Podstawowe zaburzenia

Podstawowe zaburzenia

psychiczne

psychiczne

dr Elżbieta Trylińska-Tekielska

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych (ICD-10),
zaburzenia związane ze stresem i występujące pod postacią
somatyczną nazywa zaburzeniami nerwicowymi. Cechą
charakterystyczną tej grupy zaburzeń jest łączenie ich z psychicznymi
przyczynami ich powstawania.

Zaburzenia lękowe w postaci
fobii

Lęk fobiczny (panic disorder) wywołany jest przede wszystkim przez
sytuacje lub przedmioty, które nie są obiektywnie niebezpieczne. Lęk
fobiczny (subiektywnie) odczuwany jest w postaci przyspieszonego
bicia serca, omdlewania oraz jako wtórny lęk przed śmiercią i utratą
kontroli.

Do najpowszechniej spotykanych postaci lęku fobicznego należy

agorafobia,

czyli lęk przed otwartą przestrzenią, lęk przed wychodzeniem z domu

oraz lęk przed podróżowaniem środkami lokomocji. Znalezienie się w

takich sytuacjach najczęściej wywołuje uczucie panicznego strachu,

poczucie, że stanie się coś złego (z reguły jest to obawa przed

omdleniem, a nawet śmiercią). W stanach nasilonego lęku fobicznego

chorzy mogą nawet latami nie opuszczać swojego domu, jako jedynego

miejsca, gdzie czują się bezpiecznie.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Inną odmianą fobicznych zaburzeń lękowych są fobie

społeczne, powodujące występowanie panicznego lęku w

sytuacjach obcowania z grupą innych ludzi. Może on się

przejawiać jako czerwienienie się, drżenie rąk, nudności czy

nagląca potrzeba oddania moczu.

Desensytyzacja, stosowana najczęściej wobec pacjentów

z fobią, polega na stopniowym kojarzeniu bodźca

lękowego ze stanem relaksacji, co prowadzi do

wygaszania negatywnych emocji

i do generalizacji emocji pozytywnych na bodźce

dotąd zagrażające.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Reakcje na ciężki stres i zaburzenia
adaptacyjne

Zaburzenia fobiczne i zaburzenia lękowe występują najczęściej w
sytuacjach, które nie są lękorodne albo też występują niezależnie od
jakichkolwiek sytuacji. Reakcje na stres i zaburzenia adaptacyjne są
bezpośrednim wynikiem sytuacji obiektywnie trudnych. Zaburzenia te mogą
pojawiać się po zetknięciu się z wyjątkowo stresującym wydarzeniem
życiowym lub w wyniku istotnej zmiany życiowej, prowadzącej do stałych i
nieprzyjemnych konsekwencji, utrudniających przystosowanie się do nich.
Stresujące wydarzenia lub przewlekłe urazy są tutaj bezpośrednimi
czynnikami wywołującymi reakcję, a zaburzenie nie wystąpiłoby bez wpływu
tych okoliczności.

Najbardziej charakterystycznymi objawami w tej grupie zaburzeń są:
pojawiający się na początku stan „oszołomienia”, z zawężeniem
pola świadomości i uwagi, zaburzenia orientacji i brak rozumienia
bodźców. W późniejszym okresie mogą występować: depresja, lęk, złość,
rozpacz, pobudzenie lub zahamowanie.
Cechą charakterystyczną objawów reakcji na stres jest ich intensywność i
krótki okres trwania. Objawy zaburzeń adaptacyjnych pojawiają się
najczęściej po jakimś czasie od wystąpienia niekorzystnej zmiany życiowej i
mogą trwać kilka miesięcy.

W tej kategorii zaburzeń nerwicowych znalazły się reakcje na

ciężki stres oraz zaburzenia przystosowawcze. Zaburzenia te można

traktować jako dezadaptacyjne reakcje na ciężki, ostry lub przewlekły

stres, które uniemożliwiają skuteczne radzenie sobie w różnych sytuacjach

społecznych

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (obssesive-compulsive
disorder) znane były dawniej jako nerwica natręctw. Objawem
podstawowym dla tego typu zaburzeń nerwicowych są
nawracające myśli natrętne (obsesje) lub czynności
przymusowe (kompulsje).

Przymusowe czynności są zachowaniami stereotypowymi,
przybierającymi często postać rytuałów. Nie służą jakiemuś
konkretnemu, użytecznemu celowi, choć pacjent może
przypisywać im symboliczne znaczenie.

Myśli natrętne mogą być odczuwane jako idee, wyobrażenia

czy impulsy, pojawiające się w sposób stereotypowy i

nawracający. Mogą to być natrętne myśli bluźniercze, natrętne

myśli katastroficzne, natrętne myśli związane z chęcią

wykonania czegoś zagrażającego

lub nieaprobowanego. Z reguły budzą one przykre uczucia, a

walka

z nimi bywa bezskuteczna.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)

Wspólną cechą zaburzeń dysocjacyjnych jest częściowa lub
całkowita utrata prawidłowej integracji między wspomnieniami
przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami
i kontrolą dowolnych ruchów ciała.

W zaburzeniach dysocjacyjnych zdolność do świadomej i wybiórczej
kontroli wspomnień jest ograniczona i zmienna w czasie. Zaburzenia
tego typu są ściśle związane z wydarzeniami urazowymi, z trudnymi do
rozwiązania problemami.
Z zaburzeniami dysocjacyjnymi wiąże się też pojęcie konwersji, gdyż
mechanizm konwersji służy do przekształcania wszystkich tych
nierozwiązywalnych problemów i konfliktów w objaw chorobowy. Chorzy
cierpiący na zaburzenia dysocjacyjne charakteryzują się silnymi
mechanizmami obronnymi, wśród których najbardziej charakterystyczne
są: mechanizm unikania i mechanizm zaprzeczania oczywistym
trudnościom.

Objawy zaburzeń dysocjacyjnych to między innymi: dysocjacyjna

amnezja – utrata pamięci ważnych bieżących wydarzeń,

niezwiązana z przyczynami organicznymi; osłupienie dysocjacyjne

– znaczne ograniczenie lub zanik ruchów dowolnych oraz brak

prawidłowej reakcji na bodźce zewnętrzne, całkowity brak

wypowiedzi słownych; dysocjacyjne zaburzenia ruchu – utrata

możliwości poruszania całością lub częścią kończyny albo kończyn,

aż do całkowitego porażenia.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

nerwicowych

nerwicowych

Zaburzenia występujące pod postacią
somatyczną

Zaburzenia pod postacią somatyczną (somatophorm
disorders)
to powtarzające się skargi na objawy somatyczne. Skargom
tym towarzyszą prośby o ciągłe badania dodatkowe oraz
nadmierna koncentracja pacjenta na swoich, często
niewielkich, problemach somatycznych. Chory wyraża też
wiele pretensji do personelu medycznego w związku z
nieskutecznymi działaniami leczniczymi
i niezrozumieniem jego problemów zdrowotnych.

Jedną z najczęstszych postaci takich zaburzeń są zaburzenia

hipochondryczne, czyli stałe zaabsorbowanie pacjenta

możliwością wystąpienia u niego poważnej choroby

somatycznej, czemu towarzyszy lęk i ciągłe poszukiwanie

dowodów na istnienie jakiegoś groźnego schorzenia. Objawom

tym towarzyszą wcześniej opisane

zachowania chorego.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

osobowości

osobowości

i zaburzeń zachowania

i zaburzeń zachowania

Specyficzne zaburzenia osobowości

Do specyficznych zaburzeń osobowości zalicza się głęboko
zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań, odmienne od
przeciętnych zachowań, typowych dla danej kultury.
Odmienność przejawia się w wielu wymiarach
funkcjonowania jednostki:
w odmiennym spostrzeganiu, myśleniu, przeżywaniu
emocjonalnym,
a przede wszystkim w odnoszeniu się do innych ludzi.
Powoduje to często poważne trudności w funkcjonowaniu
społecznym jednostki
i stanowi dla niej źródło subiektywnego cierpienia. Zaliczane
tutaj zaburzenia osobowości ujawniają się już w okresie
dzieciństwa lub dojrzewania i utrzymują się w okresie
dorosłego życia.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w

ujęciu

ICD-10 wprowadza trzy kategorie diagnostyczne, w których

wyodrębnia się różne zaburzenia osobowości.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

osobowości

osobowości

i zaburzeń zachowania

i zaburzeń zachowania

1) Osobowość paranoiczna. Zaburzenia te charakteryzują się

nadmierną wrażliwością na niepowodzenie i odrzucenie,
długotrwałym przeżywaniem przykrości, podejrzliwością i tendencją
do dostrzegania wszędzie wrogości, nawracającymi i
nieuzasadnionymi podejrzeniami dotyczącymi wierności seksualnej
partnera, stosowaniem „spiskowej teorii” do wyjaśniania wszelkich
wydarzeń.

2) Osobowość schizoidalna. Osoby o cechach tej osobowości

charakteryzują się ograniczeniem kontaktów z innymi ludźmi,
chłodem emocjonalnym, małą zdolnością do wyrażania uczuć i
dostrzegania uczuć przeżywanych przez innych, niepodejmowaniem
działań mających na celu poszukiwanie przyjemności, preferowaniem
pozostawania w samotności, wreszcie brakiem wrażliwości na
obowiązujące normy i zwyczaje społeczne.

3) Osobowość chwiejna emocjonalnie. Przejawia się tendencją do

działań impulsywnych bez uwzględniania konsekwencji tych działań.
Osoby są niestabilne emocjonalnie, niezdolne do planowania
przyszłości oraz skłonne do wybuchów gwałtownego gniewu i
gwałtownych zachowań, zwłaszcza
w sytuacjach krytykowania ich działań.

W tej grupie zaburzeń osobowości występują:

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

osobowości

osobowości

i zaburzeń zachowania

i zaburzeń zachowania

4) Osobowość dyssocjalna (antyspołeczna). Przejawia się ona

nieliczeniem się z normami społecznymi, a przede wszystkim:
nieliczeniem się z uczuciami innych osób, lekceważeniem norm i
zobowiązań społecznych, trudnością
w utrzymaniu stałych związków z innymi, łatwością reagowania
agresją
i zachowaniami gwałtownymi nieadekwatnymi do sytuacji, brakiem
zdolności do przeżywania poczucia winy i niewrażliwością na
stosowane kary, skłonnością do obwiniania innych jako jedynego
sposobu wyjaśniającego własne zachowania.

5) Osobowość histrioniczna (histeryczna). Ten rodzaj zaburzenia

osobowości charakteryzuje się nadmierną ekspresją emocji,
dramatyzowaniem
i teatralnością, łatwością ulegania wpływom, płytką i chwiejną
uczuciowością. Teatralność gestów idzie w parze z ciągłymi
poszukiwaniami podniet
i zwracaniem na siebie uwagi oraz wyjątkową koncentracją na
wyglądzie zewnętrznym. Osoby o tej osobowości są często
egocentryczne, uwodzicielskie w zachowaniu i manipulujące innymi
przy osiąganiu własnych celów.

6) Osobowość lękliwa. Właściwościami tej osobowości są ciągłe

i wszechogarniające poczucie napięcia i niepokoju, poczucie niższości

w stosunku do innych ludzi, niechęć do wchodzenia w bliższe związki
z innymi ludźmi, poczucie społecznego nieprzystosowania.

Klasyfikacja zaburzeń

Klasyfikacja zaburzeń

osobowości

osobowości

i zaburzeń zachowania

i zaburzeń zachowania

7) Osobowość anankastyczna (obsesyjno-kompulsywna).

Zaburzenie to charakteryzuje się nadmierną dokładnością,
skrupulatnością, wątpliwościami i ostrożnością, nadmierną
pedanterią
i uległością wobec konwencji społecznych, sztywnością i
uporem, trudnościami w podejmowaniu decyzji, pojawianiem
się natarczywych
i niechcianych myśli lub impulsów.

8) Osobowość zależna. Charakteryzuje się nieumiejętnością

podejmowania decyzji, nadmierną zależnością od bliskich
i podporządkowaniem im swoich potrzeb, zachęcaniem
innych
do przejmowania odpowiedzialności za swoje ważne decyzje
życiowe, spostrzeganiem siebie jako osoby bezradnej,
niekompetentnej
i bezsilnej

Zaburzenia nawyków i

Zaburzenia nawyków i

popędów

popędów

1) Patologiczny hazard – intensywny, trudny do opanowania

popęd do gry, często prowadzący do naruszania norm i
zobowiązań społecznych, zaburzający życie rodzinne i pracę
zawodową, powodujący wiele kłopotów materialnych.

2) Patologiczne podpalanie (piromania) – charakteryzuje się

usiłowaniami podkładania ognia pod własne i cudze obiekty,
stałym zaabsorbowaniem tematami związanymi z ogniem i
nienormalnym zainteresowaniem sprzętem pożarniczym. Stanom
tym towarzyszy uczucie napięcia
i podniecenia.

3) Patologiczne kradzieże (kleptomania) – powtarzająca się

niemożność powstrzymania się od kradzieży przedmiotów
(niepotrzebnych, które są następnie wyrzucane, oddawane lub
kolekcjonowane). Kradzieże te poprzedza narastające napięcie,
przechodzące w poczucie zadowolenia
w czasie ich trwania.

Są to zaburzenia zachowania, cechujące się pozbawionym
wyraźnej
i racjonalnej motywacji powtarzaniem działań, które
zazwyczaj szkodzą pacjentowi i innym osobom. Wymienia się
wśród nich:

Zaburzenia identyfikacji

Zaburzenia identyfikacji

płciowej

płciowej

i preferencji seksualnych

i preferencji seksualnych

1) Transseksualizm – pragnienie bycia uznanym za osobę płci

przeciwnej, uczucie niezadowolenia z posiadania
anatomicznych cech płciowych i poczucie ich
nieprawidłowości.

2) Transwestytyzm – ubieranie się w stroje płci przeciwnej,

któremu towarzyszy podniecenie seksualne. Nie występuje tu
pragnienie trwałej zmiany płci.

3) Fetyszyzm – konieczność posiadania pewnych przedmiotów,

na przykład części garderoby, jako bodźców do uzyskania
pobudzenia oraz satysfakcji seksualnej.

4) Ekshibicjonizm – nawracająca tendencja do pokazywania

narządów płciowych obcym osobom w miejscach publicznych,
czemu towarzyszy podniecenie seksualne.

Zaburzenia identyfikacji płciowej ilustruje przykład
transseksualizmu
i transwestytyzmu, natomiast kategorię zaburzeń
preferencji seksualnych – fetyszyzm, pedofilia i
sadomasochizm.

Zaburzenia identyfikacji

Zaburzenia identyfikacji

płciowej

płciowej

i preferencji seksualnych

i preferencji seksualnych

5) Pedofilia – zainteresowanie i zachowania seksualne osoby

dorosłej kierowane do dzieci.

6) Sadomasochizm – preferowanie aktywności seksualnej, w

której dochodzi do zadawania bólu lub upokorzenia.

Zachowania te charakteryzują się tendencją do

skrajnych reakcji i wyrażają się znaczną

odmiennością

w porównaniu z przeciętnym w danej kulturze

sposobem spostrzegania, myślenia,

odczuwania i odnoszenia się do innych.

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

(zaburzenia afektywne) –

(zaburzenia afektywne) –

klasyfikacja zaburzeń nastroju

klasyfikacja zaburzeń nastroju

Epizod maniakalny

Dla zaburzeń określanych mianem epizodu maniakalnego
charakterystyczne jest wyraźne podwyższenie nastroju lub
drażliwość, trwające minimum 1 dzień. Towarzyszą im co
najmniej trzy
z następujących objawów: wzmożona aktywność lub
niepokój fizyczny, wzmożona rozmowność, trudność w
koncentracji uwagi, zmniejszona potrzeba snu, zwiększona
energia seksualna, mało odpowiedzialne zachowania,
wzmożona łatwość kontaktów z innymi.

Zaburzenia afektywne charakteryzują się patologicznymi

zmianami nastroju (napędu psychoruchowego), emocji i

ośrodkowej regulacji rytmów biologicznych. Wyróżnia się wśród

nich dwa podstawowe zespoły zaburzeń: zespół depresyjny i

zespół maniakalny. Mają one przebieg nawracający.

1) Hipomania – stałe i łagodne wzmożenie nastroju, zwiększona

energia
i aktywność, zwiększona liczba kontaktów z otoczeniem,
gadatliwość, wzmożony popęd seksualny, zmniejszona
potrzeba snu. Hipomania przypomina manię, ale objawy
chorobowe są znacznie mniej nasilone.

2) Mania bez objawów psychotycznych – tutaj nasilenie

wzmożonego nastroju osiąga znacznie wyższy poziom niż w
hipomanii. Jest ono wyraźnie nieadekwatne do sytuacji i może
ulegać nieoczekiwanym zmianom. W kontaktach z innymi
osoby z tymi objawami tracą wszelkie zahamowania.
Występują trudności z utrzymaniem uwagi
i wielkościowe oceny siebie.

3) Mania z objawami psychotycznymi – ta postać występuje

wtedy,
gdy podwyższona samoocena i idee wielkościowe ulegają
przekształceniu w urojenia. Pojawia się gonitwa myśli,
zachowania agresywne, zaniedbywanie odżywiania się i troski
o higienę osobistą.

Wyróżnia się trzy postacie zaburzeń maniakalnych:

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

(zaburzenia afektywne) –

(zaburzenia afektywne) –

klasyfikacja zaburzeń nastroju

klasyfikacja zaburzeń nastroju

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

(zaburzenia afektywne) –

(zaburzenia afektywne) –

klasyfikacja zaburzeń nastroju

klasyfikacja zaburzeń nastroju

Epizod depresyjny

W epizodzie depresyjnym typowe są objawy neurowegetatywne,
takie
jak zaburzenie snu i łaknienia, ponadto zaburzenia
koncentracji uwagi
i uczucie zmęczenia, nieadekwatne zmniejszenie lub
zwiększenie aktywności psychoruchowej. Chorzy mają
poczucie bezwartościowości i poczucie winy, myślą o
śmierci lub o samobójstwie.

Ze względu na nasilenie objawów depresyjnych wyróżnia się

epizod łagodny, umiarkowany i ciężki. Zawsze jednak zespół

ten charakteryzuje obniżony nastrój, utrata zainteresowań i

zdolności cieszenia się, spadek aktywności, wzmożona

męczliwość. Inne objawy to: osłabienie koncentracji uwagi,

niska samoocena, poczucie winy, pesymistyczne widzenie

przyszłości. Powtarzające się epizody depresji diagnozowane są

jako zaburzenia depresyjne nawracające.

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

(zaburzenia afektywne) –

(zaburzenia afektywne) –

klasyfikacja zaburzeń nastroju

klasyfikacja zaburzeń nastroju

Utrwalone zaburzenia
nastroju

Wśród tej kategorii zaburzeń wyróżnia się dwie
główne postacie objawów:

1) cyklotymię – stałe wahania nastroju w postaci epizodów

łagodnej depresji i łagodnego wzmożonego samopoczucia;

2) dystymię – przewlekłe obniżenie nastroju o łagodnym

lub umiarkowanym nasileniu; w tej kategorii
diagnostycznej mieszczą się zespoły rozpoznawane
dotychczas jako nerwica depresyjna lub depresja lękowa
przewlekła.

1) urojenia nasyłania, odciągania lub ugłaśniania myśli –

chory jest przekonany, że jego myśli pochodzą od kogoś
innego albo że są ogólnie znane i dostępne dla innych;

2) urojenia oddziaływania – pacjent jest przeświadczony, że

jego zachowaniem, myślami, uczuciami kierują siły
zewnętrzne i że nie ma on wpływu na to, co robi i co
przeżywa;

3) urojenia o niedostosowanej kulturowo treści – urojenia

dotyczące tożsamości pacjenta (przekonanie, że jest się
znaną postacią polityczną lub religijną), urojenia posiadania
nadludzkich mocy
lub zdolności;

4) słyszenie głosów omamowych komentujących zachowanie

pacjenta lub dyskutujących o pacjencie między sobą;

Charakterystyczne dla schizofrenii zaburzenia myślenia
i spostrzegania oraz niedostosowany afekt tworzą w
rezultacie obraz dezintegracji (rozszczepienia)
osobowości. Zaburzenia myślenia
i zaburzenia afektu to:

Schizofrenia

Schizofrenia

5) utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysłu, na

przykład odczuwanie jakiegoś zapachu (omamy węchowe)
lub dostrzeganie czegoś, czego nie dostrzegają inni ludzie
(omamy wzrokowe);

6) przerwy lub wstawki w myśleniu prowadzące do

rozkojarzenia (przerywania jednego toku myśli innymi,
zmiany treści wypowiedzi
bez racjonalnego uzasadnienia), niedostosowane
wypowiedzi, wypowiadanie nic nieznaczących dla otoczenia
słów (neologizmy);

7) zachowania katatoniczne, takie jak pobudzenie ruchowe,

zastyganie w bezruchu (osłupienie), negatywizm
(odmawianie wykonywania czegokolwiek), mutyzm
(zaprzestanie mówienia);

8) objawy „negatywne”, takie jak apatia, zubożenie

wypowiedzi, spłycenie lub niespójność reakcji
emocjonalnych, społeczne wycofanie się, zmniejszenie
dystansu społecznego w relacjach
z innymi ludźmi, utrata zainteresowań, bezczynność, brak
woli wykonywania czegokolwiek.

Schizofrenia

Schizofrenia

1) Schizofrenia paranoidalna. W obrazie klinicznym tej formy

schizofrenii dominują urojenia (takie jak urojenia
prześladowcze, wysokiego urodzenia, szczególnej misji, zmiany
postaci ciała lub niewiary) i omamy (takie jak głosy zagrażające
lub nakazujące, omamy węchowe lub dotykowe, wrażenia
seksualne lub cielesne innego rodzaju). Uczciwość jest w tej
postaci schizofrenii mniej spłycona niż w innych rodzajach
zaburzeń schizofrenicznych, pozostaje jednak niedostosowana,
co może ujawniać się w postaci nieuzasadnionej drażliwości,
nieoczekiwanych wybuchów gniewu, lękliwości i podejrzliwości.

2) Schizofrenia hebefreniczna. Występuje tutaj wyraźne i

utrzymujące się spłycenie lub pustka afektywna i/albo wyraźna,
utrzymująca się niespójność lub niedostosowanie afektu,
zachowania raczej bezcelowe
i niepowiązane niż ukierunkowane celowo, wyraźne zaburzenia
myślenia, przejawiające się wypowiedziami niepowiązanymi,
chaotycznymi albo rozkojarzonymi. Omamy lub urojenia nie
dominują
w obrazie klinicznym, choć mogą występować z mniejszym
nasileniem. W zachowaniu można obserwować chichotanie,
nieadekwatne grymasy twarzy, zachowania infantylne i
pozbawione celowości.

Klasyfikacja schizofrenii

Klasyfikacja schizofrenii

3) Schizofrenia katatoniczna. Najważniejszymi objawami tej

postaci schizofrenii są różne zaburzenia psychomotoryczne:
osłupienie, czyli znaczny spadek reaktywności wobec
otoczenia oraz zmniejszenie spontanicznej ruchliwości i
aktywności lub mutyzm; pobudzenie, czyli wyraźnie bezcelowa
aktywność ruchowa, niepoddająca się wpływowi bodźców
zewnętrznych; zastyganie, czyli dobrowolne przyjmowanie
i utrzymywanie pozycji niedostosowanych lub dziwacznych;
negatywizm – nieumotywowany opór wobec wszelkich poleceń
lub prób spowodowania ruchu albo ruch w przeciwnym
kierunku; sztywność, czyli utrzymywanie sztywnej pozycji przy
próbach spowodowania ruchu; giętkość woskowa –
utrzymywanie kończyn i tułowia w pozycjach nadanych z
zewnątrz; automatyzm nakazowy, czyli automatyczne
poddawanie się poleceniom.

4) Schizofrenia niezróżnicowana. Schizofrenia może czasami

przebiegać bez takich objawów, jak te wyróżnione w postaci
paranoidalnej, katatonicznej czy hebefrenicznej albo też objawy
mogą być tak liczne, że spełniają kryteria więcej niż jednej
postaci schizofrenii.

Klasyfikacja schizofrenii

Klasyfikacja schizofrenii

5) Schizofrenia rezydualna. Ta postać zaburzeń schizofrenicznych

zaczyna się epizodem wyraźnie psychotycznym (to znaczy
pojawieniem się urojeń lub omamów), ale późniejszy przebieg ma
przede wszystkim postać objawów „negatywnych”. Występują
tutaj: spowolnienie psychoruchowe
lub niedostateczna aktywność, wyraźne spłycenie i zblednięcie
afektu, bierność i brak inicjatywy, zubożenie ilości bądź treści
wypowiedzi, słaba komunikacja niewerbalna za pośrednictwem
mimiki, kontaktu wzrokowego, modulacji głosu albo postawy ciała
oraz zaniechanie pełnienia ról społecznych i troski o swoje sprawy.

6) Schizofrenia prosta. Niekiedy wyróżnia się tę postać

schizofrenii, której jedyną cechą odróżniającą od schizofrenii
rezydualnej jest brak objawów urojeń i omamów, przy
postępującym rozwoju zachowań przejawiających się utratą
napędu i zainteresowań, bezcelowością, bezczynnością,
zamknięciem w sobie i społecznym wycofaniem się. Stopniowo
pogłębiają się objawy „negatywne”, takie jak: znaczna apatia,
ubóstwo wypowiedzi, niedostateczna aktywność, spłycenie
afektu, bierność i brak inicjatywy
oraz słaba komunikacja niewerbalna (stereotypowy wyraz twarzy,
unikanie kontaktu wzrokowego, ubogie modulowanie głosu czy
przybieranie mało skomplikowanej pozycji ciała). U pacjentów
obserwuje się też znaczny spadek funkcjonowania społecznego,
szkolnego lub zawodowego.

Klasyfikacja schizofrenii

Klasyfikacja schizofrenii

1) oddziały dzienne, w których pacjent przebywa tylko przez

część dnia
i otrzymuje leczenie farmakologiczne i
psychosocjoterapeutyczne;

2) oddziały hospitalizacji domowej – nawet w okresie nasilenia

objawów pacjent pozostaje w domu, gdzie pod opieką lekarza i
pielęgniarki może przyjmować terapeutyczne dawki leków,
podawanych zwykle
w warunkach szpitalnych;

3) zespoły opieki środowiskowej, pomagające pacjentowi nie

tylko
w regularnym przyjmowaniu leków, ale także w rozwiązywaniu
problemów rodzinnych, socjalnych i w utrzymaniu aktywności
społecznej i zawodowej;

4) hostele i mieszkania grupowe, czyli mieszkania, w których

mogą przebywać chorzy niepotrafiący mieszkać we własnych
mieszkaniach
lub razem z rodziną ze względu na objawy albo na warunki
socjalne;

Nowoczesna terapia przeciwdziała izolacji pacjenta od
środowiska naturalnego, kładzie nacisk na współpracę z
rodziną i poprawę funkcjonowania. Do form pośrednich
zaliczamy

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii

5) kluby pacjentów, w których chorzy mogą spędzać czas

wolny
i rozwijać swoje zainteresowania;

6) pomoc rodzinna w rodzinach zastępczych dla tych chorych,

którzy nie mogą uzyskać takiej pomocy ze strony własnych
rodzin;

7) ośrodki wsparcia społecznego, w których chorzy mogą

otrzymać pomoc socjalną i wsparcie ze strony osób
zdrowych;

8) ośrodki interwencji kryzysowej dla tych, którzy nie

potrafią poradzić sobie z bieżącymi sytuacjami trudnymi i w
związku z tym przeżywają silne napięcie czy inne negatywne
emocje;

9) warsztaty terapii zajęciowej, gdzie mogą pracować ci

chorzy,
którzy nie są w stanie pracować zawodowo;

10)zakłady i stanowiska pracy chronionej.

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii

1) Zasada optymalnej stymulacji. Zakłada ona, że dla chorego

szkodliwa jest zarówno nadmierna, jak i niedostateczna
stymulacja, czyli niedobór bodźców, monotonia zdarzeń i
deprywacja sensoryczna. Przyczyną patologicznych reakcji na
nadmierną stymulację jest obniżony
u większości osób chorych psychicznie próg możliwości
adaptacyjnych. Nagłe zmiany, nawet korzystne, ale stawiające
pacjentowi zbyt wysokie wymagania, zamiast stymulować,
powodują apatię, postawę rezygnacyjną, a nawet odmowę
udziału w dalszej rehabilitacji. Odwrotnie – niedostateczna
stymulacja wywołuje lub pogłębia objawy, zwane
instytucjonalizmem, i może wywołać depresję rehabilitacyjną.

2) Zasada jedności metod. Rehabilitacja psychicznie chorych

polega na kompleksowym stosowaniu leczenia biologicznego
oraz oddziaływań psychoterapeutycznych i psychospołecznych.

Opierając się na potrzebach i możliwościach pacjenta,
ustala się indywidualny program rehabilitacyjny. Należy
przy tym pamiętać
o pewnych teoretycznych podstawach i zasadach
rehabilitacji:

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii

3) Zasada stopniowania trudności. Stosowana jest w zakresie

wszystkich form oddziaływania, a uzasadniona upośledzeniem
zdolności adaptacyjnych, szczególnie adaptacji społecznej,
u wszystkich osób z zaburzeniami psychicznymi.

4) Zasada wielostronności wysiłków i oddziaływań.

Stosowana
w celu wprowadzenia korzystnych zmian w różnych sferach
życia codziennego: zawodowej, rodzinnej, towarzyskiej,
społecznej itd.

5) Zasada powtarzalności oddziaływań. W leczeniu

schizofrenii należy liczyć się z nawrotami choroby i nawrotami
deficytów z niej wynikających, a zatem koniecznością jest
powtarzanie programów rehabilitacyjnych z tymi samymi
osobami.

6) Zasada partnerstwa. Na każdym etapie rehabilitacji

niezbędne jest odwoływanie się do osobowości chorego.

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii

Dziękuję

Dziękuję

za

za

uwagę!

uwagę!