Wykład 12

Zagrożenia cywilizacyjne i zrównoważony rozwój

- Kwantyfikacja skutków oddziaływania na

środowisko

Studia stacjonarne I stopnia

Inżynieria Chemiczna i
Procesowa

Rok akad. 2009/2010

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

W oddziaływaniu na środowisko pracy uwzględnia się
tylko procesy występujące w pracy zawodowej.
Pracę zawodową można rozpatrywać jako element
systemu produkcji wyrobu, w którym są niezbędne
materiały, nośniki energii i praca człowieka, a efektem
działania systemu są wyroby, emisje zanieczyszczeń,
zmiany w środowisku pracy oraz oddziaływania na osoby
zatrudnione.
Materialne

środowisko

pracy

z

udziałem

osób

zatrudnionych charakteryzują następujące czynniki:
- mikroklimat,
- oświetlenie i barwa,
- zanieczyszczenie powietrza,
- hałas i drgania,
- promieniowanie,
- inne czynniki.

2

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Oddziaływanie czynników materialnego środowiska w
przedsiębiorstwie, a w szczególności na stanowisku pracy,
określa się jako mikrośrodowisko.
Szkodliwe

oddziaływanie

czynników

kształtujących

materialne środowisko pracy dotyczy zarówno pracowników
zatrudnionych, jak i środowiska pracy.
Do obciążeń środowiska pracy mających wpływ na osoby
zatrudnione należą:
- niewłaściwy mikroklimat,
- zapylenie powietrza,
- zanieczyszczenia chemiczne,
- niewłaściwe oświetlenie stanowiska
- hałas na stanowisku,
- drgania na stanowisku,
- promieniowanie elektromagnetyczne,
- promieniowanie jonizujące,
- elektryczność statyczna,
- inne.

3

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Przegląd problemów występujących w środowisku pracy
wykazał, że czynniki wpływające na środowisko pracy można
uszeregować według hierarchii ważności:
- oddziaływanie na układ mięśniowo-kostny i jego
uszkodzenia,
- wywoływanie dolegliwości przez różne czynniki chemiczne,
- wypadki przy pracy,
- pogorszenie i uszkodzenie słuchu z powodu hałasu,
- oddziaływanie psychologiczne,
- drżenie rąk i ramienia,
- oddziaływanie termiczne,
- oddziaływanie hałasu niepowodujące uszkodzeń,
- niedostateczne oświetlenie,
- niewłaściwy klimat wewnętrzny pomieszczeń,
-

infekcje

chorobowe

czynnikami:

chemicznymi,

biologicznymi, cieplnymi.

4

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

W celu ustalenia kryteriów oddziaływania na środowisko
pracy uwzględniono następujące obciążenia:
- czynnikami chemicznymi,
- hałasem,
-

monotonnie

powtarzającymi

się

czynnościami

wykonywanymi przez człowieka,
- występowaniem ryzyka wypadków przy pracy.

5

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Wpływ środowiska pracy na osoby zatrudnione analizuje się,
biorąc pod uwagę następujące efekty oddziaływania
związane z ww. obciążeniami:
- przy oddziaływaniu czynników chemicznych - nowotwory,
uszkodzenia układu reprodukcji, alergie, uszkodzenia układu
nerwowego,
- przy oddziaływaniu hałasu - pogorszenie słuchu,
- przy oddziaływaniu monotonnie powtarzających się
czynności - uszkodzenia
układu mięśniowo-kostnego,
- przy występowaniu ryzyka wypadków przy pracy - fizyczne
uszkodzenia ciała.

6

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Nie każda ekspozycja na działanie powyższych obciążeń
wyraża się określonym skutkiem.
Na przykład, krótka ekspozycja na działanie substancji
szkodliwych nie musi prowadzić do określonego uszkodzenia
organizmu. Natomiast gdy ekspozycja jest wystarczająco
długotrwała, zawsze kończy się uszkodzeniem fizycznym lub
psychicznym osoby pracującej, wówczas obciążenie jest
obciążeniem dla środowiska pracy.

7

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Do ustalenia kryterium oddziaływania na środowisko pracy
przyjęto obciążenia graniczne:
- przy oddziaływaniu czynników chemicznych – ekspozycja
układu

oddechowego

przekraczająca

10%

wartości

granicznej lub kontakt ciała przez skórę,
- przy oddziaływaniu hałasu – ekspozycja na działanie hałasu
powyżej 80dB
- przy monotonnie powtarzających się czynnościach –
czynności powtarzające się dwa lub więcej razy na minutę,
prowadzące do dyskomfortu lub zamkniętej pozycji roboczej,
- przy występowaniu ryzyka wypadków przy pracy – wypadki
powodujące co najmniej dwudniową nieobecność w pracy.

8

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

Skutki oddziaływania na środowisko pracy zależą od poziomu
i czasu ekspozycji na dany rodzaj obciążenia. Należy
podkreślić, że oddziaływanie na środowisko pracy nie może
być sumowane, jak w przypadku emisji czy uszczuplania
zasobów. Natomiast można sumować czas ekspozycji
pracownika na oddziaływanie wtedy, gdy poziom hałasu
przekracza 80 dB lub stężenie substancji kancerogennej
przekracza 1/10 dopuszczalnego limitu czasu oddziaływania.
Ten czas jest uznany za czas ekspozycji i może być
sumowany. Dlatego też wybrano czas ekspozycji na czynniki
ryzyka (hałas, działanie substancji rakotwórczych itp.), jako
jednostkę oddziaływania środowiska pracy na osoby
zatrudnione.

Określenie

czasu

ekspozycji

do

oceny

oddziaływania na środowisko pracy odpowiada określeniu
możliwości oddziaływania na środowisko zewnętrzne.

9

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Metody określania wskaźnika kategorii oddziaływania

W systemie obliczania kosztów zakładowych wyrobu można
wyróżnić czas niezbędny do przebiegu procesów produkcji.
Czas pracy jest określany jako miara roli kosztów
poszczególnych operacji procesów produkcji. Gdy znany jest
czas przypadający na dany wyrób oraz znany jest wpływ na
środowisko pracy, niezbędny jest czas ekspozycji dla
scharakteryzowania poszczególnych obciążeń. Czas pracy na
różnych etapach systemu wyrobu może być określony jako:
czas pracy na wytworzenie tony produkcji, czas pracy na
wytworzenie jednego wyrobu, czas pracy potrzebny na
likwidację wyrobu. Do ilościowego określenia oddziaływania
na środowisko pracy jest istotne ustalenie czasu pracy
niezbędnego do oceny faz cyklu istnienia wyrobu. W
przypadku

ryzyka

wypadków,

możliwość

wystąpienia

wypadku na dany wyrób oblicza się na podstawie liczby
wypadków przy pracy w zakładzie oraz czasu pracy na jego
wytworzenie.

1
0

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Inwentaryzacja

Etap

inwentaryzacji

analizy

energetyczno-ekologicznej

polega nu gromadzeniu różnych danych charakteryzujących
oddziaływania na środowisko pracy, np.:
- rejestracja pojedynczych skutków oddziaływania,
- ustalenie, czy graniczne obciążenia są przekroczone,
- ustalenie czasu ekspozycji poszczególnych oddziaływań.

11

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Inwentaryzacja

Inwentaryzacja obciążenia środowiska pracy jest określona
czasem

ekspozycji

w

obszarze

każdego

rodzaju

oddziaływania. Całkowite zestawienie inwentaryzacyjne
obejmuje czas ekspozycji każdego obciążenia, który
charakteryzuje

wpływ

obciążenia

danego

rodzaju

wywołanego przy pełnym cyklu istnienia wyrobu. Obliczenie
średniego ryzyka wypadków i całkowitego czasu pracy
wskazuje na liczbę wypadków, które mogą wystąpić w cyklu
istnienia.

1
2

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Inwentaryzacja

Na rysunku 1 przedstawiono zestawienie danych otrzymanych jako
wyniki inwentaryzacji obciążeń środowiska pracy w cyklu istnienia
określonego wyrobu. Wyniki inwentaryzacji wyrażono jako czas
ekspozycji w poszczególnych rodzajach obciążenia.

Rys. 1. Wyniki inwentaryzacji obciążenia środowiska pracy dla cyklu
istnienia wyrobu 1 - wypadki przy pracy, 2 - czynniki rakotwórcze, 3 -
substancje działające na układy reprodukcji, 4 - czynniki wywołujące
alergie, 5 - neurotoksyny, 6 - hałas, 7 - powtarzające się czynności

1
3

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Normalizacja

Normalizacja stanowi procedurę, która pozwala określić wartości
liczbowe uzyskane w wyniku inwentaryzacji w odniesieniu do
odpowiednich wielkości. W wyniku tej procedury otrzymuje się
względne

wartości

poszczególnych

potencjalnych

obciążeń

środowiska pracy. Wielkością odniesienia może być np. roczne
oddziaływanie w danej kategorii na skalę kraju lub Europy,
przypadające na jednego zatrudnionego. Gdy ustalony w wyniku
inwentaryzacji czas ekspozycji zostanie podzielony przez wielkość
odniesienia, wówczas otrzyma się wskaźnik oddziaływania wyrażony
w równoważnych osobach. Wskaźnik danej kategorii oddziaływania
na środowisko pracy odpowiada potencjalnemu oddziaływaniu,
któremu średnio jest poddawany w ciągu roku jeden pracownik.

1
4

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
- Normalizacja

Rys. 2. Wskaźniki kategorii oddziaływania na środowisko pracy
1 – wypadki przy pracy, 2 – nowotwory, 3 – uszkodzenia układu
reprodukcji, 4 – alergie, 5 – uszkodzenia układu nerwowego, 6 –
uszkodzenia słuchu, 7 – uszkodzenia układu mięśniowo-kostnego

Otrzymane po przeprowadzeniu normalizacji wyniki oceny
oddziaływania na środowisko pracy są określane jako wskaźnik
kategorii oddziaływania na środowisko pracy.

1
5

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
-

Ważenie wskaźników oddziaływania na środowisko pracy

Kolejny etap polega na określeniu liczby uszkodzeń przy pracy, które
potencjalnie mogą wystąpić jako wynik obciążenia środowiska pracy
dla

danej

kategorii

oddziaływania.

Na

podstawie

liczby

zarejestrowanych uszkodzeń przy pracy opracowano mnożniki
wagowe, które uzyskano dla każdej kategorii oddziaływania.

1
6

Kategorie oddziaływania na środowisko pracy
-

Ważenie wskaźników oddziaływania na środowisko pracy

Rys. 3. Ważone wskaźniki kategorii oddziaływania na środowisko
pracy ;
1 - wypadki przy pracy, 2 - nowotwory, 3 - uszkodzenia układu
reprodukcji, 4 - alergie, 5 - uszkodzenia układu nerwowego, 6 -
uszkodzenia słuchu, 7 - uszkodzenia układu mięśniowo-kostnego

1
7