System polityczny Republiki

Federalnej Niemiec

Ustrój polityczny Republiki Federalnej Niemiec to
demokratyczna republika federalna z jedynym w swoim
rodzaju systemem kanclersko-parlamentarnym.
Podstawowymi konstytucyjnymi zasadami ustrojowymi
Republiki Federalnej Niemiec są: federalizm,
demokratyzm, zasada państwa socjalnego i zasada
podziału władz oraz samorządności.
Niemcy są dobrowolną federacją państw związkowych
zwanych landami. Każdy kraj związkowy posiada swój
własny rząd i parlament (zwany landtagiem), które
posiadają szerokie kompetencje w tworzeniu prawa i
sprawowaniu władzy wykonawczej. Na szczeblu
federalnym praktycznie cała władza wykonawcza należy
do kanclerza - głowy rządu federalnego, który jest
wybierany przez niższą izbę parlamentu, czyli
Bundestag. Większość władzy prawodawczej należy do
niższej izby parlamentu - Bundestagu, która jest
wybierana w wyborach mieszanych, proporcjonalno-
większościowych z 5% progiem poparcia. Wyższa izba
parlamentu Bundesrat składa się z delegatów rządów
krajowych i pełni głównie rolę kontrolną.
Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz
pełni on w zasadzie rolę głównie reprezentacyjną oraz
posiada pewną władzę nad systemem sądowniczym. Jego
władza nabiera większego znaczenia tylko w czasie
kryzysów gabinetowych, kiedy to ma on prawo wskazać
kandydata na kanclerza oraz rozwiązać parlament.

Konstytucja RFN



Konstytucja RFN z 23
maja 1949 r. nosi nazwę
Ustawy Zasadniczej (

niem.

Grundgesetz), co

miało podkreślać jej
tymczasowość. Składa
się ze 146 artykułów,
podzielonych na 12
rozdziałów. Na początku
tekstu ustawy
zasadniczej znajduje się
wstęp. Konstytucję RFN
nowelizowano 40 razy.

Konstytucjonaliści niemieccy wyróżniają w
konstytucji cztery zasady naczelne, o
szczególnym znaczeniu dla kształtu
państwa:



Zasada federalizmu - RFN tworzy 16 krajów związkowych

(landów), które mają charakter państw o ograniczonej

suwerenności. Konstytucja nie wymienia z nazwy

wszystkich krajów związkowych, stąd wnioskować można,

iż ich granice i liczbę można zmieniać. Obecnie są to:



Stare kraje związkowe (Alte Bundesländer, wchodzące w

skład RFN od 1949, 1952 lub 1957 roku):

Badenia-Wirtembergia - Bawaria - Brema - Dolna Saksonia

- Hamburg - Hesja - Nadrenia Północna-Westfalia -

Nadrenia-Palatynat - Saara - Szlezwik-Holsztyn



Nowe kraje związkowe (Neue Bundesländer, leżące na

terytorium dawnej NRD i przyłączone do federacji w 1990):



Berlin - Brandenburgia - Meklemburgia-Pomorze Przednie -

Saksonia - Saksonia-Anhalt - Turyngia.

Każdy z krajów związkowych
posiada własną konstytucję (która
nie wymaga zatwierdzenia przez
władze federalne), ograniczone
prawa utrzymywania stosunków
międzynarodowych, własny rząd,
parlament i sądownictwo. Każdy
land wysyła swoich przedstawicieli
do Bundesratu. Art. 30 Konstytucji
zawiera zasadę domniemania
kompetencji na rzecz landów,
stanowiąc, że jeżeli konstytucja nie
przyznaje wyraźnie federacji
jakichś uprawnień, wówczas należą
one do kompetencji landów.

Zasada państwa socjalnego - pkt. 1 art. 20
konstytucji mówi, iż "Niemiecka Republika
Federalna jest demokratycznym i socjalnym
państwem związkowym". W związku z tą zasadą
państwo niemieckie zapewnia pomoc jednostkom i

grupom jej potrzebującym

Demokratyzm - naród jest jedynym suwerenem
władzy w państwie niemieckim. Rządy muszą
działać na zasadzie reprezentacji poglądów
politycznych społeczeństwa, a każdemu
gwarantowane są prawa i wolności obywatelskie.
Państwo nie może ingerować w żadnym stopniu
w sferę poszanowania godności ludzkiej. Na
straży przestrzegania praw i wolności stoją sądy,
ze Związkowym Trybunałem Konstytucyjnym na
czele.

Zasada podziału władz i samorządności -
władza sprawowana za pomocą organów
państwowych, pochodzących z wyborów
bezpośrednich lub pośrednich, których
struktura oparta jest na trójpodziale władzy.
Niedopuszczalne jest podejmowanie
jakichkolwiek decyzji w drodze referendum
na szczeblu centralnym (regulacja będąca
odbiciem obaw przed ponownym dojściem do
władzy osoby pokroju Hitlera, który
instytucję referendum wykorzystywał nader
często dla legitymizacji swojej władzy).
Wyjątkiem tutaj jest tylko zmiana granic
pomiędzy krajami.

Parlament Związkowy…

- Izby Związku (niem. Bundestag) -
będącej reprezentacją
ogólnopaństwową, zasiadają w niej
deputowani wybierani w wyborach
przeprowadzanych na terenie całej
republiki federalnej,
- Rady Związkowej (niem. Bundesrat)
- składającej się z delegatów rządów
poszczególnych krajów związkowych

Liczba posłów w Bundestagu nie jest stała,
konstytucja jej nie określa. Ustalana jest w
ordynacji wyborczej. Deputowani do Bundestagu
wybierani są na czteroletnią kadencję,

rozpoczynającą się w dniu pierwszego posiedzenia

System wyborczy w Niemczech jest
systemem mieszanym. Stanowi on
połączenie zasady większości i
proporcjonalności. Połowa składu izby
(obecnie 299 deputowanych) wybierana jest
w okręgach jednomandatowych, gdzie
mandat otrzymuje ten kandydat, który
osiągnął większość względną (czyli dostał
więcej głosów niż jego konkurenci).
Pozostała połowa składu (również 299
deputowanych) izby pochodzi natomiast z
list partyjnych, przygotowywanych przez
poszczególne partie dla każdego kraju
związkowego. W wyborach każdy wyborca
dysponuje dwoma głosami - jeden oddaje na
indywidualnego kandydata w okręgu
wyborczym, natomiast drugi - na listę
partyjną.

Schemat wyborów do
Bundestagu

Wybory do Bundestagu, 18
września 2005 roku:



CDU

CSU

:226(36.8%)w tym 7

mandatów nadwyżkowych



SPD

:222(36.2%)w tym 9 mandatów

nadwyżkowych



FDP

:61(9.9%)



Die Linkspartei.

:54(8.8%)



Związek 90/Zieloni

:51(8.3%)

Bundesrat (dosł. Rada Federalna) składa się
z przedstawicieli rządów krajowych. Ich
liczbę konstytucja uzależnia od liczby
głosów należących do danego landu. Te zaś
zależą od liczby jego ludności. Minimalnie
kraj związkowy może posiadać 3 głosy.
Kraje mające ponad 2 mln ludności
posiadają 4 głosy, powyżej 6 mln
mieszkańców - 5 głosów, a ponad 7 mln - 6
głosów. Do 1990 roku w Bundesracie było
41 przedstawicieli rządów krajowych i 4
pochodzących z Berlina Zachodniego; po
zjednoczeniu Niemiec izba posiada 69
członków. Układ sił w Radzie wiąże się z
federacyjną strukturą Niemiec, nadając
większe niż wynikałoby to z wielkości
znaczenie mniejszym krajom.

Siedziba Bundesratu w
Berlinie

Bundesrat:



posiada tylko ograniczone uprawnienia ustawodawcze,



nie bierze udziału w pociąganiu do odpowiedzialności

politycznej rządu,



ma prawo postawiania prezydenta RFN w stan

oskarżenia,



bierze udział w wyborze sędziów Federalnego Trybunału

Konstytucyjnego.



Rząd jest zobowiązany przez odpowiedni zapis w

konstytucji do bieżącego informowania Bundesratu o

stanie spraw, co wydaje się umożliwiać izbie wywieranie

pewnych nacisków na kierunki prowadzenia polityki

przez rząd federalny

Kanclerz i rząd federalny

Rząd federalny (niem. Bundesregierung) składa się
z kanclerza związku (niem. Bundeskanzler) i
ministrów związkowych. Kanclerz wybierany jest w
następującej drodze:



kandydata desygnuje prezydent, musi go zaakceptować

parlament bezwzględną większością głosów,



jeżeli kandydat prezydenta nie uzyska wymaganej

większości głosów, prawo nominacji przechodzi na

parlament, który desygnuje własnego kandydata,

którego musi wybrać również większością bezwzględną,



jeżeli w ciągu 14 dni nie dokona wyboru kanclerza

większością bezwzględną, może przystąpić do wyboru

zwykłą większością (tzw. kanclerz mniejszości). Wówczas

jednak kandydatura musi zostać poparta przez minimum

1/4 ogólnej liczby głosów.

Uprawnienia Kanclerza…:



Prezydent nie może odmówić mianowania kanclerza
wybranego bezwzględną większością głosów. Natomiast
jeżeli został wybrany większością zwykłą, wtedy prezydent
może albo go mianować, albo rozwiązać parlament i
zarządzić nowe wybory.



Kanclerz kieruje pracami rządu i określa jego skład. Kanclerz
przedstawia prezydentowi wnioski o nominacje określonych
osób na stanowiska ministrów. Prezydent nie może odmówić
mianowania ministrem kandydata przedstawionego przez
kanclerza.



Kanclerz wyznacza także jednego z członków gabinetu na
wicekanclerza. Przeważnie otrzymuje on również tekę
ministra spraw zagranicznych. Zwykle wicekanclerz pochodzi
z mniejszej partii spośród tych, które tworzą koalicję.

… uprawnienia dalej…



Konstytucja RFN przewiduje instytucję tzw. konstruktywnego

wotum nieufności. Parlament może wyrazić kanclerzowi

wotum nieufności tylko w przypadku, kiedy jednocześnie

dokona wyboru jego następcy, za pomocą bezwzględnej

większości głosów. Jeżeli taka większość nie może się

ukonstytuować, wówczas albo prezydent rozwiązuje parlament

i rozpisuje nowe wybory, albo udziela poparcia kanclerzowi

mniejszości i mianuje go. Parlament nie może wyrazić wotum

nieufności wobec pojedynczego ministra, ale od razu wobec
całego rządu (tzw. en bloc).



Kanclerz może także wykorzystywać instytucję wotum

zaufania. Szef rządu zwraca się z wnioskiem o udzielenie mu

wotum zaufania, mogąc połączyć go z projektem ustawy lub

innego aktu prawnego. Wniosek musi zostać przyjęty

bezwzględną większością głosów. W przeciwnym wypadku

rząd upada, a parlament musi wybrać nowego kanclerza lub

przynajmniej kanclerza mniejszości, aby liczyć na to, że

prezydent nie zdecyduje się na jego rozwiązanie.

Prezydent RFN

Schloss Bellevue - siedziba prezydenta RFN, Berlin

Prezydent (niem. Bundespräsident)
wybierany jest na kadencję trwającą 5 lat
przez Zgromadzenie Związkowe (niem.
Bundesversammlung). Ciało to składa się w
połowie z członków Bundestagu i w połowie
z członków wybranych przez
przedstawicielstwa narodowe krajów na
zasadzie wyborów proporcjonalnych.
Kandydat wybierany jest na to stanowisko,
jeżeli otrzyma bezwzględną większość
głosów. Jeżeli w ciągu dwóch tur głosowań
nikomu nie uda się osiągnąć takiej
przewagi, zwycięża ten, kto otrzymał
względną większość głosów. Dopuszczalny
jest tylko jeden ponowny wybór danej osoby
na to stanowisko. Kandydat musi mieć
ukończone 40 lat i posiadać prawo
wyborcze do Bundestagu.

Rola Prezydenta:



reprezentuje państwo na zewnątrz



zawiera umowy z innymi państwami



wysyła i przyjmuje przedstawicieli
dyplomatycznych



mianuje i odwołuje najwyższych
urzędników państwowych, m.in. sędziów
związkowych,



wskazuje kandydata na kanclerza,

… dalej uprawnienia:

- na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy

postawiony przez kanclerza wniosek o wotum

zaufania zostanie odrzucony,
- na wniosek rządu wprowadza ustawodawczy stan

wyjątkowy,
- posiada prawo łaski
- Wydawanie aktów prawnych przez prezydenta

(rozporządzeń i zarządzeń) wymaga kontrasygnaty

kanclerza lub właściwego ministra. Wyjątkiem tutaj

jest mianowanie i odwoływanie kanclerza oraz

rozwiązywanie parlamentu.
- Prezydent nie odpowiada politycznie przed

parlamentem

System sądowniczy

Federalny Trybunał Konstytucyjny

Właściwości Systemu
Sądowego…



System sądowniczy w RFN opiera się na
zasadzie niezawisłości sędziów i minimum
dwuinstancyjnym orzekaniem spraw



System sądowniczy RFN składa się z trzech
rodzajów sądów



sądy zwykłe - zajmujące się
najpopularniejszymi sprawami kryminalnymi i
cywilnymi,



sądy wyspecjalizowane - zajmujące się
sprawami administracyjnymi, z zakresu prawa
pracy, finansów i prawa patentowego

…. Właściwości Systemu
Sądowego

- sądy konstytucyjne - skupiają się na badaniu
hierarchicznej zgodności ze sobą aktów prawnych,
również z konstytucją.
- Każdy kraj związkowy posiada własny sąd
konstytucyjny. Wyjątkiem tutaj jest Szlezwik-
Holsztyn. Sądy te zajmują się rozstrzyganiem o
zgodności aktów prawnych niższej rangi z aktami
wyższej rangi. Sądy te są administracyjnie
niepodległe i finansowo autonomiczne, nie
uzależnione od jakiejkolwiek władzy rządu. Jest
jeden federalny sąd konstytucyjny, Związkowy (lub
Federalny) Trybunał Konstytucyjny

Federalny Trybunał
Konstytucyjny

Trybunał ma trzy główne funkcje:

rozstrzyganie o sporach kompetencyjnych
pomiędzy konstytucyjnymi organami
władzy,

badanie zgodności z konstytucją działań
organów państwowych, partii politycznych
oraz prywatnych osób prawnych,

badanie zgodności ustaw i innych aktów z
konstytucją

Podział terytorialny
i administracja
publiczna :

Poza krajami, Niemcy podzielone są na

mniejsze jednostki administracji zarówno

rządowej, jak i samorządowej. Podział nie jest

taki sam w każdym kraju związkowym, co

wynika z uwarunkowań historycznych i

kulturowych. W uproszczeniu, hierarchia

jednostek administracyjnych przedstawia się

następująco:

Podział administracyjny…

- kraje (niem. Länder) - 16 krajów związkowych, na terytorium
każdego ograniczona państwowość (izby parlamentarne,
rządy, sądy krajowe, trybunały konstytucyjne), federalizm jest
nienaruszalna, ale nie układ geograficzny krajów związku,
-powiaty (niem. Kreise) - przed wszystkim ziemskie (niem.
Landkreise lub Kreise - w zależności od regionu), ale także i
grodzkie (niem. Stadtkreise lub Stadtfreie Städte), liczące
sobie od 60 do 600 tys. mieszkańców, obecnie 439 powiatów
(z czego ziemskich - 323). Powiaty mają charakter jednostek
jednocześnie zarówno samorządowych, jak i rządowych. Na
czele każdego stoi starosta (niem. Landrat lub jeśli jest to
kobieta Landrätin), będący także przedstawicielem zarówno
władz rządowych, jak i organem samorządu terytorialnego.

- gminy (niem. Gemeinde) - jednostki samorządu terytorialnego.

Gminy mogą posiadać status gmin zwykłych (wiejskich), miast
(Stadt) lub prawa targowe (Markt, Flecken) - poza nazwą nie wiążą
się z tym jednak żadne przywileje. W gminach organem
legislacyjnym są rady (niem. Rat), pochodzące z wyborów
powszechnych. Na czele rady w gminie stoi burmistrz (niem.
Bürgermeister). W Niemczech północnych burmistrz jest
jednocześnie przewodniczącym rady, wybieranym przez nią.
Natomiast w Niemczech południowych burmistrz wybierany jest
przez obywateli, tam nie stoi on na czele rady. W przypadku gmin
miejskich bywa kilku burmistrzów, najważniejszy z nich nosi tytuł
nadburmistrza (niem. Oberbürgermeister) lub pierwszego
burmistrza (niem. Erster Bürgermeister); w niektórych miastach
pierwszy burmistrz jest zastępcą nadburmistrza. Istnieją terytoria
nienależące do żadnej gminy (niem. Güter), podlegające
bezpośrednio powiatom.