WPŁYW CZYNNIKÓW

FIZYCZNYCH NA ORGANIZM

LUDZKI

Zakład Pielęgniarstwa
Klinicznego

AHE w Łodzi
Ewa Szeląg

Wpływ czynników fizycznych

na organizm ludzki:

1. Narażenie organizmu ludzkiego
na
pola elektromagnetyczne.

2. Narażenie organizmu ludzkiego
na
hałas.

3. Narażenie organizmu ludzkiego
na
wibracje.

1. Naturalne pola
elektromagnetyczne w przyrodzie

Pola elektromagnetyczne są
obszarem, w którym siły
elektromagnetyczne przekazują
energię pola do środowiska.

Pola elektromagnetyczne w
przyrodzie są związane ze
stabilnością atomów i atomowych
struktur materialnych.

Pole elektromagnetyczne Ziemi
podlega zmianom okresowym co 11
lat, rocznym i dobowym

.

Kula ziemska jest największym
magnesem o stałym polu
magnetycznym 35-70 µT

Pole magnetyczne Ziemi,
promieniowanie Słońca i Kosmosu,
elektryczne wyładowania
atmosferyczne mają istotne
znaczenie dla organizmów żywych,
gdyż regulują ich rytmy i funkcje
biologiczne

.

Elektromagnetyczne
przejawy
życia

Organizmy żywe wytwarzają
własne pola
elektromagnetyczne.

Ciało każdego organizmu składa
się w 99,9% z pustej przestrzeni,
która służy przenoszeniu sił
działających między atomami i
cząsteczkami.

Powstawanie pól w organizmie człowieka

jest wynikiem zsumowania cząstkowych
pól magnetycznych, protonów, jonów i
bardziej złożonych struktur w
poszczególnych tkankach oraz istnienia w
ustroju wielu prądów, zwłaszcza jonowych

np. w układzie nerwowym i sercu

.

Do jonów magnetycznych wchodzących w
skład organizmu należą:

żelazo, tytan, wanad, kobalt, chrom, nikiel,
miedź oraz molibden.

Najbardziej rozpowszechnionym
pierwiastkiem magnetycznym jest

żelazo

występujące w

hemoglobinie.

Narządy, będące największymi
generatorami pola
elektromagnetycznego to:

●

mózg,

który emituje pola

elektromagnetyczne o

częstotliwościach:
* alfa ( 8-13 Hz),
* beta (14-22 Hz),
* delta (0,5 -5 Hz).

EEG to zapis czynności elektromagnetycznej

mózgu.

●

serce

EKG zapis procesów elektrycznych w sercu.

Sztuczne pola elektromagnetyczne

–
Elektromagnetyczny smog

Człowiek spowodował silne zmiany w
środowisku elektromagnetycznym
biosfery przez wprowadzenie energii
innej niż ta, która od początku
pojawienia się życia na Ziemi podtrzymuje
procesy życiowe.

Towarzyszą one człowiekowi wszędzie
— w pracy, w domu i poza
domem, są wynikiem działalności ludzi
oraz stosowania różnego rodzaju
urządzeń elektrycznych.

.

Główne źródła pól
elektromagnetycznych
niejonizujących

Naturalne źródła promieniowania

em

♦

pole em kuli ziemskiej,

♦

promieniowanie kosmiczne,

♦

promieniowanie Słońca.

Sztuczne źródła stałych
i wolnozmiennych pól

● przewody linii elektrycznych,

● przewody prądu stałego i zmiennego
trakcji
elektrycznej tramwajów i pociągów,

● stacje transformatorowe,

● urządzenia zasilane prądem stałym

i zmiennym o częstotliwościach

50 -

60 Hz

,

● magnesy stałe, elektromagnesy,

● elektrody węglowe i pieców łukowych
na prąd
stały i zmienny (w hutnictwie i
odlewnictwie),

● defektoskopy magnetyczne,

cyklotrony,
reaktory turbonuklearne,

● aparatura silnych pól
magnetycznych
do badań chemicznych,

● przeładunkowe dźwigi

magnetyczne ,

● sprzęt gospodarstwa i powszechnego
użytku
zasilany prądem zmiennym o
częstotliwości
50/60 Hz,

● aparatura diagnostyczna i lecznicza –

diagnostyczne urządzenia medyczne
z
wykorzystaniem rezonansu.

Działanie szkodliwych pól
elektromagnet.
na organizm człowieka

Pola elektromagnetyczne mogą powodować w
organizmie człowieka ogrzanie tkanek w wyniku
pochłaniania energii.

Występują one głównie przy częstotliwości

1

MHz.

Przy częstotliwości mniejszej niż

100 MHz

następuje przepływ elektrycznych prądów
kontaktowych,

Przy częstotliwościach mniejszych niż

100

kHz

, może wywołać stymulację tkanek

elektrycznie pobudliwych (mięśniowej i
nerwowej) oraz odczucie bólu.

W zakresie

100 kHz do 100 MHz

następuje

poparzenie.

W latach 1980-1990 stwierdzono, że
istnieje możliwość korelacji między
zachorowaniami na:

♦

nowotwory układu limfatycznego,

♦

sutka,

♦

mózgu,

a polami magnetycznymi (

50 - 60

Hz)

wśród osób mieszkających w

pobliżu linii elektroenergetycznych,
również wśród elektryków i
energetyków.

Pola em powodują również
szkodliwe
zmiany w:

● tkankach układu nerwowego,

● błonach śluzowych,
● komórkach rozrodczych.

Najczęściej zaobserwowano objawy:

● pogorszenie samopoczucia,

● zmniejszenie aktywności,
● trudności koncentracji,
● chroniczne bóle głowy,
● choroby układu nerwowego,
● choroby narządu wzroku.

Smog elektromagnetyczny

-

indukuje

obce siły elektromagnetyczne, szczególnie
niekorzystne podczas snu.

Smog elektromagnetyczny

-

powoduje

również zmiany polaryzacji błony
komórkowej,
powodując zmniejszenie zdolności
przyswajania tlenu i aktywności
wymiany jonowej,
z czym związane są zaburzenia
metabolizmu komórki.

Teslametr

- wskaźnik indukcji pola

magnetycznego, który umożliwia ustalenie miejsc
obciążonych „smogiem elektromagnetycznym”

Wskaźnik rozpoznaje rząd wielkości
obciążenia, który jest obrazowany przez
kolor świecący diod luminescencyjnych i
sygnalizator akustyczny, i tak:

♦

kolor zielony

( poniżej 150-200 nT) – organizm

toleruje
obciążenie,

♦

kolor żółty

(wsk. w zakresie 200-350 nT) –

tolerancja
organizmu na pole jest przekroczona, należy

ograniczyć przebywanie.

♦

kolor czerwony

( powyżej 400 nT) - organizm

nie
toleruje tego obciążenia, należy unikać
przebywania

szczególnie podczas snu.

Jaki jest pozytywny wpływ
energii elektromagnetycznej na
organizm

Nisko energetyczne pulsujące pola
elektromagnetyczne powodują samoleczenie się
organizmu wpływając na:

►

redukowanie stresu;

► przemianę materii ( wspiera trawienie,
„oczyszcza”
krew, normalizuje poziom kwasów
tłuszczowych);

► krążenie krwi ( reguluje ciśnienie parcjalne
tlenu,
poprawia ukrwienie tkanek, normalizuje
pH krwi
i ciśnienie krwi)

► regenerację organizmu ( szybkie gojenie
ran,
przyspiesza zrosty kostne);

► odporność organizmu ( aktywuje komórki
odpornościowe – makrofagi);

► łagodzi bóle głowy, migrenowe i innego
pochodzenia
(stymuluje ogólne działania
przeciwbólowe).

Przepisy chroniące zdrowie

Prawna ochrona przed polami
ektromagnetycznymi
50 Hz.

Pola elektromagnetyczne uznano za
jeden z
najniebezpiecznych i szkodliwych
czynników występujących podczas pracy.

W Polsce, krajach europejskich i
organizacjach międzynarodowych (IRPA,
IEC, IEEE)
w systemie prawnym podano zalecenia
dotyczące dopuszczalnej ekspozycji na
pola elektromagnetyczne grup
zawodowych oraz ogółu ludności.

W Rozporządzeniu Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z 28
maja 1996 roku zaliczono:

promieniowania i pola
elektromagnetyczne

(w tym pola 50 Hz)

do czynników

zaburzających funkcje organizmu człowieka.

W obowiązujących przepisach, zasady
ochrony przed polami
elektromagnetycznymi polegają na
ograniczeniu natężenia pola na
stanowiskach pracy oraz ograniczeniu czasu
przebywania w obszarze

tzw. strefy

zagrożenia.

2. Narażenie organizmu na
hałas.

Drgania akustyczne

- drgania

mechaniczne polegające na ruchu cząstek
środowiska sprężystego względem
położenia równowagi.

Dźwięki

- drgania akustyczne zdolne

wywołać wrażenia słuchowe.

Hałas

- drgania akustyczne o dowolnym

charakterze, uznawane za niepożądane w
danym miejscu, czasie i warunkach.

1. Hałas infradźwiękowy

-

obejmuje

składowe
infradźwiękowe

(2-16 Hz)

i

składowe
słyszalne o niskiej częstotliwości

(poniżej 50 Hz)

. Hałas -

w domyśle hałas słyszalny

(50 -10 000 Hz)

3. Hałas ultradźwiękowy -

obejmuje składowe
o wysokich częstotliwościach
słyszalnych i
niskich ultradźwiękowych

(10-100

kHz)

1.Hałas infradźwiękowy

-

obejmuje

składowe infradźwiękowe (2-16 Hz) i
składowe słyszalne o niskiej
częstotliwości

(poniżej 50 Hz)

2

. Hałas -

w domyśle hałas słyszalny

(50 -10 000 Hz)

3. Hałas ultradźwiękowy

-

obejmuje

składowe o wysokich częstotliwościach
słyszalnych i niskich ultradźwiękowych

(10-100 kHz)

Główne źródła hałasu w
środowisku pracy

Poziomy dźwięku na stanowiskach
pracy wynoszą w:

- przemyśle ciężkim - 90 - 134 dB

- przemyśle maszynowym -92 - 125 dB

- przemyśle lekkim - 90 - 114
dB

- budownictwie i przemyśle materiałów
budowlanych - 91 - 119
dB

- przemyśle chemicznym - 90 - 120
dB

Skutki biologiczne działania
hałasu

Narząd krytyczny dla hałasu

- ślimak -

część słuchowa ucha wewnętrznego.

Efekt działania

- postępujący niedosłuch

odbiorczy.

Skutki poza słuchowe:

- układ krążenia

(sprzyja rozwojowi

nadciśnienia
tętniczego, tachykardia),

- układ pokarmowy

(sprzyja rozwojowi

choroby
wrzodowej),

- układ nerwowy

(zespoły nerwicowe),

- układ hormonalny

(ilościowe zmiany

hormonów),

Hałas ultradźwiękowy

Źródła hałasu:

• ultradźwiękowe myjki,

• zgrzewarki do metali i tworzyw
sztucznych,
• urządzenia do usuwania kamienia
nazębnego,
• maszyny do obróbki tkanin,
• sprężarki, palniki,
• narzędzia pneumatyczne,
• strugarki, frezarki,
• piły tarczowe

Skutki biologiczne

1. Skutki słuchowe:

* ubytki słuchu dla częstotliwości

subharmonicznych
ultradźwięków

2. Skutki poza słuchowe:

* bóle i zawroty głowy,

* zaburzenia równowagi,
* nudności,
* spadki ocieplenia skóry

,

* zwolnienie czynności serca,

* obniżenie ciśnienia tętniczego
krwi,

* wzmożona pobudliwość
nerwowa,

* uczucie stałego rozdrażnienia,

* osłabienie pamięci,

*

kłopoty z koncentracją uwagi.

Hałas infradźwiękowy

Źródła:

• wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi,
wodospady, • burze, wybuchy atomowe i
termojądrowe,

• środki transportu: samochody, lokomotywy,
helikoptery, promy i kutry • walce drogowe,
• wentylatory • piece hutnicze • urządzenia
odlewnicze

Skutki biologiczne:

- subiektywnie odczuwane stany
nadmiernego
zmęczenia,
- dyskomfortu,
- senności,
- zaburzenia sprawności
psychomotorycznej oraz
funkcji fizjologicznych

Przeciwwskazanie do
podjęcia i kontynuowania
pracy w hałasie:

♦ choroby ucha środkowego
i
wewnętrznego,

♦ nadciśnienie tętnicze,

♦ nadczynność tarczycy,

♦ zaawansowane nerwice

Profilaktyka zdrowotna -

metody ochrony przed hałasem

♦ wychwycenie w toku badań
profilaktycznych
wczesnych objawów patologii zawodowej,

♦ odsunięcie osób z tymi objawami od pracy w
narażeniu.

Metody ochrony przed hałasem

Ograniczenie ekspozycji na hałas -

metody techniczne tłumienia hałasu:

♦

odpowiednia konstrukcja i konserwacja narzędzi,

maszyn i
urządzeń,
♦ techniczne wyciszanie narzędzi, maszyn i urządzeń,
♦ odpowiednie rozwiązanie antyakustyczne wnętrz
środowiska pracy (hale przemysłowe,
kabiny dźwiękochłonne) i środowiska zamieszkania.

3. Narażenie organizmu na

wibracje

Wibracje

są to drgania

mechaniczne polegające na
ruchu oscylacyjnym cząstki lub
ciała względem punktu odniesienia.

Z higienicznego punktu widzenia
wibracja oznacza przenoszoną na
organizm człowieka energię tego
ruchu.

Źródła drgań mechanicznych
o oddziaływaniu ogólnym:

♦

środki transportu drogowego,

wodnego i
kolejowego,

♦

maszyny drogowe, budowlane i

rolnicze,

♦

podesty, obudowy,

♦

bezpośrednie otoczenie maszyn i

urządzeń
przemysłowych np. sprężarek, krosien
tkackich itp.

Źródła drgań miejscowych:

♦

ręczne narzędzia wibrujące o

napędzie
elektrycznym, pneumatycznym lub
spalinowym (szlifierki, wiertarki,
młotki,
młoty, ubijaki, polerki, kosiarki, itp.)

♦

detale trzymane rękami podczas

obróbki z
zastosowaniem stacjonarnych
urządzeń
(polerowanie, kucie detali w kuźniach,
maszyny szwalnicze, zawory, poręcze
urządzeń drgających, itp.)

Następstwa zdrowotne
narażenia na wibrację ogólną

* bóle głowy,
* nadpobudliwość,
* zaburzenia snu
* drżenia mięśniowe,
* obniżenie sprawności
psychofizycznej
zmniejszenie zdolności
koncentracji

* dolegliwości dyspeptyczne,
* bóle w odcinku lędźwiowym i
piersiowym kręgosłupa,

Zespół wibracyjny

zmiany kliniczne wywoływane
narażeniem na

wibrację

miejscową.

Postacie zespołu wibracyjnego:

1. postać naczyniowo – nerwowa,
2. postać kostna,
3. postać mieszana.

Profilaktyka

–

zapobieganie skutkom działania
wibracji

Ograniczenie wytwarzania wibracji

● wprowadzanie nowych technologii

produkcji,
● wprowadzenie metod aktywnego
tłumienia
drgań (tłumienie w przeciw fazie).

Środki ochrony osobistej:

● rękawice,

● buty antywibracyjne,
● podkładki gąbczaste na siedzisko i
oparcie,
● maty antywibracyjne na podłogi.

Ograniczenie zagrożenia wibracją
metodami organizacyjno-
administracyjnymi

♦

ograniczenie czasu ekspozycji w

przeliczeniu na zmianę roboczą

Profilaktyka medyczna

♦

koncentracja na wykrywaniu

wczesnych
zmian chorobowych,

♦

czasowe odsunięcie osób z

tymi
objawami od pracy w
narażeniu.

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ