Zadanie1. Ustalić wzór rzeczywisty związku potasu z tlenem , zawierającego 
71 % potasu , jeżeli masa cząsteczkowa tego związku wynosi110 u 

Obliczenie wzoru empirycznego , czyli wzoru najprostszego. 

Związek ma wzór; KxOy 

K – 71% - zawartość procentowa potasu 
O – 100 % - 71% = 29% - zawartość procentowa tlenu. 
Mcz = 110u 
n = ms/M – ilość moli substancji chemicznej 

ms – masa substancji ( przyjmujemy dla potasu 71 – ponieważ w 100g związku znajduje się 71 g potasu) 

M – masa molowa ( K = 39g/mol, O = 16 g/mol ) 

Obliczmy ilość moli potasu: 

n = 71/39 = 2,3 
Obliczamy ilość moli tlenu 
n = 29/16 = 1,8 

stosunek X : Y ma się jak 2,3 : 1,8 po uproszczeniu ( dzielimy każdą z 

liczb przez najmniejszą, czyli 1, 1:1, czyli wzór empiryczny ma 

postać : KO 

Obliczenie wzoru rzeczywistego: 

Obliczamy masę cząsteczkową związku empirycznego, czyli KO 


mcz = 39 + 16 = 55 u 

Czyli: n x 55 = 110 

n = 2, wzór rzeczywisty ma postać 2 KO, K2O2 – nadtlenek potasu 

Zadanie 2. Ustal wzór elementarny i wzory rzeczywiste związków A, B, C, mających taki sam skład procentowy: 
40 % - C 
6,67 % - H 
53,33 % O 

jeżeli gęstość par związku A wynosi 1,34 g/dm3, gęstość względem 

wodoru par związku B wynosi 30, zaś gęstość względem par powietrza 

związku C wynosi 3,1g/dm3 

1.Wzór ogólny związku ma postać CxHyOz 

X, y, z – liczby całkowite, liczby moli poszczególnych pierwiastków w związku chemicznym 

2.Obliczamy liczbę moli każdego pierwiastka w 100g związku. 

X = nc = 40 /12 = 3,33 mol 

y = nH = 6,67/1 = 6,67 mol 

Z = no = 53,33/13 = 3,33 mol 

3.Wzór empiryczny (najprostszy) ma postać 

X : Y : Z = 3,33 :6,67 : 3,33 ( dzielimy przez najmniejszą z liczb, aby otrzymać liczby całkowite)

X : Y : Z = 1: 2: 1, czyli wzór ma postać CH2O 

4.Obliczamy wzór rzeczywisty związku A 

Masa molowa związku empirycznego CH2O równa się: 

M = 12 +2 + 16 = 30 g/mol 

d = M A/ V mol – gęstość związku A ( stosunek masy molowej związku A 
do objętości molowej tegoż związku) 

M A = d x V mol 
MA = 1,34 g/dm3 x 22,4 dm3/mol = 30 g/mol 

Wzór rzeczywisty związku A 

n x 30 = 30 czyli n = 1 

CH2O czyli HCHO – wzór związku A 

5.Obliczmy wzór związku B – podobnie. 

d H = MB/MH2 ( gęstość względem wodoru równa się stosunkowi masy 

molowej substancji B do masy molowej wodoru) 

MB= d H x MH2 = 30 x 2 = 60 g/mol 

n x 30 = 60, czyli n = 2 

2CH2O, czyli C2H4O2, czyli CH3COOH 

6.Obliczamy wzór związku C 

d p = Mc/Mpow ( gęstość względem powietrza to stosunek masy molowej związku C do masy molowej powietrza. 

Mc = 3,1 x 29 g/mol = 90 g/mol 

nx 30 = 90, czyli n = 3 

3CH2O = C3H6O3 – wzór rzeczywisty np.: CH3CHOHCOOH

W wyniku całkowitego spalenia 2,9 g substancji zawierającej węgiel, 

wodór i tlen o masie molowej 58 g/mol, otrzymano 2,7 g wody i 3,36 dm3 

dwutlenku węgla ( w przeliczeniu na warunki normalne). Ustal wzór 

rzeczywisty tej substancji. 

1. Reakcja chemiczna 

CxHyOz + 2x+y/2 – z/2 O2 ---ŕ X CO2 + y/2 H2O 

Jak widać z reakcji cały węgiel zawarty w CxHyOz przechodzi w CO2, a 

wodór w H2O 

2. Obliczamy masę węgla zawartą w 3,36 dm3 CO2 


W 1 molu CO2 , czyli w 22,4 dm3 , zawarte jest 12 g C, to ile g C zawiera 

3,36 dm3 CO2 

Proporcja : 22,4 dm3 – 12 
3,36 dm3 – mc, to mc = 1,8 g – taka jest masa węgla 
Obliczamy ile to stanowi moli. 

1mol – 12 g 
X - 1, 8 g X = 0,15 mola C x = nc – ilość moli węgla 

3. Obliczamy masę wodoru zawartą w 2,7 g wody 

18 g – 2 g H 
2,7 – mH mH = 0,3 g 

4. Obliczamy liczbę moli wodoru 
1 mol – 1 g 
nH- 0,3 = 0,3 mola H nH = y 

5. Obliczamy masę i liczbę moli tlenu zawartego w 2,9 g CxHyOz 

mo = 2,9 – ( 1,8 +0,3) = 0,8 g 

1mol – 16 g 

no - 0,8 no = 0,005 mola no = z 

6. Ustalamy wzór najprostszy 


X :Y :Z = 0,15 :0,3: 0,05 ( należy podzielić przez najmniejszą z tych 

liczb) 

Czyli X :Y :Z = 3: 6 :1, wzór najprostszy ma postać C3H6O 

7. Obliczamy wzór rzeczywisty. 

Obliczamy masę molową wzoru najprostszego 

M = 3x 12 +6 + 16 = 58 g/mol 

Masa molowa rzeczywista związku CxHyOz = 58 g/mol 

Wzór najprostszy jest wzorem rzeczywistym.

Zadanie: ( próbna matura 2007 – grudzień) – arkusz podstawowy 

1. Jedna z metod otrzymywania alkoholi to katalityczne 

uwodnienie alkenów. Ustal wzór sumaryczny i masę molową alkenu, 

którego 21 g poddano reakcji katalitycznego uwodnienia i otrzymano 30 g 

alkoholu ( alkohol ten nie odbarwił wody bromowej). 

Jeżeli alkohol nie odbarwił wody bromowej to znaczy że powstał alkohol 

który nie ma wiązania podwójnego. 
1. Zapis reakcji wynikający z treści zadania : 

CnH2n + H2O ---> CnH2n+1 –OH 

Obliczamy ilość alkenu która wzięła udział w reakcji 

Z równania wynika że reaguje 1 mol alkenu i powstaje 1 mol wody 

Obliczamy ilość wody która wzięła udział w reakcji. 

30 – 21 = 9 g - ilość wody. 

Obliczamy ilość alkenu która wzięła udział w reakcji – proporcja 

21 g alkenu – 9 g wody 
X - 18 g 
X = 42 g/mol – taka jest masa molowa alkenu 

2. Obliczamy liczbę atomów węgla 
CnH2n – wzór ogólny alkenów. Obliczamy masę molową 

n x 12 + 2n x1 = 42, to n = 3 

czyli wzór ma postać : C3H6

Ustal wzór rzeczywisty węglowodoru o masie molowej 30g,jeżeli w reakcji spalania 1,5g tego związku otrzymano 4,4g tlenku węgla(4) i parę wodną

M_czC_xH_y = 30u
mC_xH_y = 1,5g
mCO₂ = 4,4g

C_xH_y + 2O₂ ----> xCO₂+ y/2 H₂O
1,5g  4,4g

xgC - 4,4g CO₂ MCO₂ = 4,4g/mol
12gC - 4,4gCO₂

x - 1,2gC MH = mC_xH_y - mC = 1,5 - 1,2 = 0,3g

nC = 1,2g/12 = 0,1 mol(x)
nH = 0,3/1 = 0,3 mol(y)

x:y
0.1:0.3
1:3 ---> CH₃ (wzor empiryczny)

MczC_xH_y : mczCH₃ = 30 : 15 = 2/1

C₂H₆ - etan (wzór rzeczywisty)