Klinika Otolaryngologii i Onkologii

Laryngologicznej

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii

Medycznej

Centralny Szpital Weteranów

Jurek Olszewski

KINEZYTERAPIA KRTANI

Podstawowe ćwiczenia oddechowe

Praca głosem wymaga od pacjenta nabycia, niezbędnych nawyków

oddechowych. Istnieją główne trzy tory oddychania:



Tor oddychania piersiowy – w czasie wdechu znacznie poszerzają się górne

obszary klatki piersiowej, następuje uniesienie się ramion i łopatek. W dalszej

fazie następuje wciągnięcie brzucha. Nie jest to tor oddychania prawidłowy.



Tor oddychania brzuszny - w trakcie aktu wdechowego rozszerzają się jedynie

dolne partie płuc, górna część płuc nie pracuje, brzuch wypychany jest na

zewnątrz. Ten tor oddychania również nie jest prawidłowy.



Typ oddychania piersiowo - brzuszny. W trakcie wdechu następuje równomierne

poszerzenie całej klatki piersiowej, wspomagane niewielką pracą przepony. Ten

tor oddychania jest optymalny dla prawidłowej pracy narządu głosu.

Aby skorygować dotychczasowy sposób oddychania musimy ocenić sposób oddychania

pacjenta. Pacjent staje twarzą zwróconą do osoby badającej i po wykonaniu głębokiego

wdechu wypowiada podany przez nas ciąg słów np.: „zaczął padać deszcz” Oceny

dokonujemy bezpośrednio po wykonanym wdechu, tuż przed rozpoczęciem przez pacjenta

wypowiedzi frazy.

Należy zwrócić uwagę na ramiona (czy zostały podczas wdechu uniesione) oraz na klatkę

piersiową, w której części - obszarze została maksymalnie poszerzona. Podczas prawidłowo

przebiegającego wdechu ramiona pacjenta są ustalone –nie zmieniają swojej pozycji, klatka

piersiowa natomiast wypełnia się równomiernie, rozszerzając się na boki w swej dolnej

części.

Obserwacje te przydadzą się nam do ustalenia, czy będziemy korygować dotychczasowy

nieprawidłowy tor oddychania, czy też doskonalić prawidłowy jego sposób. Wszelkie

ćwiczenia przedstawione w tym rozdziale pacjent może wykonywać samodzielnie, bądź też

pod kontrolą fizjoterapeuty.

Ćwiczenie I.
 



kładziemy się na plecach, na twardym równym podłożu (podłoga leżanka),



jedną dłoń kładziemy w górnej części klatki piersiowej (okolica mostka), drugą na

brzuchu (pomiędzy łukami żebrowymi),



wykonujemy wdech nosem i swobodny wydech ustami (ćwiczenie powtarzamy

kilkakrotnie), dłońmi kontrolujemy wypełniającą się powietrzem klatkę piersiową,



wykonujemy szybki wdech ustami i nosem, starając się doprowadzić powietrze do

najniżej położonych części klatki piersiowej (dłoń leżąca na brzuchu powinna unosić się

zdecydowanie, natomiast leżąca w górnej części klatki piersiowej w znacznie

mniejszym stopniu),



napinamy mięśnie brzucha starają się przez moment zatrzymać powietrze w płucach,



wykonujemy powolny wydech powietrza przez lekko rozchylone usta.

Faza wdechu - klatka piersiowa i brzuch wypychane są ku górze,
dłońmi kontrolujemy ruchy klatki piersiowej i brzucha.

Faza wydechu - brzuch zapada się, dłońmi
kontrolujemy ruchy klatki piersiowej i
brzucha.

Ćwiczenie II.

 



kładziemy się na plecach, na twardym równym podłożu (podłoga, leżanka),



na brzuchu kładziemy książkę drewnianą cegiełkę, pudełko (średniej wagi i

wielkości w miarę zaawansowania ćwiczeń można zwiększać jego ciężar),



wykonujemy wdech ustami i nosem, w taki sposób, aby książka unosiła się,



w najwyższym punkcie wdechu wstrzymujemy oddech na chwilę,



wykonujemy powolny wydech, tak aby książka płynnie obniżała się,



powtarzamy ćwiczenie, wymawiając przy wydechu wydłużoną głoskę fff…

Ćwiczenie III.

 



kładziemy się na plecach na twardym równym podłożu, jak w

ćwiczeniu II,



na brzuchu kładziemy książkę, drewnianą cegiełkę,



wykonujemy ustami i nosem równomierny wdech, tak aby książka

uniosła się,



w fazie wdechu zatrzymujemy książkę kilkakrotnie i utrzymujemy ją

około 2- 3 sekundy na tej samej wysokości,



powtarzamy ćwiczenie, wymawiając przy wydechu głoskę fff... lub sss

Wdech - pudełko unoszone jest ku górze

.

Wydech - pudełko powoli opada.

Ćwiczenie IV.
 



stajemy przed lustrem, nogi lekko ugięte, rozstawione na szerokość barków,



dłonie obejmują talię w taki sposób, aby kciuki skierowane były do tyłu,



wykonujemy szybki dynamiczny wdech ustami i nosem, rozsuwając żebra w

bok z równoczesnym, wsunięciem powłok brzusznych do przodu,



wchłonięte powietrze wydychamy wolno i równomiernie, wymawiając

wydłużoną głoskę sss.. lub fff…



powtarzamy ćwiczenie kilkakrotnie.

Wdech

Wydech

Ćwiczenie V.

 



pozycja wyjściowa, jak w ćwiczeniu IV,



rozluźniamy mięśnie szyi,



wykonujemy szybki pełny wdech ustami i nosem,



napinamy silnie mięśnie brzucha, przetrzymując przez moment wciągnięte

powietrze,



faza wydechu - wypuszczamy powietrze wolno - równomiernie,



powtarzamy ćwiczenie kilkakrotnie, wymawiając przy wydechu głoskę fff…

lub sss…

Ćwiczenie VI.

 



wykonujemy wdech, jak w ćwiczeniu nr V, na moment zatrzymując

wciągnięte powietrze,



wolno wypuszczamy powietrze, w trakcie wdechu robiąc kilka przerw,



powtarzamy ćwiczenie, wymawiając głoskę sss… lub fff…, przerywamy

wymawianie głoski kilka razy, robiąc 2-3 sekundowe przerwy.

Ćwiczenie VII.

 



pozycja swobodna w lekkim rozkroku, ręce wzdłuż tułowia,



szybki mocny, pełny wdech z równoczesnym uniesieniem ramion w bok,



równomierny wolny wydech z równoczesnym opuszczeniem rąk do pozycji

wyjściowej.

Ćwiczenie VIII.

 



pozycja swobodna,



jedna dłoń na brzuchu, druga trzymająca kartkę w odległości ok. 20-25 cm

od twarzy na wysokości ust,



wykonujemy pełny szybki wdech ustami, nosem,



powietrze wydychamy w ten sposób, aby jak najdłużej utrzymać odchyloną

kartkę,



powtarzamy ćwiczenie kilka razy, tak aby kartka rytmicznie odchylała się i

opadała do pozycji wyjściowej.

Wdech – dłoń kontroluje pracę przepony. Wydech-kartka odchyla się pod wpływem
wydychanego powietrza.

Ćwiczenie IX.



stajemy swobodnie,



jedną dłoń kładziemy na brzuchu, drugą trzymając kartkę papieru, umieszczamy w odległości

około 20-25 cm od ust,



wykonujemy naprzemiennie, szybkie wdechy i krótkie dynamiczne wydechy,



podczas krótkich wydechów, dmuchamy na kartkę papieru na tyle mocno, aby kartka odchylała

się,



w czasie szybkich wydechów pacjent pracuje intensywnie przeponą i mięśniami tłoczni brzusznej,

jednocześnie kontroluje wydechy, ręką położoną na brzuchu (krótkie silne odepchnięcia dłoni),



powoli zwiększamy tempo wydechów-dmuchnięć,



podczas fazy wydechu nie wydmuchujemy całego zapasu powietrza, zawsze ma pozostać jego

niewielki zapas,



ćwiczenie wykonywane ma być swobodnie bez wysiłku w jednostajnym rytmie (bez zrywów).

Ogólne zasady, które należy przyjąć podczas wykonywania ćwiczeń

oddechowych:

 



ćwiczenia należy wykonywać, co najmniej raz dziennie,



ćwiczenia wykonywać należy przed posiłkiem lub około godzinę po nim,



przed rozpoczęciem ćwiczeń, należy rozluźnić mięśnie szyi i karku (swobodne

skręty głowy w lewo, prawo, przetaczanie głowy po barkach),



ćwicząc, należy zachować swobodną pozycję ramion i barków (bez czynnego

unoszenia ramion),



głowa powinna być lekko pochylona do przodu –nigdy nie należy odchylać jej do

tyłu,



nie należy wydychać całego nabranego powietrza.

Podstawowe ćwiczenia fonacyjne i
artykulacyjne

Opanowanie prawidłowego sposobu nabierania powietrza i właściwe

nim zarządzanie jest podstawą, na której można rozpocząć właściwie

ćwiczenia fonacyjne i artykulacyjne.

Należy nauczyć się uruchamiać i wykorzystywać rezonatory nad i

podkrtaniowe, dzięki którym dźwięk wytwarzany w krtani ulega

wzmocnieniu. Systematyka wykonywania poniższych ćwiczeń pozwoli na

opanowanie prawidłowej emisji głosu i optymalną pracę w warunkach

codziennej pracy zawodowej.

Ćwiczenie I.

 



pozycja wyjściowa, przed lustrem,



pełny wdech,



wciągnięte powietrze należy zatrzymać na chwilę,



długi powolny wydech, z równoczesnym wymawianiem głoski aaa... należy

ją utrzymać jak najdłużej,



ćwiczenie należy powtarzać kilkakrotnie, wymawiając na wydechu inne

samogłoski.

Ćwiczenie II.

 



pełny wdech,



na wydechu wybrzmiewamy połączone samogłoski aaoouuaaaoouu...,



szeroko otwieramy usta, staramy się, aby dźwięk był maksymalnie wyraźny,



powtarzamy ćwiczenie, łącząc w trakcie fonacji inne samogłoski.

Ćwiczenie III.

 



pozycja swobodna, w lekkim rozkroku, ręce opuszczone wzdłuż tułowia,



szybki wdech, z wyrzuceniem rąk do boku,



rozpoczynamy fonację głoski „a” z opuszczaniem ramion do pozycji

wyjściowej,



powtarzamy ćwiczenie, wymawiając inne samogłoski.

Ćwiczenie IV.

 



wdech z równoczesnym wyrzutem ramion do boku,



podczas wydechu wybrzmiewamy samogłoski od „a” do „u”, jednocześnie

opuszczając ramiona.

Ćwiczenie V.

 



pełny wdech,



podczas wydechu fonujemy głoskę „m”. Staramy się kontrolować

„mruczenie”, tak aby odbywało się na jednym poziomie głośności.

Ćwiczenie VI.

 



pełny wdech,



podczas wydechu fonujemy głoskę „m” na zmianę z samogłoskami, np.:

mmmaaannnaaaa.

Ćwiczenie VII.
 



na jednym wdechu wyliczamy dni tygodnia, miesiące, cyfry.

Ćwiczenie IX.

 



pozycja, jak w ćwiczeniu III,



otwartą dłoń, opieramy na twarzy i bocznej części nosa (nie uciskamy

nosa),



wymawiamy głoskę „mmmm”, początkowo płynnie, następnie przerywając

„ m..m..m..m”



powtarzamy ćwiczenie z inną głoską, np. „ n”.

Ćwiczenie X.

 



pozycja swobodna,



dłoń kładziemy na czubku głowy,



wymawiamy głoskę „mmmm”, początkowo płynnie, następnie przerywając „ m..m..m..m”,



kierujemy dźwięk w taki sposób, aby jak najsilniej odczuwać dłonią wibracje.



pozycja, jak w ćw. III,



otwartą dłoń, oprzyj na twarzy i bocznej części nosa (nie uciskaj nosa),



wymawiaj głoskę „mmmm” , początkowo płynnie, następnie przerywając „ m..m..m..m”

Ćwiczenie XI.



wymawiamy głoski mm.... lub nnnn...., następnie przerywajamy m..m..m, zwracamy

uwagę, aby dźwięk utrzymywał się na jednym poziomie,



dodajemy samogłoski,



ćwiczenie wykonujemy w pozycji leżącej i stojącej.

Ćwiczenie XII.



wymawiamy głoskę „a”,



prowadzimy dźwięk od tonów wysokich do niskich,



tony niskie opieramy na rezonatorach piersiowych, wysokie na głowowych.

Ćwiczenie XIII.



wymawiamy wyraźnie tekst, starając się wymówić jak najwięcej słów, na

jednym wdechu: Ludwik I, Ludwik II, Ludwik III,



nie wydychamy podczas mówienia całego zapasu powietrza.