System polityczny Niemiec

System polityczny to pojęcie złożone i wieloelementowe. W skrócie przyjęto, że są to zależności zachodzące pomiędzy wszystkimi organami państwowymi. Najczęściej stosową jest jednak ta przedstawiona przed Davida Eastona koncepcja cybernetyczna, inaczej zwana systemową: „System polityczny państwa to złożona struktura posiadająca przynajmniej 3 zasadnicze elementy: wspólnotę polityczną (wszystkie jednostki uczestniczące w życiu politycznym państwa), reżim polityczny(pewne reguł, wzorce postępowania, na których opiera się realizacja władzy państwowej), instytucje polityczne(sformalizowana część systemu politycznego).Głównym zadaniem instytucji jest podejmowanie wiążących społeczeństwo decyzji”. Zgodnie z tą definicją, system polityczny składa się z: organów państwowych (ustawodawcze, wykonawcze, sądownicze i kontrolne), partii politycznych, ze sformalizowanych grup społecznych (przede wszystkim grupy nacisku takie jak związki narodowe np. NSZZ Solidarność), pracodawców, Kościołów i związków wyznaniowych, ruchów społecznych, stowarzyszeń, niesformalizowanych grup nacisku (narodowościowe, etniczne i tym podobne) oraz z mediów. Konstanty A. Wojtaszczyk, wybitny politolog polski, zdefiniował system polityczny jako „ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nie) uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm, regulujących wzajemne stosunki między nimi”. Dzięki badaniom profesorów światowej sławy możemy wyróżnić cztery podsystemy systemów politycznych. Należą do nich: instytucjonalny, funkcjonalny, regulacyjny oraz komunikacyjny. Odnoszą się one głównie do funkcji systemowych i regulacji prawnych. Instytucjonalny określa więc sposób organizacji wewnętrznej aparatu państwowego. Funkcjonalny powiązany jest z charakterem regulacyjnym i mediacyjnym systemu politycznego. Podsystem regulacyjny jak sama nazwa wskazuje ma swoje odzwierciedlenie w normach prawnych. Ostatni, komunikacyjny determinuje przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi organami państwowymi i tym samym związki między nimi. Jak więc wynika, system polityczny to termin złożony, odnoszący się do stosunków między elementami aparatu państwowego.

System polityczny RFN to zracjonalizowany system parlamentarny. Ze względu na rodzaj stosunków między kanclerzem i rządem a parlamentem nazywany systemem demokracji kanclerskiej. Niemcy to państwo federalne. Poszczególne „gałęzie rządu” (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza) znajdują się w rekach sił politycznych takich jak partie polityczne, które posiadają szczególną, zinstytucjonalizowana rolę w mechanizmach ustrojowych kraju.

Reżim polityczny Niemiec

Reżim polityczny określa zbiór metod, jakie stosuje szeroko pojęta władza państwowa w swych dwutorowych stosunkach, a mianowicie względem osób żyjących w społeczeństwie tegoż państwa, jaki i względem współrządzących. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje reżimów: autorytarny, demokratyczny, totalitarny. Podstawą do określenia reżimu politycznego Niemiec jest Konstytucja RFN uchwalona 23 maja 1949 nosząca nazwę Ustawy Zasadniczej.

Reżim polityczny Niemiec łączy ze sobą elementy demokracji konsensualnej i większościowej (westminsterskiej). Cechami systemu westminsterskiego jest dwuipółpartyjność parlamentu, w praktyce oznaczająca dominację dwóch partii tj. SPD i CDU/CSU. Druga bardzo ważną cecha tego systemu widoczną w RFN jest przedstawicielski charakter demokracji. Zgodnie z artykułem 20 ustępem 2 ustawy zasadniczej, źródłem wszelkiej władzy jest naród, który władze sprawuje jedynie w sposób pośredni. W ogólno federalnym prawie nie ma przewidzianych bezpośrednich form demokracji, co ma posłużyć wzmocnieniu organów przedstawicielskich poszczególnych landów.

Zasada podziału władzy ustawodawczej należącej do Bundestagu Bundesratu, wykonawczej należącej do rządu federalnego i sądowniczej należącej do Związkowego Trybunału Konstytucyjnego jest jednym z elementów elementów wspomnianej demokracji konsensualnej. do innych jej cech należy miedzy innymi częściowo proporcjonalny system wyborczy, federalizm terytorialny i decentralizacja władzy, pisana konstytucja, a także swoiste cechy zaangażowania państwa w politykę opiekuńczą ( W RFN oznacza połączenie zasady subsydiarności i sprawiedliwości wyrównawczej czyli uznanie niezbędności pomocy społecznej dla jednostek i grup upośledzonych.).

Komunikacja polityczna

Proces wzajemnych oddziaływań informacyjnych pomiędzy podmiotami polityki połączonymi relacjami władzy, walki i współpracy nazywamy komunikacja polityczną. jako że Niemcy są państwem demokratycznym funkcjonuje tam dwukierunkowa komunikacja polityczna, utrzymywany jest także wysoki poziom otwartości informacyjnej. Władza otrzymuje od społeczeństwa sygnały dzięki niezależnym środkom przekazu, stanowiskom grup nacisku, różnorodnym formom protestu, badaniom opinii publicznej, oddziaływaniu opozycji – i reaguje na nie. Demokratyczne wybory pozwalają na ocenę działalności polityków przez społeczeństwo. obecny jest tez popularny marketing polityczny stanowiący sposób na zorientowanie się, jaki jest ów popyt i jak najkorzystniej można sprzedać partię na rynku politycznym, wykorzystując różnorakie metody perswazji.

Władza, rozumiana jako rząd i administracja państwowa, dysponuje własną siecią narzędzi służących komunikacji politycznej, na którą składają się między innymi państwowe instytucje gromadzące i przetwarzające informacje o działalności struktury państwa, urzędy statystyczne(Federalny Urząd Statystyczny Niemiec- Statistisches Bundesamt Deutschland), policja (Landespolizei) i służby specjalne(Bundesnachrichtendienst, Militärischer Abschirmdienst) , rządowe instytuty badania opinii publicznej. W Niemczech pierwszy instytut badania opinii publicznej został założony w Allensbach przez Elisabeth Noelle-Neumann, znanego badacza opinii publicznej, twórcę teorii spirali milczenia. Informacje uzyskane dzięki tej sieci mogą być przetwarzane i udostępniane zgodnie z potrzebami władzy, a do niewygodnych dla niej informacji może ona bronić dostępu zasłaniając się tajemnicą państwową czy racją stanu.

System wyborczy Niemiec

Parlament Związkowy (Bundestag) jest jedynym ogólnofederalnym organem przedstawicielskim. Liczba posłów obecnej, XVI kadencji wynosi 614 co stawia go w rzędzie pięciu najliczniejszych parlamentów świata zachodniego. Kadencja wynosi cztery lata i upływa z dniem pierwszego posiedzenia izby, wybranej w kolejnych wyborach. Jednym wyjątkiem jest sytuacja przedterminowego rozwiązania parlamentu - wybory muszą się wówczas odbyć w terminie 60 dni.

Prawo wyborcze opiera się na zasadach powszechności, bezpośredniości, równości i tajności, proklamowana jest też zasada „wolności wyborów”, rozumiana jako nakaz dopuszczania do udziału w wyborach wszystkich sił politycznych, które zgłoszą swój akces. Barierą konstytucyjną jest tu jednak zakaz istnienia partii i organizacji o charakterze „sprzecznym z konstytucją”. Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje „każdemu Niemcowi”, który przebywa w RFN co najmniej od 3 miesięcy i nie jest ubezwłasnowolniony ani pozbawiony praw publicznych i ukończył 18 rok życia. Zasada równości znajduje wyraz w przyznaniu każdemu wyborcy dwóch głosów oraz w dążeniu do zapewnienia równej wielkości okręgów wyborczych, tak by każdy deputowany był wybierany przez tę samą liczbę wyborców. Zasada bezpośredniości nie jest powiązana z wymaganiem osobistego głosowania, dopuszczalne, bowiem jest również oddanie głosu za pośrednictwem poczty.

Wyniki wyborów ustalane są przez powiązanie elementów systemu większościowego z proporcjonalnym. Połowa deputowanych do Parlamentu Związkowego jest wybierana w jednomandatowych okręgach wyborczych na zasadzie systemu większościowego. Na karcie do głosowania wymienione są nazwiska wszystkich kandydatów z danego okręgu i wyborca oddaje głos (tzw. głos pierwszy) na jednego z nich. Wybrany zostaje kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów (system większości względnej). Druga połowa mandatów jest rozdzielana na szczeblu krajów na zasadzie proporcjonalności. W każdym z krajów RFN zgłaszane są przez partie biorące udział w wyborach tzw. krajowe listy wyborcze, obejmujące niekiedy po kilkadziesiąt nazwisk. Wyborca oddaje głos (tzw. głos drugi) przez wskazanie listy (partii), której udziela poparcia. Przydział mandatów dla poszczególnych partii następuje proporcjonalnie do liczby głosów, które w skali kraju padły na listę danej partii. Na tej podstawie ustala się liczbę mandatów, która powinna przypaść poszczególnym partiom w danym kraju. Od tak ustalonej liczby mandatów odejmuje się liczbę mandatów zdobytych przez kandydatów danej partii w okręgach wyborczych (tzw. mandaty bezpośrednie), a pozostałe mandaty przypadają kandydatom z list krajowych, według kolejności ich umieszczenia na tych listach. Istnieje też możliwość, że jakaś partia uzyska w okręgach wyborczych więcej mandatów bezpośrednich niż liczba przypadająca jej w proporcji do liczby głosów w skali kraju. W takiej sytuacji partia zachowuje te tzw. „mandaty nadwyżkowe”, a liczba deputowanych do parlamentu zostaje odpowiednio zwiększona. W takim oczywiście wypadku kandydaci z listy krajowej danej partii nie uzyskują żadnego mandatu. Sytuacje takie są możliwe wobec systemu większości względnej, przyjmowanego dla obsadzenia mandatów bezpośrednich. Jeżeli więc w skali kraju jedna partia uzyska w większości okręgów wyborczych nieznaczną przewagę, to mogą jej przypaść mandaty nadwyżkowe.

System proporcjonalnego rozdziału mandatów z list krajowych jest też deformowany przez instytucję tzw. klauzuli ograniczającej. Ordynacja wyborcza ustala bowiem, iż mandaty z list krajowych może uzyskać tylko partia, która uzyskała przynajmniej 5% głosów w skali ogólnofederalnej lub zdobyła 3 mandaty bezpośrednie. Głosy oddane na listy krajowe partii, które nie zadośćuczyniły jednemu z tych warunków- przepadają. Jednak kandydaci wybrani bezpośrednio (głosami pierwotnymi) w każdym przypadku wchodzą do Bundestagu, nawet jeśli ich partia nie przekroczyła progu 5% w głosowaniu proporcjonalnym. Tak było w 2002 r. w odniesieniu do partii PDS. Klauzula ograniczająca jest skierowana przeciwko małym partiom politycznym i stanowi czynnik przeciwdziałający rozdrobnieniu partyjnego układu sił w parlamencie. Nie jest to zresztą instytucja znana wyłączni ustawodawstwu wyborczemu RFN - klauzule ograniczające występują np. w państwach skandynawskich (4%) czy w Hiszpanii (5%).

Ważność wyborów stwierdza - w razie podniesienia zastrzeżeń - sam Parlament Związkowy, a od jego decyzji przysługuje odwołanie do Związkowego Trybunału Konstytucyjnego.

Zmiany polityczne w Niemczech.

Początki obecnego systemu politycznego Niemiec sięgają 1806 roku. Była to dość luźna konfederacja niepodległych państw niemieckich (bez udziału największych: Austrii i Prus) uznających protektorat Napoleona. Dziewięć lat później, na kongresie wiedeńskim, powołano do życia Związek Niemiecki, obejmujący wszystkie państwa niemieckie, pod przewodnictwem Austrii. Jego egzystencja zakończyła się na skutek wojny prusko-austriackiej, która wybuchła w 1866 roku, w której wyniku państwa północnoniemieckie pod przewodnictwem Prus utworzyły Związek Północnoniemiecki (sprzyjające Austrii Królestwo Hanowerskie i Hesję Elektorską anektowano do Prus, wzmacniając dodatkowo ich pozycję w Niemczech).

W 1871 roku, udało się utworzyć Cesarstwo Niemieckie. Składało się ono z 25 państw związkowych; cesarzem zostawał ex officio król Prus. Państwa członkowskie zachowały swoich władców. Władzę ustawodawczą pełnił Reichstag (pol. Sejm Rzeszy) i Rada Związku oraz na szczeblu lokalnym Landtagi ( Sejmy Krajowe) państw członkowskich.

31 lipca 1919 r. proklamowano powstanie republiki niemieckiej. 14 sierpnia weszła w zycie nowa konstytucja podpisana przez prezydenta nowo powstałej Republiki Weimarskiej. Friedricha Eberta.

W 1932 roku zwycięstwo w wyborach parlamentarnych odniosła NSDAP, rok później kanclerzem III Rzeszy został Adolf Hitler, odchodząc od jakichkolwiek demokratycznych zasad funkcjonowania państwa wprowadzając rządy totalitarne, aby w roku 1939 rozpętać II wojnę światową 8 maja 1945 r. Niemcy nazistowskie skapitulowały, a kraj został podzielony na strefy okupacyjne. Rok później utworzono bizonię, by w roku 1949 powołać do życia Republikę Federalną Niemiec i Niemiecka Republikę Demokratyczną.

W roku 1961 rozpoczęto budowę muru berlińskiego, który zburzono dopiero 28 lat później, na rok przed oficjalnym zjednoczeniem Niemiec.

Od 1982 roku u władzy utrzymuje się rząd chadecko-liberalny.

System partyjny

Scene polityczną Republiki Federalnej Niemiec cechuje stabilność, uwarunkowana czynnikami instytucjonalnymi jak i ekonomicznymi takimi jak, 5 procentowa klauzula zaporowa, poparcie wielkich partii ze strony grup interesu oraz nieustający rozwój ekonomiczny. Obecnie scena polityczna

jest spolaryzowana, partie skupiają się w dwóch przeciwstawnych blokach – centrolewicowym- SPD, Partia Zielonych- i centroprawicowym- CDU/CSU oraz FDP. Natomiast socjalistyczna partia PDS jest izolowana na szczeblu federalnym. Działalność partii regionalnych ogranicza się głównie do krajów związkowych. W ostatnich miesiącach jako odpowiedź na trudną sytuacje polityczną powstają nowe inicjatywy, np. Partia Pracy i Sprawiedliwości Społecznej - Alternatywa Wyborcza (ASG).

Niemiecka chadecja

CDU (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna). Partia ta powstała formalnie po 1945 roku, mimo że jej korzenie sięgają II połowy XIX wieku. Założona przez polityków byłej Partii Centrum sprawowała władzę przez pierwsze 24 lata po zakończeniu II wojny światowej. Pierwszym przywódcą i kanclerzem z tego ugrupowania był Konrad Adenauer. Równie ważnym politykiem CDU był Helmut Kohl, który sprawował urząd kanclerza w latach 1982-1998.. Program CDU jest konserwatywny w kwestiach społecznych oraz socliberalny jeśli chodzi o gospodarkę. Partia odwołuje się do wartości chrześcijańskich w życiu człowieka. CDU na szczeblu federalnym tworzy koalicje z CSU. Oba ugrupowania określa się wtedy jako „Unię”.

CSU (Unia Chrześcijańsko-Społeczna). Powstała w 1946 roku jako następczyni Bawarskiej Unii Ludowej. Statutowo CSU działa tylko na obszarze Bawarii, gdzie na mocy umowy CDU nie posiada swoich struktur partyjnych i nie stanowi w ten sposób politycznej konkurencji w tym landzie. CSU jest partią, która odwołuje się do wartości chrześcijańskich w swoim programie. W kwestiach społeczno-obyczajowych jest ugrupowaniem konserwatywnym i często bardziej radykalnym od bliźniaczej CDU.

Socjaldemokraci z SPD

SPD (Socjaldemokratyczna Partia Niemiec). Powstała w II połowie XIX wieku jako ugrupowanie nawiązujące do poglądów marksistowskich. Program partii ewoluował, a jego nazwa zmieniała się wielokrotnie. Po delegalizacji przez nazistów w latach 30-tych członkowie ugrupowania trafili do obozów koncentracyjnych lub wyemigrowali do państw koalicji antyhitlerowskiej. Reaktywowana SPD po II wojnie światowej działała we wszystkich czterech strefach okupacyjnych. W strefie radzieckiej połączyła się z komunistami tworząc SED. W RFN tworzyła opozycję programową wobec CDU/CSU. W końcu lat pięćdziesiątych SPD odrzuciła jednoznacznie postulaty marksistowskie przekształciła się w nowoczesną partię socjaldemokratyczną o szerokiej bazie społecznej. Parta za czasów tzw. „wielkiej koalicji” oraz podczas rządów z FDP (kanclerzami byli politycy SPD W. Brandt oraz H. - 1969-1982 Schmidt) przeformułowała swoją politykę zagraniczną doprowadzając do normalizacji oraz nawiązania stosunków politycznych z państwami bloku wschodniego. SPD do władzy wróciła dopiero w 1998 roku, gdy utworzyła rząd koalicyjny z Zielonymi pod kierownictwem kanclerza Gerharda Schrödera. Obecnie partia prezentuje program liberalny w kwestiach społeczno-obyczajowych oraz socliberalny odnośnie gospodarki.

Liberałowie - FPD

FDP (Wolna Partia Demokratyczna). FDP powstała w 1948 roku i jest najbardziej liberalnym ugrupowaniem parlamentarnym w Niemczech. FDP wielokrotnie była partią koalicyjną, zarówno dla SPD jak i CDU. Program tej partii ukierunkowany jest na wcielenie w życie gospodarcze założeń liberalnych. Celami jest tworzenie nowych miejsc pracy oraz polepszenie klimatu inwestycyjnego. Środkami dla ich osiągnięcia ma być deregulacja gospodarki, zmniejszenie biurokracji oraz przeprowadzenie prywatyzacji gospodarki.

Partia Zielonych - Bündnis90/Die Grünen

Zieloni (Związek 90/Zieloni). Partia Zielonych powstała w 1980 roku jako pokłosie ruchów społecznych oraz ekologicznych. Związek 90 to z kolei ruch społeczny utworzony w 1989 roku w byłej NRD, walczący o prawa człowieka. Po zjednoczeniu Niemiec oba ruchu połączyły się tworząc właśnie Związek 90/Zieloni. Program tego sojuszu kładzie nacisk na ekologiczne konsekwencje działań człowieka, stanowi postulat efektywniejszego wykorzystania surowców naturalnych oraz stworzenie nowego - ekologicznego społeczeństwa. Związek 90/Zieloni są naturalnymi koalicjantami SPD, z którymi współrządzili w latach 1998-2005.

Kultura polityczna

W Niemczech, jak w wielu innych krajach duży wpływ na politykę wywierają grupy

interesu -tak zwany lobbying. Szczególnie duże znaczenie maja organizacje

zawodowe i gospodarcze, co widać w wielu dziedzinach życia społeczeństwa

niemieckiego. Przepisy dotyczące udziału grup interesu w procesie demokratycznym

zostały sprecyzowane w par. 10 regulaminu rządu i par. 70 ustęp 1 regulaminu

Bundestagu.

Najważniejszym miejscem dla lobbystów są komisje Bundestagu.

Reprezentanci elektoratu reprezentują często grupy interesu, w ten sposób

zapewniając przyjecie wygodnych dla siebie projektów ustaw państwowych.

Republika Federalna Niemiec, jak żadne inne państwo Europy, musiała

wprowadzać po wojnie zasady kultury politycznej, które pozwoliłyby oderwać sie od

dramatu II-ej wojny światowej i budować podwaliny państwa demokratycznego.

Połączenie z obszarami dawnego NRD było kolejnym etapem edukacji politycznej

obywateli.

Zasady kultury politycznej panujące w niemieckiej demokracji obejmują szereg

zagadnień i związane sa z obecnymi dążeniami Niemiec. Szerzej wypowiedział sie

na ten temat Otto Solms w swoim referacie przedstawionym kilka miesięcy temu w

Petersburgu. Koncentrował sie on wówczas na wybranych elementach niemieckiej

kultury politycznej, które objęły po pierwsze stosunek niemieckiej demokracji do

tego, co określane jest jako prawda, po drugie do procesu demokratycznego,

szczególnie zaś do politycznej dyskusji i walki, która bez przerwy trwa w ustroju

demokratycznym oraz skupił uwagę na politycznych konfliktach i decyzjach w

zakresie kompromisu i konsensusu.

W konstytucji niemieckiej w art. 21 napisano, że partie współdziałają przy kształtowaniu woli

politycznej narodu. Rzeczywistość wykazuje, że starają sie one w bardzo różnorodny

sposób wzajemnie na siebie oddziaływać, maksymalnie umocnić własna pozycje

władzy. Jednym z takich działań jest pozyskanie dla siebie mediów. Polityk mający

po swojej stronie media, może dużo łatwiej urzeczywistnić swoje zamiary, co skłania

uczestników życia politycznego do spektakularnych wystąpień „na pokaz”.

W Niemczech walka i dyskusja polityczna sa jawne i przejrzyste. Media,

parlament oraz opinia publiczna obserwują je, kontrolują i nimi sterują. W dokładnym

znaczeniu dyskusja polityczna w Niemczech nie powinna byc traktowana jak walka

polityczna, gdyż doprowadziłoby to do nieporozumienia. Dyskusja polityczna jest

realizowana według zasad określonych w konstytucji. Niemieccy parlamentarzyści

dbają, aby prowadzić kulturalna wymianę poglądów prowadzącą do konsensusu, tak

niezbędnego w rozwiązywaniu konfliktów w demokratycznym państwie. W

niemieckiej kulturze politycznej, polityka jest ciągłą próba regulacji sporów w

społeczeństwie.

Kultura polityczna w Niemczech związana jest też z historyczna odpowiedzialnością.

Niemieccy politycy bardzo często podkreślają odpowiedzialność za to, co

faszystowski reżim przed ponad 50-ciu laty uczynił innym narodom i państwom.