SYSTEM

KONSTYTUCYJNY

Republiki

Federalnej

Niemiec

Rząd Federalny

Skład:

1.Kanclerz Federalny

2.Ministrowie Federalni

Wybór kanclerza

1 tura

kandydata desygnuje prezydent, musi go

zaakceptować parlament bezwzględną

większością głosów

2 tura

prawo nominacji przechodzi na parlament,

który desygnuje własnego kandydata,

którego musi wybrać również większością

bezwzględną (14 dni)

3 tura

jeżeli w ciągu 14 dni nie dokona wyboru

kanclerza większością bezwzględną, wówczas

niezwłocznie przystępuje się do wyboru

zwykłą większością.

Uprawnienia Kanclerza i

Rządu

•

określa politykę państwa i wprowadza je w życie

•

dysponuje on kompetencjami władzy wykonawczej w

zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej,

•

rząd posiada inicjatywę ustawodawczą

•

jest szefem rządu i formułuje go

•

może zwołać Komisję Mediacyjną

•

przedstawia prezydentowi kandydatów na ministrów

•

decyduje o liczbie ministrów oraz zakresie

kompetencji poszczególnych resortów.

•

rząd ma prawo dokonywania wydatków bez ustawy

budżetowej

•

ponosi przed parlamentem odpowiedzialność na

zasadzie konstruktywnego votum nieufności.

•

w momencie ogłoszenia stanu wojny kanclerz staje

się zwierzchnikiem i głównodowodzącym sił

zbrojnych

Kanclerze od 1949r.

Imię i nazwisko

Od kiedy

Do kiedy

Partia

1. Konrad Adenauer

15.09.1949 15.10.1963

CDU

2. Prof. Dr Ludwig

Erhard

16.10.1963

1.12.1966

CDU

3. Kurt Georg Kiesinger

1.12.1966

21.10.1969

CDU

4. Willy Brandt

21.10.1969

6.05.1974

SPD

5. Helmut Schmidt

6.05.1974

1.10.1982

SPD

6. Dr Helmut Kohl

1.10.1982

27.10.1998

CDU

7. Gerhard Schröder

27.10.1998 22.11. 2005

SPD

8. Angela Merkel

22.11.2005

?

CDU

Konstruktywne wotum

nieufności

Bundestag może wyrazić

Kanclerzowi Federalnemu wotum

nieufności tylko w taki sposób, że

wybierze on jednocześnie

bezwzględną większością jego

następcę i przedłoży Prezydentowi

Federalnemu wniosek o odwołanie

dotychczasowego kanclerza.

Wotum zaufania

Szef rządu zwraca się z wnioskiem o
udzielenie mu wotum zaufania, mogąc
połączyć go z projektem ustawy lub
innego aktu prawnego. Wniosek musi
zostać przyjęty bezwzględną
większością głosów. W przeciwnym
wypadku rząd upada, a parlament musi
wybrać nowego kanclerza lub
przynajmniej kanclerza mniejszości, aby
liczyć na to, że prezydent nie zdecyduje
się na jego rozwiązanie.

Stan konieczności

ustawodawczej

Kanclerz może również zgłosić do prezydenta

federalnego wniosek o ogłoszenie

ustawodawczego stanu wyjątkowego. Zgodę

na to musi wyrazić również Bundesrat.

Podczas jego trwania, każdy rządowy projekt

ustawy odrzucony przez Bundestag, może

być po uzyskaniu zgody Bundesratu uznany

za obowiązujące prawo.

Wyjątkiem jest zmiana konstytucji.

Ustawodawczy stan wyjątkowy może trwać

maksymalnie 6 miesięcy i może być

ogłoszony tylko raz przez danego kanclerza.

Weto ustawodawcze

Rząd posiada prawo wyrażania zgody na ustawy federalne.

Chodzi o ustawy podwyższające wydatki budżetowe lub

zmniejszające wpływy budżetowe. Rząd posiada wówczas

prawo żądania, co musi zostać zrealizowane, aby

parlament odroczył uchwalenie ustawy, ale jest taż

zobowiązana do przedstawienia parlamentowi, w okresie 6

tygodni, swej opinii.

Rząd może także zastosować weto zawieszające wobec ustaw

uchwalonych już przez parlament, w ciągu 4 tygodni po

uchwaleniu, a polegającego na wystosowaniu żądania

ponownego uchwalenia ustawy.

Ponowne uchwalenie ustawy nie wymaga żadnych

podwyższonych warunków w stosunku do uchwalenia

pierwszego. Gdy ustawa przeszła już stadium

postępowania w Radzie Federalnej takiego weta rząd nie

może użyć.

Prezydent

• Wybierany przez Zgromadzenie

Federalne

• Obywatel Niemiec uprawniony do

udziału w wyborach do Bundestagu
i ukończone 40 lat.

• Kadencja 5 lat

Prezydenci Niemiec od

1949r.

Imię i nazwisko

Od kiedy

Do kiedy

1

.

Theodor Heuss

09.1949

06.1959

2

.

Heinrich Lübke

07.1959

06.1969

3

.

Gustav W.
Heinemann

07.1969

06.1974

4

.

Walter Scheel

07.1974

06.1979

5

.

Karl Carstens

09.1979

06.1984

6

.

Richard von
Weizsäcker

07.1984

06.1994

7

.

Roman Herzog

07.1994

06.1999

8

.

Johannes Rau

07.1999

06.2004

9

.

Horst Köhler

07.2004

?

Funkcje i uprawnienia

Prezydenta

Funkcje prezydenta RFN polegają przede wszystkim na

reprezentowaniu państwa na forum międzynarodowym,

udziale w krajowych uroczystościach oraz wręczaniu

nagród i odznaczeń.

• zawiera umowy z innymi państwami

• powołuje i odwołuje sędziów sądów federalnych,

urzędników federalnych oraz oficerów i podoficerów, o

ile ustawa nie stanowi inaczej.

• wykonuje w indywidualnych przypadkach prawo łaski

na szczeblu federalnym

• prawo wystąpienia do FTK z wnioskiem o rozpatrzenie

sporu konstytucyjnego między organami państwa

• składa i przyjmuje wiążące oświadczenia o

nawiązywaniu lub zerwaniu stosunków

dyplomatycznych lub o przystąpieniu do organizacji

międzynarodowych.

• może zażądać zwołania sesji parlamentu

• wskazywać kandydata na stanowisko kanclerza

oraz powoływanie i odwoływanie kanclerza

federalnego

• wysyła i przyjmuje przedstawicieli

dyplomatycznych

• na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy

postawiony przez kanclerza wniosek o wotum

zaufania zostanie odrzucony

• podpisuje ustawy

• prawie wszystkie akty wydawane przez niego

wymagają kontrasygnaty

• wprowadzanie na wniosek rządu stanu wyższej

konieczności ustawodawczej

• mianuje ministrów na wniosek kanclerza

federalnego

• zatwierdza regulamin rządu

Czego nie może i nie ma

prezydent?

• nie ma inicjatywy ustawodawczej

• nie może wydawać rozporządzeń

wykonawczych do ustaw federalnych

• nie ma prawa wydawania rozporządzeń z

mocą ustawy

• nie może osobiście uczestniczyć w

pracach rządu

• nie może być ani członkiem rządu, ani

członkiem parlamentu i to zarówno

federalnego, jak również krajowego; na

czas kadencji rezygnuje lub zawiesza

swoją działalność partyjną

Oskarżenie Prezydenta

Kto może oskarżyć:

-Bundestag
-Bundesrat

na wniosek 1/4 swych członków, większością 2/3
głosów ogólnej liczby członków.

Za co może być oskarżony?

Z powodu umyślnego naruszenia ustawy
zasadniczej lub innej ustawy federalnej

Konsekwencje?

Trybunał może orzec o pozbawieniu prezydenta

urzędu.

Bundestag

• Jedyny organ przedstawicielski

federacji pochodzący z
powszechnych i bezpośrednich
wyborów

• 598 członków + mandaty

nadwyżkowe

• działa on w sposób permanentny
• kadencja wynosi 4 lata

Organy Bundestagu

• Przewodniczący

(wybierany na

całą kadencję i reprezentuje
najsilniejszą frakcje parlamentarną,
formalnie przewodniczący jest
najwyższym reprezentantem
Bundestagu na zewnątrz i kieruje
jego pracami).

• Prezydium

(organ ten składa się z

przewodniczącego i jego zastępców)

• Rada Seniorów

(Uznawana za

najważniejszy organ parlamentu bo do jej

kompetencji należy: uzgodnienie planu

pracy Bundestagu, procedury prawnej

oraz porozumień dotyczących podziału

stanowisk przewodniczących

poszczególnych komisji. Składa się z

przewodniczącego, zastępców, 23 posłów

o dużym doświadczeniu delegowanych

przez frakcje proporcjonalnie do ich

wielkości oraz przedstawiciela rządu.)

• Komisje

(odgrywają ważną role bo

zapada w nich większość decyzji w gronie

specjalistów od poszczególnych dziedzin.

Istnieją 4 kategorie komisji: stałe,

nadzwyczajne, dochodzeniowo-śledcze i

ankietowe).

Frakcje

• utworzyć może 5% członków parlamentu

należących do jednej lub kilku partii

• gdy partia nie ma wymaganych 5% członków i nie

łączy się z inna partią w celu utworzenia frakcji,

może uzyskać analogiczny do frakcji status

„grupy”

Najważniejszą konsekwencją sformalizowania

frakcji w regulaminie jest przyznanie im prawa do

proporcjonalnej reprezentacji w składach komisji,

w Radzie Seniorów i wśród stanowisk

przewodniczących komisji parlamentarnych.

Uprawnienia

Do podstawowych funkcji Bundestagu

należą:

1) Funkcja ustawodawcza- ustawodawstwo jest

podstawową domeną parlamentu, choć w praktyce

zarysowuje się tutaj domena rządu

2) Funkcja kreacyjna- dotyczy powoływania innych

organów państwowych, np. wybór kanclerza

federalnego, wybór połowy składu Federalnego

Trybunału Konstytucyjnego, współudział w wyborze

prezydenta federalnego, współudział w powoływaniu

sądów najwyższych.

3) Funkcja kontrolna- wypełnianie za pomocą

różnorodnych środków parlamentarnej kontroli, np.

wielkie zapytania, małe zapytania, godzina aktualności,

godzina pytań, komisje śledcze itd.

Formy kontroli Rządu przez

Bundestag

• kontrola efektywności polegająca na badaniu czy

metody osiągnięcia celów były optymalne

• kontrola prawna dotycząca zgodności działań rządu z

prawem

• kontrola kierunku politycznego działań rządu przez

większość i opozycję parlamentarną.

Najważniejsze instrumenty kontroli to:

• konstruktywne wotum nieufności

• skargi do Związkowego Trybunału Konstytucyjnego

• interpelacje

• zapytania

• godzina aktualności

• żądanie obecności

• żądanie informacji od rządu lub jego członków

• żądanie wysłuchania

Przedterminowe wybory do

Bundestagu

• gdy w trzeciej turze głosowania

nie uda się wyłonić kanclerza

• wniosek kanclerza o udzielenie

mu votum zaufania zostanie
odrzucony

• gdy prezydent rozwiąże

parlament w przypadku braku
zgody na kandydaturę kanclerza

Bundesrat

• główny cel: reprezentowanie krajów

związkowych

• Radę Federalną tworzą członkowie

rządów poszczególnych, 16 krajów

federalnych, mianowani przez te rządy

• składa się z 68 członków

• członkowie Bundesratu posiadają tzw.

mandat imperatywny

• nie istnieje kadencja

• posiedzenia w piątki w mniej więcej 3

tygodniowych odstępach.

• działają frakcje partyjne

Organy Bundesratu

• Przewodniczący

(kadencja 1 rok, premierzy

krajowi,

zwołuje posiedzenia Rady, Musi

zwołać posiedzenie

Rady Federalnej jeżeli

zażądają tego kraje federacji lub rząd państwa
związkowego, przygotowywuje

projekt porządku

dziennego i kieruje obradami,

zastępuje

prezydenta, gdy ten nie może sprawować
władzy)

• Prezydium Rady

( przewodniczący i 3 zastępców,

decyduje w sprawach wewnętrznych Rady,

uchwala

budżet Bundesratu)

• Stała Rada Doradcza

( prezydium i ministrowie

krajowi czyli pełnomocnicy wobec władz federacji.

Wyznacza tok pracy Bundesratu i dba o kontakty

z rządem federalnym)

• komisje i sekretarze

Cele i zadania

Bundesratu

• reprezentacja interesów poszczególnych regionów

oraz ochrona praw rządzących niemiecką federacją

przed ograniczeniami ze strony centralnego rządu

• współuczestniczy w uchwalaniu ustaw federalnych
• ma prawo postawienia prezydenta RFN w stan

oskarżenia

• bierze udział w wyborze sędziów Federalnego

Trybunału Konstytucyjnego

• bierze udział w dokonywaniu zmian konstytucyjnych
• posiada inicjatywę ustawodawczą
• opiniuje projekty ustaw zgłaszanych przez Rząd

Federalny

• wyraża zgodą lub sprzeciw na ustawy uchwalone

przez Bundestag

• współdziała w wykonywaniu nadzoru nad krajami

federalnymi

STANOWIENIE USTAW

W Niemczech wyróżnia się trzy rodzaje

ustawodawstwa:

1. ustawodawstwo federalne

- reguluje sprawy związane

z

całą federacją, np. sprawy monetarne, sprawy obrony,

2. ustawodawstwo krajowe

(czyli landów) - reguluje

sprawy

dotyczące poszczególnych landów, które regulują

parlamenty krajowe,

3. ustawodawstwo konkurencyjne

- tzn. takie, że jeżeli

jakieś sprawy zostały w Konstytucji przekazane parlamentowi

federalnemu a parlament federalny nie

wywiązuje się z

obowiązku (nie uchwala tych ustaw), to wtedy mogą być

one regulowane przez parlamenty poszczególnych landów i

te ustawy uchwalone w landach

obowiązują tak długo, aż

parlament federalny ich nie ureguluje.

Proces legislacji

Proces uchwalania aktu prawnego,

zachodzi w czterech etapach:

1. Inicjatywa ustawodawcza
2. Dyskusja i przyjęcie przez

Bundestag

3. Dyskusja i przyjęcie przez

Bundesrat

4. Podpisanie i ogłoszenie przez

prezydenta

1. Inicjatywa

ustawodawcza

•Bundestag

•Bundesrat

•Rząd Federalny

2. Dyskusje i przyjęcie

przez Bundestag

3 czytania

• 1 czytanie – analiza krok po

kroku i głosowanie nad
poprawkami

• 2 i 3 czytanie – przedstawienie

poprawionego projektu

• zwykła większość chyba ze

zmiana konstytucji wtedy 2/3

3. Dyskusja i przyjęcie

przez Bundesrat

jeżeli:

- zmiana konstytucji wtedy zgoda 2/3

ustawowej liczby członków izby

- ustawy dotyczące relacji Związku z

krajami związkowymi – bezwzględna
większość

- ustawy dotyczące rozgraniczenia

administracji związkowej oraz jej
wpływu na administracje krajową –
bezwzględna większość

4. Podpisanie przez

prezydenta

Po zaakceptowaniu projektu, staje
się on już ustawą i trafia pod ręce
prezydent. On ja promulguje. Ważne
jest to, że ustawa ta podlega także
kontrasygnacie kanclerza lub
ministra. Prezydent nie posiada
prawa weta ale może on wnioskować
o zbadanie zgodności ustawy oraz
trybu jej uchwalania z ustawą
zasadniczą.

Grzegorz
Szcześniak