TURYSTYKA W

POLSCE

po okresie

transformacji

ustrojowej

w 1989 roku

AWF

1

Podstawy Turystyki

Rozwój turystyki w

Polsce w drugiej połowie

XX i początku XXI wieku

był uzależniony od

polityki państwa,

organizacji,

infrastruktury, ale bez

wątpienia najsilniej od

warunków ekonomiczno-

społecznych.

AWF

2

Podstawy Turystyki

Symbolem przełomu
politycznego,
społecznego i
gospodarczego był 1989
rok.
Powstało
demokratyczne państwo
prawa oraz
wprowadzono
wolnorynkową
gospodarkę,
zorientowaną na
klienta.

AWF

3

Podstawy Turystyki

Turystyka, jako jeden z

ważniejszych działów

gospodarki została poddana

głębokim przemianom, co

znalazło wyraz w jej organizacji

zarówno na szczeblu centralnej

administracji rządowej jak

również rządowej administracji

terenowej oraz samorządu

terenowego i gospodarczego.

AWF

Podstawy Turystyki

4

W latach 1989-90

problematyką turystyki na

szczeblu centralnym

zajmowały się dwa organy

administracji państwowej

(oba organy powołane

zostały w 1987 r.), co

wiązało się z istnieniem

podziału turystyki na

socjalną i komercyjną, tj.:

AWF

Podstawy Turystyki

5

Urząd Ministra Rynku

Wewnętrznego

do zadań którego należała realizacja

usług turystycznych i

gastronomicznych przez

przedsiębiorstwa prowadzące

komercyjną działalność turystyczną.

Urząd ten był organem

założycielskim turystycznych

przedsiębiorstw państwowych

Podstawa prawna: Art. 3.2. podpunkt 2 Ustawy z dnia 23 października 1987

r. o utworzeniu Urzędu Ministra Rynku Wewnętrznego (Dz.U. z dnia 24

października 1987 r. nr.33 poz. 177)

AWF

Podstawy Turystyki

6

AWF

Podstawy Turystyki

Komitet do Spraw Młodzieży i

Kultury Fizycznej

,

do zadań którego należała polityka

państwa w zakresie opracowywania

programów rozwoju, ustalania zasad

organizacji, upowszechniania i

koordynowania działalności

dotyczącej turystyki socjalnej,

społecznego ruchu turystycznego i

turystyki kwalifikowanej jak również

bazy materialnej kultury fizycznej i

wypoczynku.

Podstawa prawna: Art. 2.1. podpunkt 4 b Ustawa z dnia 23

października 1987 r. o utworzeniu Komitetu do Spraw

Młodzieży i Kultury Fizycznej (Dz.U. z dnia 24 października

1987 r. nr 33 poz. 179)

7

Pod koniec lat

osiemdziesiątych i na
początku
dziewięćdziesiątych XX w.
w turystyce krajowej nadal
dominowała

turystyka

socjalna

.

AWF

Podstawy Turystyki

8

W 1991 r. rozpoczął działalność

Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki

(UKFiT),

co zapoczątkowało przeprowadzenie

reform organów centralnych i

konieczność rozwiązywania kluczowych

problemów gospodarki turystycznej w

jej przechodzeniu na system rynkowy.

Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki utworzony

został na mocy Ustawy z dnia 25 stycznia

1991 r. o utworzeniu Urzędu Kultury Fizycznej

I Turystyki (Dz.U. Nr 16 poz. 74 i z 1997 r. Nr

141, poz. 943)

AWF

Podstawy Turystyki

9

Funkcję centralnego organu

administracji państwowej -
odpowiedzialnego za realizację
polityki państwa w zakresie
turystyki i wypoczynku przejął

Prezes Urzędu Kultury
Fizycznej i Turystyki

(UKFiT)

do kompetencji którego
należały zarówno zadania o
charakterze strategiczno-
politycznym jak i operacyjnym,

AWF

Podstawy Turystyki

10

W strategii rozwoju turystyki

zaczął dominować cel
ekonomiczny.

Rola turystyki sprowadzała się

do współdziałania w osiąganiu
wzrostu gospodarczego kraju,
stabilizacji i ograniczenia
bezrobociu.

Przyjęto zasadę swobody ruchu

turystycznego krajowego i
zagranicznego.

AWF

Podstawy Turystyki

11

Na kierunek transformacji turystyki

miał wpływ rozpoczęty proces
stowarzyszenia z Unią Europejską.

Podstawą wzajemnych stosunków

stanowił Układ Europejski zawarty w
1991 r., a ustanawiający
stowarzyszenie między Polską a
Wspólnotą Europejską.

Układ ustalał najważniejsze zadania

i działania polskiej administracji
rządowej w zakresie turystyki i
wyznaczał kierunki polityki resortu.

AWF

Podstawy Turystyki

12

•Opracowano program pomocy

dla Polski PHARE , który w

turystyce był realizowany w

ramach subprogramu Tourin.

•Subprogramy:

TOURIN I (lata 1992-1996) – 4,5 mln

ECU

TOURIN II (lata 1995-1997) – 8,0 mln

ECU

TOURIN III (lata 1998-1999) – 6,0 mln

ECU

AWF

Podstawy Turystyki

13

• W oparciu o wspomniane programy

pomocowe

polska

gospodarka

turystyczna uzyskała wsparcie w
wymiarze

naukowym

oraz

rzeczowym

np.

budowy

i

modernizacji

obiektów

turystycznych.

• Postępowała harmonizacja prawa

polskiego z zakresu turystyki z
prawem Unii Europejskiej w wyniku
wdrażania standardów stosowanych
w państwach unii europejskiej

AWF

Podstawy Turystyki

14

• Znaczącym wydarzeniem w zakresie

prawa turystycznego było uchwalenie
w 1997 r.

Ustawy o usługach

turystycznych

.

• Ustawa stanowiła akt prawny

porządkujący i regulujący rynek
usług turystyczny.

• Celem nadrzędnym była ochrona

interesów konsumentów tych usług
oraz określenie zasad prowadzenia
działalności gospodarczej w sferze
usług turystycznych

.

AWF

Podstawy Turystyki

15

AWF

Podstawy Turystyki

Rządowa administracja

terenowa

W latach 1989-90

terenowymi organami
administracji rządowej
byli: wojewodowie,
prezydenci miast i
naczelnicy gmin

16

AWF

Podstawy Turystyki

Przeprowadzona w 1990 r.

reforma terenowych organów

rządowej administracji ogólnej

wprowadziła zmiany w organizacji

administracji terenowej, określiła

strukturę, funkcje i zadania

terenowych organów administracji

rządowej.

Zgodnie z przyjętymi w niej

zapisami zadania w terenie

wykonywali

:

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych

organach rządowej administracji ogólnej (Dz.U. nr 21, poz. 123)

17

AWF

Podstawy Turystyki

• wojewodowie i

podporządkowane im organy –

jako organy administracji

ogólnej,

• terenowe organy administracji

podporządkowane bezpośrednio

ministrom – jako organy

administracji specjalnej,

• organy gmin działające w

ramach zadań zleconych.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych

organach rządowej administracji ogólnej (Dz.U. nr 21, poz. 123)

18

AWF

Podstawy Turystyki

Wojewoda

współdziałał też z

sejmikiem samorządowym

w sprawach rozwoju społeczno-

gospodarczego i przestrzennego
zagospodarowania województwa,
ochrony środowiska, zaspakajania
zbiorowych potrzeb społecznych

(art.17 ww. Ustawy).

19

AWF

Podstawy Turystyki

• Aparatem pomocniczym wojewody

był urząd wojewódzki

.

• W zadaniach wojewodów pozostały

zadania i kompetencje należące

przed 1990 r. do wojewódzkich rad

narodowych oraz terenowych

organów administracji państwowej

stopnia wojewódzkiego, jeżeli nie

zostały one przekazane na mocy

odrębnych ustaw organom

samorządu terytorialnego.

Podstawa prawna: Art.53 Ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o

terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz.U. nr 21,

poz 123)

20

AWF

Podstawy Turystyki

W kolejnych latach akty prawne

zwiększały krąg urzędów, które

wykonywały zadania na rzecz

administracji rządowej.

Zgodnie z zapisami Ustawy z

dnia 8 sierpnia 1996 r. o zmianie

ustawy o terenowych organach

rządowej administracji ogólnej

zadania administracji rządowej w

terenie pełnili:

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zmianie

ustawy o terenowych organach rządowej administracji ogólnej.

(Dz.U. nr poz. 498)

21

AWF

Podstawy Turystyki

•

wojewodowie i podporządkowane im

organy jako organy administracji ogólnej,

•

kierownicy służb i inspekcji oraz innych

wojewódzkich jednostek organizacyjnych

wykonujących, z upoważnienia wojewody,

zadania i kompetencje określone w

ustawach szczególnych,

•

terenowe organy administracji

podporządkowane bezpośrednio ministrom

jako organy administracji specjalnej,

•

organy gminy oraz organy związków

komunalnych (międzygminnych), jeżeli

ustawy tak stanowią lub jeżeli

wykonywanie zadań administracji

rządowej wynika z zawartego

porozumienia z organami administracji

rządowej.

22

AWF

Podstawy Turystyki

• Do kompetencji wojewody należały

wszystkie sprawy z zakresu administracji

rządowej, nie zastrzeżone dla innych

organów administracji państwowej.

• W zakresie turystyki wojewoda posiadał

uprawnienia do wydawania paszportów i

wiz, prowadzenia rejestru zaproszeń

.

• Wojewodowie realizowali powierzone

zadania przy pomocy urzędów

wojewódzkich, w ramach których

funkcjonowały wydziały najczęściej

związane ze sprawami kultury, sportu

oraz spraw społecznych, co sprawiało, iż

bardziej rozwój turystyki był związany z

jej socjalną stroną a nie funkcjami

gospodarczymi.

23

AWF

Podstawy Turystyki

Wojewodom w dziedzinie turystyki

powierzono w większości zadania z

zakresu jej socjalnej strony tj.:

•

analizowanie i ocenianie realizacji zaspokajania potrzeb

społecznych w zakresie turystyki i wypoczynku w

województwie,

•

upowszechnianie turystyki,

•

koordynowanie działań jednostek organizacyjnych turystyki

wypoczynku w realizacji zadań o charakterze wojewódzkim

i makroregionalnym,

•

koordynowanie działań jednostek turystyki wypoczynku w

zakresie realizacji zadań promocji turystyki,

•

kategoryzacja ogólnodostępnej turystycznej bazy noclegowej

w województwie,

•

współdziałanie z zainteresowanymi jednostkami w zakresie

funkcjonowania wojewódzkiej informacji turystycznej,

działalności wydawniczej i promocyjnej,

•

ustalanie zadań jednostkom turystyki wraz z zabezpieczaniem

środków finansowych (dotyczy zadań zleconych),

•

współpraca z krajowymi i zagranicznymi jednostkami

organizacjami turystycznymi w zakresie realizacji zadań

statutowych.

24

AWF

Podstawy Turystyki

Wojewodowie z inicjatywy Urzędu

Kultury Fizycznej i Turystyki podpisali

międzywojewódzkie porozumienia w

sprawie wspólnego rozwoju i promocji

turystyki, co dało podstawę utworzenia

tzw.

makroregionów

mających

charakter operacyjno – funkcjonalny.

Makroregiony

grupowały po kilka

województw powiązanych ze sobą

przeszłością historyczną i podobnymi

warunkami środowiska

przyrodniczego.

Programy rozwoju turystyki w

poszczególnych makroregionach były

w zgodności z zasadami polityki

regionalnej kraju.

25

AWF

Podstawy Turystyki

Powstały następujące makroregiony:

•

Dolny Śląsk i Ziemia Opolska, który obejmował województwa:

jeleniogórskie, legnickie, opolskie, wałbrzyskie i wrocławskie.

Koordynację działań prowadził Wydział Kultury i Sportu Urzędu

Wojewódzkiego we Wrocławiu.

•

Małopolska Zachodnia który obejmował województwa:

bielskie, częstochowskie, krakowskie, nowosądeckie i tarnowskie.

Koordynację działań prowadził Wydział Spraw Społecznych

Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.

•

Bałtyk i Pomorze który obejmował województwa: bydgoskie,

elbląskie, gdańskie, koszalińskie, słupskie, toruńskie. Koordynację

działań prowadził Wydział Kultury, Nauki i Sportu Urzędu

Wojewódzkiego w Gdańsku.

•

Mazowsze który obejmował województwa: ciechanowskie,

ostrołęckie, płockie, radomskie, siedleckie i warszawskie.

Koordynację działań prowadził Wydział Sportu i Turystyki Urzędu

Wojewódzkiego w Warszawie.

•

Wielkopolska i Ziemia Lubuska który obejmował

województwa: gorzowskie, kaliskie, konińskie, leszczyńskie,

poznańskie, zielonogórskie. Koordynację działań prowadził

Wydział Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w

Poznaniu.

•

Region Świętokrzysko-Lubelski który obejmował

województwa: bialskopodlaskie, chełmskie, kieleckie, lubelskie,

tarnobrzeskie i zamojskie. Koordynację działań prowadził Wydział

Spraw Obywatelskich Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach

26

AWF

Podstawy Turystyki

• Suwalsko-Mazurski który obejmował

województwa: białostockie, łomżyńskie,

olsztyńskie i suwalskie. Koordynację działań

prowadził Wydział Kultury, Turystyki i Sportu

Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie.

• Małopolska Wschodnia który obejmował

województwa: krośnieńskie, przemyskie i

rzeszowskie. Koordynację działań prowadził

Wydział Spraw Społecznych i Obywatelskich

Urzędu Wojewódzkiego w Krośnie.

• Makroregion Środkowy który obejmował

województwa: łódzkie, płockie, piotrkowskie i

sieradzkie. Koordynację działań prowadził

Wydział Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu

Wojewódzkiego w Łodzi.

• W ramach kontraktu regionalnego województwa

katowickiego będącym programem rządowym

pomocy dla Górnego Śląska utworzono oddzielny

makroregion Katowice obejmujący teren

województwa katowickiego.

27

AWF

Podstawy Turystyki

Kompetencje wojewody zostały

rozszerzone od 1 stycznia 1998 r. o

zadania wynikające z Ustawy o usługach

turystycznych, do których zaliczały się:

•

wydawanie decyzji administracyjnych, na podstawie

których osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne

mogły prowadzić szkolenia na przewodnika

turystycznego i pilota wycieczek (art. 24 ust.1),

•

powoływanie komisji egzaminacyjnej przeprowadzającej

egzaminy na przewodników turystycznych i pilotów

wycieczek (art. 25 ust.1),

•

wydawanie decyzji administracyjnych o odmowie

dopuszczenia do egzaminu osoby, która nie spełnia

warunków koniecznych do uzyskania uprawnień

przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek (art. 25

ust.3),

•

przyznawanie w drodze decyzji administracyjnej

uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek,

co również dotyczyło zawieszenia cofnięcia tych

uprawnień oraz odmowy ich przyznania (art. 28 ust.1),

•

prowadzenie ewidencji nadanych uprawnień

przewodnikom turystycznym pilotom wycieczek (art. 28

ust.2),

28

AWF

Podstawy Turystyki

•

kontrola osób wykonujących zadania przewodnika

turystycznego lub pilota wycieczek w zakresie posiadanych

przez te osoby uprawnień oraz poprawności wykonywania

zadań (art. 29 ust.1-3),

•

przekazywanie wyników kontroli osób wykonujących zadania

przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek

wojewodzie, który nadał tym osobom uprawnienia, a w

sprawach dotyczących organizatora turystyki wprost

Prezesowi Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki (art. 29

ust.5),

•

powoływanie komisji egzaminacyjnych języków obcych dla

przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, spośród

osób znajdujących się na liście Prezesa Urzędu Kultury

Fizycznej i Turystyki, ogłaszanej w formie obwieszczenia w

Dzienniku Urzędowym Urzędu Kultury Fizycznej Turystyki

(art. 32 ust.3),

•

kategoryzacja obiektów hotelarskich i prowadzenie ich

ewidencji (art. 38 ust.1),

•

dokonywanie zmian rodzaju lub kategorii obiektów oraz

uchylanie decyzji zaszeregowaniu obiektu do określonego

rodzaju (art. 41 ust.1),

•

wstrzymywanie świadczenia usług hotelarskich w przypadku

stwierdzenia uchybień do czasu ich usunięcia (art. 41 ust.2).

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29 sierpnia1997 r. o usługach

turystycznych (Dz.U. nr 133 poz.884)

29

AWF

Podstawy Turystyki

Szeroki zakres uprawnień

wojewodów, systematycznie

powiększany przez kolejno uchwalane

ustawy, umożliwiał im skuteczne

oddziaływanie na tworzenie

warunków, sprzyjających rozwojowi

turystyki oraz oddziaływanie na

poprawę konkurencyjności

oferowanych produktów.

Bardzo istotnym zadaniem było również

podejmowanie działań interwencyjnych na

rzecz ochrony praw klienta, w tym

uruchamianie środków gwarancji

bankowych i ubezpieczeniowych oraz umów

ubezpieczeniowych organizatorów i

pośredników turystycznych na pokrycie

kosztów powrotu klienta do kraju.

30

AWF

Podstawy Turystyki

Jak wynika z ustawy o terenowych

organach administracji rządowej
oraz zapisów Ustawy z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie terytorialnym
najniższy szczebel w strukturze
administracji rządowej zajmowały

gminy

.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o

samorządzie terytorialnym stanowi,
iż organy gminy pełnią dwie
funkcje:

• samorządu terytorialnego,

• administracji rządowej.

31

AWF

Podstawy Turystyki

W ramach zadań

zleconych przez
administrację rządową
gmina prowadziła m.in.
Rejestr podmiotów
podejmujących
działalność gospodarczą.

32

AWF

Podstawy Turystyki

Od 1 stycznia 1998 r. gminy

uzyskały uprawnienia w

stosunku do gestorów bazy

noclegowej na mocy Ustawy o

usługach turystycznych:

• prowadzenie ewidencji pól biwakowych oraz

kwater prywatnych (art.38 ust.2 i 3),

• prawo kontrolowania obiektów hotelarskich i

innych obiektów, w których są świadczone

usługi hotelarskie oraz zawiadamianie

organów prowadzących ewidencję obiektów

hotelarskich o stwierdzonych w czasie kontroli

uchybieniach (art.40 ust.3),

• wydawanie nakazu wstrzymania świadczenia

usług do czasu usunięcia uchybień w

obiektach hotelarskich, na polach biwakowych

i w kwaterach prywatnych (art.41ust.2).

33

AWF

Podstawy Turystyki

Przedstawiony model zarządzania

turystyką na szczeblu rządowej

administracji terenowej był modelem

przejściowym.

• Od dnia 1 stycznia 1999 r. obowiązywał w

Polsce trójstopniowy podział terytorialny

państwa, którego jednostkami były gminy,

powiaty i województwa.

• W wyniku reformy terytorialnej kraju

zmniejszeniu uległa liczba województw

oraz utworzone zostały powiaty, co

przyczyniło się do nowego podziału

kompetencyjnego tych organów.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o

wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego

podziału terytorialnego państwa (Dz. U. nr 96 poz.

603)

34

AWF

Podstawy Turystyki

Zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998

r. O administracji rządowej w

województwie zadania z zakresu

administracji rządowej wykonywali:

•

wojewoda;

•

działający pod zwierzchnictwem wojewody

kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży,

wykonujący zadania o kompetencje określone w

ustawach;

•

organy samorządu terytorialnego, jeżeli

wykonywanie zadań administracji rządowej

wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia;

•

działający pod zwierzchnictwem starosty

kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży,

wykonujący zadania i kompetencje określone w

ustawach;

•

organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie

zadań administracji rządowej następuje na

podstawie ustawy lub porozumienia.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji

rządowej w województwie (Dz. U. nr 91, poz. 577)

35

AWF

Podstawy Turystyki

Wojewodowie

realizowali

powierzone zadania przy pomocy
urzędów wojewódzkich w których
były powołane wydziały zajmujące
się m. in. kierowaniem turystyką.

• Były to zwykle wydziały rozwoju

regionalnego.

• Ponadto pamiętać należy, iż

utrzymane były kompetencje
wojewody wynikające z ustawy
o usługach turystycznych

.

36

AWF

Podstawy Turystyki

Reforma terytorialna kraju nie

wprowadziła zasadniczych zmian w
zakresie kompetencji rządowej
administracji terenowej na
poziomie gmin.

Wojewodowie

zyskali większe

uprawnienia kontrolne i nadzorcze
oraz organizacyjne w stosunku do
całej administracji rządowej w
województwie oraz nadzór nad
działalnością samorządu
terytorialnego.

37

AWF

Podstawy Turystyki

Zarządzanie na

szczeblu samorządu

terytorialnego

Samorząd terytorialny w takim

rozumieniu jakie występuje we
współczesnych państwach
wprowadziła

Ustawa z dnia 8

marca 1990 r. o samorządzie
terytorialnym

.

Wprowadzona zmiana polegała na

przebudowie zasad zarządzania.

38

AWF

Podstawy Turystyki

Do ustawowo wskazanych zadań

gmin zaliczało się (art. 7 ust. 1 i

2):

• ład przestrzenny i gospodarka terenami,
• ochrona środowiska, sprawy dróg, mostów i

organizacji ruchu drogowego,

• zaopatrzenie w wodę i kanalizacje,
• utrzymanie czystości i wysypisk

komunalnych,

• transport publiczny,
• oświata, kultura i rekreacja,
• służby zdrowia i opieka społeczna,
• zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną,
• porządek publiczny i ochrona

przeciwpożarowa.

39

AWF

Podstawy Turystyki

Ustawa nie wymieniała prowadzenia

przez gminę bezpośredniej działalności
w dziedzinie turystyki.

Do zadań gminy

należały zagadnienia

infrastruktury turystycznej,
bezpieczeństwa i walorów
turystycznych

, które mają ważne

znaczenie zarówno do tworzenia
warunków sprzyjających rozwojowi
turystyki, jak i dla jakości a tym
samym konkurencyjności oferowanych
produktów, dlatego należy uznać, że
gminy odgrywają podstawową rolę w
realizacji ww. celów.

40

AWF

Podstawy Turystyki

W nowelizacji powyższej ustawy

rozszerzone zostały zadania własne

gminy m.in. o zaspokojenie zbiorowych

potrzeb wspólnoty w zakresie

dotyczącym kultury fizycznej i turystyki,

w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń

sportowych.

Ponadto gmina miała za zadanie

prowadzenie własnej promocji jak

również współpracy ze społecznościami

lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Powyższe zapisy stworzyły więc

możliwość prowadzenia bezpośredniej

działalności w dziedzinie turystyki na

terenie gminy w celu zaspokojenia

potrzeb wspólnoty.

41

AWF

Podstawy Turystyki

Podstawowym źródłem prawa o

samorządzie terytorialnym stała
się Konstytucja Rzeczypospolitej
Polski z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Artykuł 15 Konstytucji zapewniał

i zapewnia decentralizację władzy
publicznej, jednocześnie
podkreślając, iż zasadniczy
podział terytorialny państwa
uwzględnia więzi społeczne,
gospodarcze lub kulturowe.

42

AWF

Podstawy Turystyki

Samorząd terytorialny z istoty

swej jest ucieleśnieniem idei

demokracji,

a także szeroko pojętej

decentralizacji systemu

kierowania państwem.

Stwarzał on płaszczyznę, na której

poszczególne miasta czy gminy

zostają upodmiotowione, a tym

samym wyposażone w szeroki

zakres prawno-organizacyjnej, a

także gospodarczej samodzielności.

43

AWF

Podstawy Turystyki

Główne uregulowania dotyczące statusu

jednostek samorządu terytorialnego

zawarte były w ustawie z dnia 8 marca

1990 r. o samorządzie terytorialnym

(

później o samorządzie gminnym

),

oraz w dwóch odrębnych ustawach z

dnia 5 czerwca 1998 r. tj.

• o samorządzie powiatowym,

• o samorządzie województwa

Powyższe ustawy są zgodne z

ratyfikowaną przez Polskę -

Europejską Kartą Samorządu

Lokalnego oraz Europejską Kartą

Samorządu Regionalnego.

Europejska Karta Samorządu Lokalnego (terytorialnego) została

sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. a

ogłoszona w Dz. U. z dnia 1994 r. nr 124, poz.607.

44

AWF

Podstawy Turystyki

W ustawie o samorządzie

wojewódzkim sprecyzowano, że
jest on odpowiedzialny za
prowadzenie polityki regionalnej
oraz formułowanie strategii
wszechstronnego i
zrównoważonego rozwoju
regionu.

Do zadań własnych

zaliczono sprawy kultury
fizycznej i turystyki

45

AWF

Podstawy Turystyki

W ustawie o samorządzie

powiatowym zapisano, iż do

kompetencji

powiatu

należały

zadania publiczne o charakterze

ponadgminnym

, w tym m. in.

zadania z zakresu kultury

fizycznej i turystyki oraz

promocji powiatu.

Samorząd powiatu posiadał

zatem wyraźne, ustawowe

umocowanie do prowadzenia w

dziedzinie turystyki tych

wszystkich działań, które nie

zostały zastrzeżone do

kompetencji innych organów.

46

AWF

Podstawy Turystyki

Ponadto do zadań powiatu

należały działalności nie

wpływające bezpośrednio na rozwój

turystyki, chociaż niektóre zadania

były ściśle z nią związane np:

• rozwój transportu zbiorowego i

dróg publicznych,

• upowszechnianie kultury oraz

ochrony zabytków i opieki nad

zabytkami,

• ochrona środowiska i przyrody,
• zapewnianie porządku i

bezpieczeństwa turystom.

47

AWF

Podstawy Turystyki

Z przedstawionej

charakterystyki wynika, że
przemiany instytucjonalne
w zarządzaniu turystyką

przebiegały w kierunku
decentralizacji

uprawnień,

co w efekcie doprowadziło
do

zwiększenia kompetencji,

a tym samym roli jednostek

samorządu terytorialnego

.

48

Samorząd gospodarczy w

turystyce

Środowisko biznesu turystycznego

wykorzystało wszystkie możliwości

nowego, rodzącego się systemu

społeczno-gospodarczego.

Obok istniejących w okresie

gospodarki centralnie planowanej

kilkunastu

dużych przedsiębiorstw

turystycznych: państwowych,

spółdzielczych, organizacji

społecznych i młodzieżowych

powstało po 1989 roku

kilka tysięcy

prywatnych podmiotów turystycznych

(biura podróży, hotele, zajazdy,

ośrodki rekreacyjne i inne).

AWF

Podstawy Turystyki

49

Do dynamicznego rozwoju podmiotów

gospodarczych w branży turystyki

przyczyniła się

Ustawa z dnia 23 grudnia

1988 r. O działalności gospodarczej

opublikowana w Dz. U. nr 41 poz. 324 z

dnia 28 grudnia 1988 r. a w

szczególności Art. 9 tej ustawy

zezwalający praktycznie na prowadzenie

bez i uzyskiwania dodatkowych zezwoleń

różnych form działalności gospodarczej.

Ustawa ta uprościła tryb rejestracji

podmiotów gospodarczych oraz w art. 11

ograniczyła uzyskiwanie koncesji

wyłącznie do najbardziej strategicznych

dla Państwa Polskiego dziedzin

gospodarki

.

AWF

Podstawy Turystyki

50

Zachodzące zmiany miały charakter

żywiołowy ale też zrodziły szereg

zjawisk negatywnych.

Dotyczyło to przede wszystkim

zasad powstawania biur podróży,

które nie musiały uzyskiwać koncesji

ani nawet zezwolenia, co

niejednokrotnie umożliwiało obsługę

ruchu turystycznego w sposób

niesolidny, wręcz nieuczciwy.

Konieczność przeciwdziałania tym

zjawiskom i obrona dobrego imienia

firm świadczących usługi na wysokim

poziomie była niewątpliwie jedną z

istotnych przesłanek powstania izb

turystycznych.

AWF

Podstawy Turystyki

51

Organizacja izb

turystycznych stała się

możliwa po

wprowadzeniu

ustawy o izbach

gospodarczych

.

Podstawa prawna: Ustawa o izbach

gospodarczych z dnia 30 maja 1989

roku Dz.U., nr 35, z dnia 8 czerwca

1989 r., poz. 195.

AWF

Podstawy Turystyki

52

Rozwój izb

turystycznych po 1990 r.
nastąpił w wyniku
realizacji dwóch
równoległych koncepcji
funkcjonowania
samorządu
gospodarczego w
turystyce:

AWF

Podstawy Turystyki

53

Pierwsza z nich zakładała powstanie

dużej organizacji o zasięgu
ogólnopolskim

, posiadającej

rozbudowaną sieć jednostek
terenowych, potrafiąca skutecznie
bronić branży turystycznej czego
przykładem jest:

Polska Izba Turystyki

(organizacja szczebla centralnego),
która posiada sieć oddziałów
terenowych;

Izba Gospodarcza „Uzdrowiska

Polskie”,

AWF

Podstawy Turystyki

54

D

ruga zakładała, że podstawowymi

jednostkami samorządu będzie

sieć

regionalnych izb turystycznych,

których działania koncentrować się
będą na problemach lokalnych
czego przykładem były regionalne
izby turystyczne.

Izby te były zrzeszone w federacji

reprezentującej interesy całej
branży

( Polskiej Federacji Izb

Turystycznych)

AWF

Podstawy Turystyki

55

W dniu 13 stycznia 1990 roku

zarejestrowana została w warszawskim

sądzie

Polska Izba Turystyki (PIT).

Jej założycielami było 50 podmiotów

które dysponowały największym

potencjałem gospodarczym.

Rozpoczęło się budowanie od

podstaw samorządu branży

turystycznej, uwzględniając istniejące

warunki polityczno-gospodarcze.

AWF

Podstawy Turystyki

56

Polska Izba Turystyki

została przyjęta w poczet
międzynarodowych
organizacji turystycznych, w
ramach statusu, organizacji
tzw. „

narodowej

”.

AWF

Podstawy Turystyki

57

W pierwszym okresie działalności

organizacji (przed uchwaleniem

Ustawy o usługach turystycznych)

Polska Izba Turystyki

postawiła

sobie za cel m.in.:

• reprezentowanie interesów

gospodarczych swoich członków,

• działalność na rzecz rozwoju

gospodarki turystycznej,

• podnoszenie poziomu i kultury obsługi

turystów,

• kształcenie i upowszechnianie zasad

etyki w działalności gospodarczej.

AWF

Podstawy Turystyki

58

Polska Izba Turystyki

brała aktywny

udział w procesie dostosowywania do
standardów europejskich tych przepisów
prawa polskiego, które wiązały się
bezpośrednio z usługami turystycznymi
oraz miała istotny wpływ na kształt:

• Ustawy o usługach turystycznych

,

• Ustawy o podatku od towarów i

usług oraz podatku akcyzowym,
która zdaniem Polskiej Izby Turystyki
dyskryminowała biura podróży
działające na polskim rynku.

AWF

Podstawy Turystyki

59

W 1999 r. rozdzieleniu uległy dwa

sektory gospodarki podlegle dotychczas

Urzędowi Kultury Fizycznej i Turystyki.

Zadania państwa związane z kulturą

fizyczną i sportem zostały w gestii

Ministerstwa Edukacji Narodowej

,

natomiast turystyka została przekazana

do

Ministerstwa Transportu i

Gospodarki Morskiej

, a następnie od

czerwcu 2000 roku do

Ministerstwa

Gospodarki

.

Od 2007r. jest w

Ministerstwie Sportu i

Turystyki

AWF

Podstawy Turystyki

60

Wzorem krajów europejskich o

rozwiniętej gospodarce turystycznej

dążono do utworzenia dwóch

rodzajów organizacji tj:

• Narodowej Administracji Turystycznej

(ang. National Tourism Administration –

NTA),

której funkcje pełnią konstytucyjne

organy władzy państwowej (właściwi

ministrowie)

• Narodowej Organizacji Turystycznej

(ang. National Tourism Organisation NTO),

której zadaniem jest bezpośrednie

wsparcie krajowego sektora turystycznego

poprzez szeroko prowadzoną działalność

marketingową i promocyjną.

AWF

Podstawy Turystyki

61

W styczniu 2000 r. powołano

Narodową Organizację

Turystyczną pod nazwą

Polska Organizacja

Turystyczna

(POT) z

siedzibą w Warszawie tj.

wyspecjalizowaną jednostkę

odpowiedzialną za sprawy

promocji Polski w dziedzinie

turystyki w kraju i za granicą

AWF

Podstawy Turystyki

62

Organizacja ta stworzyła warunki

współpracy organów administracji

rządowej, samorządu terytorialnego i

organizacji zrzeszających

przedsiębiorców z dziedziny turystyki, w

tym samorządu gospodarczego i

zawodowego, oraz stowarzyszeń

działających w tej dziedzinie.

Od tego momentu zostały

wprowadzone istotne zmiany do

obowiązującego w Polsce modelu

zarządzania turystyką na szczeblu

centralnym.

Podstawa prawna:. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r., o Polskiej

Organizacji Turystycznej (Dz.U. z dnia 23 lipca 1999 r. nr 62.poz. 689 z

późn. zm.)

AWF

Podstawy Turystyki

63

Polegały one na tym, że

naczelny

organ administracji

państwowej do spraw turystyki
jest odpowiedzialny za
kształtowanie ogólnej strategii
gospodarczej Państwa w sferze
turystyki

,

natomiast za

promocję turystyczną Polski w
kraju i za granicą odpowiada
Polska Organizacja Turystyczna.

AWF

Podstawy Turystyki

64

•Powstaniu Polskiej

Organizacji Turystycznej
towarzyszyło powołanie
regionalnych (ROT) i
lokalnych (LOK).

•Na wzór państw Unii

Europejskiej tworzony był
trójstopniowy system
promocji.

AWF

Podstawy Turystyki

65

•Regionalne i Lokalne

Organizacje Turystyczne są

organizacjami współpracy

jednostek samorządu

terytorialnego i lokalnej

branży turystycznej.

•Tworzone były w celu

zapewnienia profesjonalnej

promocji turystycznej

regionu (ROT) lub rozwoju i

promocji lokalnych atrakcji

turystycznych (LOT) oraz

lepszego wykorzystania

środków promocyjnych

AWF

Podstawy Turystyki

66

• Po 1989 r. nastąpiły wielkie

zmiany na rynku turystycznym.
Zmianom podlegały struktury
organizacyjne, prawodawstwo,
powstawały biura podróży, nowe
hotele i nowe firmy przewozowe.

• Zmiany wymagały dostosowania

liczby i profesjonalnie
przygotowanych kadr do pracy w
nowej rzeczywistości.

AWF

Podstawy Turystyki

67

• Znaczącą część kadr działającą w

turystyce stanowiła społeczna kadra
przodowników i instruktorów
poszczególnych dyscyplin turystyki
kwalifikowanej.

• W okresie po 1989 r. ten rodzaj kadry

uległ znacznemu uszczupleniu
(spadek powyżej 50%) we wszystkich
rodzajach turystyki, co było skutkiem
ograniczonej działalności
pozarządowych organizacji
społecznych.

AWF

Podstawy Turystyki

68

Liczba przodowników turystyki kwalifikowanej w

latach 1989-2004

AWF

69

Podstawy Turystyki

• W okresie 1989 – 2000 nastąpił

sukcesywny wzrost kadry
zawodowej zatrudnionej w biurach
podróży, bazie noclegowej i
gastronomicznej. Po tym czasie
nastąpiła stabilizacja wielkości
kadry.

• W biurach podróży kadra wynosiła

na poziomie 18 tysięcy osób

• W bazie noclegowej i gastronomii

na poziomie 218 tysięcy osób

AWF

Podstawy Turystyki

70

• Proces urynkowienia gospodarki

wymusił dostosowanie
kwalifikacji zawodowych kadr do
nowych warunków, co
spowodowało wzrost
zapotrzebowania na
uzupełnienie wykształcenia.

• Na początku lat 90 XX w. Tylko

nieliczne uczelnie prowadziły
zawodowe studia z zakresu
turystyki i hotelarstwa.

AWF

Podstawy Turystyki

71

• W omawianym okresie nastąpiła

eksplozja edukacyjna zarówno
na poziomie
ponadpodstawowym, jak i
wyższym m.in. dzięki pojawieniu
się prywatnego szkolnictwa.

• Nowe prawodawstwo z zakresu

nauczania wyższego umożliwiło
powstanie wyższych szkół
zawodowych kształcących na
potrzeby turystyki.

AWF

Podstawy Turystyki

72

AWF

Podstawy Turystyki

73

Wyższe szkoły turystyczno-

hotelarskie w latach 1992-2004

0

20

40

60

80

100

120

lic

zb

a

sz

kó

ł w

yż

sz

yc

h

lata

liczba szkół

9

10

15

29

33

87

104

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004

AWF

Podstawy Turystyki

74

BAZA MATERIALNA

TURYSTYKI

Przemiany w strukturze własnościowej,

ilościowej i  jakościowej bazy noclegowej.

 Duże zasoby bazy socjalnej z lat

osiemdziesiątych XX w.

 Bankructwo gestorów bazy i sprzedaż

obiektów.

 Restrukturyzacja bazy noclegowej od

modelu turystyki socjalnej do modelu

gospodarki komercyjnej.

AWF

Podstawy Turystyki

75

Liczba obiektów bazy noclegowej

w latach

1989-2007

•1989 r. - 9 734
•1995 r. - 9 345
• 2000 r. - 8 626
• 2004 r. - 6 972
• 2007 r. - 6 718

AWF

Podstawy Turystyki

76

Liczba obiektów hotelowych, domów wycieczkowych i

ośrodków wczasowych w latach 1989-2004

AWF

77

Podstawy Turystyki

Liczba hoteli w latach

1989-2007

• 1989 r. - 480
• 1995 r. - 668
• 2000 r. - 924
• 2004 r. - 1202
• 2007 r. - 1370

AWF

Podstawy Turystyki

78

AWF

Podstawy Turystyki

79

Liczba ośrodków

wczasowych w latach 1989-

2007

•

1989 r. - 4 477

• 1995 r. - 3 124
• 2000 r. - 2 079
• 2004 r. - 1 510
• 2007 r. - 1 298

AWF

Podstawy Turystyki

80

Biura podróży

• Na początku lat 90.XX w. biura podróży

można podzielić na 4 charakterystyczne

grupy:

• Monopolistyczne stare biura, które

funkcjonowały w latach wcześniejszych

jako przedsiębiorstwa państwowe,

spółdzielnie lub jako działalność

organizacji społecznych, w okresie

transformacji uzyskały nową formę

prawną, działały w oparciu o

dotychczasową markę, kapitał rzeczowy i

ludzki np. PBP”Orbis”.

AWF

Podstawy Turystyki

81

Biura podróży

• Polskie biura tworzące wielofunkcyjne

przedsiębiorstwa - działalność turystyczna,

eksploatacja obiektów bazy hotelarskiej i

transportowej, wywodziły się z terenowych,

państwowych przedsiębiorstw

turystycznych np. „Mazur Tourist” Olsztyn.

• Prywatne biura powstałe po 1981 r. i na

początku lat 90. w nowej sytuacji ustrojowo-

ekonomicznej, w większości touroperatorzy

np. Triada, Eurotur Biuro Podróży.

AWF

Podstawy Turystyki

82

Biura podróży

• Małe firmy, powstałe w latach 90.

XX w., większość biur wykazywała
bardzo szeroki zakres działalności
m.in. organizację imprez
turystycznych , sprzedaż
krajowych i zagranicznych biletów
kolejowych, autobusowych,
promowych i lotniczych,
organizacje narad, seminariów.

AWF

Podstawy Turystyki

83

AWF

Podstawy Turystyki

84

Biura podróży

• Po 1989 r. na rynku krajowym funkcjonowało

ponad trzy tysiące biur podróży.

• Zaczęli działalność zagraniczni

touroperatorzy.

• Biura podzieliły się na organizatorów,

pośredników i agentów turystycznych.

• Biura krajowe , które nie potrafiły sprostać

konkurencji ograniczyły swoją działalność do

roli agentów turystycznych w tym również

agentów zagranicznych touroperatorów.

AWF

Podstawy Turystyki

85

AWF

Podstawy Turystyki

86

•Od 1990 r. z uwagi na

trudną sytuację bytową,
obserwowało się

zahamowanie rozwoju
uczestnictwa dzieci oraz
młodzieży w wycieczkach i
innych imprezach
turystycznych

, jak też

zmniejszenie się wyjazdów
wakacyjnych.

AWF

Podstawy Turystyki

87

•Wycofanie się państwa

z wielu

dotychczasowych działań
w zakresie poczynań
edukacyjnych w sferze czasu
wolnego

spowodowało

zagrożenie dla rozwoju
turystyki szkolnej,

jak również

dla rozwoju działalności
organizacji społecznych, w
tym młodzieżowych

AWF

Podstawy Turystyki

88

•Wycofanie się państwa

z wielu

dotychczasowych działań
w zakresie poczynań
edukacyjnych w sferze czasu
wolnego

spowodowało

zagrożenie dla rozwoju
turystyki szkolnej,

jak również

dla rozwoju działalności
organizacji społecznych, w
tym młodzieżowych

AWF

Podstawy Turystyki

89

Pod koniec lat 90. XX w.

resort turystyki podjął się
działań koordynacyjnych dla
upowszechniania turystyki i
wypoczynku wśród dzieci i
młodzieży.

Rada Ministrów zatwierdziła

Międzyresortowy program rozwoju
turystyki i wypoczynku dzieci
i młodzieży na lata 2001–2006

.

AWF

Podstawy Turystyki

90

Podstawowym założeniem tego

programu był fakt, że rozwój turystyki

i wypoczynku dzieci i młodzieży stał

się obowiązkiem państwa.

Zadanie o tak ważnej randze

społecznej, zdrowotnej i edukacyjnej

wprowadzono do polityki społecznej

państwa, zapewniając stosowne środki

finansowe

na

jego

realizację

w budżecie kraju

(w podziale na

właściwe

resorty),

a

także

w

budżetach

samorządowych

(np.

dotacje edukacyjne).

AWF

Podstawy Turystyki

91

• Ministerstwo Edukacji Narodowej

i Sportu wspierało m.in. różne
formy turystyki szkolnej, w tym
imprezy krajoznawczo-
turystyczne oraz rozwijało
współpracę z PTSM, PTTK, LZS,
Katolickim Stowarzyszeniem
Opieki nad Rodziną, Katolickimi
Organizacjami Caritas, Ligą
Morską i Rzeczną w Gdańsku, a
także stowarzyszeniami kultury
fizycznej.

AWF

Podstawy Turystyki

92

•Po 1989 r. ograniczone

możliwości finansowe państwa
i samorządów spowodowały,
że działalność programowa
organizacji społecznych, w
tym młodzieżowych, nie mogła
być wystarczająco
dofinansowywana, co
przyczyniło się do jej
znacznego zmniejszenia.

AWF

Podstawy Turystyki

93

•W okresie po transformacji

kontynuowały działalność

organizacje społeczne, w

tym młodzieżowe.

•Charakteryzowała je

przebudowa struktur

organizacyjnych na bardziej

oszczędne i przystosowane

do nowej rzeczywistości

AWF

Podstawy Turystyki

94

•Do największej organizacji

młodzieżowej należał
Związek Harcerstwa
Polskiego.

• W latach po transformacji ustrojowej

do nadrzędnych zasad organizacji była
troska o zachowanie apolitycznego, a
przede wszystkim apartyjnego
charakteru związku oraz zerwanie z
laicyzmem.

AWF

Podstawy Turystyki

95

AWF

Podstawy Turystyki

96

•Na początku lat 90. XX w. miały

miejsce zmiany w strukturze
organizacyjnej Związku
polegające na ich zmniejszeniu.

•Nastąpił prawie 10-krotny

spadek liczebności

organizacja

natomiast liczba kolonii, obozów
oraz liczba ich uczestników
zmniejszyła się o połowę w
stosunku do 1991 r.

AWF

Podstawy Turystyki

97

•Zmniejszono ilość

akcji ogólnopolskich
tzw. alertów na rzecz
inicjatyw lokalnych
jednostek hufców o
chorągwi.

AWF

Podstawy Turystyki

98

AWF

Podstawy Turystyki

99

•W 1989 r. z

półkonspiracyjnego,
działającego w łonie ZHP –
Ruchu Harcerstwa
Rzeczpospolitej powstał

Związek Harcerstwa

Rzeczypospolitej

odwołujący się do zasad etyki

chrześcijaństwa i tradycji
narodowej.

AWF

Podstawy Turystyki

100

AWF

Podstawy Turystyki

101

Polskie Towarzystwo Schronisk

Młodzieżowych

• Trasy typowe PTSM – obozy wędrowne,
• Prowadzenie schronisk młodzieżowych.

AWF

Podstawy Turystyki

102

•Liczba tras i obozów

zmniejszyła się
kilkakrotnie

•Liczba członków,

podstawowych ogniw
Towarzystwa i liczba
schronisk młodzieżowych
wykazała również tendencje
malejące.

AWF

Podstawy Turystyki

103

Działalność

statutowo – programowa

PTTK

po 1989 roku

AWF

104

Podstawy Turystyki

W okresie przed 1989 rokiem zasadą polityki
społecznej była dążność do stworzenia
korzystnych warunków poznania własnego
kraju szerokim rzeszom społeczeństwa.

Głównym i najbardziej wszechstronnym
społecznym organizatorem turystyki, a
zwłaszcza turystyki kwalifikowanej

(zwanej w niektórych ośrodkach akademickich turystyką
usportowioną)

w Polsce było Polskie Towarzystwo Turystyczno
– Krajoznawcze powstałe w 1950 z połączenia
Towarzystwa Tatrzańskiego

(Towarzystwo to już

w XIX wieku było organizatorem wędrówek po
górach)

oraz Polskiego Towarzystwa

Krajoznawczego

(działającego na początku XX

wieku i organizującego imprezy turystyki pieszej,
kolarskiej i wodnej).

AWF

105

Podstawy Turystyki

W okresie po II wojnie światowej władze partyjne
oceniały negatywnie działalność PTT i PTK
zarzucając tym organizacjom, że skupiają one w
swych szeregach przeważnie inteligencję oraz
drobnomieszczaństwo i do tych kręgów głównie
zawężają swą działalność, nie potrafią przełamać
złych mieszczańskich tradycji i powiązać się z
klasą pracującą.

Uznano, że utworzenie jednej organizacji
turystycznej powstałej z połączenia PTT, PTK oraz
towarzystw miłośników miejscowości i regionów
wpłynie na uzdrowienie istniejącej sytuacji.
Zostały nakreślone zasadnicze kierunki
działalności nowego towarzystwa, przy czym
władze partyjne zapewniły sobie decyzje w
zasadniczych sprawach kadrowych, zarówno w
odniesieniu do pracowników etatowych jak i
działaczy społecznych.

AWF

106

Podstawy Turystyki

Istotnym było, iż oba towarzystwa posiadały
rozbudowane struktury organizacyjne i dużą
liczbę członków.

W 1950 r. tj. w momencie połączenia się

PTT

liczyło 11,7 tys. członków oraz 31 Oddziałów

,

natomiast

PTK posiadało 7,4 tys. członków,

90 Oddziałów oraz 600 Kół Krajoznawczych
Młodzieży Szkolnej PTK zrzeszających
32tys. młodzieży.

Po powstaniu PTTK (w dniu 17 grudnia
1950 roku) liczyło 19,1 tys. członków i
121 Oddziałów oraz koła w szkołach.

AWF

107

Podstawy Turystyki

Statut PTTK uchwalony przez Walny Zjazd Zjednoczeniowy 17
grudnia 1950 roku w następujący sposób określał cele
nowego Towarzystwa:

„Polskie Towarzystwo Turystyczno
– Krajoznawcze jest społeczną
organizacją masową,
demokratyczną, która uznaje
turystykę i krajoznawstwo za
jeden z ważnych elementów
wychowania socjalistycznego,
budzenia patriotyzmu i
umiłowania Ludowej Ojczyzny, a
także za środek czynnego
wypoczynku, radości i rozrywki
dla mas pracujących”.

AWF

108

Podstawy Turystyki

Jak wynika z przytoczonych powyżej
celów, Towarzystwo, w przeciwieństwie
do swych poprzedników PTT i PTK,
już w samym założeniu miało mieć
charakter masowy i być
organizatorem wypoczynku oraz
rozrywki dla „mas pracujących”.

Podkreśla się tu także elementy
wychowawcze i patriotyczne, które
były kontynuacją kierunków
działalności poprzednich Towarzystw.

AWF

109

Podstawy Turystyki

AWF

110

Podstawy Turystyki

Przemiany zachodzące w Polsce po
1989r. w sferze politycznej,
społecznej i gospodarczej
spowodowały istotne zmiany w
potencjale organizacyjnym i
zakresie działalności PTTK.

Do 1989 r. w strukturze
organizacyjnej Towarzystwo
posiadało okręgi (oddziały
wojewódzkie), 573 oddziały oraz
12 171 kół.

AWF

111

Podstawy Turystyki

Od 1991 r. rozpoczął się
okres przekształceń
struktur organizacyjno-
programowych Towarzystwa
wynikających z
uchwalonego przez XII
Zjazd Krajowy PTTK nowego
Statutu PTTK

(zarejestrowanego w dniu
19 września 1990 r.).

AWF

112

Podstawy Turystyki

Do najważniejszych zmian w oparciu o zapisy statutu należało
postanowienia o

:

>>>konieczności uzyskania przez wszystkie oddziały
osobowości prawnej (art.6 ust. 2 Statutu); oddziały,
które nie występowały o uzyskanie osobowości prawnej
uchwałą nr 84/91 Prezydium Zarządu Głównego PTTK
musiały ulec likwidacji.
>>>Do końca października 1991 r. z rejestru Zarządu
Głównego PTTK skreślono 118 oddziałów (równolegle z
likwidacją powstało kilka nowych oddziałów PTTK).

>>>likwidacji zarządów wojewódzkich PTTK i ich biur w
okresie 3 miesięcy od wejścia w życie Statutu. Dorobek
programowy i materialny oraz działacze w okresie
przejściowym zostali przeniesieni do nowo powstałych
Regionalnych Ośrodków Programowych (art.51 Statutu),
a następnie po ich likwidacji do Oddziałów PTTK.
>>>W wyniku likwidacji struktur wojewódzkich
rozwiązanych zostało około 600 komisji działających
przy Zarządach Wojewódzkich PTTK.

AWF

113

Podstawy Turystyki

Władzę naczelną PTTK stanowiły:
***Walny Zjazd (najwyższa władza PTTK,
może być zwyczajny i nadzwyczajny),
***Zarząd Główny (ZG kierował
całokształtem działalności PTTK w okresie
między Walnymi Zjazdami),
***Główna Komisja Rewizyjna (organ
kontrolujący działalność PTTK) oraz
***Główny Sąd Koleżeński.

Fachowymi organami Zarządu Głównego były
komisje, rady i zespoły. Zgodnie ze statutem
komisji stałych było 15. Powoływane były
także inne komisje, rady i zespoły.

AWF

114

Podstawy Turystyki

AWF

115

Podstawy Turystyki

AWF

116

Podstawy Turystyki

Jak wynika z przedstawionych danych
stan organizacyjny Towarzystwa ulegał
dużemu uszczupleniu.

Szczególnie duży spadek nastąpił w
pierwszych trzech latach 1989,1990 i
1991 przemian gospodarczych.

Ważnym elementem tego spadku było

Ważnym elementem tego spadku było

likwidowanie

likwidowanie

oddziałów zakładowych, co

oddziałów zakładowych, co

wiązało się najczęściej z bardzo trudną

wiązało się najczęściej z bardzo trudną

sytuacją ekonomiczną, przekształceniami

sytuacją ekonomiczną, przekształceniami

własnościowymi i upadłością zakładów

własnościowymi i upadłością zakładów

pracy, które w przeszłości przekazywały

pracy, które w przeszłości przekazywały

część środków finansowych z funduszów

część środków finansowych z funduszów

socjalnych na działalność turystyczno-

socjalnych na działalność turystyczno-

krajoznawczą.

krajoznawczą.

AWF

117

Podstawy Turystyki

Od 1992 r. spadek był systematyczny
jednak nie tak gwałtowny jak w
pierwszych latach przemian.

Oddziały wskazywały, że malejąca liczba
członków wynikała z powodu zubożenia
społeczeństwa, wysokiego bezrobocia,
reformy oświaty, zbyt wysokiej składki
członkowskiej PTTK, mimo iż składka w
kolejnych latach wzrastała jedynie o
wskaźnik inflacji.

W 2001 r. ZG PTTK przyznał prawo do
ulgowej składki członkowskiej
bezrobotnym członkom zwyczajnym
PTTK.

AWF

118

Podstawy Turystyki

Działalność programowa Towarzystwa po
1989 r. uwarunkowana była szybkim
tempem zmian w państwie.

Hiperinflacja w 1989 r. spowodowała
niespotykany dotąd wzrost kosztów
utrzymania nadmiernie rozbudowanej
etatowo i zbiurokratyzowanej struktury
organizacyjnej.

Polityka stabilizacyjna rządu w latach
1990-1992 wpłynęła na drastyczne
obniżenie dotacji państwowych dla
działalności społecznej oraz odebrała
Towarzystwu uprzywilejowaną pozycję w
zakresie korzystania z ulg i zwolnień
podatkowych, które były wcześniej
przyznane.

AWF

119

Podstawy Turystyki

Jednocześnie działalność
gospodarcza PTTK stała się mniej
rentowna, co wpłynęło na
zmniejszenie środków finansowych
przeznaczonych na cele statutowe.

Z tego względu zakres działalności
programowej Zarządu Głównego,
Prezydium i komisji Zarządu
Głównego wiodący do czasów
przemian musiał ulec ograniczeniu.

AWF

120

Podstawy Turystyki

Działalność programowa ZG PTTK skupiała się na utrzymaniu:

Centralnej Biblioteki PTTK im. Kazimierza
Kulwiecia w Warszawie, która w 1991 r.
została przeniesiona do nowej siedziby.

Centralnej Biblioteki Górskiej w
Krakowie, której zbiory w latach 1991-
92 zostały również przeniesione do
nowej siedziby.

Centrum Fotografii Krajoznawczej w
Łodzi, które zostało powołane decyzją
Zarządu Głównego PTTK w 1988 r. z
zadaniem chronienia dorobku przeszłości,
utrwalonego w zapisie fotograficznym,
publikacjach i innych dokumentach
związanych z fotografią.

AWF

121

Podstawy Turystyki

Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej
PTTK (COTG) w Krakowie (idea powstania
ośrodka powstała w 1968 r., ale dopiero
w 1992 r. dokonano otwarcia budynku (po
remoncie) będącego siedzibą Ośrodka.
COTG realizował zadania programowe
określone hasłem „wszystko o górach –
wszystko dla gór”.

Działalności wydawniczej.
Najważniejszym wydawnictwem
pełniącym rolę informatora pomiędzy
Zarządem Głównym PTTK, oddziałami i
działaczami Towarzystwa spełniał
biuletyn „Informacje ZG PTTK” ukazujący
się co dwa miesiące. Pełnił on rolę
dziennika urzędowego ZG PTTK, a
zarazem wewnętrznego czasopisma tej
organizacji.

AWF

122

Podstawy Turystyki

W 1991 r. z powodu braku środków finansowych
zaprzestano wydawania miesięcznika „Gościniec”
i rocznika „Ziemia”.

Wznowienie rocznika „Ziemia” nastąpiło w 1998 r.
dzięki środkom Generalnego Konserwatora
Zabytków, natomiast „Gościec PTTK” zaczął
ukazywać się jako kwartalnik od 2001 r.

Dużym nakładem sił i starań był wydawany w
badanym okresie przy pomocy finansowej
najpierw Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki, a
następnie Ministerstwa Gospodarki rocznik
„Wierchy”, wydawnictwa periodyczne: „Jantarowe
Szlaki”, „Barbakan Warszawski”, „Na sieradzkich
Szlakach” oraz „Jaćwierz”, „Gazeta Górska”, „Na
Szlaku”, „Wędrownik”. Sukcesem było wydanie
albumu „Polska Fotografia Krajoznawcza”
ukazującego wartości zbiorów Centrum Fotografii
Krajoznawczej PTTK Łódź.

AWF

123

Podstawy Turystyki

Wydawnictwo PTTK „Kraj” zostało
postawione w lipcu 1992 r. w stan
likwidacji.

Jednocześnie poszukiwano kapitału
obcego w celu utworzenia spółki PTTK
prowadzącej działalność wydawniczą.

Od 1996 r. wydawnictwo w formie spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością
wznowiło działalność wydawniczą.

AWF

124

Podstawy Turystyki

Po uzyskaniu osobowości prawnej przez oddziały
oraz likwidacji Zarządów Wojewódzkich, a później
Regionalnych Ośrodków Programowych, znaczna
część pracy programowej ZG PTTK została
przejęta przez oddziały.

Pod koniec 1990 r. działało 37 Regionalnych
Pracowni Krajoznawczych prowadzonych przez ZG
PTTK, a w 2004 r. występowały one przy 26
oddziałach oraz przy Centrum Fotografii
Krajoznawczej w Łodzi.

Zbiory poszczególnych pracowni to od 1,5- 2 tys.
woluminów, czasopisma, mapy, fotografie,
przeźrocza, kasety video, opracowania
krajoznawcze, dokumenty historyczne.

Były to unikatowe zbiory dotyczące regionu, w
większości dostępne tylko w tych pracowniach.

AWF

125

Podstawy Turystyki

Do jednych z podstawowych zadań
Polskiego Towarzystwa Turystyczno-
Krajoznawczego należało wytyczanie,
znakowanie i odnawianie znakowania na
szlakach turystycznych.

Na początku lat dziewięćdziesiątych
opiekę i merytoryczny nadzór nad
pracami znakarskimi prowadziły komisje:
Turystyki Górskiej, Narciarskiej i Pieszej
ZG PTTK.

Zarząd Główny gwarantował oddziałom
PTTK środki na znakowanie szlaków
turystycznych.

W 1989 r. było 36 739 km znakowanych

szlaków, w tym 9 341,1 km szlaków
górskich, 28 805,6 km nizinnych i 371,8
km narciarskich.

AWF

126

Podstawy Turystyki

W następnych latach wytyczano szlaki
rowerowe (nadzór Komisji Turystyki
Kolarskiej), kajakowe (Komisja Turystyki
Kajakowej) i górskie jeździeckie (Komisja
Górskiej Turystyki Jeździeckiej).

W 2004 r. długość znakowanych szlaków
wzrosła do 61 031 km, z tego najdłuższe
znakowane szlaki przypadały na szlaki
rowerowe 11 428,9 km, górskie 11 119,4
km, nizinne 33 582 km. Szlaki narciarskie
liczyły 495,3 km.

Bezpośrednie prace na szlakach
wykonywała kadra znakarzy zgrupowana
w około 90 Oddziałach położonych na
terenie całej Polski.

AWF

127

Podstawy Turystyki

Kadrę programową PTTK stanowili:

- organizatorzy turystyki,

- przodownicy turystyki kwalifikowanej: pieszej,
górskiej,
narciarskiej, motorowej, żeglarskiej, kajakowej,
kolarskiej,
imprez na orientację,

- instruktorzy: krajoznawstwa, przewodnictwa,
ochrony
przyrody, ochrony zabytków, nurkowania
swobodnego,
żeglarstwa, fotografii krajoznawczej,

- strażnicy ochrony przyrody,

- społeczni opiekunowie przyrody,

- społeczni opiekunowie zabytków,

- służba kultury szlaków,

- znakarze,

- przewodnicy.

W środowisku młodzieży szkolnej kadrę PTTK
stanowili opiekunowie Szkolnych Kół
Krajoznawczo - Turystycznych.

AWF

128

Podstawy Turystyki

Jednak liczebność
posiadanych uprawnień w
badanym okresie uległa
poważnemu zmniejszeniu i
tak:

w 1988 r. kadra
programowa posiadała 117
781 uprawnień,

natomiast

w 2004 r. liczba ta zmalała
do 35 677 uprawnień.

AWF

129

Podstawy Turystyki

AWF

130

Podstawy Turystyki

W 1989 r. działało w Towarzystwie 2 768
komisji, przy czym najliczniejszymi
(również w tym czasie istniejącymi przy
zarządach wojewódzkich) były komisje:
>

turystyki pieszej (347),

> krajoznawczej (281),
> górskiej (272),
> ochrony przyrody (255),
> Rady programowe ds. młodzieży
szkolnej (238),
> opieki nad zabytkami (200),
> turystyki kolarskiej (187),
> turystyki kajakowej(130),
> turystyki narciarskiej (125),
> turystyki motorowej(74),
> imprez na orientację (65).

AWF

131

Podstawy Turystyki

Analiza liczby komisji w latach
1989-2007 wykazała tendencje
spadkowe.

Tylko w przypadku komisji
przewodnickich
zaobserwowano trend
odwrotny tj. wzrost liczby
komisji z 45 do 95 w latach
1989 – 1998, a następnie ich
spadek do 71.

AWF

132

Podstawy Turystyki

PTTK odgrywało w dalszym ciągu wiodącą rolę w
kraju w zakresie organizacji imprez turystyki
kwalifikowanej.

Rokrocznie najwięcej odbywało się imprez
turystyki pieszej nizinnej, gdyż ten rodzaj
turystyki można było uprawiać bez posiadania
określonych umiejętności, jak również była to
dyscyplina dostępna pod względem finansowym
dla najszerszych rzesz turystów.

O popularności imprez turystyki pieszej nizinnej
świadczył fakt, iż w latach 1991-2004 liczba
uczestników utrzymywała się na tym samym
poziomie (najniższa w 1993 r. – 271,5 tys. osób) i
wynosiła około 300 tysięcy osób pomimo spadku
liczby organizowanych imprez (w 2004 r. w
stosunku do 1991 r. spadek liczby imprez o ok.
30%), co świadczyło o dużym zapotrzebowaniu na
uczestnictwo w tego rodzaju imprezach.

AWF

133

Podstawy Turystyki

AWF

134

Podstawy Turystyki

AWF

Podstawy Turystyki

135

W PTTK wprowadzony został system odznak
turystyki kwalifikowanej, jako jeden z bardzo
istotnych elementów uatrakcyjniających
uprawianie tej turystyki, a także stanowiących
dowód umiejętności i doświadczenia
turystycznego jej posiadacza.

W każdej dziedzinie turystyki kwalifikowanej
liczba uzyskiwanych odznak wielokrotnie
zmniejszyła się.

Największy spadek miał miejsce w uzyskiwaniu
młodzieżowej i górskiej odznaki turystycznej.

W 1989 r. młodzież uczestnicząca w imprezach
turystyki kwalifikowanej zdobyła ponad 8 tysięcy
młodzieżowych odznak krajoznawczych.

W 2004 r. młodzież zdobyła 1049 odznak, co
stanowiło 12,7% stanu z 1989 r.

AWF

136

Podstawy Turystyki

Ważną dziedzinę działalności PTTK w
analizowanych latach stanowiła turystyka i
krajoznawstwo w środowisku młodzieży szkolnej.

Poza działaniami SKK PTTK organizowane były
jednak imprezy posiadające dużą tradycję w
środowisku młodzieży:

- Ogólnopolskie Młodzieżowe Turnieje
Turystyczno-
Krajoznawcze,
- Ogólnopolski Turniej Turystyczno-Krajoznawczy
Drużyn
SKKT PTTK z Domów Dziecka,
- Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy Młodzieży
Szkół
Podstawowych,
- Popisy Krasomówcze Młodzieży Szkół Średnich
w
Golubiu- Dobrzyniu.

Ponadto od 1991 r. odbywał się ogólnopolski
Młodzieżowy Konkurs Krajoznawczy „Poznajemy
Ojcowiznę”, w którym uczestniczyło w każdym
roku 7-8 tysięcy osób.

AWF

137

Podstawy Turystyki

Na rozwijanie działalności programowej
Towarzystwa wpływało wiele czynników
zewnętrznych i wewnętrznych.

Do czynników negatywnie wpływających
na tą działalność zaliczamy przede
wszystkim systematyczne zmniejszanie
się wielkości środków finansowych z
budżetu Państwa na dofinansowanie
przedsięwzięć programowych.

Ponadto działalności programowej
szkodziła niestabilność otoczenia
prawnego organizacji pozarządowych.
Nie została uregulowana sprawa
formalnego statusu kadry programowej
i funkcjonowania szlaków turystycznych.

AWF

138

Podstawy Turystyki

Polskie Towarzystwo Turystyczno-
Krajoznawcze po 1989 roku z
trudem dostosowywało swoją
działalności do wyzwań gospodarki
rynkowej.

Utrata źródeł finansowania poprzez
likwidację działalności
gospodarczej zarówno centralnej
(przy Zarządzie Głównym PTTK),
jak też Oddziałów ograniczyła
finansowanie działalności
statutowo-programowej
Towarzystwa.

AWF

139

Podstawy Turystyki

Jednocześnie na rynek weszło wiele prywatnych
podmiotów gospodarczych oferujących
podobne usługi turystyczne.

Wobec braku możliwości dofinansowywania
działalności statutowo-programowej
Towarzystwo przestało być tanim i
atrakcyjnym, co jest ważne zwłaszcza dla
młodzieży, organizatorem turystyki.

Osoby młode zwłaszcza wykształcone i
samodzielne finansowo, mając do dyspozycji
wybór ofert wielu organizatorów oraz
upowszechniający się konsumpcyjny tryb życia
uprawiają turystykę w małych gronach
znajomych, nie odczuwając zapotrzebowania
na realizowanie się w działalności społecznej, z
której poza ewentualną satysfakcją nie
wynikają praktycznie żadne profity.

AWF

140

Podstawy Turystyki

Spowodowało to spadek
liczby członków,
organizowanych imprez i
ich uczestników.

AWF

141

Podstawy Turystyki

AWF

142

Podstawy Turystyki

Do pozytywów zaliczyć należy
systematyczne poszerzanie
współdziałania z administracją rządową i
samorządową w zakresie szkolenia kadry
oraz uzyskiwania środków z Unii
Europejskiej.

W ostatnich latach zostało
przeprowadzonych kilka kampanii i akcji
wspólnych dla całego Towarzystwa, co
sprzyjało umocnieniu tożsamości i więzi
pomiędzy ogniwami Towarzystwa.

AWF

143

Podstawy Turystyki

Jednak oceniając działalność
Polskiego Towarzystwa
Turystyczno-Krajoznawczegow
latach 1989-2004 nie można
nie docenić jego wielu cennych
osiągnięć i faktu, iż było nadal
kontynuatorem
dotychczasowych tradycji w
zakresie rozwoju turystyki i
krajoznawstwa.

AWF

144

Podstawy Turystyki

Ruch turystyczny

Zasadniczy

wpływ

na

rozwój

zagranicznego ruchu turystycznego w
latach 90. XX w. miały czynniki
wewnętrzne:
•wprowadzenie wymienialności złotego,
•zniesienie obowiązkowej wymiany dewiz
przez osoby przyjeżdżające do Polski,
•przejście na rozliczenia wolnodewizowe
z krajami byłego bloku Rady Wzajemnej
Pomocy Gospodarczej (zwłaszcza w
transporcie pasażerskim),

AWF

145

Podstawy Turystyki

• nowa polityka paszportowa, zniesienie

wiz przez kolejne kraje,

• ujednolicenie cen hotelowych dla gości

krajowych i zagranicznych,

• jak również czynniki zewnętrzne, takie

jak:

• zjednoczenie Niemiec,
• liberalizacja podróży w krajach byłego

ZSRR,

• postrzeganie Polski jako kraju z

problemami politycznymi i społecznymi,
nie zaś miejsca, gdzie można wypocząć.

AWF

Podstawy Turystyki

146

W latach 1989–1991 nastąpiła

liberalizacja przepisów prawnych
dotyczących przekraczania
granicy polskiej.

Dotyczyło to przede wszystkim

zniesienia obowiązku posiadania wiz
dla obywateli większości krajów
europejskich, obowiązku wymiany
dewiz, nowej polityki paszportowej
oraz ujednolicenia cen hotelowych
dla gości krajowych i zagranicznych.

AWF

Podstawy Turystyki

147

• Do 1993 r. Polska zawarła umowy o ruchu

bezwizowym z 40 państwami oraz krajami
byłego ZSRR, do 1999 r. – umowy z
prawie wszystkimi krajami europejskimi.

• Do umów zawartych na początku lat 90.

XX w. należały umowy z Andorą, Austrią,
Belgią, Czechami, Danią, Finlandią,
Francją, Holandią, Lichtensteinem,
Luksemburgiem, Maltą, Monako,
Norwegią, RFN, Słowacją, Szwajcarią,
Szwecją, Węgrami, Włochami i Wielką
Brytanią

AWF

Podstawy Turystyki

148

Do końca 2004 r.

umowy takie wiązały
Polskę z prawie
wszystkimi krajami
europejskimi i
licznymi krajami
pozaeuropejskimi

AWF

Podstawy Turystyki

149

Od momentu przystąpienia do Unii

Europejskiej, tj. od 1 maja 2004 r., wobec
obywateli polskich został całkowicie
zniesiony obowiązek posiadania wiz przy
wjeździe do krajów Unii Europejskiej i
Europejskiego Obszaru Gospodarczego
(Islandia, Lichtenstein, Norwegia),
niezależnie od celu i trwania pobytu.

W 2004 r. Polska miała zawarte umowy

o ruchu bezwizowym z ok. 100 krajami.
Z trzema krajami umowy te zawarto
jednostronnie, tj. Australią, Kanadą i
Stanami Zjednoczonymi Ameryki.

AWF

Podstawy Turystyki

150

System wewnętrznej

wymienialności złotego
spowodował możliwość
swobodnego nabywania dewiz
przez osoby krajowe na
wyjazdy zagraniczne i
regulowanie zobowiązań wobec
podmiotów zagranicznych, co
ułatwiało współpracę z
zagranicznymi touroperatorami
i agentami turystycznymi.

AWF

Podstawy Turystyki

151

• Ponadto w 1990 roku uchwalona

została ustawa o paszportach, w
oparciu o którą każdy obywatel polski
zyskał prawo do otrzymania
paszportu i przekraczania z nim
granicy państwa.

• Z dniem wejścia ww. ustawy

zlikwidowano wydziały
paszportów funkcjonujące przy
Komendach Wojewódzkich Policji.

AWF

Podstawy Turystyki

152

•zmiany zasad formalno-

prawnych, w oparciu o
które odbywały się
podróże turystyczne
Polaków, jak również
zmiana sytuacji
ekonomicznej wpłynęły na
zmiany konsumpcji
turystycznej.

AWF

Podstawy Turystyki

153

•Jedną z najkorzystniejszych

zmian polskiego modelu
konsumpcji turystycznej
wydaje się

odejście

od tak

popularnego w poprzednich
dekadach

łączenia wyjazdu

turystycznego z biznesem

,

polegającego na

uprawianiu

drobnego handlu

lub

spekulacjach walutowych.

AWF

Podstawy Turystyki

154

•W pierwszej połowie lat 90. XX

w. w żadnym roku wskaźnik
uczestnictwa mieszkańców
Polski w wyjazdach
turystycznych nie osiągnął
55%, natomiast w każdym
następnym roku był większy, a
w latach 1997 i 1999 wynosił
już 63%. Rekordowy pod tym
względem był 1999 rok.

AWF

Podstawy Turystyki

155

•W wyjazdach połączonych co

najmniej z jednym noclegiem
poza miejscem zamieszkania
uczestniczyło wtedy 19,5 mln
osób w wieku 15 i więcej lat.

•Od 2000 r. uczestnictwo

spadało, aby w 2007 r.
osiągnąć poziom zaledwie
47%.

AWF

Podstawy Turystyki

156

Podstawową przyczyną

malejącej aktywności
turystycznej była

pogarszająca się
sytuacja materialna

dużej części Polaków.

AWF

Podstawy Turystyki

157

• Dla dużej części społeczeństwa

polskiego problemem nadal było
zaspokajanie potrzeb pierwszego
rzędu.

• Mimo postępu cywilizacyjnego

potrzeby turystyczne dla wielu
stanowiły potrzeby wyższego rzędu,
których zaspokojenie leżało
wyłącznie w sferze marzeń, a
turystyka była luksusem, na który
nie mogli sobie pozwolić

.

AWF

Podstawy Turystyki

158

Zagraniczne podróże mieszkańców Polski w

latach 1989–2007 (w mln podróży) – liczba

przekroczeń granicy

Rok

Podróże

1989

19,3

1995

34,3

2000

56,7

2007

47,6

1989

19,3

1995

36,4

2000

56,7

2004

37,2

2005

40,8

2006

44,7

2007

47,6

AWF

Podstawy Turystyki

159

Przyjazdy do Polski turystów

zagranicznych w latach 1989- 2007

Rok

Przyjazdy w mln osób

1989

8,2

1995

82,2

1999

88,6

2000

84,5

2005

64,6

2006

65,1

2007

66,2

AWF

Podstawy Turystyki

160

• Zagraniczne przyjazdy do Polski

generowane były głównie przez kraje

sąsiedzkie,

w tym przede wszystkim przez Niemcy

(ok. 60% ogółu przyjazdów).

• Na drugim miejscu znajdowały się

przyjazdy południowych sąsiadów (w

latach 1989–1992 z Czechosłowacji), a od

1993 r. po podziale tych krajów z Czech i

Słowacji oraz mieszkańców byłego ZSRR.

• W grudniu 1991 r. w Wiskułach Rosja podpisała z Ukrainą i

Białorusią układ o utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw.

W dniu 26. XII.1991 na konferencji w Ałma Acie nastąpiło

formalne rozwiązanie ZSRR powstała nowa struktura Wspólnota

Niepodległych Państw.

AWF

Podstawy Turystyki

161

• W 1989 r. na ogólną liczbę

przyjeżdżających cudzoziemców
w wysokości 8,2 mln osób z
Niemiec przyjechało 1,8 mln
osób natomiast w 2007 r.
wielkości te kształtują się
odpowiednio 66,2 mln osób,
które przyjechały do Polski w tym
38,1 mln osób pochodziło z
Niemiec.

AWF

Podstawy Turystyki

162

•Od 1993 r. na czołowych

miejscach znajdowały się
Czechy, Ukraina, Słowacja,
Białoruś, Rosja, Litwa oraz
Łotwa.

•Za pozytywne zjawisko należało

uznać wzrastający udział
przyjazdów z Austrii, USA,
Holandii, Wielkiej Brytanii,
Szwecji oraz Węgier.

AWF

Podstawy Turystyki

163

•

W 1997 r. nastąpił spadek
przyjazdów z Czech i
Słowacji, co spowodowane
było ograniczeniem ruchu
przygranicznego w związku z
powodzią, jaka miała
miejsce na terenach
południowo-zachodniej
Polski

AWF

Podstawy Turystyki

164

•Od 1998 roku nastąpił

spadek liczby przyjazdów
z krajów b. ZSRR (głównie
z Ukrainy i Białorusi), co
spowodowane było
głównie problemami
gospodarczymi tych
krajów

AWF

Podstawy Turystyki

165

• spadek przyjeżdżających z krajów

b. ZSRR wynikał z dwustronnych
utrudnień ruchu turystycznego
pomiędzy Polską a Białorusią,
Ukrainą i Rosją.

• Przyjazdy miały charakter tzw.

„turystyki w interesach” i tym
należało tłumaczyć zmniejszenie
się w tym okresie o ponad 70%
liczby turystów z Rosji, o prawie
50% z Ukrainy i 33% z Białorusi.

AWF

Podstawy Turystyki

166

Jednocześnie po 1999 r. nastąpiło

zmniejszenie się przyjazdów
turystów pochodzących z krajów
zachodnioeuropejskich, co
wynikało m.in. ze spadku
zainteresowania Polską jako
byłym krajem „zza żelaznej
kurtyny”, zbyt wysokimi cenami
za usługi turystyczne w stosunku
do ich poziomu oraz w medialnych
opiniach znacznym stopniem
zagrożeń kryminalnych.

AWF

Podstawy Turystyki

167

Przyjazdy cudzoziemców do

Polski

w latach 1989 – 2004 w tys.

osób

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

rok

li

c

z

b

a

p

rz

y

ja

z

d

ó

w

w

t

y

s

.

AWF

168

Podstawy Turystyki

Wzrost wyjazdów Polaków za

granicę nastąpił dzięki

wprowadzeniu ułatwień

wizowych, granicznych i

celno-dewizowych.

AWF

169

Podstawy Turystyki

Zagraniczne wyjazdy

mieszkańców Polski w latach 1989-

2004

AWF

170

Podstawy Turystyki

AWF

Podstawy Turystyki

171

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

AWF

172

Podstawy Turystyki