Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

USTALANIE

WZORÓW

I

NAZW SOLI

Spis treści

Pojęcia podstawowe
Wzór ogólny soli
Znane kwasy, wartościowość reszt,
nazewnictwo pochodzących od nich soli
Wartościowość znanych metali
Ustalanie wzorów sumarycznych
Przykład I
Przykład II
Ustalanie nazw soli
Przykład I
Przykład II
Ustalanie wzorów strukturalnych
Przykład I
Przykład II
Określanie liczby atomów
poszczególnych pierwiastków w cząsteczce soli
Przykłady

Podstawowe pojęcia

Definicja soli

Jest to związek chemiczny, którego cząsteczka
zbudowana jest z kationu (kationów) metalu i anionu
(anionów) reszty kwasowej.

Wzór sumaryczny

Umowny

zapis, który określa tylko rodzaj i liczbę atomów

wchodzących w skład cząsteczki.

Wzór strukturalny (kreskowy)

Wzór uwzględniający rodzaj, liczbę atomów oraz
wiązania między nimi.

Indeks stechiometryczny

Liczba atomów danego pierwiastka w cząsteczce

Wartościowość

Określa liczbę wiązań chemicznych, jaką tworzy atom
danego pierwiastka (grupa funkcyjna) z atomami
innych pierwiastków (grupami funkcyjnymi) tworząc
cząsteczkę danego związku

Pojęcie wartościowości dotyczy atomów
związanych w cząsteczkach.
W stanie niezwiązanym wartościowość wynosi
„0”

A

B

n

n

m

m

M

– oznacza

symbol metalu

R

– oznacza

wzór reszty
kwasowej

n

– oznacza ilość

atomów metalu

w cząsteczce

m

– oznacza ilość reszt

w cząsteczce

A

– wartościowość metalu w tym związku

B

- wartościowość reszty kwasowej

W cząsteczce soli
Iloczyn wartościowości metalu ( A) i ilości
atomów tego metalu (n) równy jest
wartościowości reszty kwasowej (B) i jej ilości
(m)

A

A

x

n

n

=

B

B

x

m

m

UWAGA

Nie zapisuje się indeksów stechiometrycznych
( tzw małych współczynników), jeśli ich wartość
wynosi 1

Nazwa

kwasu

Wzór

Wartości

o-wość

niemetal

u

Wzór

reszty

kwasowej

Wartości

o-wość

reszty

Nazwa

soli

Kwas
chloro-
wodorow

y

HCl

I

Cl

I

I

chlorek

Kwas

bromo-
wodorow
y

HBr

I

Br

I

I

bromek

Kwas
siarko-

wodorow
y

H

2

S

II

S

II

II

siarcze

k

Kwas

azotowy
(III)

HNO

2

III

NO

2

I

I

azotan
(III)

Kwas
azotowy
( V)

HNO

3

V

NO

3

I

I

azotan
(V)

Nazwa

kwasu

Wzór

Wartości

o-wość

niemetal

u

Wzór

reszty

kwasowej

Wartości

o-wość

reszty

Nazwa

soli

Kwas

węglowy

H

2

CO

3

IV

CO

3

II

węglan

(IV)

Kwas
siarkowy
(IV)

H

2

SO

3

IV

SO

3

II

siarcza
n (IV)

Kwas
siarkowy
(VI)

H

2

SO

4

VI

SO

4

II

siarcza

n (VI)

Kwas

fosforow
y (V)

H

3

PO

4

V

PO

4

III

fosfora
n (V)

Reszta kwasowa ma wartościowość równą ilości
atomów wodoru w cząsteczce kwasu

Wartościowość wybranych metali

Kroki, jakie należy podjąć, aby ustalić wzór

sumaryczny

1)

Ustalamy jakiego kwasu jest to sól –

R

2)

Ustalamy jakiego metalu jest to sól –

Me

3)

Wstępnie zapisujemy symbol metalu i wzór reszty

kwasowej

Me

R

4)

Ustalamy wartościowość metalu -

A

5)

Ustalamy

wartościowość reszty kwasowej –

B

6)

Dobieramy indeksy stechiometryczne -

n

,

m

7)

Sprawdzamy czy iloczyn wartościowości metalu i

indeksu przy nim jest równy wartościowości reszty i

indeksu przy niej

A

x

n

=

B

x

m

8)

Cieszymy się z poprawnie wykonanego zadania



Pamiętaj !

•

Przy ilości n, m = „1” nie wpisujemy indeksu

•

Resztę kwasową R traktujemy jako całość, więc
jej ilość w cząsteczce zapisujemy stosując
nawias okrągły (R)

•

Przy dobieraniu współczynników (indeksów
stechiometrycznych) stosujemy zasadę
najmniejszej wspólnej wielokrotności

Przykład I

•

Chlorek żelaza (III)

•

Jest to sól kwasu chlorowodorowego (solnego)

HCl

•

Żelaza trójwartościowego

Fe

•

FeCl

•

Wartościowość Fe w tym związku wynosi

III (A)

•

Wartościowość reszty kwasowej ( Cl ) wynosi

I

(B)

•

n

x A =

m

x B ; n x

3

= m x

1

FeCl

3

•

Sprawdzamy: 1

x

3

=

3

x

1

Przykład II

•

Siarczan (VI) miedzi (II)

•

Jest to sól kwasu siarkowego

(VI)

H

2

SO

4

•

Miedzi dwuwartościowej

Cu

•

CuSO4

•

Wartościowość reszty kwasowej (SO

4

)

wynosi

II

•

Wartościowość Cu w tym związku wynosi

II

•

n

x

2

=

m

x

2

; CuSO

4

•

1 x 2 = 1 x 2

Fe

2

(SO

4

)

3

Jest to sól kwasu siarkowego (VI) ( H2SO4),
czyli siarczan (VI)
Jest to sól żelaza trójwartościowego Fe (III)
Nazwa siarczan (VI) żelaza (III)

Al(NO

2

)

3

Jest to sól kwasu azotowego (III), czyli azotan

(III)

Jest to sól glinu
Nazwa azotan (III) glinu

Wzory strukturalne (kreskowe)

soli

Uwagi wstępne

:

- Atom danego pierwiastka tworzy z innymi
ilość wiązań równą jego wartościowości, czyli
ilość wiązań ( kresek we wzorze)
odchodzących od symbolu atomu pierwiastka
musi być równa jego wartościowości
- Układ atomów reszty kwasowej jest taki jak
w kwasie

Proponowany algorytm postępowania

1.

Piszemy wzór sumaryczny

Me

n

R

m

2.

Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi dana sól

H

B

R

3.

Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę kwasową

4.

Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n
(symbol oznacza 1 atom)

5.

Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m

6.

Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości

7.

Sprawdzamy: czy:

- od symbolu metalu odchodzi ilość kresek równa jego

wartościowości

- od każdej reszty kwasowej odchodzi ilość kresek równa
wartościowości reszty
- ilość symboli atomów i ilość wzorów reszt jest równa
indeksom stechiometrycznym we wzorze sumarycznym

Przykład I

Piszemy wzór sumaryczny Me

n

R

m

Ca(NO

3

)

2

Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi

dana sól H

B

R

HNO

3

Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę

kwasową

• symbole metalu w ilości n (symbol oznacza 1 atom) Ca
• Z prawej strony w kolumnie wzory reszt (w ilości m)

Ca

Ca

•

Łączymy za pomocą kresek

pamiętając o wartościowości

• Sprawdzamy

Przykład II

Piszemy wzór sumaryczny

Me

n

R

m

Węglan glinu Al

2

(CO3)

3

Piszemy wzór sumaryczny kwasu od którego pochodzi
dana sól H

B

R

H

2

CO

3

Piszemy wzór kreskowy kwasu i zaznaczmy resztę
kwasową

Z lewej strony w kolumnie piszemy symbole metalu w ilości n
(symbol oznacza 1 atom)
Z prawej strony w kolumnie wzory reszt w ilości m

Al

Al

Łączymy za pomocą kresek pamiętając o wartościowości

Sprawdzamy

Ustalanie ilości poszczególnych atomów

w cząsteczce soli

Me

n

(

R

)

m

Ilość atomów metalu wynosi n (równa jest indeksowi
stechiometrycznemu przy symbolu metalu
Ilość m to ilość reszt w cząsteczce

Liczbę atomów poszczególnych pierwiastków znajdujących
się w resztach kwasowych R obliczamy mnożąc indeks
stechiometryczny stojący przy symbolu danego niemetalu w
reszcie przez indeks wskazujący na ilość reszt w cząsteczce
soli

Me

n

(

N

x

O

y

)

m

N

– symbol niemetalu w reszcie

kwasowej

O

– symbol tlenu w reszcie kwasowej

x

– ilość atomów danego niemetalu w

reszcie kwasowej

y

– ilość atomów tlenu w reszcie

kwasowej

m

– ilość reszt kwasowych w

cząsteczce soli
Ilość atomów Me = n
Ilość atomów N = x × m
Ilość atomów O = y × m



Al

2

(

S

O

4

)

3



Ilość atomów glinu w jednej cząsteczce -

2



Ilość atomów siarki w jednej cząsteczce -

1

x 3 = 3



Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce -

4

x 3 = 12

Przykłady

Mg(NO

3

)

2

Ilość atomów magnezu w jednej cząsteczce – 1

Ilość atomów azotu w jednej cząsteczce – 1 x 2 =
2

Ilość atomów tlenu w jednej cząsteczce – 3 x 2 =
6