DOPING W

SPORCIE

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH I
METOD DOPINGU

•

KLASY ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH

A. Środki pobudzające stymulanty
min. amfetamina, efedryna, kokaina
B. Narkotyczne środki przeciwbólowe
min. morfina, petydyna
C. Środki anaboliczne
1.Steroidy anaboliczne androgenne
min. nandrolon, stanozolol, testosteron
2. Inne środki anaboliczne np. klenbuterol
D. Środki moczopędne
min.furosemid, hydrochlorotiazyd
E. Hormony peptydowe i glikoproteinowe
min.Gh, ACTH, EPO

RODZAJE DOPINGU

Ze względu na stosowane metody doping wydolnościowy można
podzielić ogólnie na:

a)

farmakologiczny

- polegający na podawaniu biologicznie czynnych

związków chemicznych, których użycie nie jest uzasadnione leczeniem
zawodnika

b)

fizjologiczny

– polegający na wymianie płynów ustrojowych, zwłaszcza

krwi, przeszczepach tkanek (mięśni i ścięgien), stosowanie szkodliwych
dla zdrowia zabiegów takich jak zbijanie masy poprzez chirurgiczne
usuwanie tkanki tłuszczowej

c)

genetyczny

– polegający na modyfikacji kodu genetycznego zawodnika,

np. poprzez stosowanie wirusów; obecnie jest on praktycznie niemożliwy
do wykrycia, ale prawdopodobnie rzadko stosowany ze względu na
wysokie koszty i trudne do przewidzenia skutki.

RODZAJE DOPINGU

Ze względu na główny cel dopingu można go podzielić na:

a)

doping siłowy

– którego celem jest osiągnięcie jak

największego siły przy stałej masie ciała

b)

doping wytrzymałościowy

– którego celem jest trwałe

zwiększenie zdolności organizmu do znoszenia
długotrwałego, intensywnego wysiłku fizycznego.

c)

doping stymulujący

– którego celem jest czasowe

zwiększenie odporności na ból i wysiłek poprzez
stosowanie technik zapobiegających odczuwanie bólu i
zmęczenia.

DOPING FARMAKOLOGICZNY

Doping farmakologiczny jest jednocześnie najłatwiejszy do zastosowania i

najłatwiejszy do wykrycia. Najczęściej stosowanymi związkami chemicznymi

są:



sterydy anaboliczne – działające głównie poprzez zwiększanie masy

mięśniowej, takie jak testosteron i tetrahydrogestrinon



hormony pobudzające wzrost erytrocytów takie jak np. erytropoetyna



związki pobudzające, okresowo zwiększające wydolność lub zapobiegające

odczuwaniu bólu przy nadmiernym wysiłku fizycznym, tzw. stymulanty – takie

jak np.: amfetamina, ecstasy, modafinil, i ich pochodne.

Czasami za doping farmakologiczny jest także uważane stosowanie tzw.

suplementów – skoncentrowanych preparatów zawierających aminokwasy, a

także tzw. "końskich" dawek witamin (zwłaszcza z grupy B), oraz regulowanie

równowagi elektrolitycznej organizmu, poprzez stosowanie płynów

zawierających duże stężenie soli fizjologicznych. Tego typu doping był już

stosowany w starożytności. Tego typu środki nie są jak dotąd oficjalnie

zabronione.

DOPING FIZJOLOGICZNY

Doping fizjologiczny polega na stosowaniu rozmaitych technik
medycznych, czasowo zwiększających wydolność organizmu.
Jest on – zwłaszcza autotransfuzje krwi – dość trudny do
wykrycia
Najczęściej spotykaną formą dopingu fizjologicznego są
właśnie

transfuzje krwi

. Stosowane są zarówno autotransfuzje

krwi własnej, uprzednio zmagazynowanej, jak i transfuzje krwi
pochodzącej od wyselekcjonowanych dawców. Można
stosować transfuzję całej krwi, jak i wybranych jej składników,
np plazmaferezę. Zazwyczaj celem tego zabiegu jest
zwiększenie do maksimum liczby czerwonych krwinek w
organizmie, gdyż to one odpowiadają za szybki transport
tlenu do mięśni. Większa liczba czerwonych ciałek we krwi
oznacza wzrost wytrzymałości a także zwiększoną zdolność do
krótkotrwałego wysiłku fizycznego. Drugim, mniej ważnym
efektem transfuzji jest szybkie pozbycie się z organizmu
toksyn powstających w czasie wysiłku, a także śladów
stosowania dopingu farmakologicznego. Wzrost liczby
czerwonych krwinek powoduje jednak także wzrost lepkości
krwi, wzrost obciążenia mięśnia sercowego i generalnie
całego układu krążenia, które w skrajnych przypadkach mogą
powodować wylewy i zawały serca.

DOPING GENETYCZNY

Jest to najnowsza technika dopingowa polegająca na dokonywaniu
manipulacji na materiale genetycznym zawodnika lub kontroli ekspresji
genów. Istnieją generalnie trzy możliwe techniki dopingu genetycznego:



ingerencja w ekspresję genów zawodnika, prowadząca do wzrostu

liczby komórek tkanek szczególnie potrzebnych do uprawiania sportu
(głównie mięśni oraz szpiku kostnego)



dokonywanie wszczepu obcych tkanek, wcześniej zmodyfikowanych

genetycznie, które namnażają się w organizmie



podawanie preparatów zawierających zmodyfikowane genetycznie

mikroorganizmy – np.: bakterie produkujące hormony.

LISTA ZAKAZANYCH SUBSTANCJI I
METOD

•

Klasy zakazanych substancji(podczas i między
zawodami)

a.

Środki anaboliczne

b.

Hormony i substancje pokrewne, mimetyki i analogi

c.

Beta-2 agoniści

d.

Środki o działaniu antystresowym

e.

Leki moczopędne i inne środki maskujące

•

Zakazne substancje (tylko podczas zawodów)

a.

Środki pobudzające

b.

Narkotyki

c.

Kanabinoidy

d.

Glikokortykosteroidy

Zakazane metody (podczas i miedzy zawodami)

a.

Metody wpływające na transport tlenu

b.

Manipulacje chemiczne i fizyczne

c.

Doping genetyczny

SKUTKI UBOCZNE STOSOWANIA
DOPINGU

Zaburzenie układu hormonalnego

:

przyjmowanie sterydów powoduje prawie zawsze

spowolnienie lub zahamowanie wewnętrznego wydzielania

testosteronu poprzez impuls wewnętrzny pochodzący z

organizmu. Organizm samoczynnie reguluję poziom

hormonów w obiegu ciała. Im większy poziom testosteronu,

tym mniejsza produkcja. Efektem takiego stanu jest trwałe

uszkodzenia mechanizmu wydzielniczego, co może

doprowadzić do impotencji, zaniku jąder. Do zaburzeń

układu hormonalnego zalicza się także

ginekomastia

, czyli

proces powstawania w ciele mężczyzny kobiecych piersi

wraz gruczołami poprzez wytwarzanie się z organizmie

większej ilości estrogenu (żeńskiego hormonu). Wszystkie

zaburzenia układu hormonalnego powstają na skutek

androgenicznego działania substancji anabolicznych.

Działanie androgeniczne wpływają na cechy płciowe, do

których zalicza się owłosienie, barwa głosu funkcjonowanie

gruczołów oraz narządów krwionośnych i płciowych.

Zaburzenia układu krwionośnego:

pod wpływem substancji anabolicznych organizm
podatny jest na wszelakie choroby układu krążenia m.in.
zmniejszenie zdolności krzepnięcia krwi, nadciśnienie
tętnicze, kołatanie serca, nieprawidłowe rozszerzenia
mięśnia sercowego Do chorób układu naczyniowego
wywołanych przez sterydy zalicza się: żółtaczkę, choroby
wątroby, niewydolność nerek, rak. Przyczyną tego stanu
jest zewnętrzna ingerencja hormonalna, czyli
przyjmowanie hormonów.

Zaburzenie gospodarki wodnej w organizmie:

często występuję wada polegająca na zatrzymaniu wody
i sodu w naczyniach i tkankach, co doprowadza do
powstawianie obrzęków hiperwolemicznych. Proces ten
nosi nazwę retencji wody i sodu, a jednym z objawów
jest efekt spuchniętej twarzy i stawów

Zaburzenia psychiczne:

udowodniono, że anaboliki zwiększają ogólną agresję,
która doprowadza do utraty kontaktu z otoczeniem.
Człowiek przestaje kontrolować swoje zachowanie,
traci przyjaciół, staję się jednostką aspołeczną. Do
zaburzeń psychiki należą równość stany depresyjne,
lękowe oraz bezsenność.

Inne:

do innych skutków ubocznych podczas przyjmowania
sterydów należą: trądzik(pobudzenie gruczołów
łojowych), bóle głowy, brzucha i rozstępy.

KOFEINA JAKO ŚRODEK
DOPINGUJĄCY

Kofeina jest postrzegana jako jeden z
najskuteczniejszych naturalnych specyfików
pobudzających. Czy „mała czarna” może
pomóc sportowcom-amatorom w zwiększeniu
wydolności i w osiąganiu lepszych wyników
sportowych?

KOFEINA

To związek, który występuje w ziarnach
kawy, kakao, liściach herbaty, czekoladzie i
orzeszkach kola. Do przekroczenia stężenia
we krwi powyżej 12 mg/ml, co jest
uznawane za dawkę dopingującą, może
prowadzić dopiero wypicie około 6-7
filiżanek mocnej kawy.

Kofeina, blokując receptory adenozyny,
odpowiedzialne za uczucie senności i zmęczenia,
stymuluje organizm do produkcji energii.
Właściwości te, obok pozytywnego wpływu na
pracę intelektualną, znajdują zastosowanie
również w przypadku aktywności fizycznej.
Zwiększenie przepływu krwi do mięśni i serca ma
znaczenie szczególnie w przypadku wysiłku
wytrzymałościowego. Dlatego m. in. do 2004
roku kofeina była uznawana przez Światową
Agencję Antydopingową jako środek zakazany.

Kofeina została zdjęta z Listy Substancji Zabronionych w 2004. Jej
używanie w sporcie nie jest zabronione. 

Argumentem za usunięciem jej były badania, które pokazały, że
kofeina może obniżać wyniki sportowe, jeśli jej stężenie
przekroczy 12 mikrogramów/ml osocza. Wielu ekspertów uważa,
że kofeina występuje w takich ilościach w napojach i jedzeniu, że
obniżenie progu spowodowało by przesadną dyskwalifikację
zawodników. Dla przypomnienia, tempo metabolizmu kofeiny
zależy od predyspozycji jednostkowych. 

Kofeina jest nadal częścią Programu Monitoringu Caffeine WADA.
Program ten obejmuje substancje, które nie są zabronione w
sporcie, ale które są monitorowane celem wykrycia wzorów
ewentualnych nadużyć.

ALKOHOL JAKO ŚRODEK
DOPINGUJĄCY

Alkohol czyli etanol, z chemicznego punktu
widzenia, jest egzogenną substancją wymienioną
na Liście Zakazanych Substancji i Metod (Lista
Zabroniona, ang. Prohibited List) wydanej przez
Światową Agencje Antydopingową (WADA) w 2008
roku. Jego spożycie jest ograniczone tylko w
przypadku określonych dyscyplin sportowych,
stąd  jest to substancja zabroniona jedynie
podczas zawodów. 

 

Alkohol wpływa uspokajająco na centralny układ nerwowy

poprzez spowalnianie reakcji mózgu i ciała. Powodem

nadmiernego spożycia alkoholu jest chęć osłabienia uczucia

niepokoju, redukcja drżenia oraz rozluźnienie. Efektem tego

jest nadużywanie alkoholu w dyscyplinach sportowych

wymagających dużej koncentracji. Spożycie alkoholu nie

pozwala na poprawienie wyników, dlatego nie jest on

zaliczany do leków ergogenicznych (pracotwórczych). 

Jednoczesne przyjmowanie alkoholu i leków może

prowadzić do wzmocnienia efektu działania alkoholu lub

tych leków. Ogólnie, alkohol jest zabroniony w dyscyplinach

sportowych, w których jego spożycie ujemnie wpływa na

wyniki sportowe lub powoduje zagrożenie bezpieczeństwa.

NIKOTYNA W DOPINGU

Nikotyna działa relaksująco i stymulująco, powoduje
obniżeniu poziomu stresu, przyspiesza czas reakcji,
poprawia wzrost czujności, poprawia koncentrację,
redukuje masę ciała. Sportowcy sięgający najczęściej po
nikotynę to przedstawiciele dyscyplin kontaktowych i
siłowych, jak podnoszenie ciężarów, piłka ręczna czy
zapasy. Robią to najczęściej krótko przed startem lub
nawet w trakcie samych zawodów. Niewykluczone, że w
niedalekiej przyszłości nikotyna zostanie umieszczona na
liście zabronionych preparatów lub zostanie dla niej
określone maksymalne dopuszczalne stężenie we krwi.
Tym bardziej, że można dokładnie zmierzyć obecność
nikotyny w próbce i na tej podstawie ocenić czy ktoś jest
czynnym palaczem, czy tylko biernym. 

NAPOJE ENERGETYZUJĄCE

Substancją dopingującą zawartą w napojach
energetyzujących jest KOFEINA. Maksymalne
dopuszczalne ich spożycie jest więc takie, aby
stężenie kofeiny nie przekraczało 12μg/ml
osocza. Należy również pamiętać, że zawierają
one wiele substancji o niekorzystnym wpływie
na organizm, nie są więc zalecane dla
sportowców

.

NARKOTYKI

Narkotyki to substancje i leki, które mogą
zmieniać psychiczny i fizyczny stan
organizmu, poczynając od działania
usypiającego oraz całkowitego
unieruchomienia, aż po pobudzenie i stany
euforyczne. Stąd też, potoczne rozumienie
słowa narkotyk jest związane bardziej z
wywoływanymi przez te związki objawami, niż
ze specyficznym działaniem substancji
narkotycznych.

Na Liście substancji i metod zabronionych WADA

opioidy

zaklasyfikowane są jako narkotyki, a grupa ta ogranicza się
wyłącznie do narkotycznych środków przeciwbólowych. W
niektórych krajach termin ‘narkotyk’ odnosi się również np. do
kokainy, która z chemicznego punktu widzenia narkotykiem nie
jest. Inna grupa substancji określanych jako narkotyki to

sympatomimetyki.

Substancje te aktywują centralny układ

nerwowy poprzez działanie katecholamin (adrenaliny i
noradrenaliny), ale na Liście zabronionej WADA klasyfikowane
są jako stymulanty.

 

Trzecia grupa obejmuje substancje zdolne

do wywoływania zmian psychicznych

podobnych do tych występujących w

przebiegu psychozy. Substancje te znane

są jako psychomimetyki, psychodeliki lub

halucynogeny. Spośród

psychomimetyków jedynie

kanabinoidy

umieszczone zostały na Liście

zabronionej WADA jako odrębna grupa

substancji.

Stosowanie

leków przeciwbólowych

jest częste

wśród sportowców, zwłaszcza tych uprawiających
sporty walki. Ponadto, narkotyczne środki
przeciwbólowe mogą obniżać napięcie, wpływając
na polepszenie osiąganych wyników w tych
dyscyplinach sportowych, w których nadmierne
zdenerwowanie może mieć negatywny wpływ na
kontrolę precyzyjnych czynności motorycznych (np.
strzelanie z pistoletu czy łuku). 

KONTROLA
DOPINGOWA

•

Zawodnik o kontroli antydopingowej powinien być

powiadomiony jako pierwszy przez uprawnionego

członka zespołu kontrolującego lub współpracującego

wolontariusza,

•

Zawodnik od momentu pisemnego powiadomienia ma

określony czas (najczęściej jest to 30 lub 60 minut)

aby pojawić się w Stacji Kontroli Dopingu

•

Zawodnik od chwili powiadomienia aż do momentu

przybycia do Stacji Kontroli Dopingu znajduje się pod

„dyskretnym” nadzorem osoby do tego uprawnionej,

•

Zawodnik po zawiadomieniu nie może korzystać z

toalety.

•

Zawodnik przybywając w wyznaczonym na zawiadomieniu czasie

do Stacji Kontroli Dopingu powinien:

•

Okazać dokument tożsamości z aktualnym identyfikującym go

zdjęciem, a w szczególnych przypadkach powinien przedstawić

dokument uzupełniający,

•

Jeśli to możliwe przybyć z osobą towarzyszącą (trener, lekarz,

opiekun) szczególnie w przypadku zawodników niepełnoletnich.

Osoba towarzysząca podpisuje wraz z zawodnikiem protokół

kontroli dopingu tylko w przypadku kiedy uczestniczy od początku

do końca w całej procedurze kontrolnej,

•

Wybrać zestaw certyfikowanych przez WADA i MKOL naczyń do

zbiórki moczu oraz sprawdzić ich stan pod kątem ewentualnej

usterki, wady czy stopnia czystości,

•

Umiarkowanie nawadniać organizm w przypadku braku gotowości

do przeprowadzenia kontroli (tylko testy moczu),

•

Oddać wymaganą przepisami ilość moczu pod nadzorem członka

zespołu kontrolującego,

•

wszystkie czynności wykonywać samodzielnie,

•

przekazać informacje dotyczące przyznania wyłączeń
terapeutycznych i przyjmowanych przez ostatnie 7 dni
preparatów leczniczych,

•

sprawdzić dokładnie na protokole kontroli dopingu poprawność
zapisanych danych  ze szczególnym uwzględnieniem
unikalnego kodu badania,

•

zwrócić się do przedstawicieli zespołu kontrolującego o
stosowne wyjaśnienia w przypadku jakichkolwiek wątpliwości
pojawiających się na każdym etapie postępowania kontrolnego,

•

zwrócić się do przedstawicieli zespołu kontrolnego lub
organizatora imprezy sportowej o udostępnienie tłumacza w
przypadku trudności językowych.

Dziękujemy

za uwagę! :D