Barbara Bokus

1

Efekt Stroopa (pokonywanie
interferencji)

Codziennym naszym doświadczeniem jest

przełączanie się między różnymi operacjami
poznawczymi

na drodze do osiągnięcia konkretnego zadania czy
celu.

Psychologia zakłada, że jest to możliwe
dzięki sprawnym procesom kontroli poznawczej
i bada je przy użyciu różnych paradygmatów.

Jednym z najstarszych i najszerzej stosowanym
jest

zadanie Stroopa

(Stroop, 1935).

Wymaga ono pokonywania interferencji
semantycznej.

 

2

Interferencja semantyczna

• gdy dwie klasy potencjalnych reakcji werbalnych

pochodzą z tej samej kategorii semantycznej

• i stają się wobec siebie konkurencyjne
ze względu na cel i/lub kontekst wypowiedzi.

• W zadaniu Stroopa osoby badane

nazywają kolory druku takich słów,
które same jednocześnie denotują
nazwy kolorów, i to kolorów niezgodnych
z kolorem ich czcionki,

Na przykład:
słowo

NIEBIESKI

napisane jest czerwoną czcionką,

a osoba badana ma podać kolor czcionki,
ignorując treść napisu.

Konkurują dwie reprezentacje semantyczne

- znaczenie napisanego słowa
- niezgodna z nim nazwa koloru czcionki.

Konkurują ze sobą dwie reakcje:
-czytanie napisanych słów (zautomatyzowane)
-nazywanie koloru druku tych słów
(konflikt czytania z nazywaniem).

4

5

Osoby badane doświadczają wydłużenia czasu
nazywania kolorów druku słów w warunkach
interferencji

w porównaniu z czasem wypowiadania tych
samych słów a/podczas czytania
czy
b/podczas nazywania kolorowych pasków
wydrukowanych w tych samych kolorach.

Zjawisko to nazywane jest

efektem Stroopa

.

Teza: Im słabszy jest ten efekt,

tym bardziej skuteczna

kontrola poznawcza.

Czy występuje zjawisko interferencji semantycznej
u dzieci, które jeszcze nie potrafią czytać?

Prevor i Diamond (2005)
zbadały 168 dzieci w wieku 3;6-6;6, prosząc połowę
z nich
o nazywanie koloru obiektu na rysunku,
a drugą połowę o podanie nazwy tego kolorowego
obiektu.

W badaniu zostały użyte rysunki dobrze znanych
obiektów
-w kolorze zgodnym z kanonicznym

(np. pomarańczowa marchewka),

-w kolorze niezgodnym z kanonicznym

(np. zielona lub niebieska marchewka)

-lub w kolorze neutralnym

(np. czerwona książka).

6

U badanych dzieci wystąpiła

silna interferencja

między nazywaniem koloru obiektu
a podawaniem nazwy tego obiektu.

Dzieciom łatwiej było nazywać obiekty
niż określać ich kolory.

Zadanie

nazywania kolorów

wydłużało czas reakcji,

i to

bardziej niż nazywanie obiektów

.

Powodowało istotnie więcej błędów.
Okazało się też, że dzieci nawet szybciej i
poprawniej nazywały kolory kształtów
abstrakcyjnych,
niż obiektów w kolorach kanonicznych.

Zatem nie nazywanie kolorów było tą przeszkodą.
Raczej sama obecność obiektu możliwego do
nazwania była dla dzieci źródłem interferencji z
zadaniem nazywania koloru.

7

Wynik eksperymentu:

interferencja semantyczna u nieczytających dzieci
i bez kontekstu czytania także występuje.

Jeśli dla osoby dorosłej nazwanie obiektu
(tu: napisanego słowa) sprowadza się
do jego przeczytania,
to wtedy u osób dorosłych czytanie
interferowałoby z nazywaniem koloru druku

w takim sensie,

w jakim nazywanie rysunku obiektu
interferuje z nazywaniem jego koloru
u małych, jeszcze nieczytających dzieci.

8

 

Comalli, Wapner, Werner (1962):

wzorzec wykonania zadania nazywania
kolorów
w warunkach interferencji (u osób 7-80
letnich):

Efekt interferencji

-silny efekt u dzieci we wczesnym wieku
szkolnym
(7-9 lat),

wielkość efektu maleje z wiekiem do 17-19
r.ż.,

stabilizuje się w wieku od 25 do 40 r.ż,

rośnie w grupie osób starszych (60-80 lat).

9

• W badaniu osób w wieku starczym (80-90 lat) Comalli

(1965) stwierdził postępujące spowolnienie w wykonaniu

zadania Stroopa
w porównaniu z młodszymi osobami dorosłymi.

• Ten ogólny wzorzec potwierdziły późniejsze liczne badania

poświecone związanym z wiekiem zmianom w zakresie

zdolności do pokonywania interferencji semantycznej (np.

Cohn, Dustman, Bradford, 1984; Houx, Jolles, Vreeling,

1993; Weir, & Brunn, 1997 i wielu in.).

• Badacze są na ogół zgodni co do tego, że

młode dorosłe osoby badane doświadczają mniejszego

efektu interferencji niż osoby w starszym wieku.

Nie jest jasne, czy tę różnicę można przypisać
jedynie ogólnemu spowolnieniu
wynikającemu z zaawansowanego wieku,
czy też wskazuje ona na specyficzny deficyt
w zakresie konkretnej funkcji (hamowanie poznawcze),

11

Celem badania Okuniewskiej (2006) było określenie

przebiegu zmian zachodzących z wiekiem w
wykonaniu Testu Interferencji Nazw i Kolorów
(TINiK).

Zadania testowe (nazwy podtestów):

- czytanie kolorowych słów na karcie pierwszej

- nazywanie koloru druku wyrazów na karcie
pierwszej „nazywanie interferencyjne”

- nazywanie na zmianę z czytaniem na karcie
drugiej
z ramkami.

Podtest ma zwiększone wymagania

co do pamięci operacyjnej osób badanych i ich
zdolności hamowania niepożądanych reakcji.

12

WYNIKI:

Efekt interferencji i efekt przełączania się w
zadaniu Stroopa przyrastają istotnie w szóstej
dekadzie życia
– wydłuża się czas wykonania zadania
interferencyjnego
i zadania naprzemiennego.

Wyjaśnienie tego wzrostu możliwe jest zarówno w
ramach a/teorii ogólnego spowolnienia procesów
poznawczych
w starszym wieku,
jak i w ramach teorii załamania się mechanizmów
hamowania poznawczego.

13

Analiza liczby błędów:
osoby starsze popełniają średnio więcej błędów niż
młodzi badani, co przemawiałoby na rzecz hipotezy
o załamywaniu się procesów hamowania w
starszym wieku.

Widzenie starzenia się poznawczego
skoncentrowanego na dysfunkcjach czołowych
rozszerza się obecnie na uwzględnianie zmian
w strukturach podkorowych starzejących się
mózgów
i wpływu tych zmian na odmienność
funkcjonowania sieci połączeń korowo-podkorowych
u młodych i starszych osób badanych.

14

15