TAOIZM

TAOIZM



Taoizm

Taoizm

(czasem zapisywany jako

(czasem zapisywany jako

daoizm

daoizm

) to tradycyjny

) to tradycyjny

chiński system filozoficzny i religijny. Stworzenie filozofii

chiński system filozoficzny i religijny. Stworzenie filozofii

taoistycznej przypisuje się Laozi w VI wieku p.n.e.,

taoistycznej przypisuje się Laozi w VI wieku p.n.e.,

taoizm religijny powstał w II i III wieku n.e. Za

taoizm religijny powstał w II i III wieku n.e. Za

najważniejsze księgi taoizmu uważa się

najważniejsze księgi taoizmu uważa się

Daodejing

Daodejing

oraz

oraz

Zhuangzi

Zhuangzi

.

.



Taoizm był jednym, obok konfucjanizmu, z dwóch

Taoizm był jednym, obok konfucjanizmu, z dwóch

najważniejszych systemów filozoficzno–religijnych w

najważniejszych systemów filozoficzno–religijnych w

Chinach. Taoizm religijny – w przeciwieństwie do

Chinach. Taoizm religijny – w przeciwieństwie do

względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu – był jednak

względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu – był jednak

otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych

otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych

okresach otwierał się na elementy konfucjanizmu,

okresach otwierał się na elementy konfucjanizmu,

szamanizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa i manicheizmu.

szamanizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa i manicheizmu.

Taoizm filozoficzny

Taoizm filozoficzny



Taoizm filozoficzny (

Taoizm filozoficzny (

daojia

daojia

) to jeden z głównych (obok

) to jeden z głównych (obok

konfucjanizmu i buddyzmu) kierunków klasycznej filozofii

konfucjanizmu i buddyzmu) kierunków klasycznej filozofii

chińskiej. Związany jest nierozerwalnie z pojęciem dao. Dao jest

chińskiej. Związany jest nierozerwalnie z pojęciem dao. Dao jest

esencją wszechświata, stanowiącą podłoże wszelkich zmian. Nie

esencją wszechświata, stanowiącą podłoże wszelkich zmian. Nie

może być opisane słowami (a jeżeli – jak głosił Zhuangzi – to

może być opisane słowami (a jeżeli – jak głosił Zhuangzi – to

tylko za pomocą paradoksów), gdyż ciągle się zmienia, ponadto

tylko za pomocą paradoksów), gdyż ciągle się zmienia, ponadto

każdy opis jest jedynie przybliżeniem rzeczywistości. Można

każdy opis jest jedynie przybliżeniem rzeczywistości. Można

jednak poprzez rozwój duchowy osiągnąć stan mędrca

jednak poprzez rozwój duchowy osiągnąć stan mędrca

taoistycznego i tym samym harmonię z dao.

taoistycznego i tym samym harmonię z dao.



Innym ważnym pojęciem w taoizmie filozoficznym jest wu wei.

Innym ważnym pojęciem w taoizmie filozoficznym jest wu wei.

Dosłowne tłumaczenie to niedziałanie, a raczej działanie bez

Dosłowne tłumaczenie to niedziałanie, a raczej działanie bez

wysiłku, działanie w harmonii z dao. Jest to proces akceptowania

wysiłku, działanie w harmonii z dao. Jest to proces akceptowania

i harmonizowania swego działania z nurtem wszechświata.

i harmonizowania swego działania z nurtem wszechświata.

Doświadczając dao i w ten sposób poznając je człowiek nabywa

Doświadczając dao i w ten sposób poznając je człowiek nabywa

naturalnej cnoty de, która pozwala na osiągnięcie harmonii wu

naturalnej cnoty de, która pozwala na osiągnięcie harmonii wu

wei. Pod tym względem taoizm jest podobny do filozofii

wei. Pod tym względem taoizm jest podobny do filozofii

głoszonej przez stoików, owa zasada wu wei polega na tym, iż

głoszonej przez stoików, owa zasada wu wei polega na tym, iż

istnieje jakiś plan (wg stoików był to plan boski, wg taoistów

istnieje jakiś plan (wg stoików był to plan boski, wg taoistów

było to Dao). Stąd tez niechęć do ingerencji w odwieczne w

było to Dao). Stąd tez niechęć do ingerencji w odwieczne w

prawa świata, gdyż takowa byłaby sprzeczna z Dao.

prawa świata, gdyż takowa byłaby sprzeczna z Dao.

Taoizm religijny

Taoizm religijny



Taoizm religijny

Taoizm religijny

(

(

daojiao

daojiao

) to rdzenna religia powstała przez

) to rdzenna religia powstała przez

połączenie filozofii taoistycznej z wierzeniami ludowymi i

połączenie filozofii taoistycznej z wierzeniami ludowymi i

magicznymi. Głosi m.in. jedność zasad yin i yang, których

magicznymi. Głosi m.in. jedność zasad yin i yang, których

wzajemne dopełnianie się w dao stanowi podstawę harmonii

wzajemne dopełnianie się w dao stanowi podstawę harmonii

świata.

świata.



W roku 440 taoizm stał się na pewien czas oficjalną religią

W roku 440 taoizm stał się na pewien czas oficjalną religią

chińską. W roku 666 Laozi został deifikowany i wyniesiony ponad

chińską. W roku 666 Laozi został deifikowany i wyniesiony ponad

Buddę i Konfucjusza. Później wprowadzono do taoizmu mnóstwo

Buddę i Konfucjusza. Później wprowadzono do taoizmu mnóstwo

bóstw z wierzeń ludowych, przez co taoizm religijny oddalił się

bóstw z wierzeń ludowych, przez co taoizm religijny oddalił się

znacznie od swych filozoficznych korzeni.

znacznie od swych filozoficznych korzeni.



W czasach współczesnych taoizm religijny istnieje w Hongkongu i

W czasach współczesnych taoizm religijny istnieje w Hongkongu i

na Tajwanie.

na Tajwanie.



Pięć żywiołów, czy też przemian taoizmu to kolejno: woda,

Pięć żywiołów, czy też przemian taoizmu to kolejno: woda,

drzewo, ogień, ziemia, metal.

drzewo, ogień, ziemia, metal.



Z taoizmem religijnym związane są też: medycyna chińska i

Z taoizmem religijnym związane są też: medycyna chińska i

nauka (proch czarny (dymny), wynaleziony przez taoistycznego

nauka (proch czarny (dymny), wynaleziony przez taoistycznego

chemika w Chinach w XI wieku), wewnętrzne style walki, techniki

chemika w Chinach w XI wieku), wewnętrzne style walki, techniki

dywinacyjne np. w oparciu o Yijing (I Ching) (

dywinacyjne np. w oparciu o Yijing (I Ching) (

Księgę Przemian

Księgę Przemian

,

,

jeden z Pięciu Klasyków chińskich, alchemia, poszukiwanie

jeden z Pięciu Klasyków chińskich, alchemia, poszukiwanie

sposobów na długowieczność, poszukiwania naturalnej

sposobów na długowieczność, poszukiwania naturalnej

równowagi energetycznej w otoczeniu człowieka feng shui.

równowagi energetycznej w otoczeniu człowieka feng shui.

Dao

Dao



Dao lub tao

Dao lub tao

– podstawowe pojęcie filozofii chińskiej,

– podstawowe pojęcie filozofii chińskiej,

kluczowe dla taoizmu, ale używane również przez inne

kluczowe dla taoizmu, ale używane również przez inne

kierunki m.in. konfucjanizm. W zależności od autora i szkoły

kierunki m.in. konfucjanizm. W zależności od autora i szkoły

terminowi

terminowi

Dao

Dao

przypisywane są bardzo różne znaczenia, od

przypisywane są bardzo różne znaczenia, od

„uniwersalnej zasady kierującej wszechświatem” po „metodę

„uniwersalnej zasady kierującej wszechświatem” po „metodę

postępowania”.

postępowania”.



Zasada leżąca u podstawy wszechświata, ciągle się

Zasada leżąca u podstawy wszechświata, ciągle się

zmieniająca. Nie można jej zdefiniować, gdyż każda definicja

zmieniająca. Nie można jej zdefiniować, gdyż każda definicja

byłaby jedynie przybliżeniem, ponadto jej wprowadzenie

byłaby jedynie przybliżeniem, ponadto jej wprowadzenie

spowodowałoby zmianę wszechświata, a więc i definiowanego

spowodowałoby zmianę wszechświata, a więc i definiowanego

dao

dao

. Mówią o tym pierwsze słowa księgi Daodejing: „Dao,

. Mówią o tym pierwsze słowa księgi Daodejing: „Dao,

które mogłoby zostać wypowiedziane nie jest wiecznym dao”.

które mogłoby zostać wypowiedziane nie jest wiecznym dao”.

Po chińsku

Po chińsku

dao

dao

oznacza także

oznacza także

powiedzieć

powiedzieć

, tak więc wers ten

, tak więc wers ten

w oryginale brzmi szczególnie paradoksalnie – „Dao, które

w oryginale brzmi szczególnie paradoksalnie – „Dao, które

można dao, nie jest wiecznym dao”. Harmonia z

można dao, nie jest wiecznym dao”. Harmonia z

dao

dao

(utożsamiana czasem ze znanym w innych wschodnich

(utożsamiana czasem ze znanym w innych wschodnich

filozofiach oświeceniem) jest ostatecznym celem taoisty.

filozofiach oświeceniem) jest ostatecznym celem taoisty.

Taijitu (Yin Yang)

Taijitu (Yin Yang)



Taijitu

Taijitu

(wym.

(wym.

taj-dźi-tchu

taj-dźi-tchu

) – diagram będący symbolicznym

) – diagram będący symbolicznym

wyobrażeniem taiji, fundamentalnego pojęcia chińskiej

wyobrażeniem taiji, fundamentalnego pojęcia chińskiej

filozofii, w szczególności taoistycznej.

filozofii, w szczególności taoistycznej.



W zachodniej literaturze jest zwykle podpisywany

W zachodniej literaturze jest zwykle podpisywany

niepoprawnie jako "yin i yang", co według sinologów,

niepoprawnie jako "yin i yang", co według sinologów,

odzwierciedla analityczny charakter filozofii Zachodu,

odzwierciedla analityczny charakter filozofii Zachodu,

przeciwstawiony orientalnemu holizmowi, który każe widzieć

przeciwstawiony orientalnemu holizmowi, który każe widzieć

w nim reprezentację jedności - taiji.

w nim reprezentację jedności - taiji.



Diagram wyraża ideę, że dwa podstawowe pierwiastki

Diagram wyraża ideę, że dwa podstawowe pierwiastki

taoistycznej filozofii przenikają się i stanowią nierozerwalną

taoistycznej filozofii przenikają się i stanowią nierozerwalną

jedność, określaną jako taiji. Nim powstało taiji, z

jedność, określaną jako taiji. Nim powstało taiji, z

wyodrębnionymi yin i yang, świat znajdował się w stanie

wyodrębnionymi yin i yang, świat znajdował się w stanie

wuji.

wuji.



Koncepcja

Koncepcja

Yin i Yang

Yin i Yang

pochodzi z antycznej filozofii chińskiej i

pochodzi z antycznej filozofii chińskiej i

metafizyki. Opisuje ona dwie pierwotne i przeciwne, lecz

metafizyki. Opisuje ona dwie pierwotne i przeciwne, lecz

uzupełniające się siły, które odnaleźć można w całym

uzupełniające się siły, które odnaleźć można w całym

wszechświecie.

wszechświecie.

Laozi

Laozi



nazwisko: Li Er; nazwisko pośmiertne: Li Dan) –

nazwisko: Li Er; nazwisko pośmiertne: Li Dan) –

półlegendarny chiński filozof, twórca taoizmu. Autor

półlegendarny chiński filozof, twórca taoizmu. Autor

Daodejing

Daodejing

, jednej z najważniejszych ksiąg taoizmu,

, jednej z najważniejszych ksiąg taoizmu,

zarówno filozoficznego, jak i religijnego.

zarówno filozoficznego, jak i religijnego.



Istnienie Laozi nie zostało definitywnie potwierdzone

Istnienie Laozi nie zostało definitywnie potwierdzone

historycznie. Według tradycji żył w VI w. p.n.e., a więc był

historycznie. Według tradycji żył w VI w. p.n.e., a więc był

współczesny Konfucjuszowi. Niektóre przekazy mówią, że

współczesny Konfucjuszowi. Niektóre przekazy mówią, że

był jego nauczycielem, co zdaniem historyków można

był jego nauczycielem, co zdaniem historyków można

uznać za taoistyczną propagandę, którą miała w ten

uznać za taoistyczną propagandę, którą miała w ten

sposób wskazywać, że konfucjanizm jest niejako

sposób wskazywać, że konfucjanizm jest niejako

odpryskiem taoizmu.

odpryskiem taoizmu.



Inna legenda mówi, że Laozi po śmierci odjechał na

Inna legenda mówi, że Laozi po śmierci odjechał na

zachód i przebywszy Himalaje, trafił do Indii, gdzie został

zachód i przebywszy Himalaje, trafił do Indii, gdzie został

nauczycielem, lub nawet ojcem Buddy. W ten sposób

nauczycielem, lub nawet ojcem Buddy. W ten sposób

taoistyczni propagandziści dowodzili, że również buddyzm,

taoistyczni propagandziści dowodzili, że również buddyzm,

który przybył do Chin ok. II w. p.n.e., jest odpryskiem

który przybył do Chin ok. II w. p.n.e., jest odpryskiem

rodzimego taoizmu.

rodzimego taoizmu.

Daodejing

Daodejing



Daodejing

Daodejing

, pełna nazwa

, pełna nazwa

Laozi Daodejing

Laozi Daodejing

, w

, w

skrócie

skrócie

Laozi

Laozi

(typowa starochińska maniera

(typowa starochińska maniera

nazywania dzieła nazwiskiem autora), najczęściej

nazywania dzieła nazwiskiem autora), najczęściej

tłumaczona jako

tłumaczona jako

Księga Drogi i Cnoty

Księga Drogi i Cnoty

,

,

uznawana niekiedy za pierwszą filozoficzną

uznawana niekiedy za pierwszą filozoficzną

księgę w języku chińskim. Jest częścią

księgę w języku chińskim. Jest częścią

podstawowego kanonu taoizmu, systemu

podstawowego kanonu taoizmu, systemu

religijno-filozoficznego, który narodził się w

religijno-filozoficznego, który narodził się w

Chinach za panowania dynastii Zhou.

Chinach za panowania dynastii Zhou.

Treść Daodejing

Treść Daodejing



Księga ta – znana również jako

Księga ta – znana również jako

„Laozi wuqian wen”

„Laozi wuqian wen”

czyli

czyli

„Księga 5,000 znaków Laozi”, składa się z 81 krótkich

„Księga 5,000 znaków Laozi”, składa się z 81 krótkich

rozdziałów, zawierających sentencje w wysokim stopniu

rozdziałów, zawierających sentencje w wysokim stopniu

enigmatyczne, często sprzeczne ze sobą (być może

enigmatyczne, często sprzeczne ze sobą (być może

pozornie), oparte na paradoksach słownych i

pozornie), oparte na paradoksach słownych i

filozoficznych. 37 pierwszych rozdziałów nosi nazwę

filozoficznych. 37 pierwszych rozdziałów nosi nazwę

„Daojing” i dotyczy „Dao” (czyli: Drogi), 44 pozostałe

„Daojing” i dotyczy „Dao” (czyli: Drogi), 44 pozostałe

nazywane są „Dejing” i dotyczą „De” (czyli: Cnoty). W

nazywane są „Dejing” i dotyczą „De” (czyli: Cnoty). W

najwcześniejszych rękopisach, odkrytych w roku 1966 w

najwcześniejszych rękopisach, odkrytych w roku 1966 w

grobowcu Mawangdui, część druga poprzedza część

grobowcu Mawangdui, część druga poprzedza część

pierwszą (czyli stanowią

pierwszą (czyli stanowią

Dedaojing

Dedaojing

zamiast

zamiast

Daodejing

Daodejing

). Pominąwszy pewną liczbę niewielkich

). Pominąwszy pewną liczbę niewielkich

różnic (które jednak często pozwalają rozwikłać

różnic (które jednak często pozwalają rozwikłać

dotychczas niezrozumiałe fragmenty), te

dotychczas niezrozumiałe fragmenty), te

najwcześniejsze manuskrypty zasadniczo odpowiadają

najwcześniejsze manuskrypty zasadniczo odpowiadają

klasycznej wersji tekstu zachowanej w redakcji

klasycznej wersji tekstu zachowanej w redakcji

neotaoisty Wanga Bi (226–249 n.e.).

neotaoisty Wanga Bi (226–249 n.e.).

Zhuangzi (filozof)

Zhuangzi (filozof)



Zhuāngzǐ

Zhuāngzǐ

(znaczenie:

(znaczenie:

Mistrz Zhuang

Mistrz Zhuang

(369 - 298

(369 - 298

p.n.e.) - był myślicielem i pisarzem. Najgłębsze

p.n.e.) - był myślicielem i pisarzem. Najgłębsze

znaczenia jego alegorii stanowią, od wielu stuleci,

znaczenia jego alegorii stanowią, od wielu stuleci,

przedmiot wnikliwych badań. Zhuangzi był

przedmiot wnikliwych badań. Zhuangzi był

najwcześniejszym ze znanych krzewicieli nauk

najwcześniejszym ze znanych krzewicieli nauk

Laozi, wymienia się go wśród najważniejszych

Laozi, wymienia się go wśród najważniejszych

mistrzów taoizmu.

mistrzów taoizmu.

Zhuangzi (księga)

Zhuangzi (księga)



Zhuangzi

Zhuangzi

– starożytny chiński traktat filozoficzny,

– starożytny chiński traktat filozoficzny,

obok

obok

Daodejing

Daodejing

zasadnicze dzieło filozofii taoistycznej,

zasadnicze dzieło filozofii taoistycznej,

cenione także za walory literackie.

cenione także za walory literackie.



Budowa: W skład księgi wchodzą teksty różnych

Budowa: W skład księgi wchodzą teksty różnych

autorów, uważanych za kontynuatorów szkoły

autorów, uważanych za kontynuatorów szkoły

Zhuangzi, aczkolwiek siedem wewnętrznych

Zhuangzi, aczkolwiek siedem wewnętrznych

rozdziałów, tworzących trzon księgi, przypisuje się

rozdziałów, tworzących trzon księgi, przypisuje się

jemu samemu. Dzieło składa się z trzech części

jemu samemu. Dzieło składa się z trzech części

zwanych rozdziałami zewnętrznymi, wewnętrznymi i

zwanych rozdziałami zewnętrznymi, wewnętrznymi i

miscellanea.

miscellanea.

Związki taoizmu z

Związki taoizmu z

buddyzmem

buddyzmem



Ok. 300 roku n.e. pojawiła się przypisywana Laozi księga

Ok. 300 roku n.e. pojawiła się przypisywana Laozi księga

Huahujing (wymowa: Huahu-dźin, czyli [Klasyczna] Księga o

Huahujing (wymowa: Huahu-dźin, czyli [Klasyczna] Księga o

nawróceniu barbarzyńców). Opisuje ona działalność

nawróceniu barbarzyńców). Opisuje ona działalność

misjonarską mistrza Lao w Indiach, a zwłaszcza nauki

misjonarską mistrza Lao w Indiach, a zwłaszcza nauki

przekazywane przez mistrza Buddzie. Była popularna w

przekazywane przez mistrza Buddzie. Była popularna w

kręgach taoistycznych, a zwłaszcza wykorzystywana by

kręgach taoistycznych, a zwłaszcza wykorzystywana by

dowieść wyższości nad buddyzmem i tego, że jest on jedynie

dowieść wyższości nad buddyzmem i tego, że jest on jedynie

hinduską odmianą taoizmu. W odpowiedzi na te ataki buddyści

hinduską odmianą taoizmu. W odpowiedzi na te ataki buddyści

uznali ją za oszczerstwo, a także przesunęli datę urodzenia

uznali ją za oszczerstwo, a także przesunęli datę urodzenia

Buddy na XI wiek p.n.e., by wykluczyć jego powiązania z Laozi.

Buddy na XI wiek p.n.e., by wykluczyć jego powiązania z Laozi.

Pozycja jest dziś praktycznie niedostępna. Wraz z inwazją

Pozycja jest dziś praktycznie niedostępna. Wraz z inwazją

buddyzmu w Chinach, obie doktryny uległy zespoleniu, co

buddyzmu w Chinach, obie doktryny uległy zespoleniu, co

zaowocowało powstaniem buddyzmu chán (z którego wywodzi

zaowocowało powstaniem buddyzmu chán (z którego wywodzi

się koreański sǒn, japoński zen i wietnamski thiên). W

się koreański sǒn, japoński zen i wietnamski thiên). W

rzeczywistości taoizm religijny przejął wiele doktryn

rzeczywistości taoizm religijny przejął wiele doktryn

buddyjskich jak reinkarnacja, obraz nieba i piekła, odpłacanie

buddyjskich jak reinkarnacja, obraz nieba i piekła, odpłacanie

za nasze uczynki na ziemi. Przejęto także wiele pomniejszych

za nasze uczynki na ziemi. Przejęto także wiele pomniejszych

bóstw buddyjskich. Te dwie religie różnią się jednak jeśli chodzi

bóstw buddyjskich. Te dwie religie różnią się jednak jeśli chodzi

o istotę życia. Dla buddyzmu życie to cierpienie (dukkha), co

o istotę życia. Dla buddyzmu życie to cierpienie (dukkha), co

kłóci się z pragnieniem nieśmiertelności i zadowolenia z życia

kłóci się z pragnieniem nieśmiertelności i zadowolenia z życia

taoistów.

taoistów.