“Zaburzenia nerwicowe,

związane ze stresem i pod

postacią somatyczną”

Część II

Katedra Psychiatrii PAM

Co to jest lęk?

- stan emocjonalny o przykrym

zabarwieniu

- odczuwanie nieuzasadnionych

obaw, uczucie zagrożenia

- cechuje się różnym nasileniem

i czasem trwania

Fizjologia lęku

lęk jest wewnętrznym sygnałem ostrzegawczym,

informującym o konieczności podjęcia decyzji i

działania do zmiany

strach jest również wewnętrznym sygnałem

ostrzegawczym, ale przed znanym i ściśle

określonym czynnikiem

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z

somatyzacją)

Wiąże się z długotrwałymi zaburzeniami funkcjonowania

społecznego, rodzinnego, interpersonalnego.

Przebieg zaburzeń jest przewlekły i zmienny. Rokowanie

zależy od utrwalenia mechanizmów wynikających z
roli chorego.

Zaburzenie występuje częściej u kobiet, zazwyczaj

zaczyna się na wczesnym etapie życia dorosłego.

F45 Zaburzenia występujące pod postacią

somatyczną (somatoform disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne

(z somatyzacją)

A.

Wywiad wskazujący na trwające co najmniej 2

lata skargi na wielorakie i zmienne objawy

somatyczne, których nie można wyjaśnić

występowaniem żadnej wykrywalnej choroby

somatycznej (żadne ujawnione zaburzenie

somatyczne nie wyjaśnia ciężkości, rozległości,

różnorodności

ani

uporczywości

skarg

somatycznych, jak też towarzyszącej im

niesprawności społecznej). Jeśli występują

pewne

objawy

wyraźnie

spowodowane

wzbudzeniem układu autonomicznego, nie

stanowią istotnej cechy zaburzeń, tzn. nie są

szczególnie utrwalone ani męczące.

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne

(z somatyzacją) cd.

B. Skoncentrowanie się na objawach powoduje

utrwalające się cierpienie i prowadzi do ponawiania

kolejnych (trzech lub więcej) konsultacji lub badań

zarówno u lekarzy opieki podstawowej, jak i u

specjalistów. W przypadku finansowej lub fizycznej

niedostępności świadczeń medycznych dla pacjenta,

dochodzi

do

uporczywego,

samodzielnego

przyjmowania leków lub do licznych konsultacji u

lokalnych uzdrawiaczy.

C. Uporczywe odrzucanie zapewnień lekarzy o braku

adekwatnej, fizycznej przyczyny tych somatycznych

objawów

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z

somatyzacją) cd.

D. Występuje w sumie sześć lub więcej objawów z następującej listy,

należących do co najmniej dwóch oddzielnych grup:

Objawy żołądkowo-jelitowe

(1) ból brzucha,
(2) nudności,
(3) uczucie wzdęcia lub wypełnienia gazami,
(4) niesmak w ustach lub obłożony język,
(5) skargi na wymioty lub odbijanie się pokarmów,
(6) skargi na częste lub luźne stolce albo na płynną wydzielinę z

odbytu,

Objawy sercowo-naczyniowe

(7) krótki oddech mimo braku wysiłku,
(8) bóle w klatce piersiowej,

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z

somatyzacją) cd.

Objawy moczowo-płciowe

(9) dyzuria lub skargi na częste oddawanie moczu,
(10) nieprzyjemne wrażenia w obrębie narządów płciowych

lub wokół nich,

(l 1) skargi na niezwykłą lub obfitą wydzielinę z pochwy,

Objawy skórne lub bólowe

(12) plamistość lub zmiana zabarwienia skóry,
(13) pobolewania kończyn, rąk lub stóp, stawów,
(14) nieprzyjemne wrażenia drętwienia lub swędzenia.

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.O Zaburzenie somatyzacyjne

(z somatyzacją)

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE

- Zaburzenia somatyczne
- Zaburzenia afektywne
- Zaburzenia hipochondryczne
- Zaburzenia urojeniowe

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.2 Zaburzenie hipochondryczne

A. Występuje którekolwiek z następujących:
(1) utrwalone, utrzymujące się co najmniej 6 miesięcy,

przekonanie o występowaniu dwóch poważnych chorób

somatycznych, z których co najmniej jedną pacjent wyraźnie

określa,

(2) utrwalone koncentrowanie się na domniemanej zmianie

postaci lub kształtu ciała (zaburzenie postaci ciała, ang. body

dysmorphic disorder).

B. Koncentrowanie się na tym przekonaniu i objawach powoduje

utrwalone cierpienie i zakłóca jednostkowe funkcjonowanie w

codziennym życiu, a także skłania pacjenta do poszukiwania

leczenia lub badań medycznych (lub równoważnej pomocy

lokalnych uzdrowicieli).

C. Uporczywe odrzucanie zapewnień lekarskich o braku

adekwatnej, fizycznej przyczyny tych somatycznych objawów

(krótkotrwała aprobata takiego zapewnienia, tj. utrzymująca się

do kilku tygodni, w czasie badań lub bezpośrednio po nich, nie

wyklucza tego rozpoznania).

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.2 Zaburzenie

hipochondryczne

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE

- Zaburzenia somatyzacyjne
- Zaburzenia depresyjne
- Zaburzenia urojeniowe
- Zaburzenia lękowe

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne

występujące pod postacią somatyczną

A. Występują objawy wzbudzenia autonomicznego,

które pacjent przypisuje chorobie somatycznej

jednego lub więcej z następujących układów lub

narządów:
(1) serce i układ sercowo-naczyniowy,
(2) górny odcinek przewodu pokarmowego (przełyk

i

żołądek),

(3) dolny odcinek przewodu pokarmowego,
(4) układ oddechowy,
(5) układ moczowo-płciowy.

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne

występujące pod postacią somatyczną cd.

B. Występują dwa lub więcej z następujących

objawów autonomicznych:
(1) bicie serca,
(2) poty (gorące lub zimne),
(3) suchość w jamie ustnej,
(4) rumienienie się lub wypieki,
(5) poczucie dyskomfortu w nadbrzuszu,

gniecenie w żołądku.

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne

występujące pod postacią somatyczną cd.

C. Występuje jeden lub więcej z następujących objawów:
(1) pobolewanie lub poczucie dyskomfortu w klatce

piersiowej, w okolicy przedsercowej lub wokół niej,
(2) utrudnienie oddechu lub hiperwentylacja,
(3) nadmierna męczliwość przy małym wysiłku,
(4) aerofagia, czkawka lub odczucie palenia w klatce

piersiowej lub nadbrzuszu,
(5) skargi na przyspieszoną pracę jelit,
(6) zwiększona częstość oddawania moczu lub dyzuria,
(7) uczucie wzdęcia, rozpierania, ciężkości.

D. Brak potwierdzenia zaburzeń budowy lub czynności

narządów lub układów, na których pacjent koncentruje

uwagę.

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne

występujące pod postacią somatyczną cd.

Opisując zaburzenia z tej grupy wskazuje się narząd lub

układ traktowany przez pacjenta jako źródło objawów:
-

Serce i układ krążenia

( nerwica serca, asthenia neurocirculatoria, zespół Da

Costy)
-

Górny odcinek przewodu pokarmowego

( psychogenna aerofagia, czkawka, nerwica żołądka)
-

Dolny odcinek przewodu pokarmowego

( psychogenny zespół drażliwego jelita, biegunka

psychogenna,
zespół gazowy)
-

Układ oddechowy

( hiperwentylacja)
-

Układ moczowo-płciowy

( psychogenne częste oddawania moczu i dyzuria)

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

F45.4 Uporczywe bóle psychogenne

A. Uporczywy, ciężki i sprawiający cierpienie ból
(trwający co najmniej 6 miesięcy i przez większość dni
w sposób ciągły) jakiejkolwiek części ciała, którego
przyczyn nie wyjaśniają adekwatnie żadne procesy
fizjologiczne lub zaburzenia somatyczne, a który stale
skupia uwagę pacjenta.

Przesłanki wykluczenia.

Zaburzenie nie występuje w schizofrenii lub zaburzeniach

pokrewnych, zaburzeniach nastroju [afektywnych],
zaburzeniach somatyzacyjnych lub zaburzeniach
hipochondrycznych

F45 Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczną (somatoform

disorders)

LECZENIE

1.Prawidłowy kontakt terapeutyczny, stanowiący podstawę

zarówno adekwatnego postępowania diagnostycznego jak i

psychoterapii wspierającej.

2.Psychoterapia krótkoterminowa zorientowana na problem,

terapia rodzinna, restrukturyzująca grupowa i/lub

indywidualna

3.Farmakoterapia w uzupełnieniu psychoterapii:
-ziołowe preparaty uspokajające, leki homeopatyczne,
-leki przeciwdepresyjne - zespół przewlekłego bólu,

-neuroleptyki – zaburzenia hipochondryczne,
-leki adrenolityczne- w zaburzeniach z wyraźnym pobudzeniem

układu sympatycznego.

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

Neurastenia

Zaburzenia neurasteniczne mogą

występować w dwóch wariantach

klinicznych:

- hiposteniczny, w którym dominuje

poczucie zmęczenia i osłabienia

- hipersteniczny, w którym dominuje

rozdrażnienie, wybuchy złości, gniewu,

napięcie, nadwrażliwość na bodźce

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

F48.0 Neurastenia

A. Występuje którekolwiek z następujących :
(1) uporczywe i stresujące skargi na uczucie wyczerpania po

małym wysiłku fizycznym (takim, jak wykonywanie lub usiłowanie

wykonania codziennych zadań, nie wymagających niezwykłego

wysiłku psychicznego),
(2) uporczywe i stresujące skargi na uczucie zmęczenia i

osłabienia ciała po małym wysiłku fizycznym.

B. Występują co najmniej 2 z następujących objawów:
(1) uczucie pobolewania lub bólu mięśni,
(2) zawroty głowy,
(3) napięciowe bóle głowy,
(4) zaburzenia snu,
(5) niezdolność do odprężenia się,
(6) drażliwość.

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

F48.0 Neurastenia cd.

C. Odpoczynek, relaksacja lub zabawa nie uwalniają

pacjenta od objawów wymienionych w punkcie (1)

i (2) kryterium A.
D. Czas trwania zaburzenia obejmuje co najmniej

3 miesiące.

Przesłanki wykluczenia.

Zaburzenie nie współwystępuje z organiczną

chwiejnością emocjonalną, zespołem po zapaleniu

mózgu i po wstrząśnieniu mózgu, z zaburzeniami

nastroju [afektywnymi], ani z uogólnionym

zaburzeniem lękowym .

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

Zespół depersonalizacji-derealizacji

Jest to zespół charakteryzujący się poczuciem

obcości własnej osoby i otaczającego świata.

Zespół ten wiązany jest z patologią płata

skroniowego oraz czołowego OUN.

Wśród pacjentów obserwuje się wielką

różnorodność zaburzeń osobowości.

Najczęściej stwierdza się:

- Osobowość unikającą
- Osobowość obsesyjno-kompulsywną
- Osobowość borderline

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji

Występuje którekolwiek z następujących:

Depersonalizacja.

Pacjent skarży się na poczucie oddalenia,

bycia "realnie nie tu". Na przykład, osoby mogą skarżyć się,

że ich emocje, uczucia lub wewnętrzne poczucie własnego ja

są oderwane, obce, nie ich własne lub nieprzyjemnie

utracone, albo że wydaje się, iż ich emocje lub ruchy należą

do kogoś innego, albo że czują się jakby grali rolę w jakiejś

sztuce.

Derealizacja.

Pacjent skarży się na uczucie

"nierzeczywistości". Na przykład, może skarżyć się, że

otoczenie lub określone przedmioty wyglądają dziwnie, w

sposób zniekształcony, płasko, bezbarwnie, jak pozbawione

życia, nie interesujące lub jak na scenie, na której każdy gra

swoją rolę.

F48 Inne zaburzenia

nerwicowe

F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji

Rozpoznania tego nie należy wykorzystywać, gdy zespół współwystępuje z

innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak:

- organiczne stany splątaniowe lub urojeniowe
- zatrucia alkoholem lub innymi substancjami
- schizofrenia i stany pokrewne
- zaburzenia nastroju [afektywne]
- zaburzenia lękowe
- inne stany (wyraźne zmęczenie, hipoglikemia,
bezpośrednio poprzedzające napady padaczkowe lub następujące po
nich).