Zaburzenia psychiczne

u dzieci i młodzieży

Specyfika psychiatrii dzieci i

młodzieży

• Trudności diagnostyczne i terapeutyczne
• Problem normy (różne fazy rozwojowe)
• Ocena problemu dziecka w odniesieniu do

systemu, w którym dziecko funkcjonuje

(rodzinny, szkolny, rówieśniczy)

• Badanie dziecka w zależności od wieku
• Całościowa ocena- wywiad od rodziców,

krewnych, nauczycieli

• Podejście wielodyscyplinarne

Wg ICD 10:

 I. zaburzenia rozwoju psychicznego 
 Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i

języka

 Specyficzne zaburzenia rozwoju

umiejętności szkolnych

dysleksja, dysortografia, dyskalkulia
 Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji

motorycznych

zespół „niezdarnego dziecka”
 Całościowe zaburzenia rozwojowe
autyzm dziecięcy

II. zaburzenia zachowania i emocji
zaburzenia hiperkinetyczne
zaburzenia zachowania
zaburzenia emocjonalne (np. lęk

separacyjny)

zaburzenia funkcjonowania społecznego
(mutyzm wybiórczy, reaktywne

zaburzenia więzi)

tiki
inne zaburzenia zachowania i emocji
(moczenie mimowolne, zanieczyszczanie

się kałem, pica, jąkanie)

• III Zaburzenia u dorosłych

rozpoczynające się w dzieciństwie
i wieku młodzieńczym

Schizofrenia
Zaburzenia afektywne
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia związane z używaniem

substancji psychoaktywnych

Zaburzenia charakterystyczne

dla poszczególnych okresów

rozwojowych:

Okres wczesnodziecięcy
 

lęk separacyjny

depresja anaklityczna (zab.reaktywne

więzi)

  autyzm dziecięcy

Okres przedszkolny

lęk społeczny, fobie
mutyzm wybiórczy

zaburzenia wydalania

Zaburzenia charakterystyczne

dla poszczególnych okresów

rozwojowych:

Okres szkolny
• specyficzne zaburzenia umiejętności

szkolnych

• zaburzenia hiperkinetyczne
• tiki, jąkanie
• fobia szkolna
 
Okres adolescencji
• zaburzenia zachowania
• zaburzenia odżywiania
• depresja młodzieńcza
• uzależnienia
• zaburzenia lękowe (OCD)

specyficzne zaburzenia umiejętności

szkolnych

• dysleksja, dysortografia, dyskalkulia
• Umiejętności czytania, pisania lub liczenia

istotnie niższa od oczekiwanych (odpowiednio

do wieku i wykształcenia)

• Zakłócają osiągnięcia szkolne i codzienne

czynności wymagające tych umiejętności

• Często współwystępują ze sobą, z ADHD;często

niska samoocena, porzucanie nauki

• Często występują rodzinnie, brak prawidłowej

asymetrii półkul mózgowych

• Psychoedukacja, psychoterapia, odpowiednie

programy edukacyjne

Autyzm dziecięcy- zespół

Kannera

• Początek – do 3rż
• 3- 5 razy częściej chorują chłopcy
• rozpowszechnienie 1/ 2000 osób
• u ok. 3/4 upośledzenie umysłowe, ok. 5-

10% niezwykłe umiejętności umysłowe o

ograniczonej funkcjonalności (tzw. sawanci)

• posługiwanie się mową – 50%,
• w okresie dojrzewania – często zaburzenia

zachowania i problemy emocjonalne

(agresja, napady złości).

• Tylko 10% zdolnych do samodzielnego

funkcjonowania, pracy; 20-30% częściowa

samodzielnośc

Autyzm dziecięcy

- objawy

jakościowe zaburzenia w interakcji

emocjonalnej i społecznej z
otoczeniem

jakościowe nieprawidłowości w

porozumiewaniu się

stereotypowe, ograniczone wzorce

zachowań, zainteresowań, aktywności

Jakościowe zaburzenia w interakcji

emocjonalnej i społecznej z

otoczeniem

unikanie kontaktów, dotyku,
brak odpowiedzi emocjonalnej na

obecność innych osób,

traktowanie ludzi jak przedmiotów,
nie sygnalizowanie potrzeb, bólu, nie

szukanie pomocy,

brak typowego naśladownictwa,
zabawy w samotności
brak spontanicznej potrzeby dzielenia z

innymi radości, zainteresowań lub

osiągnięć

Jakościowe nieprawidłowości w

porozumiewaniu się

opóźnienie lub zupełny brak rozwoju języka

mówionego, które nie wiążą się z próbą
kompensowania za pomocą gestów lub mimiki

zaburzenia treści i formy mowy (stereotypowe

wypowiedzi, echolalia, swoisty sposób
używania słów i zwrotów, neologizmy)

względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości

w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej

zaburzenia intonacji głosu (śpiew,

„buczenie”),

często zaimek „ty” zamiast „ja”

Stereotypowe, ograniczone

wzorce zachowań,

zainteresowań, aktywności

zawężenie zainteresowań (pochłonięcie

jednym lub liczniejszymi stereotypowymi

zainteresowaniami o nieprawidłowej treści)

 stereotypie ruchowe i manieryzmy

(stukanie i kręcenie palcami albo złożone

ruchy całego ciała)

uparte zajmowanie się niektórymi cechami

przedmiotów (np. zapachem),

nadmierne przywiązywanie się do

niektórych przedmiotów,

gwałtowne reakcje na najmniejsze zmiany

w otoczeniu, zmiany codziennych

czynności,

Autyzm-inne objawy

• Nadmierna wrażliwość na bodźce

czuciowe

• Brak typowej reakcji na ból
• Napady złości, agresja i

autoagresja

• Impulsywność

Autyzm dziecięcy

Przyczyny:

  predyspozycja genetyczna (zaburzenia

wieloczynnikowe- ok. 90%)

 uszkodzenia w okresie płodowym i okołoporodowym
 nieprawidłowości strukturalne i funkcjonalne oun

(rozlane zmiany rozwojowe

)

Leczenie:


Wczesne rozpoznanie!!!

 Kompleksowe leczenie- rehabilitacja, edukacja,

techniki behawioralne, terapia rodzin, terapia

mowy i logopedyczna

 Farmakoterapia-objawowo
 Udział całej rodziny

Całościowe zaburzenia rozwojowe

-inne

• Zespół Aspergera- prawidłowy rozwój

mowy, prawidłowy poziom inteligencji

• Zespół Retta- u Dz, od 6mż

zahamowanie rozwoju, utrata celowych

ruchów rąk i precyzyjnych czynności

ruchowych, ruchy stereotypowe

• Zespół Hellera- po 2 latach

prawidłowego rozwoju, utrata nabytych

umiejętności

Zaburzenie hiperkinetyczne

(ADHD)

• Epidemiologia:

występuje u 1% dzieci w wieku
szkolnym (w badaniach w USA- 3-7%)
częściej u chłopców

• Etiologia-nieznana

czynniki genetyczne,
nieprawidłowości oun,
psychospołeczne, dietetyczne

Zaburzenie hiperkinetyczne

(ADHD)

nadaktywność + deficyt uwagi+

impulsywność

 początek przed 6rż („żywe dziecko”), ale

ujawnia się w wieku szkolnym

nadmierna aktywność ruchowa
impulsywność
trudności z koncentracją, duża przerzutność

uwagi

 trudności z wykonywaniem poleceń
angażowanie się w niebezpieczne formy

aktywności

w miarę trwania- obniżenie samooceny, upór,

negatywizm, niska odporność na stres i

frustrację, chwiejność emocjonalna

Zaburzenie hiperkinetyczne

(ADHD)

• Często współwystępują inne

zaburzenia: specyficzne zaburzenia
umiejętności szkolnych, zaburzenia
zachowania, nadużywanie
substancji psychoaktywnych

• Z wiekiem –poprawa
• U 15-20 % objawy utrzymują się w

wieku dorosłym

Zaburzenie hiperkinetyczne

(ADHD)

Leczenie
• Terapia behawioralna, rodzinna
• Programy edukacyjne
• Trening umiejętności społecznych
• Trening radzenia sobie dla rodziców,

wsparcie rodziny

• Farmakoterapia: środki

psychostymulujące (metylofenidat), leki

przeciwdepresyjne

Zaburzenie zachowania

powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań

dyssocjalnych, agresywnych i buntowniczych

(trwają > 6 miesięcy)

przekraczanie norm społecznych, naruszanie

prawa

agresja fizyczna, okrucieństwo wobec słabszych
niszczenie przedmiotów, kradzieże, podpalanie
zachowania autodestrukcyjne
kłamstwa, wagary
nadużywanie alkoholu i innych substancji
przygodne kontakty seksualne, bez

zaangażowania emocjonalnego

 

Zaburzenie zachowania

• Rozpowszechnienie wśród adolescentów:

5-15% Ch, 2-10% Dz

• Przyczyny:

czynniki genetyczne
czynniki psychospołeczne –patologia

rodziny (uzależnienia, zaniedbywanie,

przemoc, niekonsekwencja rodziców),

niski status społeczno –ekonomiczny,

niepowodzenia szkolne, izolacja społeczna

itp

Zaburzenie zachowania

Leczenie:
• Terapia poznawczo-behawioralna,

grupowa, terapia rodzin

• Zapewnienie bezpieczeństwa, wsparcie

środowiskowe

Rokowanie:
U ok. 50% problemy w życiu dorosłym

(osobowośc antycocjalna, nadużywanie

substancji psychoaktywnych)

Zaburzenie opozycyjno- buntownicze

utrzymujące się zachowania

nieposłuszne, prowokacyjne, ale bez
poważnych działań agresywnych

wybuchy złości, kłótnie, dokuczanie

innym,celowe złoszczenie innych

obrażanie się, obwinianie innych
aktywne przeciwstawianie się

wymaganiom

przekleństwa, wulgaryzmy

Zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia lękowe (5-15%):
• Lęk separacyjny: nadmierny lęk

przed rozdzieleniem z opiekunem,

koszmary nocne,

somatyzacja;silniejszy niż powinien

być (wiek dziecka) i nie ustępuje

wraz z rozwojem dziecka

• Fobie specyficzne
• Lęk społeczny
• OCD
• Depresja

Depresja u dzieci i młodzieży

• 1-2% dzieci
• 2-5% młodzieży (częściej Dz)
• Zwiększone ryzyko zachorowania

w wieku dorosłym

Depresja u dzieci

• Małe dzieci: lęk separacyjny, złość,

agresja, nadpobudliwość, apatia, brak
apetytu, regresja (np.moczenie
mimowolne)

• Starsze dzieci: objawy somatyczne,

zaburzenia snu, odmowa chodzenia do
szkoły, gorsze radzenie sobie z
obowiązkami szkolnymi, wycofanie się

Depresja młodzieńcza

Postacie:
• „czysta” (jak u dorosłych)
• „rezygnacyjna”-poczucie bezsensu życia,

próby samobójcze, trudności w nauce

• „z niepokojem” (niepokój, dysforia,

zachowania autodestrukcyjne)

• „hipochondryczna” (nadmierne obawy o

zdrowie, somatyczne objawy lęku)

Bywa maskowana przez wybuchy złości,

zachowania buntownicze (wagary, ucieczki z

domu), zachowania autodestrukcyjnei

antyspołeczne, trudności szkolne,

pogorszenie relacji z bliskimi i rówieśnikami

Inne zaburzenia

• Mutyzm wybiórczy
• Zaburzenia wydalania
• Tiki

Tiki- zespół Tourette’a

• Tiki głosowe proste i złożone:

chrząkanie, wzdychanie, powtarzanie
słów, echolalia, koprolalia itp.

• Tiki ruchowe proste i złożone:

grymasy, ruchy kończyn, skakanie,
uderzanie siebie itp.

• Najczęściej początek po 7rż
• Przyczyny-genetyczne
• Leczenie-farmakoterapia,

psychoterapia

Mutyzm wybiórczy

• Posługiwanie się mową tylko w

określonych sytuacjach (np. tylko
w domu), w innych odmowa
mówienia

• Częściej u Dz, zwykle 4-8rż
• Często ustępuje samoistnie po

kilku tyg.-mc

Zaburzenia wydalania

Moczenie mimowolne
• Powtarzające się po 5 rż
• Przyczyny: genetyczne, rozwojowe, stresy
Zanieczyszczanie się kałem
• Powtarzające się po 4rż
• Przyczyny: opóźnienie rozwoju, zab.więzi,

przemoc, objaw innych zaburzeń