Anatomia i fizjologia

Układ kostny:

Tkanka chrzęstna, kostna

Wprowadzenie do anatomii

człowieka

Szkielet osiowy: Czaszka

Tkanka łączna



Tkanki łączne właściwe



Tkanka łączna zarodkowa



Tkanka łączna siateczkowa



Tkanka tłuszczowa



Tkanki łączne oporowe



Tkanka kostna



Tkanka chrzęstna

Tkanka kostna



W substancji pozakomórkowej

włókna

kolagenowe

– Osseina



Istota podstawowa kości przesycona jest

solami mineralnymi (30–45%), głównie

fosforanem i węglanem wapnia. Nadają one

twardość kości.



Związki organiczne istoty podstawowej,

zwane ossemukoidem, (30–40%) nadają

kości elastyczność.



W istocie międzykomórkowej znajdują się w

jamkach komórki kostne –

osteocyty.



Jednostką budującą kość są blaszki
kostne utworzone przez swoisty
układ włókien kolagenowych.



Kość dojrzałą w zależności od
sposobu ułożenia blaszek kostnych
można podzielić na: zbitą i
gąbczastą.



W tkance kostnej zbitej blaszki

kostne ułożone są koncentrycznie

wokół kanału Haversa i tworzą tzw.

osteony

. Między osteonami znajduje

się istota międzykomórkowa.



W kanałach Haversa przebiegają

nerwy, naczynia krwionośne i

limfatyczne. Tkanka ta tworzy

trzony

kości długich, które otaczają jamę

szpikową.



Tkankę kostną gąbczastą tworzą
beleczki kostne (ciasno owinięte
wokół siebie blaszki kostne).
Przestrzenie między beleczkami
wypełnia czerwony szpik kostny.
Tkanka ta występuje w

nasadach

kości

długich.

Tkanka chrzęstna

Tkanka chrzęstna



szklistą – zawiera włókna

k

olagenowe

, tworzy szkielet

zarodków wszystkich kręgowców.



W szkielecie dorosłego człowieka

tworzy

powierzchnie stawowe,

przegrodę nosa, przymostkowe

części żeber, chrząstki tchawicy,

oskrzeli i niektóre chrząstki krtani;



sprężystą – w istocie podstawowej
zawiera pęczki włókien
kolagenowych oraz liczne włókna
sprężyste przebiegające w różnych
kierunkach. Chrząstka ta nie ulega
mineralizacji. Występuje w

małżowinie usznej, trąbce słuchowej,
krtani, nagłośni;



włóknistą – charakteryzuje się dużą
ilością włókien kolagenowych i dużą
wytrzymałością na zerwanie.
Występuje w miejscach szkieletu, na
które oddziałują znaczne siły
mechaniczne, np.

w postaci płytek

między kręgami, w spojeniu łonowym

Kości - podział



Podział kości :



Pod względem kształtu odróżniamy :

1.

kości długie (ossa longa)

2.

kości płaskie (ossa plana)

3.

Kości krótkie (ossa brevia)

4.

Kości różnokształtne (ossa multiformia)

5.

Kości pneumatyczne (ossa pneumatica)

1). kości długie (ossa longa)



jeden z trzech wymiarów przewyższa znacznie

pozostałe.



W budowie takiej kości wyróżniamy :

1.

trzon (corpus) - Trzon zawiera jamę szpikową

wypełnioną szpikiem

2.

koniec bliższy (extremitas proximalis)

3.

koniec dalszy (extremitas distalis)



Końce inaczej mogą być określane jako nasady

(epiphysis)



Trzon zawiera jamę szpikową wypełnioną

szpikiem



Przykład kości długiej : k. udowa, paliczki,

piszczel, k. ramienna

2). kości płaskie (ossa plana)



wydłużone w dwóch kierunkach,
bardzo znacznie spłaszczone w
kierunku trzecim. Przykład kości
płaskiej :



łopatka



Mostek



kość ciemieniowa.

3). kości krótkie (ossa brevia)



są tam gdzie silna budowa wiąże się
z ograniczoną ruchomością.



Mniej więcej równo rozwinięte we
wszystkich trzech kierunkach.
Przykład kości krótkiej : kość
czworoboczna większa, k.
trójgraniasta, k. łódeczkowata
(nadgarstek).

4). kości różnokształtne (ossa
multiformia) -



obejmują te kości, których nie da się
zaliczyć do żadnej innej grupy.
Przykład kości różnokształtnej : kręgi.

5). kości pneumatyczne (ossa
pneumatica) –



zawierają przestrzenie wysłane błoną
śluzową i wypełnione powietrzem.
Przykład kości pneumatycznej :



kość czołowa



Kość klinowa



szczęka

Rodzaje połączeń kości



Z rysu rozwojowego połączeń kości
wynika, że występują w ustroju w
dwóch zasadniczych postaciach :



jako połączenia

ścisłe



Jako połączenia

wolne

(in. ruchome,

maziowe, stawy)

Połączenia ścisłe
(synarthroses)



w zależności od rodzaju tkanki
dzielimy połączenia ścisłe na :

1). więzozrosty (syndesmosis)
2). chrząstkozrosty (synchondrosis)
3). kościozrosty (synostosis)

Ruchomość w połączeniach scisłych jest

bardzo mała lub w ogóle wykluczona

Połączenia ścisłe (synarthroses):
1) Więzozrost (syndesmosis)



występuje w czterech postaciach :

a). więzozrost

włóknisty

(syndesmosis fibrosa), w którym

połączenie tworzą kolagenowe (klejodajne) pasma

łącznotkankowe, np. błona międzykostna przedramienia.

b). więzozrost

sprężysty

(syndesmosis elastica), występują w

nim włókna sprężyste zamiast klejodajnych, np. więzadła

żółte (więzadła międzyłukowe).

c).

szew

(sutura), gdzie między łączącymi kośćmi występuje

cienka, ale bardzo mocna warstwa tkanki łącznej

d).

wklinowanie

(gomphosis), umocowanie korzenia zęba w

ścianie zębodołu dzięki wąskiej warstwie tkanki łącznej.

Jego odmianą jest szew rozszczepiony (schindylesis), gdzie

ostry brzeg jednej kości wnika w zagłębienie drugiej , np.

dziób kości klinowej ze skrzydłami lemiesza.

Połączenia ścisłe (synarthroses):
2). chrząstkozrosty (synchondrosis)



polega na połączeniu elementów za
pomocą warstwy chrzęstnej



Rozróżniamy dwa rodzaje
chrząstkozrostu :

a) chrząstkozrost włóknisty np. krążek

międzyłonowy, krążek międzykręgowy

b) chrząstkozrost szklisty np.

chrząstkozrost mostkowo-żebrowy
żebra

Spojenie łonowe (symphysis pubis) nie

jest klasycznym chrząstkozrostem, ze
względu na następujące cechy :

- czasem występująca jamka
- więzadła
- krążek międzyłonowy (discus

interpubicus)

- dwie powierzchnie spojeniowe (facies

symphysiales)

Połączenia ścisłe (synarthroses):
3). Kosciozrost (synostossis)



Powstaje z wiekiem z więzozrostu lub
chrząstkozrostu

Połączenia wolne – STAWY
(articulatio s. diarthrosis)



Stawy (articulatio) lub połączenia
maziowe (junctura synovialis) jest to
połączenie dwóch lub większej liczby
końców kostnych, których
powierzchnie stawowe pokryte są
chrząstkami stawowymi a otacza je
torebka stawowa, która wraz z
powierzchniami stawowymi otacza
jamę stawową

Stawy – elementy budowy

1. Stałe elementy:



powierzchnie stawowe (facies articulares)



torebka stawowa (capsula articularis)



jama stawowa (cavitas articularis)

2. Niestałe elementy:

-

Więzadła stawowe

-

Obrąbki stawowe

-

Krążki stawowe i łąkotki

Więzadła stawowe (ligamenta
articularia)



silne zgrubienia błony włóknistej torebki

stawowej.



Czynność :



wzmacniają torebkę stawową



przytrzymują elementy stawu w

prawidłowym położeniu



zabezpieczają kierunek ruchu w stawie,

przeciwdziałają oddalaniu się końców

stawowych od siebie. Np. staw łokciowy



Więzadła mogą także wpuklać się do jamy

stawowej i pozornie przebiegać przez nią.

Obrąbki stawowe (labra
glenoidalia),



zbudowane z

chrząstki włóknistej

, w

postaci pierścienia całkowitego lub
częściowego tworzą przedłużenie
panewki stawowej, na której brzeg są
nałożone.



Czynność : powiększają i pogłębiają
panewkę



służą jako ochrona przed uderzeniami
główki. Np. staw ramienny.

Krążki stawowe (disci articulares) i
łąkotki stawowe (menisci articulares)



Twory z chrząstki włóknistej zrośnięte na

obwodzie z torebką stawową, dzielące

całkowicie (krążki), lub częściowo (łąkotki)

jamę stawową na dwie komory.



Czynność :



służą jako "zderzaki" dla powierzchni

stawowych, dopasowują nieregularne

powierzchnie stawowe, służą za

przesuwalne powierzchnie stawowe. Np.

staw skroniowo-żuchwowy (krążki), staw

kolanowy (łąkotki)

trzeszczki (ossa sesamoidea)



elementy kostne lub chrzęstne
włączone w ścięgna mięśni.



Czynność : zmieniają kierunek
działania siły mięśnia. Największą
trzeszczką jest rzepka.



Np. staw kolanowy.

Podział stawów I

Stawy

Proste

Złożone

Podział stawów II

Stawy

Jednoosiowe

Dwuosiowe

Wieloosiowe

Zawiasowy

Obrotowy

Śrubowy

elipsoidalny

Siodełkowy

Kulisty wolny

Kulisty panewkowy

Ze względu na liczbę osi, w stosunku do których
odbywają się ruchy w danym stawie

Jednoosiowe

1. zawiasowe



główka stawowa ma kształt bloczka, a

panewka jest negatywem główki



Ruchy:

zgięcie

(flexio) i

prostowanie

(extensio). Cechą charakterystyczną

stawu zawiasowego jest występowanie

więzadeł pobocznych.



Przykład : stawy międzypaliczkowe,

staw ramienno-łokciowy.

Jednoosiowe

2. Obrotowe
cylindrycznie ukształtowana główka

porusza się jak czop w łożysku.

Oś stawu przebiega wzdłuż długiej osi

kości. Ruchy :

obrotowe

(rotatio) w

obie strony. Przykład : staw
promieniowo-łokciowy bliższy.

Jednoosiowe

3. Śrubowe
Ruch obrotowy połączony z ruchem

wzdłuż stawu (jak przy wkręcaniu
śruby)

Przykład:
staw dolny głowy (ruchy przeczenia).

Dwuosoiowe

4. elipsoidalny, czyli kłykciowy (articulatio

ellipsoidea s. condylaris)

główka stawowa o przekroju eliptycznym
Ruchy :

zgięcie, prostowanie, odwodzenie

(abductio),

przywodzenie

(adductio),

obwodzenie

(circumductio).

Przykład :
staw promieniowo-nadgarstkowy ( zamiast

zgięcia i prostowania w tym stawie mamy :

zgięcie grzbietowe i dłoniowe

Dwuosiowe



5. siodełkowy (articulatio sellaris),
obie powierzchnie stawowe mają
kształt siodła.



Ruchy :

przywodzenie, odwodzenie

,

przeciwstawianie

(oppositio),

odprowadzanie

(repositio),

obwodzenie

Przykład : staw

nadgarstkowo-śródręczny kciuka.

Wieloosiowe

6. Kulisty wolny (articulatio spheroidea),

powierzchnię stawową główki stanowi
wycinek kuli, a panewka jest mała.

Ruchy :

zgięcie, prostowanie

,

przywodzenie,

odwodzenie

,

obrót do wewnątrz

–

NAWRACANIE (rotatio interna),

obrót na

zewnątrz -

ODWRACANIE (rotatio externa),

obwodzenie

(circumductio).

Przykład : staw ramienny.

Wieloosiowe



7. kulisty panewkowy (articulatio
cotylica), główka stawowa jest objęta
panewką poza równik.



Zakres ruchów jak poprzednio, choć
nieco ograniczony.



Przykład : staw biodrowy

Szkielet osiowy



Czaszka (CRANIUM)



Kręgosłup

Czaszka

MÓZGOCZASZKA (NEUROCRANIUM

)



kość czołowa (OS FRONTALE)



Kości ciemieniowe (OS PARIETALE)



Kości skroniowe (OS TEMPORALE)



Kość potyliczna (OS OCCIPITALE)



Kość klinowa (OS SPHENOIDALE)



Kość sitowa (OS ETHMOIDALE)

Czaszka

TRZEWIOCZASZKA (VISCEROCRANIUM)



kość nosowa (OS NASALE)



kość łzowa (OS LACRIMALE)



małżowina nosowa dolna (CONCHA NASALIS

INFERIOR)



Lemiesz (VOMER)



szczęka (MAXILLA)



kość podniebienna (OS PALATINUM)



kość jarzmowa (OS ZYGOMATICUM)



Żuchwa (MANDIBULA)



kość gnykowa (OS HYOIDEUM)

MÓZGOCZASZKA (NEUROCRANIUM)

kość czołowa (OS FRONTALE)

1. Łuska czołowa

2. Brzeg nadoczodołowy

3. Wcięcie czołowe

4. Wcięcie nadoczodołowe

5. Łuk brwiowy

6. Gładzizna

7. Szew czołowo-nosowy

9. Wyrostek jarzmowy kości czołowej

10.kresa skroniowa

Kość ciemieniowa
OS PARIETALE



1 –

szew wieńcowy



2 -

szew strzałkowy



3 - łbisko



4 – kość czołowa – brzeg

ciemieniowy



5 – Kość ciemieniowa –

brzeg czołowy



6 – Szczyt – najwyżej

położony punkt sklepienia

czaszki



7 -

guz ciemieniowy



8 - kresa skroniowa



9 –

szew węgłowy



10 - trójniak

Kości skroniowe
(OS TEMPORALE)

1.

Wyrostek sutkowy

2.

Wcięcie

ciemieniowe

3.

Kolec

nadprzewodowy

4.

Dołek

nadprzewodowy

5.

Grzebień

nadsutkowy

6.

Łuk jarzmowy

7.

Guzek stawowy

Przewód słuchowy
zewnętrzny

Kość
ciemieniow
a

Kość potyliczna
(OS OCCIPITALE)

1.

łuska potyliczna

2.

Guzowatośc
potyliczna
zewnetrzna

3.

Kresa karkowa górna

4.

Brzeg węgłowy kości
potylicznej

5.

Brzeg sutkowy –
tworzy szew
potyliczno - sutkowy

Kość klinowa
(OS SPHENOIDALE)

Kość sitowa
(OS SPENOIDALE)



Blaszka sitowa



Blaszka pionowa



Grzebień koguci



Błedniki sitowe



Wyrostek
haczykowaty

Trzewioczaszka
Kość nosowa (OS NASALE)

1. Szew

miedzynosowy

2. Nosacz
3. Szew czołowo-

nosowy

4. Szew nosowo-

szczękowy

5. Otwór

gruszkowaty

Szczęka (MAXILLA)

1.

szew miedzyszczękowy

2.

Kolec nosowy przedni

3.

Wcięcie nosowe szczęk

4.

Wyrostek czołowy szczęki

5.

Szew nosowo –

szczękowy

6.

Szew czołowo- szczękowy

7.

Brzeg podoczodołowy

8.

Otwór podoczodołowy

9.

Dół nadkowy

10.

Szew jarzmowo-szcękowy

11.

Wyrostek zębodołowy

Podniebienie i kości
podniebienne



Podniebienie twarde

w jamie ustnej utworzone

jest przez wyrostki

podniebienne szczęk

13]

zrośnięte szwem

podniebiennym

pośrodkowym

14]

i

połączone z tyłu z blaszkami

poziomymi kości

podniebiennych.

 



Kość podniebienna



Blaszki poziome kości

podniebiennych zrośnięte

szwem podniebiennym

pośrodkowym tworzą tylną

część

podniebienia twardego

17

Kość jarzmowa
OS ZYGOMATICUM

1.

Powierzchnia boczna
kości

2.

Brzeg
podoczodołowy

3.

Wyrostek czołowy
kości jarzmowej a

4.

Guzek brzeżny

5.

Wyrostek skroniowy

współtworzy łuk
jarzmowy.

Żuchwa (MANDIBULA)

Wyrostek kłykciowy –
głowa żuchwy

Wyrostek dziobiasty

Kąt żuchwy

Łęki zębowe

Wcięcie żuchwy

Guzowatoś
ć bródkowa

Kość gnykowa (OS HYOIDEUM)

Trzon

Rogi większe

Rogi mniejsze

Kość gnykowa nie jest połączona stawowo z
resztą szkieletu ale zawieszona za pomocą
więzadeł i mięśni pomiędzy czaszką a
krtanią. Jest ruchoma na boki, a jej ruchy w
osi pionowej obserwuje się w czasie łykania.

Lemiesz
VOMER

Kość nieparzysta
rozpięta między
podniebieniem kostnym
a trzonem kości
klinowej.Górna część
lemiesza rozdwaja się na
dwie blaszki pokrywające
dolna powierzchnię
trzonu –

skrzydła

lemiesza

Kość łzowa
OS LACRIMALE

Małżowina nosowa dolna
CONCHA NASALIS INFERIOR

Kość parzysta przyrastająca do bocznej

ściany jamy nosowej

Kosteczki słuchowe

Młoteczek

kowadełko

Strzemiaczko

Połaczenia kości czaszki



Połączenia ścisłe:



Chrząstkozrosty



Szwy



Wklinowanie



Ciemiączka ( przednie, tylne,
przednio-boczne, tylno boczne)



Stawy ( skroniowo-żuchwowy)

Chrząstkozrosty



Występują głównie na podstawie czaszki (basis cranii)



Ulegają kostnieniu po 25 roku życia.

   ⇒ chrząstkozrost klinowo-skalisty (synchondrosis

sphenopetrosa) pomiędzy brzegiem tylnym skrzydła

większego k. klinowej i brzegiem przednim piramidy k.

skroniowej.

   ⇒ chrząstkozrost skalisto-potyliczny (synchondrosis

petrooccipitalis) pomiędzy brzegiem tylnym piramidy k.

skroniowej a częścią podstawną k. potylicznej.

   ⇒chrząstkozrost klinowo-potyliczny (synchondrosis

sphenooccipitalis) pomiędzy tylną powierzchnią trzonu k.

klinowej i częścią podstawną k. potylicznej.

   ⇒ chrząstkozrosty śródpotyliczne (synchondroses

intraoccipitales) - przednie, pomiędzy częścią podstawną k.

potylicznej i częściami bocznymi tej kości; tylne, między

częściami bocznymi k. potylicznej i łuską k. potylicznej.

Kostnieją ok. 6-go roku życia.

Więzozrosty



W czaszce istnieją dwie postacie więzozrostów :



szwy (sutura)



Szwy występują głównie na sklepieniu czaszki (calvaria).

Wyróżniamy trzy zasadnicze typy :



szew wieńcowy (sutura coronaria)



szew strzałkowy (sutura sagittalis)



szew węgłowy (sutura lambdoidea)



szew podniebienny pośrodkowy (sutura palatina mediana)



szew podniebienny poprzeczny (sutura palatina transver-sa



wklinowanie (gomphosis)

Za pomocą wklinowania są umocowane zęby w zębodole

(jest to okrężny układ drobnych więzadełek mocujących korzeń

zęba).

NOWORODEK - ciemiączka



U noworodka



szwy nie występują, a kości sklepienia czaszki są połączone elementami

błoniastymi.



na skrzyżowaniu elementów błoniastych występują

ciemiączka (fonticuli).



 

ciemiączko przednie, czołowe (fonticulus anterior)

- między kośćmi

czołowymi i ciemieniowymi (w tym okresie istnieją jeszcze dwie kk. czołowe). Leży

na skrzyżowaniu szwów : czołowego wieńcowego i strzałkowego. Wymiary 3 - 5,5

x 2 - 5 cm. Ciemiączko przednie kostnieje ok. 18-24 miesiąca życia.



 

ciemiączko tylne, potyliczne (fonticulus posterior

)

- w miejscu

połączenia części łuskowej k. potylicznej z kośćmi ciemieniowymi (szwu

węgłowego ze szwem strzałkowym). Ciemiączko tylne zarasta w okresie między 9

a 12 miesiącem życia.



 

ciemiączka klinowe (dwa) (fonticulus sphenoidalis)

- w miejscu

połączenia części łuskowej k. skroniowej, skrzydła większego k. klinowej i kąta

klinowego k. ciemieniowej (czasem też powierzchni skroniowej k. czołowej).

Ciemiączko klinowe należące wraz z sutkowym do ciemiączek bocznych może nie

istnieć już w momencie porodu, ale fizjologicznie zarasta do 3-go miesiąca życia.



 

ciemiączko sutkowe (dwa) (fonticulus mastoideus)

- w miejscu

połączenia kąta sutkowego k. ciemieniowej łuski potylicznej i części sutkowej k.

skroniowej. Kostnieje jak wyżej. W przeciwieństwie do pozostałych jest zbudowane

z chrząstki szklistej.

Staw



Parzysty – skroniowo-żuchwowy
(articulatio temporomandibularis)