Polityka pieniężna

Narodowego
Banku Polskiego

Plan wykładu



Formy pieniądza i jego kreacja przez
banki



Charakterystyka polityki pieniężnej



Cele polityki pieniężnej



Instrumenty polityki pieniężnej

Formy pieniądza



Pieniądz gotówkowy

–

–

banknoty i bilon

(wartość symboliczna);



środek płatniczy, którego wartość przewyższa

koszt jego wykonania lub wartość jako towaru

w innych niż pieniądz zastosowaniach;



Pieniądz bezgotówkowy

–

–

pieniądz żyrowy

(wkładowy, księgowy)

depozyty na żądanie i terminowe

Podaż pieniądza
–

statystyczne definicje pieniądza



Statystyczne def. pieniądza powstały po II

wojnie światowej, utożsamiają pieniądz z

zasobem pozostającym do dyspozycji

podmiotów niefinansowych (podmiotów

gospodarczych i gospodarstw domowych).



Podstawą tych definicji są agregaty pieniężne

obejmujące różny zakres zasobów

pieniężnych.



Pieniądz (podaż pieniądza) mierzy się w

agregatach pieniężnych: M0, M1, M2, M3

.

.

Agregaty pieniężne



Im wyższy M tym:



definicja pieniądza
szersza,



mniejsza płynność
pieniądza,



mniejsza możliwość
oddziaływania na
pieniądz za pomocą
instrumentów
polityki pieniężnej

.

.

M3

M2

M1

M0

Agregaty pieniężne NBP

M0

-pieniądz gotówkowy wyemitowany przez bank

centralny

-wartość rachunków bieżących banków

komercyjnych

w banku centralnym oraz rachunków rezerwy

obowiązkowej

M1

M0 plus wartość depozytów na żądanie

M2

M1 plus depozyty w bankach komercyjnych o

terminie zwrotu do 2 lat włącznie

M3

M2 plus bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu

nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania

banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu,

jednostki uczestnictwa w funduszach rynku

pieniężnego

Agregaty pieniężne w Polsce
(dane w mln zł)

Kreacja pieniądza (1)

1) Pierwotna kreacja pieniądza

– dokonywana

przez bank centralny, polega na udzielaniu przez

bank centralny kredytów bankom operacyjnym

oraz na emitowaniu przez bank centralny

pieniądza gotówkowego.



M

0

= R + G



R – rezerwy banków w banku centralnym: obowiązkowe

oraz nadwyżkowe



G - pieniądz gotówkowy



M

0

–

baza monetarna

Kreacja pieniądza (2)

2) Wtórna kreacja

pieniądza

– dokonywana w

bankach depozytowo-kredytowych udzielających
kredytów i pożyczek swoim klientom

.



Banki nie utrzymują 100% pokrycia wkładu
pierwotnego w postaci gotówki w banku.



Środki w banku muszą być zagospodarowane,
co oznacza że bank utrzymuje jedynie część
wkładu pierwotnego w postaci zapasu gotówki
lub rezerwy w banku centralnym, resztę
przeznacza na akcję kredytową.



Tworzy się wkład pochodny, który uznaje się
jako nowo kreowany pieniądz

.

Operacje banków kreujące pieniądz

Rezerwa

Kredyty

Depozyt

y

Wkład początkowy

2.000

Etap I

+400

+1.600

+1600

400

1600

3600

Etap II

+ 320

+ 1280

+ 1280

720

1880

4880

Etap III

+ 256

+ 1024

+ 1024

976

2904

5904

...

...

...

Po końcowym etapie

2000

8000

10000

Kreacja pieniądza - koncepcja
bazy monetarnej



Odwołuje się do pieniądza rezerwowego banku

centralnego.



Podaż pieniądza znacznie przewyższa wielkość

pieniądza banku centralnego gdyż mamy do czynienia

z efektem mnożnika pieniężnego (M).

M = 1/r,

gdzie r – stopa rezerw obowiązkowych



Mnożnik kreacji pieniądza wskazuje na wielkość

zmiany ilości pieniądza spowodowanej zmianą bazy

monetarnej:



Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza  baza

monetarna

Istota polityki pieniężnej

Polityka pieniężna to oddziaływanie na
podaż pieniądza oraz na regulowanie jego
obiegu
w celu zapewnienia równowagi pieniężnej
w gospodarce,
która to równowaga umożliwia stabilizację
prowadzenia działalności gospodarczej
oraz podejmowania decyzji dotyczących
inwestowania i konsumpcji.

Charakter polityki pieniężnej

Polityka pieniężna z punktu widzenia

oddziaływania na gospodarkę może być:



ekspansywna (łatwego pieniądza)

-

wspomaganie aktywności gospodarczej,
wzrost podaży pieniądza



restrykcyjna (trudnego pieniądza)

–

ograniczanie podaży pieniądza



neutralna

– pozostawienie rynkowi swobody

działania, nie przesądzenie o przyjęciu żadnej
z powyższych opcji

.

„Jastrzębie" i "gołębie"
w odniesieniu członków RPP



Jastrzębie - "twardziele" - życzą sobie
twardej polityki pieniężnej, "trudnego
pieniądza„.



Gołębie chciałyby niskich stóp
procentowych, łagodnej polityki
pieniężnej, "łatwego pieniądza".

Cechy polityki pieniężnej



na cele gospodarcze wpływa nie tylko polityka

pieniężna ale polityka fiskalna, socjalna itp.



oddziaływanie banku centralnego ma charakter

pośredni

; impulsy pieniężne wywołują reakcje

ze strony podmiotów gospodarujących



oddziaływanie na rynek następuje z

opóźnieniem.

Cele polityki pieniężnej – cele
finalne, pośrednie i operacyjne



Cele finalne:



stabilność cen



wysoki poziom zatrudnienia



wzrost gospodarczy



Cele pośrednie – mogą być częściowo

kontrolowane przez bank centralny np. podaż

pieniądza, kurs walutowy, agregaty pieniężne,

stopy procentowe, wielkość kredytów



Cele operacyjne – cele te bank centralny stara się

zrealizować; mogą być kontrolowane przez bank

centralny np. wybrane stopy procentowe, rezerwy

obowiązkowe

Cel finalny może być
realizowany

Polityka pieniężna w Polsce

 

CPI

po wyłączeniu

cen
administrowan
ych

po wyłączeniu

cen
najbardziej
zmiennych

po wyłączeniu
cen żywności i
energii

15% średnia
obcięta

 

zmiany do analogicznego miesiąca poprzedniego roku (w %)

04/2011

4,5

4,3

2,9

2,1

3,6

05/2011

5

4,8

3,2

2,4

4

06/2011

4,2

4

3,2

2,4

3,8

07/2011

4,1

3,7

3,3

2,4

4

08/2011

4,3

3,9

3,6

2,7

4,2

09/2011

3,9

3,5

3,5

2,6

4,2

Instrumenty polityki
pieniężnej



Instrumenty administracyjne – nakazy i zakazy:

pułapy kredytowe, kontrola poziomu stóp

procentowych (max stopy procentowe), stopa

rezerwy obowiązkowej



Instrumenty perswazyjne: wysyłanie sygnałów

przez bank centralny dot. polityki pieniężnej np.

wypowiedzi prezesa



Instrumenty pośrednie (rynkowe)– rynkowa

interwencja, bank centralny jako podmiot

gospodarujący ustalający warunki transakcji:

operacje depozytowo- kredytowe, operacje

otwartego rynku

Instrumenty polityki pieniężnej w
Polsce

Rezerwa obowiązkowa



Rezerwą obowiązkową jest wyrażona w złotych

część wkładów klientów (a precyzyjniej część

środków pieniężnych przyjętych przez bank i

podlegających zwrotowi) ulokowana w banku

centralnym.



Stopa rezerw może być zróżnicowana w zależności

od terminu wkładów (terminowe i bieżące) oraz

waluty.



Jeśli rezerwa obowiązkowa jest nieoprocentowana

stanowi quasi podatek.

Zmiany stopy rezerw
obowiązkowych



Im wyższa rezerwa obowiązkowa tym

mniejsze możliwości kreowania pieniądza

przez banki.



obniżenie stopy rezerw obowiązkowych –

mniejsze rezerwy w banku centralnym –

bezpośredni wpływ na bazę monetarną-

większe możliwości kreacji pieniądza przez

banki – zwiększanie aktywności

gospodarczej

Rezerwa obowiązkowa w
Polsce



max stopa rezerw 30% od depozytów na

żądanie; 20% od depozytów terminowych

(według ustawy)



od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy

obowiązkowej wynosi:



3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów



0% od środków ze sprzedaży papierów wart. z

udzielonym przyrzeczeniem odkupu;



Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r.

są oprocentowane (0,9 stopy redyskontowej

weksli).



Banki pomniejszają kwotę rezerwy o

równowartość 500 tys. euro.

Operacje kredytowo-
depozytowe



Polegają na przyjmowaniu depozytów i

udzielaniu kredytów bankom

komercyjnym.



Są to operacje prowadzone z bankami

komercyjnymi z ich inicjatywy:



kredyt redyskontowy, kredyt lombardowy



lokaty terminowe banków w NBP (depozyt

na koniec dnia).



RPP ustala podstawowe stopy

procentowe: stopę lombardową, stopę

redyskontową, stopę depozytową.

Kredyt redyskontowy



Kredyt redyskontowy polega na skupie przez bank
centralny weksli handlowych wykupionych od
klientów (oddanych do dyskonta).



Wzrost stopy redyskontowej ogranicza skłonność
banków do sprzedaży weksli w banku centralnym
(nie opłaca się) – pogarsza się płynność banków –
ograniczeniu ulega możliwość udzielania nowych
kredytów

.

Kredyt lombardowy



NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod

zastaw :



skarbowych papierów wartościowych (bonów i

obligacji skarbowych),



od 2008r. w ramach Pakietu zaufania mogą to

być również listy zastawne, obligacje

komunalne, obligacje korporacyjne emitentów

krajowych, obligacje EBI itp.



Termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu

operacyjnym po dniu jego udzielenia.



Warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata

wcześniej zaciągniętego kredytu.



Od 2002 r. kredyt techniczny – nieoprocentowany

kredyt udzielany pod zastaw papierów

wartościowych spłacany do końca dnia

operacyjnego – służy potrzebom płynności banku,

nie jest instrumentem polityki pieniężnej.

Depozyt w NBP



Narodowy Bank Polski oferuje też bankom

możliwość składania krótkookresowego

(jednodniowego) depozytu w banku centralnym.



Lokaty przyjmowane są do końca dnia

operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z

należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu
operacyjnym

.

Stopy bazowe w Polsce w 2011
r.

Stopy procentowe banku
centralnego
a stopy rynku międzybankowego



Banki mogę uzyskiwać środki pieniężne albo w banku

centralnym albo na rynku międzybankowym



Stąd stopy rynku międzybankowego (w Polsce WIBOR i

WIBID) są porównywalne ze stopami banku centralnego.



Stopa lombardowa jest wyższa od stóp WIBOR

jednodniowych.



Stopa depozytowa jest niższa od stóp rynku

międzybankowego.



Stopy rynku międzybankowego wahają się między stopą

lombardową (sufit) a stopą depozytową (podłoga).

Operacje otwartego rynku



Operacje otwartego rynku to transakcje zakupu lub

sprzedaży papierów wartościowych lub dewiz

dokonywane z inicjatywy banku centralnego z

bankami komercyjnymi, a także emisje własnych

papierów dłużnych banku centralnego.



Przedmiotem transakcji są papiery wartościowe o

terminie zwrotu do 1 roku.



Kupno papierów wartościowych od banków – wzrost

środków pieniężnych (płynności) banków

komercyjnych – wzrost możliwości kreacji pieniądza

Warunkowe operacje
otwartego rynku



Repo - operacja repo ma miejsce gdy bank

centralny kupuje warunkowo papiery

wartościowe od banków komercyjnych (zasila

system bankowy w środki pieniężne),

jednocześnie jednak banki zobowiązują się do

ich ponownego nabycia po ustalonej z góry

cenie



Reverse repo - bank centralny sprzedaje

warunkowo papiery wartościowe do systemu

bankowego (absorbuje płynność), z

jednoczesnym zawarciem umowy ich odkupu

po ustalonej z góry cenie.

Cechy operacji otwartego
rynku



Inicjowane przez bank centralny



Możliwość szybkiego oddziaływania
na rynek



Nie występują opóźnienia w czasie

Operacje otwartego rynku w
Polsce



Emisja bonów pieniężnych



emisji 7-dniowych bonów pieniężnych.



stopa referencyjna (interwencyjna) – główna stopa

procentowa NBP - minimalna stopa dochodowości

7 dniowych bonów pieniężnych sprzedawanych

bankom przez bank centralny



Repo



w okresie kryzysu - zasilanie sektora bankowego w

płynność poprzez operacje repo z terminem

zapadalności 3 mies. i 6 mies. (od 2008 r. do 2010

r.)

Niestandardowe
instrumenty polityki
pieniężnej



Swapy walutowe - umowy, w których dwie strony
postanawiają wymieniają między sobą określoną
kwotę waluty na równowartość w innej walucie, na
określony czas. Z góry ustalany jest kurs wymiany
walut (terminowy) po zakończeniu umowy (brak
płatności odsetek); w NBP swapy od paźdz. 2008
r. – na parach walut: CHF/PLN, USD/PLN, EUR/PLN –
do 2010 r.



kredyty dyskontowe – w 2010 r. brak

zainteresowania banków – wycofano od 2011 r.

Nadpłynność a stopy
procentowe NBP



Nadpłynność w sektorze bankowym oznaczała,
że na rachunkach w banku centralnym
ulokowane było więcej środków niż wynikałoby to
z rezerwy obowiązkowej.



Banki nie były finansowo zależne od banku
centralnego. Nadwyżka płynności banków
„zamrażana” poprzez emisje bonów pieniężnych.



Oddziaływanie banku centralnego przy pomocy
stóp procentowych – znaczenie psychologiczne.

Dziękuję