Republika Federalna

Niemiec

Rafał Mika

Deutschland

Bundesrepublik Deutschland

Dewiza:

Einigkeit und Recht und Freiheit

(Jedność i prawo i wolność)

Informacje ogólne

USTRÓJ POLITYCZNY: demokratyczna republika

federalna

STOLICA: Berlin
POWIERZCHNIA: 357 121,41 km²
LUDNOŚĆ: 81889830
GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA: 226 os/ km²
WALUTA: euro (do 01.01.2002 – marka

niemiecka)

J. URZĘDOWY: niemiecki
PKB NOMINALNIE: 3.428  mld USD
PKB NA 1 MIESZKAŃCA: 44,260 USD
STOPA BEZROBOCIA: 5,1%

NAJWYŻSZY SZCZYT:

Zugspitze

2962 m

NAJDŁUŻSZA RZEKA:

Ren 865 km

Men 527 km

DŁUGOŚĆ GRANIC LĄDOWYCH: 3621

km

LINIA BRZEGOWA:

2389 km

30,00%

30,00%

3,30%

0,50%

33,00%

3,20%

Religia

chrześcijanie

protestanci

muzłumanie

prawosławni

ateiści

inne

Mniejszości narodowe

9 % ludności Niemiec (ok. 7,5 mln) stanowią
obywatele innych krajów, mieszkający na stałe w
RFN: Turcy (2,4 mln), narody byłej Jugosławii(1,0
mln), Włosi(0,5 mln), Grecy (0,3 mln), Polacy (bez
niem. obywatelstwa 0,3 mln), Austriacy(0,2 mln)

W Niemczech istnieją ponadto stosunkowo nieliczne
historyczne mniejszości etniczne. Na północy, w
kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn zamieszkuje
mniejszość duńska, w Dolnej Saksonii i Szlezwiku-
Holsztynie mniejszość fryzyjska, a w Saksonii i
Brandenburgii - mniejszość Serbów Łużyckich.

Język niemiecki

Niemiecki należy do dużej grupy języków germańskich i spokrewniony jest z
duńskim, norweskim, szwedzkim, niderlandzkim oraz angielskim. Na terenie
całego kraju występują liczne dialekty. To właśnie dialekt u większości Niemców
zdradza, z którego regionu pochodzą. Język niemiecki jest drugim najbardziej
rozpowszechnionym językiem w Europie, jest on mową ojczystą dla około 110
mln osób. Języka tego jako ojczystego (poza obszarem Niemiec) używa się w
Austrii, Liechtensteinie, części Szwajcarii, Południowym Tyrolu (Włochy), Alzacji
(Francja), niektórych regionach Belgii i w Luksemburgu. Wśród najczęściej
przekładanych języków, niemiecki plasuje się na trzecim miejscu – zaraz po
angielskim i francuskim. Promocją języka i kultury niemieckiej na świecie
zajmują się liczne instytuty, a wśród nich, intensywnie wspierany przez
niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych, Goethe-Institut.

Dominującym dialektem niemieckiego są: Bawarski ok. 12mln oraz alemański
ok. 10 mln

Język niemiecki jest językiem urzędowym w 22 gminach na opolszczyźnie,
słowackiej gminie Krahule/Blaufuß oraz jest językiem narodowym Namibii.

Gospodarka Niemiec

Niemiecka gospodarka jest 4 największą
gospodarką świata oraz największą w UE.

Niemieckie marki/koncerny o światowym
zasięgu:
Daimler AG, Volkswagen, Allianz, Siemens,
Deutsche Bank, E.ON, Deutsche Post, Deutsche
Telekom, Metro Group, BASF, BMW, Munich Re,
ThyssenKrupp, RWE, Robert Bosch GmbH, Bayer
AG, DZ Bank, Deutsche Bahn, Franz Haniel &
Cie. GmbH, Commerzbank.

Historia Niemiec

• ok. X wieku p.n.e. plemiona germańskie przybyły na tereny dorzecza Łaby i Renu
• 843 - Traktat w Verdun
• 962 - powstanie I Rzeszy Niemieckiej
• 1000 - zjazd gnieźnieński
• 1517 - 95 tez Lutra, reformacja
• 1555 - pokój w Augsburgu, koniec wojny domowej
• 1618–1648 - wojna trzydziestoletnia
• 1806 - powstaje Związek Reński
• 1815 - kongres wiedeński, koniec I Rzeszy
• 1863- wojna z Danią
• 1866 - wojna prusko-austriacka
• 1870 - wojna francusko-pruska
• 1871 - powstanie II Rzeszy Niemieckiej
• 1882 - zawiązanie się Trójprzymierza
• 1904 - entente cordiale - francusko-brytyjskie porozumienie
• 1914 - Wybuch I wojny światowej
• 1918 - Abdykacja cesarza Wilhelma II

• VI 1919 - traktat wersalski
• VII 1919 - powstanie Republiki Weimarskiej
• 1920 - pucz Kappa
• 1922 - układ w Rapallo z Rosją Radziecką
• 1923 - zajęcie Zagłębia Ruhry przez Francję
• XI 1923 - próba puczu NSDAP w Monachium
• 1924 - Hitler wychodzi z więzienia
• 1929 - początek wielkiego kryzysu gospodarczego
• 1933 - dojście Hitlera i NSDAP do władzy
• 1932 - ostatnie wybory do Reichstagu
• 30.01.1933 - Adolf Hitler powołany na kanclerza
• 28.02.1933 - wprowadzenie stanu wyjątkowego
• 15.09.1935 - Ustawy Norymberskie
• 1935 - odbudowa sił zbrojnych
• 1936 - remilitaryzacja Nadrenii
• 1938 - Anschluss Austrii
• 09.11.1938 - Noc Kryształowa (Kristallnacht)
• 1939 - aneksja Sudetów
• 23.08.1939 - pakt Ribbentrop-Mołotow
• 01.09.1939 - atak Niemiec na Polskę, wybuch II wojny światowej
• 22.04.1941 - atak Niemiec na na ZSRR

RFN

• 1945 - kapitulacji Niemiec
• 1948 - Plan Marshalla
• 1949 - uchwalenie konstytucji (Grundgesetz)
• 1951 - Traktat powołujący EWWiS
• 1957 - Traktaty Rzymskie powołujące EWG i EURATOM
• 1966 - rząd wielkiej koalicji CDU/CSU – SPD
• 1964/1968 - strajki studenckie
• 1970-73 - układy wschodnie
• 1973 - pierwszy kryzys naftowy
• 1975 - KBWE
• 1977 - „niemiecka jesień” (Deutscher Herbst)
• 1982 - Helmut Kohl zostaje kanclerzem
• 1979 - drugi kryzys naftowy
• 1984 - spotkanie Kohl - Honecker w Moskwie
• 1987 - Honecker w RFN

NRD

• 07.10.1949 - powstaje Niemiecka Republika

Demokratyczna

• 12.10.1949 - uchwalenie konstytucji NRD
• 1950 - przystąpienie NRD do RPWG
• 1955 - powstaje Układ Warszawski
• 1949 - blokada Berlina, I kryzys berliński
• 1953 - strajki robotnicze w Berlinie
• 12/13.08.1961 - budowa muru berlińskiego
• 09.11.1989 - upadek muru berlińskiego
• 09.10.1990 - przystąpienie NRD do RFN

• 10.1989 - Honecker ustępuje ze

stanowiska

• 11.1989 - plan zjednoczenia Niemiec

H. Kohla

• 09.11.1989 - demontaż muru

berlińskiego

• 07.1990 - konferencja „2 plus 4”
• 10.1990 - traktat zjednoczeniowy
• 03.10.1990 - zjednoczenie Niemiec,

Dzień Jedności Narodowej

Władza wykonawcza

Od 18 marca 2012 funkcję prezydenta RFN pełni Joachim Gauck

Głowa państwa wybierana jest poprzez Zgromadzenie
Federalne, składające się po połowie ze wszystkich
deputowanych do Bundestagu  oraz z przedstawicieli
parlamentów krajowych – landtagów.

Zadania prezydenta RFN:
• reprezentuje państwo na zewnątrz,
• zawiera umowy z innymi państwami,
• wysyła i przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych,
• mianuje i odwołuje najwyższych urzędników państwowych, m.in. sędziów związkowych,
• wskazuje kandydata na kanclerza,
• na wniosek rządu rozwiązuje parlament, gdy postawiony przez kanclerza wniosek o
wotum zaufania zostanie odrzucony,
• na wniosek rządu wprowadza ustawodawczy stan wyjątkowy,
• posiada prawo łaski.

Rząd Federalny Republiki Federalnej
Niemiec (Bundesregierung der Bundesrepublik
Deutschland, tzw. gabinet) – organ władzy
wykonawczej w Niemczech składający się z
kanclerza federalnego oraz ministrów federalnych.

Od 22 listopada 2005 funkcję kanclerza
sprawuje Angela Merkel – CDU

 Zadania kanclerza federalnego

• Rozstrzyganie o liczbie ministrów i zakresie ich działalności – ministrów

resortowych i bez teki. Kompetencje i istnienie niektórych ministrów przewiduje
ustawa zasadnicza (spraw zagranicznych, finansów, obrony, wymiaru
sprawiedliwości)

• Kanclerz może zdymisjonować ministra poprzez złożenie takiego wniosku do

prezydenta – prezydent robi to od strony formalnej. Może odmówić jeżeli narusza
to prawo, nie bada natomiast przyczyn dymisji.

• Kanclerz kieruje pracami rządu, przewodniczy posiedzeniom.
• Reprezentuje rząd na zewnątrz – wobec innych organów państwa i w kontaktach

międzynarodowych.

• Dysponuje urzędniczym aparatem pomocniczym (urząd kanclerski) – czerpie stąd

informacje o funkcjonowaniu państwa, kontroluje innych ministrów i koordynuje
ich działalność.

• Kanclerz nie obsadza wysokich stanowisk rządowych – robią to ministrowie

resortowi. Kanclerz określa wytyczne polityki rządu – jednak każdy minister
kieruje swym resortem samodzielnie ale odpowiada przed szefem rządu za tą
działalność. Kanclerz nie może autokratycznie rozstrzygać spraw, musi brać pod
uwagę opinie innych członków rządu – ważnych polityków swej partii lub koalicji.

• Kanclerz podlega odpowiedzialności karnej.

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza Niemiec składa się z

dwuizbowego parlamentu:

Izby niższej (Bundestagu) o czteroletniej
kadencji, składa się on z 631 deputowanych,
wybieranych w wyborach powszechnych;

Rady Federalnej (Bundesratu), w której jest 69
przedstawicieli krajów związkowych. Każdy z 16
krajów związkowych ma określoną liczbę głosów
(od 6 do 3) zależną od liczby ludności landu.

Funkcje Bundestagu: ustawodawcza (inicjuje proces

legislacyjny), kreacyjna (powołuje inne organy np.:
kanclerza, członków Federalnego Trybunał
Konstytucyjnego) kontrolna (kontroluje wykonanie
budżetu oraz sprawuje ogólną kontrolę nad rządem).

Funkcje Bundesratu: współdziała w zakresie
prawodawstwa odnoszącego się do suwerenności landów
oraz zmiany konstytucji. Ponadto Bundesrat bierze udział
w powoływaniu organów sądowniczych, w tym sędziów
Federalnego Trybunału Konstytucyjnego oraz ma
możliwość postawienia w prezydenta RFN w stan
oskarżenia.

System sądowniczy Niemiec

System sądowniczy RFN składa się z trzech rodzajów
sądów:

• sądy zwykłe - zajmujące się najpopularniejszymi sprawami

kryminalnymi i cywilnymi,

• sądy wyspecjalizowane - zajmujące się sprawami

administracyjnymi, z zakresu prawa pracy, finansów i
prawa patentowego,

• sądy konstytucyjne - skupiają się na badaniu hierarchicznej

zgodności ze sobą aktów prawnych, również z konstytucją.

 

Sądy zwykłe mają konstrukcję

czteroszczeblową:

• Sądy lokalne (Amtsgerichte),
• Sądy regionalne (Landgerichte)
• Sądy apelacyjne

(Oberlandesgerichte)

• Federalny Trybunał Sprawiedliwości
( Bundesgerichtshof)

Sądy wyspecjalizowane zajmują się sprawami z zakresu: prawa administracyjnego,
prawa pracy, socjalnego, finansowego i patentowego. Podobnie jak sądy zwykłe,
zorganizowane są hierarchicznie:

• Sądy administracyjne składają się z sądów lokalnych, wyższych i Federalnego Sądu

Administracyjnego (Bundesverwaltungsgericht). Do nich mogą zwracać się obywatele
ze skargą na działania jakichkolwiek organów administracji państwowej i
samorządowej.

• Sądy pracy funkcjonują na trzech szczeblach i rozpatrują kwestie umów handlowych i

spraw związanych z prawami pracowniczymi.

• Sądy socjalne również posiadają strukturę trójstopniową i do nich kierowane są

kwestie związane z zabezpieczeniami społecznymi, wypłacaniem rozmaitych zasiłków
itd.

• Sądy finansowe lub fiskalne rozpatrują sprawy związane z podatkami i funkcjonują w

strukturze dwupoziomowej.

• Federalny Sąd Patentowy z siedzibą w Monachium, zajmujący się m.in. prawami

własności do wynalazków.

Samorząd terytorialny

Państwo (Bund) podzielone na kraje (landy –
Bundeslander), dzieli się dalej na okręgi regencyjne
(Regierungsbezirke). Tak jest poza landami Saara i
Szlezwik-Holsztyn oraz miastami-krajami. Podział ten
nie występuje we wszystkich krajach federalnych,
szczebel okręgu regencyjnego należy do administracji
państwowej. Wyjątek stanowi Bawaria, w której okręg
(Bezirk) jest trzecim (po gminie i powiecie) szczeblem
samorządu terytorialnego. Okręgi z kolei podzielone
są na powiaty (Landkreise) o dwoistym, rządowo –
samorządowym charakterze i samorządowe gminy
(Stadte/Gemeinden).

•  Badenia-Wirtembergia (Baden-Württemberg) - stolica Stuttgart
•  Bawaria (Bayern) - stolica Monachium (München)
•  Berlin - miasto wydzielone
•  Brandenburgia (Brandenburg) - stolica Poczdam (Potsdam)
•  Brema (Bremen) (z Bremerhaven) - miasto wydzielone
•  Dolna Saksonia (Niedersachsen) - stolica Hanower (Hannover)
•  Hamburg - miasto wydzielone
•  Hesja (Hessen) - stolica Wiesbaden
•  Meklemburgia-Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern) -

stolica Schwerin

•  Nadrenia Północna-Westfalia (Nordrhein-Westfalen) -

stolica Düsseldorf

•  Nadrenia-Palatynat (Rheinland-Pfalz) - stolica Moguncja (Mainz)
•  Saara (Saarland) - stolica Saarbrücken
•  Saksonia (Sachsen) - stolica Drezno (Dresden)
•  Saksonia-Anhalt (Sachsen-Anhalt) - stolica Magdeburg
•  Szlezwik-Holsztyn (Schleswig-Holstein) - stolica Kilonia (Kiel)
•  Turyngia (Thüringen) - stolica Erfurt

Republika Federalna Niemiec składa
się z 16 krajów (Länder), określanych
popularnie, aczkolwiek nie do końca
poprawnie jako Bundesländer.
Nazwa Länder (kraje) występuje
w Ustawie Zasadniczej w artykule 13
oraz w rozdziale II Der Bund und die
Länder (federacja i kraje). Kraje
posiadają
własnywewnętrzny rząd (w Berlinie, B
remie i 
Hamburgu zwany senatem) na czele
którego stoi premier, pierwszy
burmistrz lub rządzący
burmistrz oraz parlament, nie
posiadają natomiast prezydenta.
Władze krajów posiadają szerokie
uprawnienia wewnętrzne z zakresu
prawa i ordynacji podatkowej,
wyłączność w zakresie polityki
edukacyjnej a także spraw
wewnętrznych (policja, gospodarka
przestrzenna, obywatelstwo). Ich
ustrój jest regulowany poprzez
osobne konstytucje krajów
związkowych, a prawodawstwo
poszczególnych krajów różni się
niekiedy znacznie od siebie.

GMINA:

• jest najmniejszą jednostką podziału administracyjnego i terytorialnego w

Niemczech. Jest również podstawową społeczną i polityczną organizacją ludności
zamieszkującej jej terytorium.

• zasadą konstytucyjna jest zasada przedstawicielskiej formy władzy: obligatoryjny

wybór przez społeczność lokalną swojego przedstawicielstwa;

• niemieckie gminy cieszą się osobowością prawną: publicznoprawna i

cywilnoprawną; na rzecz gmin została ustalone domniemanie właściwości w
sprawach o znaczeniu lokalnym;

• niemieckie gminy cieszą się szeroką autonomią:
1. Autonomią terytorialną i administracyjną: odnoszącą się do sprawowania władzy

na określonym terenie;

2. Autonomią organizacyjną: dotyczącą swobody stanowienia o wewnętrznej

organizacji gminy;

3. Autonomią w zakresie stosunków pracy z pracownikami samorządowymi;
4. Autonomia finansową;
5. Autonomią w dziedzinie planowania przestrzennego i rozwoju gospodarczego.
• niemieckie gminy posiadają także prawo do stanowienia przepisów prawa

wewnętrznego (statuty, podatki, budżety).

• Zadania gmin można sklasyfikować następująco:

1. Zadania samorządowe – wykonuje je gmina samodzielnie pod nadzorem
państwa. Dzielą się one na:

• obowiązkowe (nałożone ustawowo na gminę), np. opieka socjalna, opieka

nad młodzieżą, szkolnictwo odstawowe, budowa i utrzymanie dróg,
ochrona przeciwpożarowa itp.

• dobrowolne (gmina wykonuje w ramach swojej prawności organizacyjnej),

np. zakładanie i utrzymanie domów dziecka, szpitali, terenów sportowych i
kąpielisk, bibliotek, itp. 

2. Zadania powierzone gminie przez państwo (gmina podlega nadzorowi
wg kryterium legalności, fachowości i celowości)np. sprawy meldunkowe,
wydawanie paszportów, obrona cywilna, nadzór nad opieka zdrowotną i
nadzór budowlany, oraz m. in. rejestrację aktów stanu cywilnego.

ORGANY STANOWIĄCE

Organem uchwałodawczym powoływanym

w każdej gminie jest rada (rada,
zgromadzenie radnych, przedstawicielstwo,
zgromadzenie deputowanych miejskich).
Rady są wybierane w wyborach
powszechnych, pięcioprzymiotnikowych.
Prawo wyborcze przysługuje obywatelom
gminy (3 - 6 miesięcy stałego
zamieszkania).

Modele organizacyjne gminy

• Model magistracki
• Model burmistrzowski
• Model południowo niemiecki z

dominacją rady

• Model północnoniemiecki o

dominującej pozycji rady

POWIAT

Najważniejszym organem powiatu jest we wszystkich
landach rada powiatowa. Stanowi ona polityczne
przedstawicielstwo powiatu i jego mieszkańców, jest ona
wybierana w wyborach bezpośrednich. Rada nie jest
parlamentem w sensie konstytucyjnym. Radni nie posiadają
immunitetu, lecz jedynie korzystają z ochrony prawno -
karnej swoich wypowiedzi publicznych, z wyjątkiem
zniewag.
Szefem administracji powiatowej jest starosta, a tylko w
landach Nadrenia Północna-Westfalia i Dolna Saksonia:
dyrektor powiatu. Starosta odpowiada za działalność
administracji powiatowej. Przygotowuje i wykonuje uchwały
organów kolegialnych. Ponadto wykonuje zadania zlecone z
zakresu administracji rządowej.

• Niemcy podzielone są aktualnie na 295 powiatów. W poszczególnych

krajach związkowych jest ich po:

• Badenia-Wirtembergia: 35
• Bawaria: 71
• Brandenburgia: 14
• Dolna Saksonia: 38 (z Regionem Hanower)
• Hesja: 21
• Meklemburgia-Pomorze Przednie: 6
• Nadrenia Północna-Westfalia: 31
• Nadrenia-Palatynat: 24
• Saara: 6 (ze związkiem miast Saarbrücken)
• Saksonia: 10
• Saksonia-Anhalt: 11
• Szlezwik-Holsztyn: 11
• Turyngia: 17

Rada powiatowa jest organem stanowiącym we wszystkich istotnych
sprawach powiatu. Do wyłącznej właściwości rady należą przed
wszystkim: uchwalanie budżetu, obsada stanowisk, stanowienie prawa
miejscowego, decydowanie o tworzeniu, przekształceniach i likwidacji
przedsiębiorstw komunalnych, udzielanie pożyczek i poręczeń.

Typowym dla prawie wszystkich krajów związkowych drugim organem
jest komisja powiatowa. Posiada ona w poszczególnych krajach różne
funkcje. Można wyodrębnić trzy podstawowe grupy funkcji:

• jako mniejszego od rady organu kolegialnego, gremium

uchwałodawczego,

• jako komisja główna rady powiatu, której zadaniem jest przygotowanie

uchwał rady oraz koordynacja pracy komisji fachowych,

• jako kolegialnego organu administracyjnego powiatu, składającego się

z członków zawodowych i pozaetatowych (honorowych)

Planowanie przestrzenne

• Planowanie przestrzenne w Niemczech

rozwijało się już w XIX w. Miało to związek z
intensywnym rozwojem przemysłu.

• Pierwszym podmiotem planowanie

przestrzennego jest Państwo Federalne –
ustawa z dnia 22 grudnia 2008r. o
zagospodarowaniu przestrzennym
(Raumordnungsgesetz). Ustawa ta jest
obligatoryjna dla wszystkich krajów
związkowych.

Źródła prawa

planowania przestrzennego

• Niemieckie prawo w zakresie planowania przestrzennego dzieli się

na prawo „ładu przestrzennego i planowania krajowego
(Raumordnungs- und Landesplanungsrecht) oraz prawo
budowlane (Baurecht).

• Prawo ładu przestrzennego i planowania krajowego nadaje

ramy planowaniu makroregionalnemu krajowemu i regionalnemu,
za które odpowiedzialne są kraje członkowskie (Länder) i federacja
(Bund).

• Prawo budowlane określa zasady użytkowania i ochrony terenów

oraz realizacji inwestycji, w tym zwłaszcza zabudowy
mieszkaniowej oraz przemysłowej i usługowej, za co
odpowiedzialne są gminy (Gemeinde).

• Prawo ładu przestrzennego i planowania krajowego tworzy ustawa

o ładzie przestrzennym (Raumordnungsgesetz), uchwalona w
1965 r., oraz ustawy krajów związkowych o planowaniu krajowym
(Landesplanungsgesetze).

• Prawo budowlane składa się z federalnej ustawy - Kodeks

budowlany (Baugesetzbuch), przyjętej w 1960 r, oraz ustaw
krajów związkowych normujących kwestie wydawania pozwoleń na
budowę i wymogów technicznych budowli (Landesbauordnungen).

Przepisy materialne w zakresie

planowania przestrzennego

• Do zasadniczych przepisów o charakterze materialnym,

porządkujących organizacje i procedury planowania
przestrzennego należą zasady ładu przestrzennego
(Grundsätze der Raumordnung) oraz zasady
planowania budowlanego (Grundsätze der
Bauleitplanung).

• Spośród 15 zasad ładu przestrzennego - przepisów

wiążących organy publiczne krajów związkowych oraz gmin
w treści sporządzanych przez nie planów przestrzennych -
do najważniejszych należy zasada nakazująca
przeciwdziałać rozpraszaniu osadnictwa i zabudowy.
Nakazuje ona koncentrację osadnictwa w ośrodkach
centralnych oraz wprowadza obowiązek rewitalizacji i
uzupełniania istniejącej zabudowy przed zabudową terenów
otwartych.

• Dążenie do wyrównania warunków społecznych,

gospodarczych, kulturalnych oraz poziomu infrastruktury

• Zachowanie różnorodności charakterystycznej dla regionu
• Zagwarantowanie świadczeń infrastruktury

zabezpieczających warunki bytowe

• Kształtowanie przestrzeni pod względem ekonomicznym

oraz konkurencyjnym – planowanie długofalowe

• Uwzględnianie przestrzennych uwarunkowań w celu

zapewnienia obronności oraz ochrony ludzi

• Zachowanie spójności względem UE, kształtowanie sieci

transeuropejskiej

Organizacja planowania

przestrzennego

• Za planowanie przestrzenne w RFN odpowiedzialne są kraje

związkowe oraz gminy.

• Rządy krajów związkowych uprawnione są do sporządzania:

– planów ładu przestrzennego (Raumordnungspläne) dla

obszarów całych krajów, określających m.in. strukturę
osadnictwa kraju związkowego, chronione tereny otwarte,
obszary rolne, infrastrukturę krajową, zwłaszcza transportową i
drogową oraz energetyczną; plany te opracowywane są przez
rządy krajów związkowych;

– planów regionalnych (Regionalpläne), dla obszarów

mniejszych niż kraj związkowy, będących
uszczegółowieniem planów ładu przestrzennego,
opracowywanych najczęściej za pośrednictwem zrzeszeń
(Zusammenschlüßen) gmin i powiatów, a na obszarach
metropolitalnych Stuttgartu i Hanoweru przez bezpośrednio
wybrane organy samorządu regionalnego; mocy obowiązującej
plany regionalne nabierają po zatwierdzeniu (Genehmigung)
przez ministrów krajów związkowych właściwych w sprawach
zagospodarowania przestrzennego.

Organizacja planowania

przestrzennego

• W planowaniu zagospodarowania przestrzennego władze

federacji (Bund) mają kompetencje koordynacyjne. Przy
ministrze federalnym ds. porządku przestrzennego działa
Rada ds. Ładu Przestrzennego, składająca się z fachowców i
przedstawicieli organizacji jednostek samorządu
terytorialnego oraz stała Konferencja Ministrów ds. Ładu
Przestrzennego - organ współpracy z ministrami krajowymi
właściwymi w sprawach planowania krajowego.

• Władze powiatów (Landkreise) nie mają żadnych

kompetencji w zakresie planowania przestrzennego. Jedynie
starostowie (Landräte) oraz prezydenci miast na prawach
powiatu, działający jako organy administracji rządowej,
wydają pozwolenia na budowę.

• Planowanie przestrzenne na szczeblu kraju związkowego i

regionu
Zgodnie z zaleceniem ROG, KZ posiadają własne ustawy szczegółowe
dotyczące planowania przestrzennego (Landesplanungsgesetz).
Ustawa ROG w sposób ogólny reguluje powstawanie planów rozwoju
regionalnego, zasady przestrzegania terminów realizacji
poszczególnych procesów powstawania planów, cele tworzenia
planów i odstępstwa od nich oraz stosowanie się do ustalonych
planów. Dla każdego KZ tworzony jest bowiem program rozwoju
krajowego (Landesentwicklungsprogramm). Na tej podstawie dla
terenów całych KZ tworzony jest całościowy plan zbiorczy
(Landesentwicklungsplan). Dla KZ obejmujących duże miasta o
znaczeniu regionalnym tworzone są plany rozwoju regionalnego
(Gebietsentwicklungsplane). W planach tych ustalane są główne
punkty ciężkości rozwoju przestrzennego KZ czy regionu, główne osie
komunikacyjne itp. Takie plany aktualizowane są co kilka lat.

Organizacja planowania

przestrzennego

• Do zadań samorządu gmin należy planowanie

zabudowy, w tym także ochrona terenów oraz
kierowanie procesami budowlanymi
(Bauleitplanung).

• Rady gmin uprawnione są do uchwalania:

– planów użytkowania terenów

(Flächennutzungspläne), stanowiących tzw.
przygotowawcze plany budowlane (vorbereitende
Bauleitpläne), określających przeznaczenie terenów w
kategoriach ogólnych, np. tereny pod zabudowę
mieszkaniową, drogi, szpitale, etc.;

– planów zabudowy (Bebauungspläne), stanowiących

tzw. wiążące plany budowlane (verbindliche
Bauleitpläne) - przepisy obowiązujące władze publiczne i
obywateli w zagospodarowaniu przestrzeni, określające z
dokładnością do parceli (Parzellenscharf) obowiązki
władz publicznych, m.m. uzbrojenia terenów oraz prawa
podmiotów prywatnych do zabudowy.

System niemiecki

• Procedura uchwalania planu użytkowania

powierzchni i planu zabudowy jest analogiczna -
ma dwa zasadnicze etapy, obejmując:

– proces wysłuchania - po przyjęciu przez radę gminy

uchwały o sporządzaniu planu zabudowy, ogłaszając ją
publicznie, burmistrz informuje o zamierzeniach
planistycznych na obszarze objętym planem oraz zbiera
informacje o zamierzeniach i oczekiwaniach
mieszkańców; postępowanie w tej fazie regulowane jest
przez gminę - uwzględnia możliwość składania przez
mieszkańców propozycji zagospodarowania terenów;

– proces wyłożenia - po sporządzeniu projektu planu, w

którym mieszkańcy mają prawo pisemnego zgłaszania
uwag.

System niemiecki

• Nadzór nie bierze pod uwagę zgłaszanych przez

mieszkańców uwag i rozwiązań, o ile nie zostały

one zgłoszone w trakcie postępowania na piśmie

lub nie są powszechnie znane (lub powinny z

mocy prawa być znane organom gminy).

• Tym samym zachodzi obowiązek wyartykułowania

interesów prywatnych w trakcie postępowania

wyważającego.

• W przypadku nieuwzględnienia przez gminę uwag

zgłaszanych przez mieszkańców, gmina ma

obowiązek przedstawienia ich rządowemu

organowi nadzorczemu, rozpatrującemu w trybie

nadzorczym przedłożone mu projekty planów

budowlanych.

Planowanie przestrzenne

a planowanie rzeczowe w Niemczech

• Zgodnie z kodeksem budowlanym na gminie spoczywa

obowiązek uzbrojenia terenu.

• Do uzbrojenia terenu zalicza się m.in. ulice, place i drogi,

chodniki, drogi zbiorcze w obszarze zabudowy, obszary
parkowe, tereny zielone, wodociągi, kanalizację, budowle
ochronne przed hałasem czy emisjami szkodliwych
substancji do środowiska.

• Wykonanie uzbrojenia, w całości lub w części, w drodze

kontraktu może być przekazane inwestorowi do wykonania
na jego koszt poprzez umowę publiczno-prywatną.

• Uzbrojenie musi być wykonane i oddane do użytkowania

najpóźniej do dnia oddania do użytkowania budynków.

Planowanie przestrzenne

a planowanie rzeczowe w Niemczech

• Gmina sama decyduje o czasie rozpoczęcia uzbrajania

terenu i okresie jego wykonania, ale o ile zostały wydane
pozwolenia na budowę, a uzbrojenie nie zostało wykonane
do czasu oddania budynków do użytkowania, to rodzi się po
stronie właścicieli (użytkowników) roszczenie o wykonanie
uzbrojenia, które może prowadzić, w sytuacji gdy gmina
będzie się ociągać z jego wykonaniem, do podjęcia przez
administrację rządową środków nadzorczych, włącznie z
ustanowieniem komisarza.

• W celu budowy uzbrojenia, rada gminy może wprowadzić

opłatę adiacencką, z której może być pokryte nawet do
90% kosztów budowy infrastruktury.

• Te rozwiązania ustawowe wymuszają integrację planowania

inwestycyjnego oraz finansowego i przestrzennego w
gminie.

Planowanie sektorowe

• Planowanie sektorowe – głównym zadaniem

planowania sektorowego jest przygotowanie
i przeprowadzanie przedsięwzięć
niezbędnych do rozwoju społecznego oraz
gospodarczego. Planowanie
sektorowe/specjalistyczne leży w
kompetencjach ministerstw Federacji oraz
krajów związkowych, gmin oraz powiatów.

• Planowanie sektorowe nie podlega

planowaniu miejscowemu