1

Zarządzanie ekologiczne

Semestr letni 2006/2007

Szymon Rychlik 31907

Hubert Gębala 31375

Zielone technologie

2

Plan prezentacji

1. Nowa era w technologii
2. Akty prawne i certyfikaty wspierające

implementację czystszych technologii

3. Koncepcja Czystszej Produkcji w

przedsiębiorstwie – myślenie procesowe

4. Najlepsza Dostępna Technika (BAT) jako cel

wdrażania Czystszej Produkcji

5. Analiza cyklu życia produktu jako sposób

optymalizacji produkcji

6. Bezpieczeństwo i katastrofy ekologiczne
7. Case study

3

Ewolucja myślenia w kontekście wdrażania CP

• Do lat 60. działalność przedsiębiorstw ograniczała się do

naprawiania poczynionych szkód i tworzenia obszarów

chronionych, w których integracja człowieka była ograniczona

• Lata 70. pojawiła się koncepcja zapobiegania szkodom

wyrządzonym w środowisku – w przedsiębiorstwach rozpoczęto

wdrażanie systemów zarządzania ochroną środowiska

• Lata 80. koncepcja kompleksowego podejścia do ochrony

środowiska w przedsiębiorstwach – uznano, że technologie

„końca rury” nie wystarczą i niezbędne jest projektowanie i

wdrażanie nowej techniki oraz technologii

• 1985 r. Kodeks postępowania w zakresie zarządzania

środowiskowego (Niemcy)

• 1992 r. światowa konferencja „Środowisko i rozwój”

zorganizowana przez Zgromadzenie Ogólne Narodów

Zjednoczonych w Rio de Janeiro – była poświęcona wdrażaniu

ekorozwoju – powstała Karta Biznesu na Rzecz

Zrównoważonego Rozwoju oraz raport Zmiana Kursu

4

Ewolucja myślenia w kontekście wdrażania CP

Główne powody proekologicznej reorientacji przedsiębiorstw:

• Zmiany w sposobie myślenia społeczeństw

• Przedsiębiorstwa działające w otoczeniu klientów,

pracowników, dostawców zaczęły być świadome, iż ich

negatywna działalność w środowisku, w którym oni żyją,

może utrudnić osiąganie ekonomicznych sukcesów – presja

na firmy ze strony interesariuszy

• CSR oraz propagowanie proekologicznego image firmy i jej

produktów

• Zmiana postaw nabywców

• Bojkoty i ataki organizacji społecznych na firmy uciążliwe

dla środowiska

• Wpływ banków i towarzystw ubezpieczeniowych –

preferencja jednostek efektywnie zarządzanych o

najmniejszym ryzyku ekologicznym

• Wynalazki i innowacje

• Zmiany w systemach zarządzania – usprawnianie procesów

5

Akty prawne wpierające CP

• IPPC

– integrated pollution prevention and control – dotyczy

zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń.

Artykuł 17 dyrektywy obejmuje wartości graniczne emisji,

wielkości ekwiwalentne i ekwiwalentne środki techniczne,

oparte na bazie najlepszych dostępnych technik, bez

nakazów stosowania konkretnej techniki czy technologii.

• BATNEEC

– best available techniques not entailing

excessive costs – kryterium to skupia się głównie na

kwestiach prewencji i wielkości dopuszczalnej emisji

• BAT

• BImSCHG

– federalny (niemiecki) akt nakładający na

podmioty gospodarcze obowiązek ochrony, prewencji,

zapobiegania wytwarzania, usuwania odpadów, jak również

obowiązek wykorzystywania ciepła odpadowego. Realizacja

w/w obowiązków prewencji polega na ograniczeniu emisji za

pomocą środków odpowiadających stanowi techniki

6

Certyfikaty ISO

• Okresowe przeglądy ekologiczne i ciągłą kontrolę stopnia

negatywnego oddziaływania zakładu na środowisko

• Obowiązek spełniania przez zakład wymagań prawnych i

norm ochrony środowiska

• Opracowanie i wdrożenie strategii oraz polityki zmniejszania

ekologicznej uciążliwości procesów produkcyjnych i

wytwarzanych wyrobów

• Program osiągania przez zakład celów ochrony środowiska

• Proekologiczną edukację pracowników zakładu

• Stosowanie najlepszej z istniejących proekologicznej i

ekonomicznie racjonalnej technologii

EMAS

(Environmental Management and Audit Scheme) – system

stworzony w ramach Unii Europejskiej w 1993 w oparciu o
dokumenty konferencji w Rio de Janeiro oraz Piąty Program Ochrony
Środowiska. Ten schemat zarządzania środowiskiem i przeglądami
ekologicznymi, we wdrażaniu którego przedsiębiorstwa mają
dobrowolność, obejmuje takie działania jak:

7

Certyfikaty ISO

Do programu przystąpiła Międzynarodowa Organizacja

Standaryzacji (ISO)

• ISO 14 001 – zawiera ogólne założenia systemu zarządzania

środowiskowego. Elementami są: polityka ekologiczna,

planowanie, wdrażanie technologii, kontrola i monitoring

• ISO 14 004 – zwiera wytyczne co do sposobu opracowania i

wdrożenia systemu

• ISO 14 010 – 14 012 – zawiera wytyczne co do audytowania

środowiskowego

• ISO 14 020 – 14 024 – etykietowanie i oznakowanie

produktu wytworzonego przy użyciu czystych technologii

• ISO 14 031 – ocena efektów działalności środowiskowej,

będąca narzędziem dla firm dla oceny wyników

wprowadzania proekologicznych rozwiązań w firmie

8

Przedsiębiorstwo jako obszar działania CP

1996 Porozumienie o Partnerskiej Współpracy przy Realizacji

Programu Czystej Produkcji

Koncepcja CP jest ciągłym stosowaniem zintegrowanej,

zapobiegawczej strategii w odniesieniu do procesów,

produktów i usług tak, aby zwiększać ich sprawność oraz

redukować ryzyko dla ludzi i otoczenia. Jest

przeciwstawieniem koncepcji usuwanie skutków produkcji na

środowisko przez np. budowę oczyszczalni ścieków, gazów

odpadowych itp.

Elementy CP:

• Odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej,

• Nadanie pierwszeństwa usłudze, jaką wykonuje produkt a

nie samemu produktowi

• Zastosowanie poza sektorem produkcji

• Możliwość generowania dodatkowych efektów ekologicznych

• Dodatkowe efekty ekonomiczne

9

Czyste czy czystsze technologie?

„…czystsza dzisiaj niż była wczoraj, a także czystsza

jutro niż jest dzisiaj”

„Czystsza Produkcja jest podróżą, nie celem podróży

– celem jest czysta, bezodpadowa produkcja”…

Czyli:

• Maksymalizacja użyteczności produktu

• Technologie zapewniające minimalizację

surowców i materiałów

• Stosowanie wewnętrznej recyrkulacji

• Wydłużenie cyklu życia produktu,

• Eliminacja ryzyka dla człowieka i przyrody

• „Zeroodpadowa” produkcja

10

Jakie narzędzia służą do realizacji strategii CP?

1. Ocena stanu środowiska
2. Charakterystyka i ocena stanu gospodarki

odpadami

3. Ocena szkodliwości substancji chemicznych
4. Audyt energetyczny
5. Ocena oddziaływania na środowisko
6. Ocena cyklu życia produktu
7. Wyznaczenia najlepszej dostępnej techniki
8. Rachunek efektywności

11

Planowanie i organizacja programu CP

• Uzyskanie poparcia kierownictwa

• Definiowanie polityki ochrony środowiska

• Wyznaczenie osób odpowiedzialnych za realizacje

strategii

• Określenie celów ogólnej oceny oddziaływania na

środowisko

• Zaangażowanie pracowników

• Bilansowanie oddziaływania na środowisko

(ekobilans)

• Ustalenie priorytetów

• Poszukiwanie rozwiązań

• Analiza techniczna

• Analiza ekonomiczna

12

Definicja najlepszej dostępnej techniki (BAT)

Best Available Technique to metoda produkcji określająca

graniczne wielkości emisyjne:

• najbardziej efektywna i zaawansowana metoda wytwarzania

• o największej efektywności ekonomicznej

• powszechna w stopniu pozwalającym na jej szerokie zastosowanie

w określonym dziale przemysłu

• ekonomicznie racjonalna

W celu unikania i zapobiegania zanieczyszczeniom metoda BAT

powinna uwzględniać:

• stosowanie technologii bezodpadowej i małoodpadowej

• stosowanie substancji o niższej toksyczności

• wspieranie recyklingu

13

BAT a ochrona środowiska

Polityka ochrony środowiska określa cele i zasady

ekologicznej działalności przedsiębiorstwa na poziomie:

1)

Dopuszczonym prawnie (np. poziom dopuszczalnej
emisji, hałasu itp.)

2)

Określonym przez BAT

Te 2 poziomy pokrywają się w coraz większej liczbie

sektorów gospodarki.

BAT wskazuje poziom odpowiedzialnego korzystania ze

środowiska (minimalne zaawansowanie technologiczne)

Zgodnie z BAT dążeniem przedsiębiorstwa powinna być „czysta
produkcja” oraz „zeroemisyjny” proces technologiczny.

14

Zgodność procesu technologicznego z BAT

Ocena zgodności procesu technologicznego z BAT składa się z

4 części:

1)

Projektowanie i budowa nowych instalacji lub wdrażanie

nowych technologii (zgodne z prawem i BAT)

2)

Pojawienie się luki – efekty ekologiczne systemu

zarządzania środowiskiem są niewystarczające lub

nieuzasadnione ekonomicznie

3)

Niespełnienie norm środowiskowych

4)

Emitowanie do środowiska szczególnie szkodliwych

substancji

Zmiany technologiczne u źródła (zastąpienie materiałów
wejściowych, produktów) zawsze mają pierwszeństwo przed
recyrkulacją (ponowne użycie i odzysk materiałów)

15

Wdrażanie BAT

Wdrożenie BAT to 4-etapowy proces:

implementacja poprawnych praktyk eksploatacyjnych

-

Ocena bieżącej sytuacji -> analiza wejście/wyjście (input/output), czyli
charakterystyka ilościowo-jakościowa używanych surowców i
materiałów oraz otrzymywanych produktów, półproduktów i odpadów

-

Poprawne gospodarowanie wodą i energią

-

Segregacja odpadów

-

Zapobieganie awariom i ograniczenie strat

Zmiany w produkcie

-

Dostosowanie własności produktu do wymagań odbiorcy

-

Eliminacja składników toksycznych

-

Stosowanie materiałów i półproduktów mniej oddziałujących na
środowisko

16

Wdrażanie BAT

Zmiany w materiałach wejściowych

- Zastąpienie toksycznych środków chemicznych materiałami mniej

toksycznymi

- Analiza stopnia wykorzystania materiałów w procesie technologicznym
- Monitorowanie procesów produkcji
- Działania naprawcze
- Odpowiedzialne zarządzanie (szkolenia personelu, kontrola czystości itp.)

Zmiany w technologii produkcji:

- Poprawa skuteczności procesu
- Optymalizacja warunków procesowych (maksymalne wykorzystanie

surowców i energii)

- Dążenie do ograniczenia procesów wodo- i energochłonnych
- Automatyzacja i standaryzacja procesów

17

Technologie „końca rury”

Założenie: zamiast poszukiwać rozwiązań dla ograniczania i
proekologicznego zagospodarowania odpadów u źródeł ich
powstawania, technologia „końca rury” zakłada skuteczne i
kontrolowane rozproszenie ich w glebie, wodzie i atmosferze.

Cel ilościowy: ograniczenie poziomu emisji do środowiska do minimum
określonego możliwościami technologicznymi i ekonomicznymi.

Implementacja:

- Zarządzanie wodą i ściekami (redukcja zużycia wody, efektywna

gospodarka wodna)

- Zarządzanie odpadami (technologie prewencyjne)
- Ochrona powietrza (zapobieganie emisjom gazowym, recyrkulacja

gazów)

- Oszczędność energii elektrycznej i cieplnej (procesy monitorowania

zużycia energii, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii)

- Eliminacja hałasu i wibracji (eliminacja u źródeł)

18

Analiza cyklu życia produktu jako sposób

optymalizacji produkcji w oparciu o BAT

Analiza cyklu życia produktu to badania wszystkich etapów produkcji i

eksploatacji towaru „od kołyski do grobu” (projektowanie,
energochłonność produkcji i użytkowania, utylizacja odpadów)

Projektowanie to etap kluczowy, ponieważ w tym właśnie etapie

ustala się rodzaj surowców i materiałów bazowych, czas życia
produktu, łatwość jego naprawy, demontażu i ponownego użycia.
Decyzje te mają kluczowy wpływ na relacje środowiskowe.

BAT ustala kryteria doboru elementów w etapie projektowania. Celem

BAT jest jak najwcześniejsze uświadomienie środowiskowych
konsekwencji produkcji (już na etapie projektowania). Pozwala na
uniknięcie działań w późniejszych etapach (technologie „końca
rury”), które likwidują skutki a nie przyczyny skażeń środowiska, a
przez to są bardziej kłopotliwe i kosztowne.

19

Problem bezpieczeństwa i katastrof

ekologicznych

Katastrofa ekologiczna – zjawisko polegające na zmianie środowiska

naturalnego danego gatunku lub populacji uniemożliwiającej jej
przetrwanie.

Katastrofie ekologicznej sprzyjają globalne zagrożenia ekologiczne

m.in.:

- Globalne zmiany klimatyczne
- Niszczenie warstwy ozonowej
- Zakwaszenie atmosfery i wód
- Deforestacja
- Zanieczyszczenie wód

Bezpieczeństwo ekologiczne to zahamowanie degradacji środowiska i

systematyczna poprawa jego stanu. Zapewnia ono prawidłowy
rozwój środowiska przyrodniczego.

Powszechne stosowanie BAT jest jedną z głównych metod
poprawy bezpieczeństwa ekologicznego na poziomie lokalnym

20

Case study Huta Florian

• Produkcja wyrobów płaskich do sektora budowlanego, motoryzacyjnego i AGD

• Cele realizacji systemu CP:

 Modernizacja systemu grzewczego

 Zmniejszenie hałasu emitowanego w otoczeniu huty

 Minimalizowanie zrzutu ścieków poprzez modernizację układów wodnych

 Gospodarcze wykorzystanie odpadów

 Neutralizacja ścieków – modernizacja linii cynkowania, budowa stacji neutralizacyjnej

• Powołanie zespołu roboczego – dyrektor ds. technicznych, finansowych, z-ca

dyrektora handlowego i produkcji, kierownik działu ochrony środowiska oraz

kierownik działu BHP

• Zdefiniowanie polityki ochrony środowiska: „ Huta Florian zobowiązuje się

wprowadzić w procesach wytwórczych metody zapobiegania zanieczyszczeniu

środowiska (…) Ważnym elementem jest wywołanie określonych zachowań

ludzi zmierzających do ciągłego stosowania strategii ochrony środowiska (…)”

• Informowanie i zaangażowanie pracowników – cykl artykułów

• Ekobilans: największą część niezagospodarowanych odpadów stałych stanowią

popioły i żużle z zakładowej kotłowni, uciążliwa praca młynów

przygotowujących miał węglowy, istotne ilości emisji emulsji wodno-olejowych

21

Przykład Huty Florian

Warianty rozwiązań i ich analiza techniczna i

ekonomiczna:

 Zakup i zainstalowanie nowych kotłów

 Zakup i zainstalowanie kotła fluidalnego przystosowanego do

spalania gorszych paliw

 Przebudowa komór spalania kotłów w celu uniknięcia

martwych przestrzeni

 Wykorzystanie ciepła odpadowego z procesu dopalania spalin

po lakierowaniu blach dla potrzeb ogrzewnictwa

 Ogrzewanie niektórych pomieszczeń radiatorami gazowymi

lub instalacja ogrzewania elektrycznego

 Zakup mediów grzewczych z zewnątrz

 Wyeliminowanie ogrzewania zbędnych pomieszczeń

 Wybudowanie kilku małych kotłowni w miejsce jednej dużej

 Remont generalny ekofiltrów

 Zakup nowych ekofiltrów

22

Dziękujemy za uwagę !!!