Uzależnienia

od substancji psychoaktywnych

Opieka pielęgniarska

Uzależnienie - definicja, uwarunkowania



Uzależnienie według WHO to:
Stan psychiczny, a niekiedy fizyczny, wynikający z interakcji
między żywym organizmem a przyjmowanym środkiem,
który charakteryzują zmiany zachowania i inne reakcje np.
konieczność przyjmowania danej substancji w sposób ciągły
lub okresowy w celu doświadczenia jego wpływu na
psychikę lub uniknięcia przykrych objawów towarzyszących
nie przyjmowaniu danego środka

Epidemiologia uzależnień



Przyjmuje się, że w Polsce osób uzależnionych od alkoholu
jest już ponad 900 tysięcy



Uzależnionych od narkotyków jest 20 do 40 tyś, (75% to
mężczyźni w wieku 25-30 lat)



W 1999 roku było 50 tyś hospitalizacji rocznie z powodu
nadużywania alkoholu



Pośród populacji leczącej się z powodu uzależnień od
środków psychoaktywnych innych niż alkohol i nikotyna
40% stanowią osoby uzależnione od opiatów, podobnie
osoby z uzależnieniem mieszanym, 8% od leków
uspokajających i nasennych, 6% od amfetaminy i
pochodnych, 6% od substancji lotnych i 2% od kanabinoli.

Uzależnienie - uwarunkowania



Etiologia uzależnień:



biologiczna - osobnicze właściwości, wyrażające się szybkością

wytwarzania tolerancji (natura genetyczna, różnice rasowe),

deficyty układów neuroprzekaźnikowych (układu nagrody)



psychologiczna - zaburzone układy rodzinne i społeczne,

pragnienie akceptacji, chęć odreagowania, przeciwdziałanie

złemu samopoczuciu, młodzieńcze kryzysy tożsamości,

manifestacja niezależności, bunt przeciw normom, osobowość

typu borderline, bierno-zależna i aspołeczna



społeczna - młodzieżowe mody, nacisk grupy – presja na picie,

działania represyjne rodziców, szkoły, ubóstwo, bezrobocie



ekonomiczna - legalność pozyskiwania środków, niska cena

alkoholu i narkotyku



kulturowa - determinują wybór środka odurzającego

Prawo



Akty prawne:



Ustawa z 26 października 1982 roku o wychowaniu w

trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi



Ustawa z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu

narkomanii



Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku Kodeksu Cywilnego



Ustawa z 25 lutego 1964 roku Kodeksu rodzinnego i

opiekuńczego

Prawo – ustawa o wychowaniu w

trzeźwości (1)



Art. 1. 1. Organy administracji rządowej i jednostek samorządu

terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań

zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych

oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania

przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie

sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości

w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwaniu

następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności

w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy.

2. Organy, o których mowa w ust. 1, popierają także tworzenie i

rozwój organizacji społecznych, których celem jest krzewienie

trzeźwości i abstynencji, oddziaływanie na osoby nadużywające

alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom, jak również

zapewniają warunki sprzyjające działaniom tych organizacji.

3. Organy, o których mowa w ust. 1, współdziałają również z

Kościołem Katolickim i innymi kościołami oraz związkami

wyznaniowymi w zakresie wychowania w trzeźwości i

przeciwdziałania alkoholizmowi.

Prawo – ustawa o wychowaniu w

trzeźwości (2)



Art. 2. 1. Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi

wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki

społecznej, w szczególności:

1) tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których

zaspokajanie motywuje powstrzymanie się od spożywania

alkoholu,

2) działalność wychowawczą i informacyjną,

3) ustalanie odpowiedniego poziomu i właściwej struktury

produkcji napojów alkoholowych przeznaczanych do spożycia w

kraju,

4) ograniczanie dostępności alkoholu,

5) leczenie i rehabilitację osób uzależnionych od alkoholu,

6) zapobieganie negatywnym następstwom nadużywania

alkoholu i ich usuwanie.

2. Zadania, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w

założeniach polityki społeczno-gospodarczej w postaci

Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów

Alkoholowych, zatwierdzanego przez Radę Ministrów.

Prawo – ustawa o wychowaniu w

trzeźwości (3)



Art. 41. 1. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów

alkoholowych należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują:

1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób

uzależnionych od alkoholu,

2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy

psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,

3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności

dla dzieci i młodzieży,

4) skreślony,

5) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej

rozwiązywaniu problemów alkoholowych,

6) podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art.

13[1] i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela

publicznego.

2. Realizacja zadań, o których mowa w ust. 1, prowadzona jest w postaci gminnego

programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, uchwalanego

corocznie przez radę gminy. W celu realizacji programu wójt (burmistrz, prezydent

miasta) może powołać pełnomocnika.

3. Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) powołują gminne komisje rozwiązywania

problemów alkoholowych, w szczególności inicjujące działania w zakresie określonym w

ust. 1 oraz podejmujące czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec

osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa

odwykowego.

4. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby

przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

5. Zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów

alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów

alkoholowych.

Prawo – ustawa o wychowaniu w

trzeźwości (4)



Rozdział 2

Postępowanie w stosunku do osób

nadużywających alkoholu.



Art. 21. 1. Leczenie odwykowe osób uzależnionych

od alkoholu prowadzą stacjonarne i niestacjonarne

zakłady lecznictwa odwykowego oraz inne zakłady

opieki zdrowotnej.

2. Poddanie się leczeniu odwykowemu jest

dobrowolne. Wyjątki od tej zasady określa ustawa.

3. Od osób uzależnionych od alkoholu nie pobiera

się opłat za świadczenia w zakresie leczenia

odwykowego udzielane w zakładach opieki

zdrowotnej.

Prawo – ustawa o wychowaniu w

trzeźwości (5)



Art. 22. 1. Zarząd województwa organizuje na obszarze

województwa całodobowe zakłady lecznictwa odwykowego oraz

wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia.

1a. Starosta organizuje na obszarze powiatu inne niż wymienione

w ust. 1 zakłady lecznictwa odwykowego.

2. Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze

rozporządzenia:

1) organizację, kwalifikacje personelu, zasady funkcjonowania i

rodzaje zakładów lecznictwa odwykowego, a także innych

zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad

uzależnionymi od alkoholu oraz zasady współdziałania w tym

zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi,

2) warunki, jakie powinny spełniać zakłady lecznicze dla osób

uzależnionych od alkoholu prowadzone poza publicznymi

zakładami opieki zdrowotnej,

3) regulaminy stacjonarnych zakładów lecznictwa odwykowego

oraz domów pomocy społecznej dla osób uzależnionych od

alkoholu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw

sprawiedliwości.

Prawo – ustawa o przeciwdziałaniu

narkomanii



Art. 2. [Przeciwdziałanie narkomanii; finansowanie

przeciwdziałania narkomanii] 1.



Przeciwdziałanie narkomanii realizuje się przez odpowiednie

kształtowanie polityki społecznej,



gospodarczej, oświatowo-wychowawczej i zdrowotnej, a w

szczególności:



1) działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i

zapobiegawcza;



2) leczenie, rehabilitacje i reintegracje osób uzależnionych;



3) ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych;



4) nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do

narkomanii;



5) zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania,

przerobu i posiadania



substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii;



6) nadzór nad uprawami roślin zawierających substancje, których

używanie może prowadzić do



narkomanii.

Prawo – kodeks cywilny



Ubezwłasnowolnienie całkowite:



„osoba, która ukończyła lat 13, może być
ubezwłasnowolniona całkowicie jeśli wskutek
choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego
albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w
szczególności pijaństwa i narkomanii, nie jest w
stanie kierować swoim postępowaniem”



Co daje możliwość decydowania o miejscu pobytu
osoby ubezwłasnowolnionej, jednak nie można
egzekwować wykonanie polecenia opiekuna!

Uzależnienie - definicja, uwarunkowania



Substancje psychoaktywne uzależniające:



alkohol



tytoń



kokaina



leki nasenne i uspokajające



opiaty (pochodne opium, morfiny, kodeiny, środki

syntetyczne)



konopie indyjskie(marihuana, haszysz)



substancje stymulujące (amfetamina)



lotne substancje w klejach oraz lotne rozpuszczalniki

(aceton)

Diagnostyka nadużywania i uzależnień

od substancji psychoaktywnych



Badania przesiewowe i diagnostyczne:



Wywiad

(ukierunkowany na zachowania alkoholowe, narkotyczne,

lekowe, zastosowanie kryteriów diagnostycznych np.

klasyfikacji chorób ICD-10, DSM-IV)



Biochemia

(w ZZA- poziom alkoholu we krwi lub w wydychanym

powietrzu (w surowicy - 1 promil w badaniach rutynowych,

1,5 prom. u osób bez objawów upojenia, 3 prom. to

prawdopodobne uzależnienie

1

), aspat↑, alat ↑, cholesterol

całkowity ↑, GGTP ↑, MCV ↑, desialowana transferyna CDT

↑, testy narkotyczne)



Badania psychometryczne

(testy MAST, CAGE, SADD, AUDIT, test Baltimorski, CIWAA)

1

National Council on Alcoholism and Drug Dependency

Ocena ilości spożywanego alkoholu

i zawartości alkoholu w organizmie



Dla oceny stanu trzeźwości ważna jest umiejętność

szacunkowego obliczenia poziomu stężenia

alkoholu we krwi:



x g 100% alkoholu/ dla mężczyzn =

-----------------------------------waga ciała (w kg) x 70% 



x g 100% alkoholu/ dla kobiet = -----------------------------------



waga ciała (w kg) x 60% 



10g czystego, 100% alkoholu (1 standardowa porcja

alkoholu) zawarte jest w: w ok. 250ml piwa o mocy

5%, w ok. 100ml wina o mocy 12% oraz w ok. 30ml

wódki o mocy 40% (PARPA)



Szybkość metabolizmu etanolu na 1 godzinę w gramach

czystego alkoholu:



Dla mężczyzn: 0,1xmasa ciała



Dla kobiet: 0,1xmasa ciała -1

Liczydełko

– ww.parpa.pl

Kryteria diagnostyczne (objawy)

uzależnień



Diagnostyka uzależnień:



Kryteria Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10
lub DSM-IV



W której, zaburzeniom psychicznym oraz
uzależnieniom przypisano symbol litery F



Charakterystyka poszczególnych problemów
związanych z substancjami psychoaktywnymi ma swój
symbol literowy i cyfrowy np. F10.0 – ostre zatrucie
alkoholem, F10.2 - ZZA

Kryteria diagnostyczne używania

substancji psychoaktywnych



Ostre zatrucie [F.1x.0]



Używanie ryzykowne



Używanie szkodliwe [F.1x.1]



Uzależnienie ( np. Zespół Zależności

Alkoholowej) [F1x.2]



Zespoły abstynencyjne (np. AZA) [F.1x.3]



Powikłane zespoły abstynencyjne: np.

Alkoholowy Zespół Abstynencyjny z

majaczeniem z/lub bez padaczki [F.1x.41 lub

F.1x.42]

Kryteria diagnostyczne (objawy)

uzależnienia od alkoholu i innych

substancji psychoaktywnych

Objawy uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych:



Silna natrętna potrzeba wypicia alkoholu tj. głód alkoholowy



Brak kontroli nad piciem alkoholu (nad rozpoczęciem picia, trudności

w zakończeniu picia albo problemy z kontrolowaniem ilości

spożywanego alkoholu).



Picie alkoholu w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów zespołu

abstynencyjnego



Objawy abstynencyjne (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze,

tachykardia, nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie

źrenic, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość, zaburzenia snu,

nastrój drażliwy lub obniżony, lęk).



Zmieniona (często zwiększona) tolerancja na alkohol



Zawężenie repertuaru sytuacji i zachowań związanych z piciem

alkoholu do 1-2 wzorców.



Postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia przyjemności,

zachowań i zainteresowań.



Picie alkoholu mimo oczywistej wiedzy o jego szkodliwości dla

zdrowia.

Alkohol



Zamiana tolerancji



Ostre zatrucie [F.10.0]: rozhamowanie, kłótliwość,

agresja, chwiejność emocjonalna, trudności w skupieniu

uwagi, trudności w myśleniu logicznym, zaburzenia

funkcjonowania oraz niepewny chód, zaburzenia

równowagi, mowa niewyraźna, oczopląs, śpiączka,

przekrwienie twarzy, zaczerwienienie spojówek



Alkoholowy zespół abstynencyjny [F.10.3]: drżenie

języka, powiek i rąk, potliwość, nudności i wymioty,

tachykardia, podwyższone RR, pobudzenie

psychoruchowe, bóle głowy, bezsenność, złe

samopoczucie, osłabienie [powikłanie majaczeniem lub/i

padaczką]

Zatrucie alkoholem i jego konsekwencje



0,3<0,5 promila



0,5<0,7 promila



0,7<2,0 promila



2,0<3,0 promila



3,0<4,0 promila



>4,0 promila

nieznaczne zaburzenia równowagi, euforia, obniżenie
krytycyzmu, upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz
zaburzenia widzenia

zaburzenia sprawności ruchowej(niezauważalne osłabienie
refleksu), nadmierna pobudliwość i gadatliwość, obniżenie
samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości, które
często prowadzą do fałszywej oceny sytuacji

zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej,
obniżenie progu bólu, spadek sprawności intelektualnej (błędy
w logicznym rozumowaniu, wadliwe wyciąganie wniosków),
opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, zachowania
agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia krwi oraz
przyspieszenie akcji serca

zaburzenia mowy, wyraźne spowolnienie i zaburzenia
równowagi, wzmożona senność, znacznie obniżona zdolność do
kontroli własnych zachowań

spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała zanik odruchów
fizjologicznych oraz głębokie zaburzenia świadomości
prowadzące do śpiączki

głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka
naczynioruchowego i oddechowego, możliwość porażenia tych
ośrodków przez alkohol STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA

Opiaty (morfina, heroina)



Wysoka tolerancja



Formy zażywania: tabletka, iniekcja, palenie



Czas działania: kilka godzin



Ostre zatrucie [F.11.0]: euforia, osłabienie, stłumienie,

depresja układu oddechowego, zwężenie źrenic, nudności,

wymioty, rozhamowanie, upośledzenie sądzenia, dodatkowo

ospałość, niewyraźna mowa, zwężenie źrenic (w ciężkim

zatruciu, z niedotlenieniem rozszerzenie ź.)



Przedawkowanie: zwolniony i płytki oddech, chłodna,

spocona skóra, drgawki, śpiączka, zagrożenie zgonem



Objawy zespołu abstynencyjnego [F.11.3]: głód substancji,

ziewanie, katar (rhinorrhoea), kichanie, łzawienie, bóle

mięśniowe, brak łaknienia, nerwowość, lęki, dreszcze i poty,

biegunka, nudności, skurcze mięśniowe, piloerekcja,

rozszerzenie źrenic, nadciśnienie tętnicze i tachykardia,

niespokojny sen

Uzależnienie od leków

(benzodiazepin)



Wystąpienie tolerancji



Formy zażywania: tabletka, zastrzyk



Czas działania: 4-8 godzin



Ostre zatrucie [F.13.0]: niewyraźne wypowiedzi, zaburzenia

orientacji, zachowanie przypomina upojenie alkoholowe, apatia,

chwiejność nastroju, zaburzenia poznawcze, niepamięć

następcza, zaburzona sprawność psychomotoryczna oraz

wykwity skórne – rumień lub pęcherze



Przedawkowanie: spowolniały i płytki oddech, chłodna i

spocona skóra, rozszerzone źrenice, słabe i szybkie tętno, niskie

RR, hipotermia i zaburzone przełykanie, śpiączka,

prawdopodobny zgon



Objawy zespołu abstynencyjnego [F.13.3]: lęk, złe

samopoczucie, bezsenność, drżenia części ciała, zaburzenia

świadomości, nudności, wymioty, ortostatyczne spadki RR, bóle

głowy, omamy, urojenia, drgawki, prawdopodobny zgon

Amfetamina



Obecna tolerancja



Formy przyjmowania: tabletka, zastrzyk



Czas działania: 2-4 godzin



Ostre zatrucie [F.15.0]: nadmierna czujność, przecenianie

własnych możliwości i nastawienie wielkościowe, napastliwość

i agresja, stereotypowe zachowania, złudzenia, omamy,

nastawienia urojeniowe, zmienność nastroju, pobudzenie

psychoruchowe, euforia, wyższe ciśnienie tętnicze i szybkie

tętno, zaburzenia rytmu serca, potliwość, bezsenność,

zmniejszenie łaknienia, źrenice rozszerzone, bóle w klatce

piersiowej, drgawki



Przedawkowanie: pobudzenie, wzrost temperatury ciała,

omamy, konwulsje, zagrożenie zgonem



Objawy zespołu abstynencyjnego [F.15.3]: apatyczność,

senność, głód substancji, zahamowanie lub pobudzenie,

drażliwość, obniżenie nastroju, zaburzenia orientacji,

dziwaczne i nieprzyjemne sny

Ecstasy (pochodna amfetamin)



Obecny wzrost tolerancji



Formy przyjmowania: tabletki



Czas działania: 4-8 godzin, niekiedy dłużej



Ostre zatrucie: nadmierna aktywność ruchowa, euforia,

omamy, zmieniona percepcja otocznia, wyższe ciśnienie

tętnicze i szybkie tętno, zgrzytanie zębami, brak łaknienia



Przedawkowanie: podniesienie temperatury ciała,

pobudzenie psychoruchowe, odwodnienie, omamy, sztywność

mięśni, konwulsje, wzrost ciśnienia tętniczego i szybkie tętno,

nadmierna potliwość, niebezpieczeństwo zgonu



Objawy zespołu abstynencyjnego: zmęczenie, obniżenie

nastroju, trudności w skupieniu uwagi

Kokaina



Formy przyjęcia: inhalacja nosem, zastrzyk,

papieros



Czas działania: 1-2 godzin



Ostre zatrucie [F.14.0]: nadmierna czujność,

pobudzenie psychoruchowe, euforia, poczucie mocy,

poczucie wyższości i siły, wyższe ciśnienie tętnicze i

tachykardia, bezsenność, brak apetytu oraz

złudzenia, omamy i urojenia



Przedawkowanie: pobudzenie, wzrost temperatury

ciała, omamy, konwulsje, zagrożenie zgonem



Objawy zespołu abstynencyjnego [F.14.3]: głód

substancji, apatyczność, anhedonia, przygnębienie,

zmęczenie, senność, drażliwość, obniżenie nastroju,

dezorientacja, dziwaczne sny, pobudzenie lub

zahamowanie psychoruchowe, flashback

Kanabinole np. konopie

indyjskie



Obecność tolerancji



Formy zażywania: tabletka, papieros



Czas działania: 2-4 godzin



Ostre zatrucie [F.12.0]: euforyczność, relaksacja lub lęk,

nadmierne łaknienie, pobudzenie, chaotyczne zachowanie,

zaburzenia poznawcze, logicznego myślenia, zmienione

poczucie czasu, czas reakcji wydłużony, depersonalizacja,

derealizacja, tachykardia, suchość w jamie ustnej,

zaczerwienienie spojówek, większy apetyt



Przedawkowanie: zmęczenie, paranoja lub/i inna psychoza



Objawy zespołu abstynencyjnego [F.12.3]: lęk, drażliwość,

bóle mięśni, drżenia rąk, potliwość, bezsenność, nadmierne

reakcje na bodźce zewnętrzne, obniżenie łaknienia

Leczenie osób uzależnionych



Ambulatoryjne (poradnie)



Szpitalne (oddziały detoksykacyjne i odwykowe)



Ośrodki odwykowe dla uzależnionych (MONAR)

publiczne i niepubliczne (fundacje, zrzeszenia,

kościoły)



Psychoterapia (terapia indywidualna i grupowa,

najczęściej poznawczo-behawioralna)



Farmakoterapia



Rehabilitacja



Uczestnictwo w spotkaniach grup wsparcia (AA,

AN, Al- Anon, Al-Ateen, grupy samopomocowe)

Leczenie osób uzależnionych –

podjęcie leczenia (1)



Osoba wyrażająca chęć leczenia:



Skierowanie do placówki odwykowej od lekarza

rodzinnego lub psychiatry



Lub bez skierowania dotyczy leczenia w placówkach

ambulatoryjnych



Kwalifikacja i ustalenie terminu przyjęcia w placówce

odwykowej (wywiad z lekarzem)



Przyjęcie do placówki



Leczenie jest bezpłatne (mimo braku ubezpieczenia)

Leczenie osób uzależnionych-

podjęcie leczenia (2)



Osoba nie wyrażająca zgody na leczenie:



Motywowanie osoby uzależnionej



Złożenie przez rodzinę lub faktycznego opiekuna czy

pracownika socjalnego gminy do gminnej komisji

rozwiązywania problemów alkoholowych wniosku o

przymusowe leczenie odwykowe, który komisja składa dalej

do sądu rejonowego miejsca zamieszkania osoby

uzależnionej



Badanie przez biegłego w celu uzyskania opinii



Sąd może ustanowić opiekę kuratora rodzinnego w

przypadku leczenia ambulatoryjnego



Samodzielne lub za pośrednictwem policji dotarcie lub

doprowadzenie do placówki po uprawomocnienia

postanowienia sądu



Ubieganie się o ubezwłasnowolnienie osoby pijącej lub

zażywającej narkotyki

Uwaga



Według ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:



Nie ma przymusowego leczenia osoby uzależnionej od
narkotyków (pełnoletniej z wyjątkiem - poniżej)



Przymusowe leczenie dotyczy osób przebywających w
zakładach karnych, poprawczych czy schroniskach dla
nieletnich



Niepełnoletnia osoba uzależniona - na wniosek
przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej,
rodzeństwa lub faktycznego opiekuna albo z urzędu
sąd rodzinny może skierować niepełnoletnią osobę
uzależnioną na przymusowe leczenie i rehabilitacje.

Leczenie osób uzależnionych – omówienie

(1)



Detoksykacja - „uporządkowanie” spraw

związanych ze stanem somatycznym i

psychicznym

(usunięcie zaburzeń w gospodarce

wodno-elektrolitowej, uzupełnienie niedoborów

żywieniowych i witaminowych, usunięcie objawów

zespołu abstynencyjnego)



Psychoterapia w III etapach: rozbijanie tzw.

kręgu zaprzeczeń, motywowanie do

abstynencji, doprowadzenie do myślenia na

trzeźwo.

Leczenie osób uzależnionych – omówienie

(2)



Cele psychoterapii i rehabilitacji:



przyswojenie wiedzy na temat: substancji psychoaktywnych

i objawów uzależnienia, związku między używaniem a

negatywnymi skutkami, spowodowanych substancjami

psychoaktywnymi, zaburzeń procesów myślowych, których

następstwem są niewłaściwe wnioski i decyzje, fałszywego

obrazu życia związanego z zażywaniem alkoholu lub

narkotyków mimo strat, konieczności naprawienia szkód,

odpowiedzialności za przebieg zdrowienia



„porządkowanie” życia uczuciowego: nauka rozpoznawania

i wyrażania własnych uczuć, uzyskanie świadomości, że

niektóre stany emocjonalne mogą zwiększać ryzyko picia

oraz że osłabione związki emocjonalne z bliskimi utrudniają

pozytywny wpływ tych osób na chorego

Leczenie osób uzależnionych – omówienie

(3)



„porządkowanie” życia duchowego: zrozumienie czym jest

duchowość i odróżnienie jej od religijności, weryfikacja

systemu wartości, budowa pozytywnej wizji siebie i

dalszego życia



weryfikacja zachowań: znalezienie zależności między

piciem a własnymi zachowaniami, uświadomienie, że

niektóre zachowania pociągają za sobą picie oraz że

konieczna jest ich modyfikacja



„porządkowanie” relacji społecznych: nabycie umiejętności

lepszego komunikowania, przebudowa relacji z otoczeniem,

budowa związków z niepijącymi, nabycie umiejętności

korzystania z pomocy innych i rozpoznawania sytuacji

zagrażających powrotem do picia

Leczenie osób uzależnionych –

omówienie (4)



Uzależnienie od alkoholu:



Detoksykacja



Terapia poznawczo-behawioralna:



u podstaw tej terapii leży teoria społecznego uczenia się.
Kształtuje umiejętności zaradcze (zdrowe) bez
stosowania alkoholu, co umożliwia poprawę
funkcjonowania. Pacjenci nabywają umiejętności
radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (które w przeszłości
mogły być powodem nawrotu picia) oraz rozpoznawania
ich. Nauka obejmuje również: asertywność, panowanie
nad myślami o piciu i radzenie sobie z pokusami picia.
Pacjenci uczą się także radzenia sobie z gniewem, złym
samopoczuciem i problemami życiowymi.

Leczenie osób uzależnionych –

omówienie (5)

Uzależnienie od alkoholu:



„Ułatwienie dwunastu kroków”:



U podstaw tej metody terapeutycznej leżą założenia AA o
chorobie alkoholowej jako zaburzeniu medycznym jak i
duchowym. W terapii tej pacjent przede wszystkim ma
zaakceptować chorobę – uznać że uzależnienie dotyczy
również jego, następnie poddać się tzn. że potrzebuje
„Siły” wyższej niż sam alkohol do pokonania choroby.
Pacjent podąża ścieżką wyznaczoną przez grupę AA,
poznaje proces i objawy uzależnienia oraz trzeźwego
radzenia sobie z emocjami, które mogą być powodem
picia.

AA



PREAMBUŁA  WSPÓLNOTY AA



Anonimowi Alkoholicy są Wspólnotą mężczyzn i kobiet, którzy dzielą się

nawzajem swoim doświadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój

problem i innym pomagać w wyzdrowieniu.



Jedynym warunkiem uczestnictwa jest chęć zaprzestania picia. Nie ma w AA

żadnych składek ani opłat, jesteśmy samowystarczalni poprzez własne,

dobrowolne datki. Wspólnota AA nie jest związana z żadną sektą, wyznaniem,

partią, organizacją lub instytucją, nie angażuje się w żadne publiczne

polemiki, nie zajmuje stanowiska w jakichkolwiek sporach.



Naszym najważniejszym celem jest pozostać trzeźwymi i pomagać innym

alkoholikom trzeźwość osiągnąć.



MODLITWA AA



Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego zmienić nie mogę,

odwagi, abym zmieniał to, co zmienić jestem w stanie, i mądrości, abym

odróżniał jedno od drugiego.



 



JESTEM ODPOWIEDZIALNY



Gdy ktokolwiek i gdziekolwiek woła o pomoc - Chcę, aby dłoń AA zawsze była

do niego wyciągnięta i właśnie za to JA JESTEM ODPOWIEDZIALNY ! 

(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)

AA



DWANAŚCIE KROKÓW



1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu i że przestaliśmy

kierować własnym życiem.



2. Uwierzyliśmy, że siła większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.



3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek

Go pojmujemy.



4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.



5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.



6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad

charakteru.



7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.



8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi

zadośćuczynić im wszystkim.



9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z

wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.



10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do

popełnianych błędów.



11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z

Bogiem, jak- kolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli

wobec nas oraz o siłę do jej spełnienia.



12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść

posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych

poczynaniach.

(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)

AA



DWANAŚCIE TRADYCJI



1. Nasze wspólne dobro powinno być najważniejsze; wyzdrowienie każdego z nas

zależy bowiem od jedności Anonimowych Alkoholików.



2. Jedynym i najwyższym autorytetem w naszej Wspólnocie jest miłujący Bóg,

jakkolwiek może się on wyrażać w sumieniu każdej grupy. Nasi przewodnicy są tylko

zaufanymi sługami, oni nami nie rządzą.



3. Jedynym warunkiem przynależności do AA jest pragnienie zaprzestania picia.



4. Każda grupa powinna być niezależna we wszystkich sprawach, z wyjątkiem tych,

które dotyczą innych grup lub AA jako całości.



5. Każda grupa ma jeden główny cel: nieść posłanie alkoholikowi, który wciąż jeszcze

cierpi.



6. Grupa AA nigdy nie powinna popierać, finansować ani użyczać nazwy AA żadnym

pokrewnym ośrodkom, ani jakimkolwiek przedsiębiorstwom, ażeby problemy

finansowe, majątkowe lub sprawy ambicjonalne nie odrywały nas od głównego celu.



7. Każda grupa AA powinna być samowystarczalna i nie powinna przyjmować dotacji

z zewnątrz.



8. Działalność we Wspólnocie powinna na zawsze pozostać honorowa; dopuszcza się

jednak zatrudnianie niezbędnych pracowników w służbach AA.



9. Anonimowi Alkoholicy nie powinni nigdy stać się organizacją; dopuszcza się jednak

tworzenie służb i komisji bezpośrednio odpowiedzialnych wobec tych, którym służą..



10. Anonimowi Alkoholicy nie zajmują stanowiska wobec problemów spoza ich

Wspólnoty, ażeby imię AA nigdy nie zostało uwikłane w publiczne polemiki.



11. Nasze oddziaływanie na zewnątrz opiera się na przyciąganiu, a nie na

reklamowaniu; musimy zawsze zachowywać osobistą anonimowość wobec prasy,

radia i filmu.



12. Anonimowość stanowi duchową podstawę wszystkich naszych Tradycji,

przypominając nam zawsze o pierwszeństwie zasad przed osobistymi ambicjami

(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)

Leczenie osób uzależnionych –

omówienie (6)

Uzależnienie od alkoholu:



„Terapia pogłębionej motywacji”:



Podstawą tej terapii jest wzbudzenie motywacji do
„zmiany” zachowań, życia mających na celu utrzymanie
trzeźwości.



Farmakoterapia:



akamprozat (Campral), apomorfina, naltrekson,
bromokryptyna, kiedyś disulfiram (z wyjątkami)

Postępowanie osobą pijącą alkohol

lecz nie uzależnioną

2

Picie alkoholu jest mało ryzykowne



Jeśli osoba pije alkohol często – powinna zachować minimum dwa dni abstynencji w tygodniu.



Powstrzymać się od picia w sytuacjach stwarzających podwyższone ryzyko szkód.



Nie zwiększać ilości i częstotliwości picia.



Nie namawiać do picia nie pijących.

Picie alkoholu ryzykowne



Należy próbować ograniczyć picie alkoholu do poziomu niskiego ryzyka szkód.



Kontrolować ilość i częstotliwość picia alkoholu.



Nie upijać się.



Nie klinować.



Brać poważnie informacje od osób z otoczenia na temat swojego picia.

Picie alkoholu jest szkodliwe



Należy ograniczyć picie – częstotliwość oraz ilość spożywanego alkoholu.



Wyznaczyć sobie lub z kimś limitu picia nie przynoszącego ryzyka szkód i starać się dotrzymać

postanowień.



Pic wolniej. Wydłużyć czas spożywania każdej porcji alkoholu.



Unikać okoliczności, w których pije się dużo alkoholu.



W chwili gdy ograniczania picia nie przynoszą powodzenia przez kilka tygodni, szukać należy

pomocy u specjalistów.



Według wyników testu AUDIT: Do 7 punktów – picie o niskim ryzyku szkód; od 8 do

15 punktów – picie ryzykowne; od 16 do 19 punktów – picie szkodliwe; 20 i więcej

punktów – podejrzenie uzależnienia od alkoholu

2

http://www.cirs.wroclaw.pl/test%20audit.pdf

Leczenie osób uzależnionych – omówienie

(7)

Uzależnienie od opiatów:



Postępowanie w zatruciu: podanie naloksonu

(Narcan), monitorowanie wydolności krążeniowo-

oddechowej



Postępowanie w zespole abstynencyjnym:

podawanie leków uspokajających, neuroleptyków,

leków przeciwwymiotnych, przeciwbólowych,

nawodnienie pacjenta; stosowanie klonidyny;

metadonu, buprenorfiny, oraz leków

przeciwbiegunkowych



Dalsze leczenie: drug free, leczenie substytucyjne

Leczenie osób uzależnionych

–

omówienie

(8)

Uzależnienie od benzodiazepin:



Postępowanie w zatruciu: podanie antidotum

Flumazenilu, wykonanie płukania żołądka,

utrzymanie prawidłowej ciepłoty ciała,

przeciwdziałanie napadom drgawkowym (podanie

diazepamu, klonazepamu)



Postępowanie w zespole abstynencyjnym:

ostrożne zmniejszanie dawek, przy prawdopodobnym

napadzie padaczkowym podawanie (karbamazepiny)



Dalsze leczenie: utrzymywanie abstynencji

Leczenie osób uzależnionych

–

omówienie

(8)

Uzależnienie od kokainy:



Postępowanie w ostrym zatruciu: uspokojenie –
diazepam, drgawki – diazepam lub fenytoina



Postępowanie w zespole abstynencynym: w
głodzie i depresji – bromokryptyna, leki
przeciwdepresyjne



W zespołach urojeniowych – leczenie szpitalne
(neuroleptyki)



W zespole majaczeniowym – podawanie
diazepamu

Leczenie osób uzależnionych

–

omówienie

(9)

Uzależnienie od amfetaminy:



Postępowanie w ostrym zatruciu: w

stanie pobudzenia psychoruchowego: podać
benzodiazepiny i leki przeciwpsychotyczne
(ale należy uważać gdyż neuroleptyki
obniżają próg drgawkowy);



zastosować wymuszoną diurezę z

podawaniem kwasu askorbinowego
(zakwaszenie) co zwiększa wydalanie
amfetaminy

Leczenie osób uzależnionych

–

omówienie

(10)

Uzależnienie od kanabinoli:



Postępowanie w zatruciu: hospitalizacja,



Postępowanie w zespole

abstynencyjnym: głównie regulacja snu –
podawanie leków nasennych

Leczenie osób uzależnionych

–

omówienie

(11)

Uzależnienie od substancji lotnych

(rozpuszczalników):



Postępowanie w zatruciu: podczas

pobudzenia psychoruchowego – podawanie
diazepamu, hospitalizacja i przeciwdziałanie
obrzękowi płuc, zaburzeniom pracy serca,
powikłaniom pracy nerek i wątroby oraz
kwasicy

Problemy pielęgnacyjne pacjentów leczonych z

powodu uzależnienia od substancji

psychoaktywnych

Alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA) (1)



Kontrola nasilenia zespołu (drżeń kończyn,
potliwości, RR, tętna, temperatury ciała,
użycie skali CIVAA)



Zapewnienie spokoju, ograniczenie
oświetlenia sali



Obserwacja pacjenta pod kątem powikłań
odstawienia alkoholu (napad padaczkowy,
zespół majaczeniowy (urojenia, zaburzenia
świadomości), halucynoza, stany lękowe)



Kontrola nawodnienia pacjenta, uzupełnienie
elektrolitów (szczególnie przy biegunkach,
wymiotach i potach)



Podanie leków uspokajających, przeciwpadaczkowych

Alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA)

(2)



podawanie płynów, witamin, dieta bogato energetyczna



pomieszczenia jasne, przestronne, wolne od niepotrzebnych
przedmiotów



pacjent bezsilny wobec objawów, potrzebuje pomocy,
oparcia - nie prawić kazań



dezorientacja - pomoc w uświadomieniu położenia (w miarę
możliwości)



silne drżenie uniemożliwiające pracę rąk - pomoc przy
spożywaniu posiłków



pobudzenie - na ogół w stanie ostrym dąży się, by pacjent
zasnął (podanie leków, unieruchomienie)



obserwacja, uspokajanie, wytwarzanie nie zagrażającej,
podtrzymującej atmosfery

Odrealnienie myślenia i spostrzegania

(urojenia, omamy, deralizacja,

depersonalizacja)

(1)



Urealnianie czyli wypowiadanie własnej interpretacji

zjawisk spostrzeganych czy urojonych przez pacjenta „głos

który słyszy pacjent to np. szum w rurach kanalizacyjnych”.



Słowne wyrażenie wątpliwości np. „trudno w to co Pan

mówi uwierzyć”



Ocena uczuć towarzyszącym zaburzeniom spostrzegania i

urojeniom



Nie zaprzeczanie bezpośrednio zaburzeniom i nie

utwierdzanie w niewłaściwych przekonaniach



Przedstawianie się pacjentowi i oferowanie pomocy w raz z

zapewnieniem bezpieczeństwa



Próba przetłumaczenia języka uczuć, czyli próba nadania

wypowiedziom sensu symbolicznego np. gdy pacjent mówi,

że jest Jezusem –„tzn. uważa Pan że jest silniejszy, lepszy i

mądrzejszy od innych”

Odrealnienie myślenia i spostrzegania

(urojenia, omamy, deralizacja,

depersonalizacja)

(2)



Zachowanie spokoju i pewności w swoich wypowiedziach



Skutkowo-przyczynowe wyjaśnienie nieistnienia danych

(urojonych zjawisk) w taki sposób aby pacjent sam uznał

irracjonalność doznań i myśli (Pacjent mówi, że w jego

czaszce, żyje robak – „czy uważa Pan, że gdyby tak było to

odczuwałby Pan bóle”)



U części pacjentów doznających omamów słuchowych

można zalecić: słowne zatrzymanie doznań poprzez

stanowcze wypowiedzenie „STOP”, słuchanie muzyki przez

słuchawki, granie na instrumencie lub prowadzić rozmowę

w celu odwrócenia uwagi



Zajęcie pacjenta czynnościami relaksacyjnymi,

odwracającymi uwagę (terapia zajęciowa, oglądanie

telewizji, spacer)

Zachowania agresywne (1)



Zapewnienie o pomocy i o tym że jesteśmy po

stronie pacjenta



Szukanie przyczyn zachowania agresywnego i

sposobów łagodzenia stanu „co by Panu

przyniosło ulgę”, ”zaproponowanie podania

leku który złagodzi przykre doznania”



Nie wdawanie się z pacjentem w sprzeczki



Określenie jasnych reguł postępowania

„muszę być tutaj ze względu na to, że inni

pacjenci mogą czuć się zaniepokojeni”, lecz

nie straszenie pacjenta konsekwencjami np.

„jeśli sytuacja będzie się przedłużać

zastosujemy przymus bezpośredni”



Kontakt wzrokowy utrzymywać lecz na krótko

Zachowania agresywne (2)



Zachować dystans nie mniejszy niż 2 metry



Zawsze mieć za sobą drogę odwrotu lecz nie

klatkę schodową



Nigdy nie działać w pojedynkę



Ocenić czy pacjent nie ma przedmiotów

niebezpiecznych i broni



Usunąć z pomieszczenia przedmioty, które mogą

być narzędziem użytym przez pacjenta

(przeszukać pacjenta),



W ostateczności zastosowanie przymusu

bezpośredniego z wcześniejszym

poinformowaniem o kolejności działań

Zaburzenia poznawcze (trudności

w skupieniu uwagi, zaburzenia

pamięci)



Poszukiwanie przyczyn zaburzeń i informowanie
pacjenta o ich ewentualnym przemijaniu (może
to jest tylko subiektywne odczucie pacjenta,
polekowe trudności z zapamiętaniu które z
czasem ustępują, lub w przypadku zaburzeń
wynikających z choroby niwelowanie ich poprzez
farmakoterapię)



Stosowanie mnemotechnik (kojarzenie),
zapisywanie na kartce, ćwiczenie pamięci przez
rozwiązywanie krzyżówek, czytanie książek
fragmentami

Niskie poczucie swojej wartości



Częsta rozmowa z pacjentem



Informowanie, informacja zwrotna,

akceptowanie oraz oferowanie siebie



Nagradzanie słowne za drobne osiągnięcia np.

posprzątanie sali, wypełnienie wyznaczonych

zadań społeczności pacjentów



Unaocznienie wcześniejszych osiągnięć

osobistych i zawodowych



Informacja o tym, że choroba alkoholowa jest

chorobą jak inne (w przypadku poczucia

stygmatyzacji)

Zachowania antyspołeczne

(dyssocjalne)



Nie uleganie manipulacjom



Określenie jasnych reguł panujących w oddziale



Informowanie pacjenta o konsekwencjach nie
przestrzegania regulaminu i zasad,



Obserwowanie relacji pacjenta z innymi chorymi



Dostrzeganie spójności treści wypowiedzi w
różnych odstępach czasu (mówienie prawdy lub
nie, agrawacja, symulacja, dysymulacja)



Ukierunkowanie, myśli i działań pacjenta na
terapię

Brak motywacji do leczenia

uzależnienia i brak poczucia choroby



Rozmowa z pacjentem o objawach uzależnienia i
osobistych jego doświadczeniach z chorobą
alkoholową (identyfikacja z problemem)



Unaocznienie pozytywnych skutków terapii



Traktowanie terapii nie jako kary ale jako szansy
na zmianę życia



Określenie fazy uzależnienia dla uświadomienia
etapu choroby (czego pacjent może doświadczyć)



Unaocznienie pozytywnych zmian stanu zdrowia
z czasem abstynencji (terapii) samopoczucie,
badania laboratoryjne, masa ciała

Wyrzuty sumienia



Podtrzymanie nadziei na zmiany w życiu „ważne
jest że podjął Pan decyzję o leczeniu”, „wiele
czasu potrzeba żeby było stabilnie i żeby
naprawić wiele spraw ale tę drogę ku zmianom
Pan właśnie rozpoczął”



„Uzależnienie kieruje naszym życiem co sprawia
że robimy rzeczy których się wstydzimy”



Rozmowa z pacjentem, akceptacja oraz
milczenie terapeutyczne bez ocen i
moralizowania

Zagrożenie bezdomnością



Ocena warunków socjoekonomicznych
(mieszkaniowych, dochodów, ubezpieczenia,
relacji z sąsiadami, wsparcia)



Nawiązanie kontaktu z pracownikiem
socjalnym, domem dla bezdomnych,
pielęgniarką środowiskową miejsca
zamieszkania oraz z rodziną pacjenta



Przy wypisie z oddziału warto zapytać czy
pacjent ma za co wrócić do domu, oraz czy ma
gdzie wracać

Brak umiejętności radzenia

sobie ze stresem



Oferowanie siebie, akceptowanie,



Identyfikowanie źródeł stresu, mechanizmów radzenia

sobie i analiza zachowań (oraz ich modyfikowanie)



Zwrócenie uwagi na postawę ciała, napięcie mięśniowe

(technika Aleksandra – napinanie partii mięśni,

uświadomienie sobie tego oraz ich rozluźnienie)



Pomoc w odreagowaniu stresu – rozmowa jako katarsis,

spacer, wysiłek fizyczny (aerobik)



Pomoc w planowaniu zajęć w ciągu dnia z uwzględnieniem

odpoczynku i relaksacji w celu stabilizacji i próby

zminimalizowania liczby sytuacji stresowych



Obserwowanie stanu psychicznego oraz somatycznego

pacjenta i jego zachowań pod kontem sytuacji stresowych i

przekazywanie informacji zwrotnej

Wycofanie z relacji społecznych



Rozmowa z pacjentem (kilka razy podczas
dyżuru)



Ocena przyczyn zaniechania relacji



Ustalenie oczekiwań społecznych pacjenta i
jego emocji co do relacji interpersonalnych

Postawy personelu pielęgniarskiego wobec

pacjenta uzależnionego od substancji

psychoaktywnych (1)



nie okazywać wyższości, wyzbyć się niechęci i uprzedzeń



nie moralizować, piętnować, wytykać błędnego postępowania



działanie pielęgniarki taktowne, uspokajające, wspierające



postawa niwelująca u chorego poczucie beznadziejności,
winy, obawy i strachu



zachowanie naturalne w wyrazie twarzy, głosie



wykazać cierpliwość, gotowość do słuchania, konsekwencję,
stanowczość

Postawy personelu pielęgniarskiego

wobec pacjenta uzależnionego od

substancji psychoaktywnych (2)



umieć znaleźć czas na indywidualną rozmowę, jeśli chory
tego potrzebuje, ale pamiętać że jest się „zawodowym” a nie
osobistym przyjacielem pacjenta (uspołecznianie)



zachęcać do dbania o własny wygląd i porządek w otoczeniu



pacjent potrzebuje pomocy w zrozumieniu swego
postępowania i rozpoznaniu problemu alkoholowego,
pielęgniarka zachęca do wysiłku i leczenia

Postawy personelu pielęgniarskiego

wobec pacjenta uzależnionego od

substancji psychoaktywnych (3)



akceptacja jako jednostki a nie jako alkoholika istotna dla
pacjenta - pielęgniarka powinna dostrzegać pozytywne
zachowania chorego, doceniać, dowartościowywać a w
przypadku zaniedbań - upominać, karać



nie okazywać litości, kontrolować abstynencje



wykazać czujność, ostrożność, zdolność obserwowania
(szczerość zamiarów pacjenta)



pamiętać o możliwości występowania myśli samobójczych w
stanach depresyjnych



własny przykład



spory rozstrzygać po przeanalizowaniu sytuacji przez
społeczność terapeutyczną

Organizacje



Państwowa Agencja Rozwiązywania

Problemów Alkoholowych



Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania

Narkomanii

Profilaktyka uzależnień (1)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia edukacji normatywnej – „polega na

wzmacnianiu i kształtowaniu postaw przeciwko

używaniu narkotyków. Dzięki niej możemy m.in.

zmieniać niepożądane postawy na pożądane - nie

używamy narkotyków; korygować błędne

wyobrażenia typu: wszyscy młodzi ludzie palą

marihuanę - poprzez pokazywanie rzeczywistości

popartej  wynikami rzetelnych badań

epidemiologicznych. U podstaw strategii leży

Teoria Uzasadnionego Działania (I. Ajzen,

M.Fishbein 1980)”.

Profilaktyka uzależnień (2)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia edukacji rówieśniczej – dotyczy włączenia w
działania profilaktyczne liderów młodzieżowych, czy
właściwie przygotowanych rówieśników, którzy uczą,
edukują, kształtują pożądane postawy, prowadzą
dyskusje. Źródłem tej strategii jest Teoria Społecznego
Uczenia się (A. Bandura 1986).

Profilaktyka uzależnień (3)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia przekazu informacji – dotyczy przekazania
rzetelnych informacji na temat, m.in. :
rozpowszechnienia problemu używania narkotyków,
zagrożeń i skutków wynikających z używania
narkotyków, miejsc, w których uzyskuje się pomoc.
Wywodzi się ona z Teorii Społecznego Uczenia się (A.
Bandura 1986).

Profilaktyka uzależnień (4)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia kształtowania umiejętności życiowych - to
nauczanie lub wzmacnianie umiejętności życiowych,
m.in. takich jak: nawiązywanie relacji z innymi,
rozwiązywanie problemów, wybór celów, asertywność,
komunikacja, kształtowanie pozytywnego obrazu
siebie. Źródłem strategii jest Teoria Zachowań
Problemowych ( R. Jessor 1987).

Profilaktyka uzależnień (5)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia alternatyw – dotyczy zaangażowania
młodzieży w ciekawe, bezpieczne aktywności,
które są formą spędzania czasu wolnego np.
zajęcia teatralne, plastyczne, sportowe.
Aktywności te dopasowuje się do potrzeb,
możliwości i zainteresowań odbiorców co sprzyjać
powinno ich rozwojowi osobistemu i
społecznemu. Strategia ta powstała na bazie
Teorii Zachowań Problemowych (R. Jessor 1987).

Profilaktyka uzależnień (6)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia rozwijania umiejętności wychowawczych -
polega na uczeniu i wzmacnianiu umiejętności
wychowawczych w grupie rodziców i opiekunów, co
sprzyja wzmacnianiu relacji i więzi rodzinnych.
Zgodnie z Teorią Przywiązania (J. Bowlby 1973).

Profilaktyka uzależnień (7)



Strategie profilaktyki uzależnień:



Strategia rozwoju zasobów środowiskowych –

dotyczy wprowadzenia zmian w środowisku:

zasad, norm, budowaniu wzajemnej współpracy

pomiędzy instytucjami działającymi w obszarze

profilaktyki narkomanii w danej społeczności,

przepisów prawnych sprzeciwiających się

używaniu narkotyków, ustaleniu wspólnych

standardów mających na celu stworzenie

środowiska sprzyjającego prawidłowemu,

wolnemu od narkotyków rozwojowi dzieci i

młodzieży. Według Teorii Odporności (M. Rutter

1979, N. Garmezy 1985).

Profilaktyka uzależnień (8)



Profilaktykę uzależnień dzieli się na:



Profilaktykę uniwersalną



Profilaktykę selektywną



Profilaktykę wskazującą

Podział ten związany jest ze stopniem zagrożenia

uzależnieniem

Profilaktyka uzależnień (9)



Profilaktyka uniwersalna:



Celem jej jest niedopuszczenie szczególnie młodzieży do

inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych

(palenie tytoniu, zażywanie narkotyków, picie alkoholu,

które mogą mieć niekorzystne konsekwencje dla zdrowia

psychicznego i somatycznego) przez dostarczenie

właściwych informacji i wzmocnienie czynników

ochronnych (rodzina, szkoła, cechy osobowościowe

(asertywność), religia, postawy rodziców z równoczesnym

usunięciem czynników ryzyka



Adresaci: dzieci i młodzież czy populacja lokalna, którzy nie

są wcześniej diagnozowani co do używania substancji

psychoaktywnych

Profilaktyka uzależnień (10)



Realizatorzy profilaktyki uniwersalnej to:



Rodzice i ich więź z dziećmi oraz właściwe
zachowania (monitorowanie, obserwacja dzieci)



Oraz nauczyciele i psycholodzy jako realizatorzy
profesjonalnych programów profilaktyki



Wdrażaniem programów profil.uniw. zajmuje się
MEN zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu
narkomanii (np. program „Domowych
Detektywów”, „Fantastycznych Możliwości”,
„Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”)

Profilaktyka uzależnień (11)



Profilaktyka selektywna:



Zapobiega, ogranicza lub powoduje zaprzestanie

podejmowania przez daną osobę zachowań

ryzykownych związanych z używaniem substancji

psychoaktywnych poprzez niwelowanie czynników

ryzyka (w środowisku rodzinnym, rówieśniczym)

oraz wzmacnianiu funkcjonowania społecznego,

emocjonalnego, kształtowanie i promocja postaw

zdrowotnych, a także wsparcie rodzin z problemem

narkotykowym czy alkoholowym



Odbiorcy: to osoby narażone na czynniki ryzyka

(rodzinne, środowiskowe, rówieśnicze) np. Dzieci

ulicy, młodzież eksperymentująca z używkami,

dzieci z rodzin z problemem, zagrożeni

wykluczeniem społecznym czy osoby popełniające

czyny karalne

Profilaktyka uzależnień (12)

Profilaktyka selektywna:



Działania:



Informacja na temat ryzyka, poradnictwo
(indywidualne i rodzinne), terapia pedagogiczna,
socjoterapia, trening umiejętności społecznych,
wypełnienie czasu wolnego

Realizatorzy: psychologowie, socjoterapeuci, doradcy

rodzinni, również nauczyciele, którzy powinni
reagować na zachowania ryzykowne dzieci i
młodzieży

Profilaktyka uzależnień (13)

Profilaktyka selektywna:



Programy: „Szkolna Interwencja

Profilaktyczna” opracowany przez IPiN,
kierowany jest do pracowników szkoły i
nauczycieli, (zawiera pomoce dotyczące
diagnozy, motywowania, porady, wsparcia
ucznia i jego rodziny), inne „FreD”, „Program
Przeciwdziałania Młodzieżowej Patologii
Społecznej” kierowane są do młodzieży
okazjonalnie zażywającej środki
psychoaktywne

Profilaktyka uzależnień (14)



Profilaktyka wskazująca:



Ukierunkowana na osoby u których już rozpoznano

pierwsze problemy związane z używaniem substancji

psychoaktywnej.



Celem jej jest: zapobieganie powstania uzależnienia,

zmniejszenie częstości zażywania, zmiana wzorców

przyjmowania substancji na bardziej bezpieczne oraz

diagnoza przyczyn problemu i zastosowanie

ukierunkowanych działań

Profilaktyka uzależnień (15)



Profilaktyka wskazująca:



Odbiorcy: to jednostki z zaburzeniami psychicznymi

np. zaburzeniami koncentracji z deficytem uwagi i

zachowania, z problemami szkolnymi, używających

problemowo narkotyków, z zachowaniami

ryzykownymi, łamiącymi prawo, próbami

samobójczymi, żyjące w rodzinach z problemem

narkotykowym



Realizatorzy: psycholodzy kliniczni, terapeuci,

socjoterapeuci z poradni, placówek wychowawczych

Profilaktyka uzależnień (16)



Profilaktyka wskazująca:



Działania: treningi umiejętności społecznych, treningi
umiejętności wychowawczych dla nauczycieli i
rodziców, terapia rodzin, terapia poznawczo-
behawioralna

Udział pielęgniarki w

zapobieganiu uzależnieniom (1)



Profilaktyka I fazy:



Zapobieganie przez diagnozowanie czynników ryzyka
(analiza stylu życia, zachowań zdrowotnych). Główne
działania to diagnoza i edukacja co do przybliżania
wzorców zdrowego stylu życia (populacja)

Udział pielęgniarki w

zapobieganiu uzależnieniom (2)



Profilaktyka II fazy:



Dotyczy niwelowania już powstałych problemów
związanych z zażywaniem danej substancji. Obejmuje
grupy wysokiego ryzyka powstania uzależnienia. Do
działań zaliczyć można edukację w zakresie radzenia
sobie z problemami, przejmowania odpowiedzialności
za siebie i swoje zdrowie, rozbrajanie
psychologicznych mechanizmów uzależnienia.

Udział pielęgniarki w

zapobieganiu uzależnieniom (3)



Profilaktyka III fazy:



Obejmuje działania, ukierunkowane na podjęcie
leczenia przez osobę uzależnioną oraz uświadomienie
osobie pijącej, zażywającej, że jest uzależniona.
Motywowanie do „zmiany” zachowań.

Literatura



Ustawy ww.



Bilikiewicz A (red.) Psychiatria. Tom II. Urban&Partner. Wrocław

2002.



Wilczek-Różyczka Ewa. Podstawy pielęgniarstwa

psychiatrycznego. Czelej. Lublin 2007.



Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M., Skolmowska E.

Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej. PZWL. Warszawa

2010.



Ziółkowski M. Ocena skuteczności farmakoterapii w

zapobieganiu nawrotowi picia u mężczyzn uzależnionych od

alkoholu. Praca habilitacyjna. Wydawnictwo Akademii Medycznej

im . L. Rydygiera. Bydgoszcz 1999.



Łuczak E. (red.) Nowe oblicza uzaleznień.Wydawnictwo

Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Olsztyn 2009.



www.profilaktyka.pl



www.parpa.pl



Materiały Zakładu Pielęgniarstwa Psychiatrycznego