosowana do gatunku
zapylających je owadów.

- formowanie się embriona, u którego już we wczesnym

stadium rozwoju pojawiają się organy wewnętrzne i
zewnętrzne – potrzebne mu w momencie poczęcia.

- instynkt – pozwalający zwierzętom spełniać

podstawowe zadania życiowe. Dzięki niemu ptaki
znajdują drogę do krajów tropikalnych.  

- Budowa anatomiczna poszczególnych gatunków

zwierząt dostosowana do ich sposobu życia,
odżywiania, przemieszczania. Ptaki mają układ kostny
lekki, o kształcie aerodynamicznym. Najbardziej
rozwinięte są mięśnie skrzydeł potrzebne do lotu.
Każdy ptak ma dziób dostosowany do sposobu
odżywiania się.

„Każdy czynnik działający działa dla
określonego celu” – Celowość wiec
ujawnia się w działaniu. Celowość
istniejącą w świecie można, więc uznać
za fakt bezdyskusyjny. Inną sprawą jest
jej wyjaśnienie.

1. Przypadek
2. Immanentne siły przyrody (ewolucja)
3. Rozumny Stwórca

Możliwa jest hipoteza przypadku
zakładająca, że aktualny układ
przyrody i związane z nim
prawidłowości ukształtowały się
poprzez szereg wcześniejszych
przypadkowych konfiguracji.

Ład świata jest dziełem samej przyrody.

Prawa i siły przyrody sprawiły, że materia
nieożywiona przekształciła się w materię
ożywioną, a następnie w rośliny, zwierzęta
i ludzi. Nie było w tym celowości, lecz
konieczne działanie przyczyn sprawczych.
Innymi słowy – oko powstało nie po to
żeby widzieć, ale widzimy, gdyż w
procesie ewolucji akurat oko powstało

Sama teoria ewolucji nie budzi
wątpliwości, ale jej geneza już tak.
Można, bowiem spytać, czy dobór nie
działa wedle jakiegoś planu? Ewolucja
nie była chaotyczna, ale kierunkowa –
od form najniższych do form
najwyższych. Jeśli ewolucja była
kierunkowa, to musiała być planowana.

Teoria ta nie przeczy prawdziwości
hipotezy ewolucji. Głosi ona, że
wszechświat i życie na ziemi powstało
dzięki Aktowi Stworzenia. W akcie tym
powstały prawa, którymi kieruje się
proces ewolucji – dążący do
maksymalnej doskonałości stworzenia.

W latach 20’ XX wieku pojawiło się
stanowisko zaprzeczające prawdziwości
teorii ewolucji. Stanowisko to pojawiło
się w Stanach Zjednoczonych, stąd
nazywane jest też:

KREACJONIZMEM TYPU

AMERYKAŃSKIEGO.

Zwolennicy tej koncepcji głoszą, że Pismo
Święte jest pisany Słowem Boga i stanowi
podstawę dociekań naukowych, które
powinny być z nim zgodne. Wszechświat
jest bezpośrednim wynikiem aktu
stwórczego Boga, który zgodni z
przekazem Biblijnym trwał 6 dni.

Stąd twierdzili oni, że teoria ewolucji

jest teorią ateistyczną.

?

Kazimierz Kloskowski, Filozofia ewolucji
i filozofia stworzenie, Wydawnictwo
Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa
1999.