PROMIENIOLECZNICT

WO NOWOTWORÓW

SKÓRY

Waldemar Placek

Katedra i Klinika Dermatologii

Collegium Medicum im. Rydygiera w

Bydgoszczy

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w

Toruniu

PROMIENIOWANIE

ELEKTROMAGNETYCZ

• CZĘSTOTLIWOŚĆ ν [Hz]
• DŁUGOŚĆ FALI λ [m]
• PRĘDKOŚĆ c

[m/s]

• ENERGIA E [J,

eV]

c= λ ν

E =h ν

Promieniowanie

rentgenowskie

• Promieniowanie hamowania
• Promieniowanie charakterystyczne
• Budowa lampy rentgenowskiej
• Jakość i ilość promieniowania

rentgenowskiego
- napięcie lampy rentgenowskiej
- warstwa połowiąca

MECHANIZM

POWSTAWANIA

PROMIENIOWANIA

RENTGENOWSKIEGO

hυ

E kin

Elektro
n

Jądro atomowe

E kin - hυ

MECHANIZM

POWSTAWANIA

PROMIENIOWANIA

CHARAKTERYSTYCZNEG

Elektr
on

Elektron

K foton
(pobudzen
ie)

Budowa lampy

rentgenowskiej

Jakość i ilość

promieniowania

rentgenowskiego

• STOPIEŃ PRZENIKLIWOŚCI ZALEŻNY

OD DŁUGOŚCI FALI λ

• WIDMO CIĄGŁE PROMIENIOWANIA

HAMOWANIA+WIDMO LINIOWE
PROMIENIOWANIA
CHARAKTERYSTYCZNEGO

• NAPIĘCIE LAMPY RENTGENOWSKIEJ –

GÓRNA GRANICA ENERGII
PROMIENIOWANIA HAMOWANIA

• WARSTWA POŁOWIĄCA

WARSTWA POŁOWIĄCA

• GRUBOŚĆ OKREŚLONEJ

MATERII, KTÓRA OSŁABIA
NATĘŻENIE
PROMIENIOWANIA
WYCHODZĄCEGO Z LAMPY O
POŁOWĘ

• WPTK

INTERAKCJA

PROMIENIOWANIA Z

MATERIĄ

• ZJAWISKO

FOTOELEKTRYCZNE

• ZJAWISKO COMPTONA

Efekt fotoelektryczny

Zjawisko Comptona

PROMIENIE RENTGENOWSKIE

STOSOWANE W TERAPII

DERMATOLOGICZNEJ

PRZECHODZĄC PRZEZ OKREŚLONĄ

WARSTWĘ MATERII MOGĄ:

• PRZEJŚĆ PRZEZ NIĄ BEZ ZMIANY

ENERGII I KIERUNKU

• PRZEJŚĆ BEZ ZMIANY ENERGII, ALE

ZE ZMIANA KIERUNKU

• ULEC ROZPROSZENIU ZE ZMIANĄ

KIERUNKU I ZE ZMNIEJSZENIEM
ENERGII

• ULEC ABSORPCJI

Jednostki

promieniowania

jonizującego

• Dawka pochłonięta (D) 1Gy = 1J:1 kg

1 rad = 100 Gy 1 mGy = 10 radów

• Moc dawki pochłoniętej 1Gy/s = 1 Gy : 1s
• Dawka ekspozycyjna (X) 1C/kg = 1C:1kg

1 R = 3876 C/kg 1mC/kg = 0,258 R

• Moc dawki ekspozycyjnej 1 A/kg =

1C/kg:1s

Jednostki

promieniowania

jonizującego

• Aktywność ciała

promieniotwórczego
1 Bq = 1: 1 sek 1 GBq = 37 Ci
(bekerel)

• Względna skuteczność

biologiczna

Rodzaj promieniowania

Promienie X, gamma, elektrony i

promieniowanie beta o energii > 30

keV

Elektrony i promienie beta o energii <

30 keV

1,7

Protony do energii 10 MeV oraz czastki

alfa

Wieloładunkowe jony i cięzkie jadra

odrzutu

Neutrony

2,5-10,5

JEDNOSTKI

PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

• WZGLĘDNA SKUTECZNOŚĆ

BIOLOGICZNA

- MIARA DZIAŁANIA
BIOLOGICZNEGO RÓŻNEGO
RODZAJU PROMIENIOWANIA
JONIZUJĄCEGO W ODNIESIENIU DO
PROMIENIOWANIA X PRZY NAPIĘCIU
RZĘDU 200 KV

JEDNOSTKI

PROMIENIOWANIA

JONIZUJĄCEGO

• DAWKA BIOLOGICZNA

1 rem (roentgen equivalent man)
ilość promieniowania jonizującego,
która zaabsorbowana przez ciało
ludzkie wywołuje efekt biologiczny
identyczny do tego, jaki powstaje w tej
samej tkance pod wpływem
pochłonięcia 1 rada promieniowania X

Pomiary, obliczenia,

rodzaje dawek

• Dawka powietrzna – dawka

ekspozycyjna zmierzona w powietrzu w
określonej odległości od ogniska lampy
rentgenowskiej

• Dawka skórna – na powierzchni

naświetlanego pola, jest większa od
powietrznej

• Dawka głęboka – dawka pochłonięta na

określonym poziomie głębokości tkanki

REAKCJE CHEMICZNE

ZACHODZĄCE W

PRZEBIEGU

NAŚWIETLANIA

• RADIOLIZA WODY (

utlenianie,

blokowanie i niszczenie enzymów
oddechowych,

ekarboksylacja i dezaminacja

aminokwasów,denaturacja białek, rozrywanie
wiązań poprzecznych DNA

)

• ZMIANA STRUKTURY BIAŁEK (

grupy

sulfhydrylowe

)

• USZKODZENIE DWUNICIOWEGO DNA

BIOLOGICZNE SKUTKI

NAPROMIENIOWANIA

• USZKODZENIA SOMATYCZNE

-WCZESNE MIEJSCOWE
SKUTKI NAPROMIENIOWANIA
-SKUTKI WCZESNE
UOGÓLNIONE
-POŹNE SKUTKI

• USZKODZENIA GENETYCZNE

Biologiczne skutki

napromieniania

• Uszkodzenia somatyczne-

objawiają się bezpośrednio u osób

narażonych na promieniowanie

• Uszkodzenia genetyczne – mogą

się rozwijać u potomstwa w ciągu

pokoleń

• Mutacje genów
• Największa promienioczułość

komórek w fazach G

i M

Biologiczne skutki

napromieniania

• Wczesne miejscowe skutki radiacji

-epilacja, obniżenie czynności
gruczołów potowych i łojowych, rumień,
uszkodzenie naskórka, martwica skóry i
tkanek polozonych głębiej
-okresowa lub stała sterylizacja
-uszkodzenie zdolności odnowy różnych
tkanek
-upośledzenie czynności wielu układów

Biologiczne skutki

napromieniania Późne

następstwa

1. Objawy późnego porentgenowskiego

uszkodzenia skóry prowadzące do rozwoju
nowotworów

2. miejscowe zmiany zanikowe w innych

narządach

3. Zmętnienie soczewki

4. Nowotwory kości

5. Niedokrwistość aplastyczna

6. Białaczka

WCZESNE MIEJSCOWE

NASTĘPSTWA

• EPILACJA, OBNIŻENIE CZYNNOŚCI

GRUCZOŁÓW POTOWYCH I

ŁOJOWYCH, RUMIEŃ, USZKODZENIE

NASKÓRKA, MARTWICA SKÓRY

• OKRESOWA LUB STAŁA

STERYLIZACJA

• ZMNIEJSZENIE LUB USZKODZENIE

ODNOWY TKANEK

• UPOŚLEDZENIE CZYNNOŚCI WIELU

UKŁADÓW

Odczyny popromienne

• Wczesne I II i III stopnia

1. Zmiany odwracalne typu rumienia,

obniżenia czynności gruczołów
ekrynowych, łojowych i przejściowa
epilacja

2. Zmiany odwracalne warunkowo

(przebarwienia)

3. Zmiany nieodwracalne (radiodermitis

recens)

• Późne

1. Radiodermitis tarda

ODCZYNY

POPROMIENNE

• ODCZYNY POPROMIENNE

WCZESNE
(rumień wczesny, rumień główny,
przebarwienia)

• ODCZYNY POPROMIENNE

PÓŹNE
(blizna zanikowa, owrzodzenia
porentgenowskie)

PÓŹNE NASTĘPSTWA

• PÓŹNE PORENTGENOWSKIE

USZKODZENIE SKÓRY

• MIEJSCOWE ZMIANY ZANIKOWE

W INNYCH NARZĄDACH

• ZMĘTNIENIE SOCZEWKI
• NOWOTWORY KOŚCI
• NIEDOKRWISTOŚĆ

APLASTYCZNA

MAKSYMALNE

DOPUSZCZALNE DAWKI

PROMIENI X

W LECZENIU DERMATOZ

NIENOWOTWOROWYCH

• DAWKA RUMIENIOWA
• DAWKA ŻYCIOWA

(750-1000-1200)

WYBÓR METODY

• PROMIENIOWANIE

MIĘKKIE

• PROMIENIE GRANICZNE
• TELERENTGENOTERAPIA

OKREŚLENIE

WARUNKÓW

NAŚWIETLANIA

• ZAKRES
• NAPIĘCIE kV
• NATĘŻENIE mA
• FILTR mm Al.
• WARSTWA POŁOWIĄCA mmAl
• ODLEGŁOŚĆ POMIĘDZY OGNISKIEM

LAMPY A POWIERZCHNIĄ
NAŚWIETLANEGO ODCINKA SKÓRY

• POWIERZCHNIA NAŚWIETLANEGO POLA

(ŚREDNICA TUBUSA LUB WYMIARY POLA)

OKREŚLENIE

WARUNKÓW

NAŚWIETLANIA

• DOKŁADNE UMIEJSCOWIENIE

NAŚWIETLANEGO POLA

• WARSTWA POŁOWIĄCA TKANKOWA
• DAWKA POJEDYNCZA
• PLANOWANA DAWKA SUMARYCZNA
• ODSTĘPY CZASOWE POMIĘDZY

POSZCZEGÓLNYMI ZABIEGAMI

• SPECJALNE ZABEZPIECZENIA OCHRONNE

– CZAS POJEDYNCZEGO ZABIEGU

• SPECJALNE UWAGI DOTYCZĄCE TECHNIKI

NAŚWIETLAŃ

OCHRONA

RADIOLOGICZNA

• OCHRONA PERSONELU

(indywidualna kontrola
dozymetryczna)

• OCHRONA CHOREGO

- tubusy
- kierowanie wiązki
- osłony ołowiowe

Wskazania do

radioterapii

• Wskazaniem do leczenia

promieniami x są nowotwory
skóry, które ze względu na stan
ogólny, miejscowy lub ze względów
psychologicznych nie mogą być
leczone innymi metodami

• Dermatozy zapalne nie poddające

się leczeniu innymi metodami

PRZECIWSKAZANIA

• BRAK BEZWZGLĘDNYCH

WSKAZAŃ

• MŁODY WIEK CHOREGO
• BRAK DOŚWIADCZENIA I

NIEUMIEJĘTNOŚĆ METODY

• NIEKTÓRE UMIEJSCOWIENIA

ZMIAN CHOROBOWYCH

Rentgenoterapia raka

podstawnokomórkoweg

• Dawka sumaryczna 60-80 Gy

(ekspozycyjna 6000-8000 r)

• Dawka pojedyncza 3-20 Gy

(300-2000r)

• Częstotliwość naświetlania

codziennie – raz w tygodniu

• WPTk- minimum głębokość

naciekania nowotworu

Rentgenoterapia raka

podstawnokomórkoweg

• Napiecie 20-80kV
• Natężenie 8-10 mA
• Margines 0,5-1.0 cm
• Odległość od lampy 10 cm
• Filtry 0,15-1,7 mm Al.
• Warstwa połowiąca 0,1-1,55

mm Al

TELERENTGENOTERAP

• Naświetlanie dużych pól albo

całej powierzchni skóry z
dużych odległości

• Tusze rentgenowskie
• Deszcz rentgenowski

WSKAZANIA DO TUSZY

• ZIARNINIAK GRZYBIASTY
• ZESPÓŁ SEZARY’EGO
• MASTOCYTOZY
• HAND-SCHULLER- CHRISTIAN
• LETTERER-SIWE
• RETICULUM CELL LYMPHOMA
• ZIARNICA ZŁOŚLIWA
• OUGÓLNIONA ERYTRODERMIA

Technika naświetlania

(okres I i II)

• 55-70 kV
• 10 mA
• b.f.
• Odległość 1m z dwóch pól
• Jednorazowo 100 r
• Dwa razy w tygodniu na każdą strone
• Sumaryczna dawka na kuracje 1000 r

Technika naświetlania

(okres guzowaty)

• dawka jednorazowa 200 – 400

• raz lub dwa razy w tygodniu
• dawka ogólna 1500 – 2000 r
• Leczenie można powtarzać

wielokrotnie

Szybkie elektrony

•4 MeV, 3500 radów
•2-3 MeV 600-800 radów

w ciagu 8-10 dni

STANY

RZEKOMONOWOTWORO

WE,NOWOTWORY

ŁAGODNE

I ZNAMIONA

• ROGOWIAK

KOLCZYSTOKOMÓRKOWY

• BLIZNOWIEC
• MIĘSAKOWATOŚĆ MNOGA

KRWOTOCZNA

• NACZYNIAKI KRWIONOŚNE

LECZENIE DERMATOZ

ZAPALNYCH I INNYCH

NIENOWOTWOROWYC

H CHORÓB SKÓRY

• RYZYKO WYSTĄPIENIA

USZKODZEŃ
PORENTGENOWSKICH

• UMIEJSCOWIENIE

TELERENTGENOTERAP

• TECHNIKI
• ODLEGŁOŚCI
• NAPIĘCIA
• OSŁONY OCZU I GONAD

DZIAŁANIE PROMIENI

W DERMATOZACH

ZAPALNYCH

• EFEKT ANTYMITOTYCZNY
• EFEKT PRZECIWZAPALNY
• EFEKT PRZECIWŚWIĄDOWY

WSKAZANIA

• WYPRYSK
• WYPRYSK PRZEWLEKŁY
• WYPRYSK MODZELOWATY
• ŚWIERZBIĄCZKA
• LISZAJ PRZEWLEKŁY WIDALA
• ŁUSZCZYCA
• LISZAJ PŁASKI