Kowalik Karolina

Inżynieria Środowiska II

Wpływ na kształtowanie formy współczesnego
budynku szkolnego są dwa zespoły czynników o
szczególnym znaczeniu: uwarunkowania projektowe
związane
z lokalizacją budynku i program obiektu szkolnego.
Kształt budynku jest zdeterminowany przez warunki
przestrzenne i funkcje, a układ funkcjonalno-
przestrzenny jest konsekwencją przyjętych wcześniej
założeń programowych.

Sytuacja urbanistyczna determinuje grupę czynników wpływających na
sposób
kształtowania ogólnej koncepcji projektu architektonicznego i układu
przestrzennego budynku szkolnego.
Zasadniczo występują dwa typy szkół, wynikające z warunków
usytuowania:
szkoły w przestrzeni otwartej i szkoły w zwartej miejskiej zabudowie.
Pierwszy typ
obiektów obejmuje szkoły zaprojektowane w krajobrazach otwartych,
naturalnych
lub użytkowych, gdzie najważniejszymi elementami kompozycji są teren
jego rzeźba
i szata roślinna oraz w przestrzeniach zurbanizowanych wiejskich lub
podmiejskich,
charakteryzujących się niewielkim zaludnieniem i swobodnym układem
zabudowy.
Szkoły usytuowane w terenie otwartym najczęściej posiadają działki o
dużej
powierzchni, umożliwiające stworzenie bogatego programu Użytkowego,
obejmującego także boiska sportowe i urządzenia kultury fizycznej,
miejsca rekreacji
zewnętrznej, parkingi i drogi dojazdowe. Zaletą lokalizacji budynku w
terenie otwartym jest swoboda w realizacji autorskich projektów, ponieważ
kształt
działki, ze względu na jej wielkość, nie ma większego wpływu na formę
obiektu.
Jedynymi ograniczeniami są lokalne tendencje architektoniczne.

Ważnymi elementami są również warunki
nasłonecznienia działki i rzeźba terenu. Przy
projektowaniu budynku i wpisywaniu go w otoczenie
uwzględnia się najkorzystniejsze warunki doświetlenia
sal lekcyjnych. Klasy standardowe oraz niektóre
pracownie projektuje się najczęściej od strony
wschodniej i południowej, sale specjalne, czyli
pracownie fizyki i chemii, od strony północnej. Skala
obiektu i
możliwość podziału jego funkcji na mniejsze zespoły
umożliwia wpisywanie układu przestrzennego w
teren, przy czym istotnym zagadnieniem wydaje się
być powiązanie budynku z zielenią.

Drugi typ obiektów to szkoły usytuowane w zurbanizowanej przestrzeni
miejskiej, którą cechuje duży wskaźnik zaludnienia i zwarta zabudowa.
Lokalizacja
taka, szczególnie, jeśli ma ona miejsce w pobliżu centrum miasta, ma wiele
zalet.
Bliskie sąsiedztwo obiektów użyteczności publicznej, takich jak muzea,
teatry, kina,
miejskie obiekty sportowe pozwala na poszerzenie programu
funkcjonalnego szkoły
i wzbogacenie zajęć lekcyjnych. Często zdarza się, że budynek staje się
częścią
takiego zespołu obiektów użyteczności publicznej. Niedogodnością jest
śródmiejski
hałas i zanieczyszczenia, spowodowane ruchem samochodowym, a także
brak
otwartych terenów przeznaczonych na rekreację i sport. Mniejsza, w
stosunku do
szkół usytuowanych w terenie otwartym, powierzchnia działki odpowiada
często
proporcjom działek mieszkalnych znajdujących się w pobliżu. Ograniczona
powierzchnia wpływa na zmniejszenie terenów i obiektów sportowych oraz
miejsc
przeznaczonych na rekreację zewnętrzną. Rozwiązaniem tego problemu
projektowego miały być obiekty wertykalne, wielokondygnacyjne, w których
głównym celem było spiętrzenie funkcji i umieszczenie rekreacji na
zewnętrznych
tarasach, platformach lub poniżej poziomu terenu.

Programem budynku szkolnego określamy wszelkie wymagania
przestrzenne
związane z procesem edukacji, jest to program użytkowy, stworzony
zgodnie z
wytycznymi pedagogiki. Najważniejszymi czynnikami kształtującymi
nowoczesne programy nauczania są aktualne wymagania społeczne i
możliwości współczesnej techniki. Znajomość nowych wymagań jest
niezbędna przy projektowaniu, budynek szkoły nie jest tylko instytucją
służącą szkoleniu, ale odzwierciedleniem aktualnych koncepcji
pedagogicznych. Współcześnie do konsultacji nad projektem zaprasza
się pedagogów, rodziców i uczniów, pozwala to na określenie
priorytetowych wymagań przestrzeni przeznaczonej na edukację.
Umożliwia to architektom lepiej zrozumieć zadania projektowe a
przyszłym użytkownikom poznać, zaakceptować i utożsamić się z
obiektem, w którym mają się uczyć i pracować.

Mnogość współczesnych koncepcji pedagogicznych skutkuje
zróżnicowaniem układów funkcjonalnych. Każdy typ szkoły ma
inne wymagania przestrzenne i inną skalę. Wśród obiektów
powstałych w XX wieku można zaobserwować dwie tendencje.
Pierwszą było projektowanie dużych założeń, zespołów szkół
stanowiących swoistą wyspę urbanistyczną, z przestrzenią
publiczną o charakterze lokalnego centrum. Przykładami są
campusy i miasteczka szkolne. Drugą tendencją, ciesząca się
obecnie dużą popularnością, jest realizacja małych budynków,
które łatwiej wkomponować w otoczenie, co może je „zbliżyć” do
społeczności lokalnej.

Budynki polskich szkół cechuje stosunkowo bogaty program
funkcjonalny,
zależny od możliwości działki, na której znajduje się placówka.
Intensywniejsza, niż w przypadki podobnie zlokalizowanych szkół
europejskich, jest zabudowa działki, więc stosunkowo duża liczba
uczniów przypada na m

2

powierzchni. Skutkuje to obniżeniem standardu obiektu i wiąże się z
ograniczonymi możliwościami usytuowania i kształtowania terenów
rekreacyjnych i sportowych. Przy kształtowaniu układu
przestrzenno-funkcjonalnego widoczne są dwa podejścia. Pierwsze
uwzględnia szczególne znaczenie holu wielofunkcyjnego, jako
miejsca skupiającego życie społeczne placówki, przy czym bardzo
często jest on sytuowany w narożu działki. Druga tendencja polega
na tradycyjnym ukształtowaniu przestrzeni publicznej szkoły w
powiązaniu z komunikacją w układzie korytarzowym. W sposobie
kształtowania wnętrza budynku można zauważyć dążenie do
oszczędności stosowanych elementów, ale także poszukiwanie
efektownych rozwiązań przy niewysokim budżecie.

Budynki szkolne XX wieku to obiekty spełniające wymagania
procesu
dydaktycznego opartego na postulatach „nowego wychowania”,
stojącego w opozycji do modeli z XIX wieku. Nowy układ
przestrzenno-funkcjonalny budynków szkolnych powstał w
wyniku inspiracji nowoczesnymi ideami pedagogicznymi,
stworzonymi przez J.Dewey’a, R.Steinera i M.Montesorri.
W centrum zainteresowania znajduje się dziecko, jego
indywidualne potrzeby i naturalne predyspozycje. Zaczęto
poszukiwać nowych, elastycznych przestrzeni w szkole,
odpowiednio doświetlonych i dopasowanych swoją skalą do skali
dziecka. Rezultatem poszukiwań były nowe standardy dotyczące
obiektów edukacji dotyczące wielkości, funkcjonalnej organizacji
pomieszczeń, warunków
higienicznych, wyposażenia i konstrukcji.