Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec
z 23 maja 1949
I. Prawa zasadnicze
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec
z 23 maja 1949
zmieniena ostatnio w dniu 29 lipca 2009 (BGBl. I S. 2248)
(tłumaczenie z języka niemieckiego dr Ewa Schwierskott-Matheson, LL.M.)
Naród niemiecki świadomy swej odpowiedzialności przed Bogiem i ludźmi, ożywiony siłą swych uprawnień konstytucyjnych, natchnięty wolą, aby jako równouprawniony człon w zjednoczonej Europie służyć światowemu pokojowi, przyjął jako obowiązującą niniejszą Ustawę Zasadniczą. Niemcy mieszkający w krajach związkowych Badenia-Wirtembergia, Bawaria, Berlin, Brandenburgia, Brema, Hamburg, Hesja, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Dolna Saksonia, Nadrenia Północna-Westfalia, Nadrenia-Palatynat, Saara, Saksonia, Saksonia-Anhalt, Szlezwik-Holsztyn, Turyngia postanowili o sobie dobrowolnie i dopełnili jedności i wolności Niemiec. Tym samym niniejsza Ustawa Zasadnicza obowiązuje cały naród niemiecki.
I. Prawa zasadnicze
Art. 1
1) Godność człowieka jest nienaruszalna. Obowiązkiem władzy publicznej jest jej poszanowanie i ochrona.
2) Dlatego naród niemiecki uznaje nienaruszalne i niezbywalne prawa człowieka jako podstawę każdej wspólnoty ludzkiej, pokoju i sprawiedliwości na świecie.
3) Następujące prawa podstawowe są wiążące dla ustawodawstwa, władzy wykonawczej i wymiaru sprawiedliwości jako prawo bezpośrednio obowiązujące.
Art. 2
1) Każdy ma prawo do wolnego rozwoju własnej osobowości, o ile nie narusza to praw innych osób i o ile nie narusza to porządku konstytucyjnego lub zasad moralności.
2) Każdy ma prawo do życia i nienaruszalności cielesnej. Wolność osobista jest nienaruszalna. Prawa te mogą zostać ograniczone jedynie na podstawie ustawy.
Art. 3
1) Wszyscy są równi wobec prawa.
2) Mężczyźni i kobiety są równouprawnieni. Państwo dba o faktyczne urzeczywistnienie równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz podejmuje działania w celu usunięcia istniejących przejawów dyskryminacji.
3) Nikt nie może być dyskryminowany lub uprzywilejowany ze względu na płeć, urodzenie, rasę, język, miejsce urodzenia i pochodzenia, wiarę, przekonania religijne i polityczne. Nikt nie może być dyskryminowany z powodu inwalidztwa.
Art. 4
1) Wolność wyznania, sumienia i wolnego wyboru przekonania religijnego i światopoglądowego jest nienaruszalna.
2) Zapewnia się wolność wykonywania praktyk religijnych.
3) Nikt nie może zostać zmuszony wbrew swojemu przekonaniu do służby wojskowej z bronią w ręku. Szczegóły reguluje ustawa.
Art. 5
1) Każdy ma prawo wyrażać swoją opinię ustnie, na piśmie i w formie obrazu oraz ma prawo tę opinię rozpowszechniać oraz każdy ma prawo do nieograniczonego czerpania informacji z ogólnie dostępnych źródeł. Gwarantuje się wolność prasy i wolność przekazywania informacji przez radiofonię i film. Cenzura nie istnieje.
2) Prawa te zostają ograniczone o ile ograniczenia takie przewidziane zostały przez przepisy ustawowe, postanowienia ustaw dotyczących ochrony młodzieży oraz prawa o ochronie godności osobistej.
3) Sztuka i nauka, badania i nauczanie są wolne. Prawo do wolności nauczania nie zwalnia od obowiązku wierności konstytucji.
Art. 6
1) Małżeństwo i rodzina są otoczone szczególną troską przez porządek państwa.
2) Opieka nad dziećmi i wychowanie dzieci są naturalnymi prawami rodziców i stanowią ich najważniejszy obowiązek. Nad ich wykonywaniem czuwa społeczność państwa.
3) Dzieci mogą zostać odłączone od rodziny wbrew woli rodziców lub opiekunów jedynie na mocy przepisów ustawy i tylko wtedy, gdy osoby uprawnione do wychowania dzieci zawiodły lub gdy dzieciom z innych powodów grozi zaniedbanie.
4) Każda matka ma prawo do ochrony i opieki ze strony społeczeństwa.
5) Dzieciom nie pochodzącym z małżeństwa przysługują na mocy ustawodawstwa takie same warunki służące ich rozwojowi fizycznemu i psychicznemu oraz taka sama pozycja w społeczeństwie jak dzieciom pochodzącym z małżeństwa.
Art. 7
1) Całość systemu szkolnictwa podlega nadzorowi państwa.
2) Rodzice i opiekunowie mają prawo do podjęcia decyzji o uczestnictwie dziecka w lekcjach religii.
3) Lekcje religii stanowią normalny przedmiot nauczania w szkołach publicznych z wyjątkiem szkół niewyznaniowych. Niezależnie od nadzoru państwa lekcje religii odbywają się w zgodzie z zasadami wspólnot wyznaniowych. Żaden nauczyciel nie może zostać zmuszony do nauczania religii wbrew swojej woli.
4) Zapewnia się prawo do zakładania szkół prywatnych. Szkoły prywatne jako uzupełnienie szkół państwowych działają na podstawie zezwolenia udzielonego przez państwo i podlegają ustawom państwowym. Zezwolenia udziela się, gdy szkoły prywatne spełniają takie same warunki, jak szkoły państwowe odnośnie celów nauczania i wyposażenia oraz wykształcenia nauczycieli i o ile szkoła prywatna nie domaga się odrębnego traktowania dzieci w zależności od stanu posiadania majątkowego ich rodziców. Pozwolenie nie zostanie udzielone, gdy ekonomiczne i prawne położenie nauczycieli nie zostało wystarczająco zabezpieczone.
5) Prywatna szkoła podstawowa powstanie tylko wtedy, gdy administracja oświatowa widzi w powstaniu tej szkoły szczególny interes pedagogiczny lub na wniosek rodziców lub opiekunów prawnych dzieci, gdy szkoła taka ma powstać jako szkoła zbiorcza, lub szkoła wyznaniowa lub szkoła o charakterze światopoglądowym i gdy w gminie nie istnieje dotychczas szkoła publiczna o takim charakterze.
6) Przedszkoły pozostają zniesione.
Art. 8
1) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do zgromadzania się bez uprzedniego zameldowania lub zezwolenia w celach pokojowych i jeżeli to zgromadzenie przebiega bez broni.
2) W stosunku do zgromadzeń odbywających się na wolnej przestrzeni, prawo to może zostać ograniczone przez ustawę lub z powodu ustawy.
Art. 9
1) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do organizowania stowarzyszeń i towarzystw.
2) Stowarzyszenia, których cele i działalność są sprzeczne z przepisami ustaw karnych lub porządkiem konstytucyjnym lub których cele nie dadzą się pogodzić z zasadą o zgodnego współistnienia narodów są zabronione.
3) Każda jednostka i wszystkie grupy zawodowe mają prawo do zakładania stowarzyszeń dla ochrony i wspierania pracy i gospodarki. Porozumienia mające na celu ograniczenie tego prawa są zabronione a środki podjęte w tym celu są sprzeczne z prawem. Środki podjęte w myśl art. 12a, 35 ust. 2 i 3, art. 87a ust. 4 i art. 91 nie mogą zostać podjęte by przeciwstawiać się walce o prawa pracownicze, które zostały podjęte w celu wspieranie pracy i gospodarki, o których jest mowa w pierwszym zdaniu.
Art. 10
1) Tajemnica korespondencji oraz tajemnica poczty i telekomunikacji jest nienaruszalna.
2) Ograniczenia mogą nastąpić jedynie na podstawie ustawy. Ustawa może postanawiać, o wyłączeniu osoby zainteresowanej i o tym, że zamiast zwykłej drogi sądowej sprawa zostanie zbadana przez specjalnie przez naród do tego celu powołane organy, gdy ograniczenie służy ochronie wolnego porządku demokratycznego lub ochronie istniejącego stanu posiadania lub bezpieczeństwu państwa lub jednego z krajów związkowych.
Art. 11
1) Wszyscy obywatele niemieccy korzystają z wolności poruszania się na terenie Republiki Federalnej Niemiec.
2) Prawo to może zostać ograniczone jedynie w drodze ustawy i tylko z powodów określonych w ustawie, gdy osoba korzystająca z tej wolności nie ma zapewnionych wystarczających środków życiowych, przez co dla ogółu mogłyby powstać szczególne obciążenia, lub gdy wymaga tego ochrona przed niebezpieczeństwem grożącym stanowi posiadania państwa lub wymaga tego ochrona wolności demokratycznego porządku ustrojowego Federacji lub jednego z krajów związkowych, gdy jest to konieczne ze względu na zwalczanie epidemii, katastrof żywiołowych lub szczególnie ciężkich nieszczęśliwych wypadków, ochrony młodzieży przed zaniedbaniem albo zapobieganie działalności przestępczej.
Art. 12
1) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do wolnego wyboru zawodu, miejsca pracy i wykształcenia. Wykonywanie zawodu może zostać uregulowane jedynie ustawą lub z powodu zapisów ustawowych.
2) Nikt nie może zostać przymuszony do określonej pracy, nie dotyczy to jednak obowiązku służby publicznej obowiązującego wszystkie jednostki.
3) Praca przymusowa jest dopuszczalna jedynie w związku z sądowo orzeczoną karą pozbawienia wolności.
Art. 12a
1) Mężczyźni mogą po ukończeniu osiemnastego roku życia zostać zobowiązani do służby w siłach zbrojnych, w służbie ochrony pogranicza lub w ochronie cywilnej.
2) Kto powołując się na wolność sumienia, odmawia służby z bronią w ręku, może zostać zobowiązany do służby zastępczej. Czas trwania służby zastępczej nie może przekraczać czasu trwania służby z bronią w ręku. Szczegółowe zasady określa ustawa, która nie może naruszać wolności sumienia i musi przewidywać możliwość służby zastępczej nie związanej z siłami zbrojnymi i służbami ochrony pogranicza.
3) Poborowi obowiązkiem służby wojskowej i którzy nie zostali powołani do służby w myśl ust. 1 lub 2, mogą zostać zobowiązani na mocy ustawy lub na podstawie przepisów wydanych na mocy ustawy w ramach stosunku pracy do cywilnych świadczeń służbowych dla celów obrony, włącznie z ochroną ludności cywilnej; zobowiązania wynikające z publiczno-prawnych stosunków służbowych są dopuszczalne jedynie dla wypełnienia zadań służb policyjnych lub takich władczych działań administracji publicznej, które mogą być spełniane jedynie w publiczno-prawnym stosunku służbowym. Stosunki pracy, o których mowa w zdaniu pierwszym mogą zostać ustalone wobec sił zbrojnych w zakresie ich zaopatrzenia, jak również wobec administracji publicznej; zobowiązania powstałe w ramach stosunków pracy w zakresie zaopatrzenia ludności cywilnej są dopuszczalne tylko do pokrycia jej koniecznych potrzeb życiowych lub do zapewnienia jej ochrony.
4) Jeżeli w wypadku obrony kraju powstanie zapotrzebowanie na świadczenia, które mogą być świadczone jako wynikające z obowiązku wojskowego w cywilnych sprawach sanitarnych i zdrowia, oraz w stałej wojskowej organizacji szpitalnictwa i zapotrzebowanie to nie może zostać pokryte dobrowolnie, to mogą na mocy ustawy zostać pociągnięte do tego typu świadczeń służbowych kobiety, które ukończyły 18 rok życia a nie ukończyły 55 roku życia. W żadnym wypadku nie mogą one pełnić służby z bronią w ręku.
5) W okresie poprzedzającym stan obrony kraju, wszystkie zobowiązania, o których mowa w ust. 3, mogą być ustalone tylko stosownie do postanowienia art. 80a ust. 1. W celu przygotowania do świadczeń służbowych w myśl postanowienia zawartego w ust. 3, do których wykonania konieczne jest posiadanie szczególnej wiedzy lub zdolności, można jednostkę zobowiązać do udziału w szkoleniu na podstawie ustawy. Postanowienie zdania pierwszego nie znajduje wtedy zastosowania.
6) Jeżeli, w wypadku konieczności obrony kraju, nie jest możliwe dobrowolnie pokrycie zapotrzebowania na siłę roboczą w dziedzinach wymienionych w ust. 3 zdanie 2, to można dla zaspokojenia tej potrzeby zostać na mocy ustawy lub na podstawie ustawy ograniczona wolność obywateli niemieckich lub ich wolność do wykonywania zawodu lub miejsca pracy. Przed wprowadzeniem stanu wyjątkowego obowiązuje odpowiednio postanienie ust. 5 zdanie 1.
Art. 13
1) Mieszkanie jest nienaruszalne.
2) Przeszukanie mieszkania może następować jedynie z nakazu sędziego lub w razie obawy zwłoki także z nakazu innych przewidzianych w ustawie organów i tylko w formie przewidzianej w tych ustawach.
3) Jeżeli pewne okoliczności uzasadniają podejrzenie, że został popełniony szczególnie ciężki czyn karalny określony w ustawie, to w celu ścigania tego czynu mogą zostać użyte za zezwoleniem sędziego środki techniczne do akustycznej obserwacji mieszkań, w których oskarżony z dużym prawdopodobieństwem się zatrzymuje, jeżeli zbadanie stanu faktycznego rzeczy w inny sposób byłoby nieproporcjonalnie utrudnione lub nie miało by widoków na powodzenie. Użycie środka jest ograniczone w czasie. Środek zostaje zarządzony w trzyosobowym gremium sędziów. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo powstania zwłoki, to środek może zostać zarządzony przez pojedyńczego sędziego.
4) W celu oddalenia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, w szczególności powszechnego zagrożenia lub zagrożenia dla życia, mogą zostać zastosowane środki techniczne dla obserwacji mieszkań jedynie w drodze zarządzenia sędziego. W wypadku wystąpienia niebezpieczeństwa powstania zwłoki środek może zostać zarządzony przez inną przewidzianą ustawą placówkę, przy czym wydanie zarządzenia musi zostać niezwłocznie potwierdzone przez sędziego.
5) Jeżeli podjęte środki techniczne zostały przewidziane wyłącznie do ochrony osób wykonujących w mieszkaniach swoje obowiązki służbowe, to środek może być zarządzony przez ustawowo przewidziną placówkę. Inne zastosowanie tak zdobytych informacji jest dopuszczalne tylko dla celów ścigania według prawa karnego lub oddalenia zagrożenia i dozwolony jedynie wtedy, gdy uprzednio została przez sędziego stwierdzona legalność zastosowania tego środka, przy czym w razie wystąpienia niebezpieczeństwa wystąpienia zwłoki wydanie zarządzenia musi zostać niezwłocznie potwierdzone przez sędziego.
6) Rząd informuje Bundestag w formie sprawozdania corocznie na temat zastosowania ustępu 3 oraz na temat zakresu kompetencji Federacji w myśl ustępu 4 oraz, o ile jest istnieje konieczność dokonania kontroli przez sędziego, środków technicznych zastosowanych zgodnie z postanowieniem art. 5. Gremium wybrane przez Bundestag wykonuje na podstawie przedłożonego mu sprawozdania kontrolę parlamentarną. Kraje związkowe sprawują równowartościową kontrolę parlamentarną.
7) Naruszenia i ograniczenia są dopuszczalne w pozostałych przepadkach jedynie dla odwrócenia powstania zagrożenia dla ogółu lub zagrożenia życia poszczególnych osób, a na podstawie ustawy także dla zapobieżenia wystąpieniu nagłego niebezpieczeństwa i zagrożenia dla porządku publicznego, szczególnie dla usunięcia głodu mieszkaniowego, dla zwalczenia niebezpieczeństwa wystąpienia epidemii lub dla ochrony młodzieży.
Art. 14
1) Zapewnia się własność i prawo do dziedziczenia. Treść i ograniczenia tych praw określa ustawa.
2) Własność zobowiązuje. Korzystanie z niej służy także dobru ogółu.
3) Wywłaszczenie jest możliwe jedynie dla celów dobra ogółu. Może ono następować jedynie na podstawie ustawy lub na skutek ustawy, które określają rodzaj i zakres odszkodowania. Odszkodowanie następuje po sprawiedliwym wyważeniu interesu społecznego i osób wywłaszczonych. W wypadku sporu dotyczącego wysokości odszkodowania dopuszczalne jest dochodzenie roszczeń przed sądami powszechnymi.
Art. 15
Grunty i ziemie, bogactwa naturalne i środki produkcji mogą zostać przekształcone we własność ogólnospołeczną lub inne formy gospodarki państwowej dla celów wspólnej własności w drodze ustawy, określającej rodzaj i zakres odszkodowania. Odnośnie odszkodowania stosuje się odpowiednio postanowienie przepisu art. 14 ust. 3 zdanie 3 i 4.
Art. 16
1) Nie można nikogo pozbawić niemieckiego obywatelstwa. Odebranie obywatelstwa wbrew woli obywatela może nastąpić jedynie na podstawie ustawy i tylko wtedy, gdy obywatel nie stanie się przez to bezpaństwowcem.
2) Obywatel niemiecki nie może zostać wydalony za granicę. Ustawa może przewidywać szczególne wypadki wydalenia do krajów członkowskich Unii Europejskiej lub do sądu międzynarodowego, o ile poszanowane zostały zasady państwa prawa.
Art. 16a
1) Osoby prześladowane politycznie korzystają z prawa azylu.
2) Na przepis ust. 1 nie może powoływać się ten, kto przybywa z państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej lub innego państwa trzeciego, w którym zapewnione zostało wykonanie Konwencji Dotyczącej Statusu Prawnego Uchodźców i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Państwa spoza Wspólnot Europejskich, które spełniają przesłanki określone w zdaniu 1 wymienione zostaną w ustawie, wymagającej zgody Bundesratu. W wypadkach określonych w zdaniu 1 mogą zostać podjęte środki w celu zakończeniu pobytu niezależnie od złożonego przeciwko temu wydaleniu środku prawnemu.
3) Na mocy ustawy, wymagającej zgody Bundesratu, mogą zostać określone państwa, w których na podstawie sytuacji prawnej, stanu stosowania prawa i panujących ogólnie warunków politycznych zdaje się być zapewnione, że nie mają tam miejsca ani prześladowania polityczne, ani nie dochodzi do nieludzkiego albo poniżającego postępowania lub karania. Domniemywa się, że cudzoziemiec z takiego kraju nie jest prześladowany, dopóki nie przedstawi on faktów, które pozwolą przyjąć, że był on wbrew temu założeniu prześladowany ze względów politycznych.
4) Sąd odracza podjęcie środków prawnych prowadzących do zakończenia pobytu w przypadkach określonych w ust. 3 i w innych przypadkach, które w sposób oczywisty uchodzą za nieuzasadnione, tylko wtedy, gdy istnieją poważne wątpliwości co do zgodności z prawem tychże środków; zakres badania może zostać ograniczony a później złożone dokumenty nie zostaną uwzględnione. Szczegóły określa ustawa.
5) Postanowienia ust. 1 do 4 nie są sprzeczne z umowami międzynarodowymi zawartymi przez państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej między sobą lub z państwami trzecimi, które zostały zawarte z poszanowaniem zobowiązań wynikających z Konwencji Dotyczącej Statusu Uchodźców i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i których stosowanie musi być zapewnione w państwach sygnatariuszach tych umów, a państwa te ustanowiły regulacje dotyczące właściwości do badania wniosku o azyl włącznie z wzajemnym uznawaniem orzeczeń w sprawach dotyczących udzielenia azylu.
Art. 17
Każdy ma prawo, pojedyńczo lub w grupie, do pisemnego wniesienia wniosków lub skarg do właściwych organów i do przedstawicieli narodu.
Art. 17a
1) Ustawy o służbie wojskowej i służbie zastępczej mogą stanowić, że w stosunku do członków sił zbrojnych i służby zastępczej w czasie odbywania służby wojskowej lub zastępczej zostanie ograniczone ich prawo wolnego wyrażania i rozpowszechniania swoich poglądów w słowie, piśmie i obrazie (art. 5 ust. 1, pierwsza połowa zdania), prawo wolności zgromadzeń (art. 8) oraz prawo do petycji (art. 17), o ile zachowane zostało prawo do składania wspólnie z innymi osobami próśb i zażaleń.
2) Ustawy, służące obronie, wraz z ochroną ludności cywilnej mogą określać, że zostaną ograniczone prawo wolności wyboru miejsca pobytu (art. 11) i nienaruszalności mieszkania (art. 13).
Art. 18
Kto wykorzystuje do walki przeciwko pokojowemu porządkowi demokratycznemu, prawo do wolności wyrażania opinii, a zwłaszcza wolność prasy (art. 5 ust. 1), prawo do nauki (art. 5 ust. 3), prawo do zgromadzeń (art. 8), prawo do stowarzyszeń (art. 9), prawo do ochrony tajemnicy korespondencji (art. 10), prawo własności (art. 14), lub prawo azylu (art. 16a), ten działa na szkodę praw podstawowych. Na temat działania na szkodę oraz jego zakresu orzeka Federalny Trybunał Konstytucyjny.
Art. 19
1) O ile ta Ustawa Zasadnicza dopuszcza możliwość ograniczenia prawa podstawowego na mocy ustawy lub na jej podstawie, to ustawa ta musi posiadać moc powszechnego obowiązywania, a nie jedynie w pojedyńczym przypadku. Ponadto ustawa ta musi wymieniać prawo podstawowe wraz z podaniem artykułu.
2) Prawo podstawowe nie może zostać naruszone co do swojej istoty.
3) Prawa podstawowe stosuje się także odnośnie krajowych osób prawnych, o ile da się je do tych osób zastosować zgodnie z ich istotą.
4) Każdemu, czyje prawa zostały naruszone przez działanie władzy publicznej, przysługuje prawo do odpowiednich środków prawnych. O ile nie przewidziana jest odrębna właściwość, postępowanie następuje w zwykłej drodze prawnej. Postanowienie to nie narusza zapisu art. 10 ust. 2 zdanie 2.
II. Federacja i kraje związkowe
Art. 20
1) Republika Federalna Niemiec jest demokratycznym i socjalnym państwem federalnym.
2) Cała władza zwierzchnia pochodzi od narodu. Naród sprawuje władzę przez wybory i głosowania oraz przez uprawnione organy władzy ustawodawstwej, wykonawczej i sądowej.
3) Władza ustawodawcza jest związana porządkiem konstytucyjnym, władza wykonawcza i władza sądownicza związane są ustawą i prawem.
4) Wszyscy obywatele niemieccy mają prawo do czynnego oporu przeciwko każdemu, kto podejmuje kroki w celu zmiany porządku prawnego, o ile nie jest możliwe przeciwdziałanie innymi środkami.
Art. 20a
W poczuciu odpowiedzialności za przyszłe pokolenia państwo chroni naturalne podstawy życia oraz zwierzęta na drodze ustawodawstwa i w ramach porządku konstytucyjnego w działaniach władzy wykonawczej i orzecznictwa uwzględniając obowiązujące ustawy i prawo.
Art. 21
1) Partie współdziałają w celu powstawania woli politycznej narodu. Zakładanie partii politycznych nie podlega ograniczeniom. Wewnętrzna organizacja partii musi odpowiadać zasadom demokratycznym. Partie zobowiązane są do publicznego ujawnienia źródeł zdobytych środków oraz ich użycia, jak i do ujawnienia danych o stanie posiadania.
2) Działalność partii, których cele lub zachowanie członków narusza lub zagraża demokratycznemu porządkowi konstytucyjnemu lub które zagrażają stanowi posiadania Republiki Federalnej Niemiec jest sprzeczna z konstytucją. O sprzeczności z konstytucją rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny.
3) Szczegóły określa ustawa federalna.
Art. 22
1) Stolicą Republiki Federalnej Niemiec jest Berlin. Reprezentacja państwa jako całości jest zadaniem Federacji. Szczegóły określa ustawa federalna.
2) Barwami Republiki są czarny, czerwowny i złoty.
Art. 23
1) Republika Federalna Niemiec współdziała w rozwoju Unii Europejskiej w celu urzeczywistnienia zjednoczonej Europy. Unia Europejska zobowiązana jest zasadom demokracji, państwa prawa, socjalnymi i federalnym i zasadzie subsydiarności oraz porównywalnej z niniejszą Ustawą Zasadniczą ochroną praw podstawowych. Federacja może ponadto przekazać prawa zwierzchnie ustawą po uzyskaniu zgody Bundesratu. Do umocowania Unii Europejskiej, jak również do zmian jej podstaw traktatowych i porównywalnych uregulowań, w których wyniku ta Ustawa Zasadnicza ulega w swojej treści zmianie lub uzupełnieniu, lub takie zmiany lub uzupełniania staną się możliwe, stosuje się art. 79 ust. 2 i 3.
2) W sprawach Unii Europejskiej działają Bundestag oraz kraje związkowe przez Bundesrat. Rząd Federalny informuje Bundestag i Bundesrat w sposób wystarczający i w możliwie najszybszym czasie.
3) Rząd Federalny stwarza Bundestagowi możliwość do zajęcia stanowiska odnośnie zamierzonych aktów ustawodawczych Unii Europejskiej. Rząd Federalny uwzględnia w negocjacjach stanowisko Bundestagu. Szczegóły reguluje ustawa.
4) Bundesrat bierze udział w kształtowaniu woli politycznej Federacji w zakresie w jakim powinna ona współdziałać w odpowiedniej wewnętrzpaństwowej sprawie, albo na tyle, na ile kraje związkowe byłyby właściwie w prawie krajowym.
5) Rząd Federalny uwzględnia stanowisko Bundesratu, jeżeli w ramach kompetencji wyłącznej Federacji zostały poruszone interesy krajów związkowych lub jeżeli Federacja posiada kompetencje ustawodawcze. Stanowisko Bundesratu zostaje bezwględnie uwzględnione, gdy ustawodawstwo dotyczy przede wszystkim kompetencji ustawodawczych krajów związkowych, ustanowienia urzędów lub postępowania administracyjnego Federacji; przy czym poszanowana zostaje ogólnopaństwową odpowiedzialność całej Federacji. W sprawach dotyczących podniesienia wydatków lub zmiejszenia przychodów wymagana jest zgoda Rządu Federalnego.
6) W sprawach z zakresu wyłącznej kompetencji ustawodawczej krajów związkowych w dziedzinach wykształcenia w szkołach, kultury lub radiofonii, prawa, które przysługują Republice Federalnej Niemiec jako państwu członkowskiemu Unii Europejskiej, zostają przeniesione przez Federację na wyznaczonego przez Bundesrat przedstawiciela krajów związkowych. Urzeczywistnienie praw następuje przy współudziale Rządu Federalnego i po głosowaniu przy jego udziale, przy czym szanuje się ogólnopaństwową odpowiedzialność Federacji.
7) Szczegóły w odniesieniu do ust. 4 i 6 reguluje ustawa, wymagająca zgody Bundestagu.
Art. 24
1) Federacja może na mocy ustawy przenosić prawa zwierzchnie na jednostki państwowe.
1a) O ile kraje związkowe są właściwe do wykonywania władzy państwowej i wypełniania zadań państwowych, mogą one po uzyskaniu zgody rządu kraju związkowego przenosić prawa zwierzchnie na organizacyjne jednostki przygraniczne.
2) Federacja może w celu utrzymania pokoju podporządkować się systemowi wzajemnego i wspólnego bezpieczeństwa; Federacja zgodzi się na ograniczenie swoich praw zwierzchnich, które prowadzą do zapewnienia pokojowego i trwałego porządku w Europie i pomiędzy narodami.
3) Dla wyjaśnienia sporów pomiędzy narodami Federacja zawiera porozumienia dotyczące ogólnych, pełnych, obligatoryjnych i międzynarodowych sądów arbitrażowych.
Art. 25
Ogólne zasady prawa międzynarodowego stanowią część prawa federalnego. Cieszą się one pierwszeństwem przed ustawami Federacji i stanowią bezpośrednio prawa i obowiązki mieszkańców Federacji.
Art. 26
1) Działania, które mogą i zostały podjęte w zamiarze zakłócenia pokojowego współistnienia narodów, szczególnie czynienie przygotowań do wojny napastniczej są sprzeczne z konstytucją. Działania te należy poddać karze.
2) Broń przeznaczona do prowadzenia wojny może być produkowana, transportowana i wprowadzona na rynek jedynie za zgodą Rządu Federalnego. Szczegóły określa ustawa federalna.
Art. 27
Wszystkie niemieckie statki handlowe tworzą jedną jednolitą flotę handlową.
Art. 28
1) Porządek konstytucyjny krajów związkowych musi odpowiadać republikańskim, demokratycznym i socjalnym zasadom państwa prawa w znaczeniu niniejszej Ustawy Zasadniczej. Naród musi być reprezentowany przez swoich przedstawicieli w krajach związkowych, okręgach i gminach, która to reprezentacja jest wyłaniana w wyborach ogólnych, bezpośrednich, wolnych, równych i tajnych. Osoby posiadające obywatelstwo jednego z krajów Wspólnoty Europejskiej posiadają zgodnie z prawem wspólnotowym prawa wyborcze i prawa do bycia wybieranym w wyborach okręgowych i gminnych. W gminach może w miejsce wybranej osoby prawnej wstąpić związek gmin.
2) Gminom zapewnia się prawo, regulowania wszystkich sprawa wspólnoty miejscowej w ramach ustawy i na własną odpowiedzialność. Także związki gmin posiadają w ramach zadań ustawowych prawo do samorządu na podstawie ustawy.
3) Federacja zapewnia, że konstytucyjny porządek krajów związkowych odpowiada zasadom i postanowieniom określonym w ust. 1 i 2.
Art. 29
1) Terytorium Federacji może zostać na nowo podzielone, aby zapewnić by kraje związkowe w zależności od swojej wielkości i możliwości, mogły skutecznie wypełniać swoje zadania. Należy przy tym koniecznie uwzględnić: związki ludności, rozwój historyczny i kulturowy, celowość ekonomiczną oraz wymogi gospodarki przestrzennej.
2) Środki w celu nowego podziału terytorialnego Federacji podjęte zostają na podstawie ustawy, wymagającej zgody wydanej przez referendum. Wysłuchuje się opinii krajów związkowych, których podział ten dotyczy.
3) Referendum odbywa się w krajach związkowych, z których terytorium lub ich części ma powstać nowy kraj związkowy lub gdy granice kraju związkowego mają zostać od nowa wyznaczone (zainteresowane kraje związkowe). W głosowaniu postawione zostaje pytanie, czy zainteresowane kraje związkowe mają pozostać w dotychczasowej formie, czy też powienien powstać nowy kraj związkowy, czy granice krajów związkowych mają zostać na nowo wyznaczone. Referedum jest ważne, gdy na przyszłym terytorium kraju związkowego i razem na terytoriach lub ich częściach, którego przynależność do kraju związkowego ma ulec zmianie, większość opowiada się za taką zmianą. Referendum nie jest ważne, gdy na terytorium zainteresowanego kraju związkowego, większość wypowie się przeciw takiej zmianie; odmowa większości nie jest brana pod uwagę, gdy na części terytorium, które ma otrzymać nową przynależność, za zmianą opowie się większość 2/3, chyba że, w całym terytorium zainteresowanego kraju związkowego większość 2/3 odpowie się przeciw takiej zmianie.
4) Gdy 1/10 uprawnionych do głosowania do Bundestagu domaga się stworzenia nowego terytorium z terytorium leżącego w różnych krajach związkowych, odgraniczonego lecz dającego się potraktować jako jednolite terytorium ze względu na zaludnienie i związki ekonomiczne, lub posiadającego przynajmniej jeden milion mieszkańców, tak że terytorium temu można by było przypisać jednolitą przynależność kraju związkowego, to w ciągu dwóch lat ustawa federalna ma rozstrzygnąć o tym, czy można zmienić terytorialną w myśl ust. 2 lub też czy w zainteresowanych krajach związkowych odbędzie się referendum.
5) Celem referendum jest stwierdzenie, czy przez ustawę przewidziana zmiana przynależności do kraju związkowego spotyka się z poparciem. Ustawa może przewidywać zróżnicowane, nie więcej jednak niż dwie propozycje rozwiązania. Gdy większość opowiada się za jednym z rozwiązań przynależności do kraju związkowego, to należy stwierdzić w drodze ustawy federalnej, czy przynależność do kraju związkowego w ciągu dwóch lat zmieni się zgodnie z ust. 2. Gdy w referendum przedstawiona propozycja zostanie poparta według postanowienia ust. 3 zdanie 3 i 4, to należy w ciągu dwóch lat po przeprowadzonym referendum powziąć ustawę federalną na temat powstania zaproponowanego kraju związkowego, która nie wymaga potwierdzenia przez kolejne referendum.
6) Większość głosów uzyskana w referendum i w plebiscycie to większość oddanych głosów, gdy jest to jednocześnie przynajmniej 1/4 głosów uprawnionych do głosowania do Bundestagu. Bliższe postanowienia na temat referendum i plebiscytu określa ustawa federalna, która może także przewidywać, że referendum nie można powtarzać przez okres lat pięciu.
7) Inne zmiany w stanie terytorialnym krajów związkowych mogą nastąpić w drodze umów między zainteresowanymi krajami związkowymi lub ustawy federalnej za zgodą Bundesratu, gdy terytorium, którego przynależność terytorialna ma się zmienić, posiada niż 50 tysięcy mieszkańców. Szczegółowe postanowienia określa ustawa federalna, wymagająca zgody Bundesratu i większości ustawowej posłów Bundestagu. Wysłuchuje się opinii zainteresowanych gmin i okręgów.
8) Kraje związkowe mogą regulować w drodze umowy państwowej nowy podział w objętym nimi każdorazowo obszarze lub w częściach odmiennie od przepisów ustępów 2 do 7. Należy wysłuchać opinii zainteresowanych gmin i okręgów. Umowa państwowa wymaga potwierdzenia w drodze referendum w każdym z zainteresowanych krajów związkowych. Jeżeli umowa państwowa dotyczy części obszarów krajów związkowych, to potwierdzenie może zostać ograniczone do referendów w tych częściach; druga połowa zdania 5 nie znajduje zastosowania. W referendum decyduje większość oddanych głosów, o ile obejmuje ona co najmniej 1/4 uprawnionych do głosowania w Bundestagu; szczegóły reguluje ustawa federalna. Umowa państwowa wymaga zgody Bundesstagu.
Art. 30
Wykonywanie uprawnień państwowych i wypełnianie zadań państwowych jest zadaniem krajów związkowych, o ile ustawa zasadnicza nie przewiduje lub nie dopuszcza innej regulacji prawnej.
Art. 31
Prawo federacji stoi nad prawem krajów związkowych.
Art. 32
1) Regulacja stosunków z innymi państwami stanowi zadanie Federacji.
2) Opinia kraju związkowego zostanie wysłuchana w wypadku zawarcia porozumienia naruszającego w szczególny sposób położenie tego kraju związkowego.
3) Kraje związkowe mogą zawierać umowy z innymi państwami za zgodą Rządu Federalnego oraz w takim zakresie w jakim są właściwe do stanowienia ustawodawstwa.
Art. 33
1) Każdy obywatel niemiecki ma w każdym kraju te same obywatelskie prawa i obowiązki.
2) Każdy obywatel niemiecki ma zgodnie ze swoim zdolnościami, kwalifikacjami i zawodowymi kompetencjami równy dostęp do każdego urzędu państwowego.
3) Korzystanie z praw obywatelstkich i zasadniczych, dopuszczenie do urzędów państwowych jak i zdobyte w służbie państwowej prawa są niezależne od przynależności do wyznania religijnego. Nikt nie może ponieść szkody z powodu swojej przynależności lub jej braku do wyznania lub poglądu światopoglądowego.
4) Wykonanie praw zwierzchnich powierza się w zwykłym przypadku osobom wykonującym służbę państwową, stojącym w stosunku publicznoprawnym oraz służbowym i obarczonym obowiązkiem do wierności państwu.
5) Prawo do służby państwowej zostaje uregulowane i rozwijane z uwzględnieniem uznanych zasad zawodowej służby państwowej.
Art. 34
Odpowiedzialność za działania urzędnika wykonywane w czasie powierzonego mu urzędu publicznego naruszające prawo osoby trzeciej ponosi państwo lub jednostka, w której służbie urzędnik jest zatrudniony. W razie gdy działania te zostaną popełnione jako działania zamierzone lub w razie rażącego niedbalstwa urzędnika zastrzega się prawo regresu. Nie zamyka się zwykłej drogi prawnej dla roszczeń odszkodowawczych oraz dla regresu.
Art. 35
1) Wszystkie urzędy Federacji i krajów związkowych służą sobie wzajemnie pomocą prawną i urzędową.
2) Kraj związkowy może domagać się w sprawach o szczególnym znaczeniu dla utrzymania lub przywrócenia bezpieczeństwa publicznego lub publicznego porządku, by siły i jednostki służb ochrony pogranicza udzieliły pomocy policji kraju związkowego, gdy policja nie jest w stanie wykonać swoich zadań bez tej pomocy lub może wykonać swoje zadania jedynie pokonując znaczne trudności. Na wypadek katastrofy naturalnej lub w razie innego szczególnie poważnego nieszczęścia może pojedyńczy kraj związkowy skorzystać z pomocy sił policji oraz sił i urządzeń władz administracyjnych innych krajów związkowych oraz pomocy służb granicznych i sił wojskowych.
3) Gdy katastrofa naturalna lub nieszczęśliwy wypadek powoduje zagrożenia na terytorium więcej niż jednego kraju związkowego, Rząd Federalny może, o ile jest to konieczne dla skutecznego zwalczenia skutków katastrofy lub wypadku, nakazać przekazanie sił policyjnych innych krajów związkowych, jak również nakazać działania jednostek sił ochrony pogranicza i sił wojskowych. Działania nakazane przez Rząd Federalny przewidziane w zdaniu pierwszym zostaną na żądanie Budesratu wycofane ze skutkiem natychmiastowym, a ponadto natychmiast po ustąpieniu stanu zagrożenia.
Art. 36
1) W najwyższych urzędach federalnych służą urzędnicy z wszystkich krajów związkowych w odpowiednio zachowanych proporcjach. Osoby zatrudnione w innych urzędach federalnych powinny w zwykłym przypadku pochodzić z kraju związkowego, gdzie były czynne zawodowo.
2) Ustawy na temat służby obronnej uwzględniają podział Federacji na kraje związkowe i ich szczególne stosunki regionalne i ludnościowe.
Art. 37
1) Kraj związkowy nie wypełniający obowiązków federalnych przewidzianych w Ustawie Zasadniczej lub innej ustawie federalnej, może zostać przymuszony do wypełniania swoich obowiązków w drodze środków podjętych przez Rząd Federalny za zgodą Bundesratu.
2) Rząd Federalny lub jego rzecznik posiada prawo do wydawania poleceń krajom związkowych w celu przymuszenia ich do wypełnienia swoich obowiązków.
III. Bundestag
Art. 38
1) Posłowie do niemieckiego Bundestagu zostają wybrani w wyborach ogólnych, bezpośrednich, wolnych, równych i tajnych. Są oni przedstawicielami całego narodu, nie są związani instrukcjami i poleceniami wyborców i podlegają jedynie swojemu sumieniu.
2) Prawo do głosowania ma każdy, kto ukończył osiemnasty rok życia, wybrany może być każdy kto osiągnął wiek, w którym osiągana jest pełnoletność.
3) Bliższe szczegóły określa ustawa federalna.
Art. 39
1) Bundestag zostaje wybrany na cztery lata. Jego kadencja kończy się na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Bundestagu nowej kandencji. Nowe wybory odbywają się najwcześniej 45 najpóźniej 47 miesięcy po ropoczęciu kadencji. Na wypadek rozwiązania się Bundestagu ponowne wybory odbywają się w ciągu 60 dni.
2) Bundestag spotyka się na pierszym posiedzeniu nie później, aniżeli 30 dni od dnia wyborów.
3) Bundestag postanawia o zakończeniu i rozpoczęciu swoich posiedzeń. Marszałek Bundestagu może powołać je wcześniej. Jest on do tego zobowiązany, gdy jedna trzecia posłów, Prezydent Republiki Federalnej Niemiec albo Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec tego się domagają.
Art. 40
1) Bundestag wybiera swojego maszałka, jego zastępcę i protokolantów. Bundestag nadaje sobie regulamin.
2) Marszałek sprawuje władzę porządkową oraz władzę policyjną w budynku Bundestagu. Bez jego zgody nie mogą w pomieszczeniach Bundestagu odbywać się rewizje lub zabór rzeczy.
Art. 41
1) Bundestag stwierdza ważność wyborów. Bundestag rozstrzyga również o utracie mandatu poselskiego.
2) Na rostrzygnięcie Bundestagu można złożyć skargę na Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.
3) Bliższe postanowienia określa ustawa federalna.
Art. 42
1) Bundestag obraduje jawnie. Na wniosek 1/10 posłów lub na wniosek Rządu Federalnego, Bundestag może wyłączyć jawność obrad podejmując decyzję na ten temat większością 2/3 głosów. Głosowanie nad wnioskiem odbywa się na posiedzeniu niejawnym.
2) Bundestag podejmuje uchwały większością oddanych głosów, o ile Ustawa Zasadnicza nie przewiduje nic innego. Regulamin może przewidywać wyjątki odnośnie wyborów, o których postanawia Bundestag.
3) Nie podlegają odpowiedzialności zgodne z prawdą sprawozdania na temat jawnych posiedzeń Bundestagu i jego komisji.
Art. 43
1) Bundestag i jego komisje mogą domagać się obecności każdego z posłów.
2) Posłowie Bundesratu i członkowie Rządu Federalnego jak i jego rzecznicy mają dostęp do wszystkich posiedzeń Bundestagu i jego komisji. Przysługuje im zawsze prawo wysłuchania.
Art. 44
1) Bundestag ma prawo oraz na wniosek ¼ swoich posłów obowiązek, powołać komisję śledczą, która przeprowadzi odpowiednie dowody na jawnym posiedzeniu. Jawność posiedzenia może zostać wyłączona.
2) Odnośnie przeprowadzenia dowodu stosuje się przepisy prawa karnego. Ochrona tajemnicy korespondecji pozostaje nienaruszona.
3) Sądy i urzędy administracyjne są zobowiązane do udzielenia pomocy prawnej.
4) Uchwały komisji śledczej nie podlegają kontroli sądowej. Sądy nie są związane w ocenie dowodów stanem faktycznym ustalonym przez komisję śledczą.
Art. 45
Bundestag powołuje Komisję do Spraw Unii Europejskiej. Może udzielić jej upoważnienia do reprezentowania swoich praw przed Rządem Federalnym w myśl postanowienia art. 23.
Art. 45a
1) Bundestag powołuje Komisję do Spraw Zagranicznych i Komisję do Spraw Obrony.
2) Komisja do Spraw Obrony posiada uprawnienia komisji śledczej. Na wniosek ¼ swoich członków ma ona obowiązek zbadać określoną sprawę.
3) Postanowienie art. 44 ust. 1 nie znajduje zastosowania do spraw związanych z obroną.
Art. 45b
Dla ochrony praw podstawowych oraz jako organ pomocniczy Bundestagu przy sprawowaniu kontroli parlamentarnej powołany zostaje Rzecznik Bundestagu do Spraw Obrony Kraju. Bliższe postanowienia określa ustawa federalna.
Art. 45c
1) Bundestag powołuje Komisję Petycji Obywatelskich, zajmującej się w myśl art. 17 prośbami i skargami kierowanymi do Bundestagu.
2) Uprawnienia Komisji do Spraw Skarg reguluje ustawa federalna.
Art. 46
1) Poseł nie może być w żadnym czasie pociągnięty do odpowiedzialności sądowej lub służbowej lub gdziekolwiek poza Bundestagiem, za sposób głosowania, za swoją wypowiedź poczynioną w Bundestagu lub jednej z jego komisji. Postanowienie to nie odnosi się do oszczerstw.
2) Poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności lub aresztowany za działanie zagrożone karą jedynie za zgodą Bundestagu, chyba że zostanie on zatrzymany w czasie popełniania czynu lub w ciągu następnego dnia.
3) Konieczne jest uzyskanie zgody Bundestagu w każdym przypadku ograniczenia wolności osobistej posła lub rozpoczęcia postępowania karnego przeciwko posłowi w myśl art. 18.
4) Każde postępowanie karne i każde postępowanie w myśl art. 18 przeciwko posłowi, każdy areszt i każde inne ograniczenie jego osobistej wolności zostają umożone na żądanie Bundestagu.
Art. 47
Posłowie mają prawo do odmowy zeznań o osobach, które udzieliły im informacji zwracając się do nich jako posła lub jako posłom dostarczyły informacji o faktach, jak i mają prawo doodmowy zeznań o tych faktach. W zakresie w jakim obowiązuje prawo odmowy zeznań, niedopuszczalne jest zajęcie dokumentów pisemnych.
Art. 48
1) Osoba ubiegając się o miejsce w Bundestagu posiada prawo do odpowiedniego urlopu w celu przygotowania swojego wyboru.
2) Nikt nie może zostać ograniczony w objęciu i wykonywaniu urzędu posła. Zwolnienie z pracy lub zwolnienie za umową stron jest niedopuszczalne.
3) Posłowie posiadają prawo do odpowiedniej rekompensaty pieniężnej, zapewniającej ich niezależność. Bliższe postanowienia określa ustawa federalna.
Art. 49
(skreślony)
IV. Bundesrat
Art. 50
1) Kraje związkowe oddziaływują w Bundestagu na ustawodawstwo i administrację Federacji oraz w sprawach Unii Europejskiej.
Art. 51
1) Bunderat składa się w członków rządów krajów związkowych, którzy są powoływani i odwoływani. Mogą być oni reprezentowani przez innych członków swoich rządów.
2) Każdy kraj związkowy posiada przynajmniej trzy głosy, kraje związkowe z więcej niż dwoma milionami mieszkańców cztery głosy, kraje związkowe z więcej niż sześć milionami mieszkańców pięć głosów, kraje związkowe z więcej niż siedmioma milionami mieszkańców sześć głosów.
3) Każdy kraj związkowy jest reprezentowany przez tyle osób, ile przysługuje mu głosów. Głosy każdego z krajów związkowych mogą być oddane jedynie jednomyślnie i tylko przez obecnych członków Bundesratu lub ich przedstawicieli.
Art. 52
1) Bundesrat wybiera ze swego grona Marszałka na okres roku.
2) Marszałek zwołuje Bundesrat. Bundesrat jest zwoływany zawsze, gdy domagają się tego przedstawiciele przynajmniej dwóch krajów związkowych lub Rząd Federalny.
3) Bundesrat podejmuje uchwały przynajmniej większością wszystkich swoich głosów. Nadaje sobie regulamin. Obraduje jawnie. Jawność posiedzeń może zostać wyłączona.
3a) Bundesrat może w sprawach dotyczących Unii Europejskiej powołać Izbę Europejską, której uchwały są uchwałami Bundesratu; odnośnie ilości głosów jakie kraje związkowe oddają homogenicznie stosuje się postanowienie Art. 51 ust. 2.
4) Do komisji w Bundesracie mogą należeć inni członkowie lub rzecznicy rządów krajów związkowych.
Art. 53
Członkowie Rządu Federalnego mają prawo, a na wypadek takiego żądania obowiązek, brania udziału w obradach Bundesratu i jego komisji. Przysługuje im zawsze prawo głosu. Bundesrat jest informowany na bieżąco o prowadzeniu spraw przez Rząd Federalny.
IVa. Wspólna Komisja
Art. 53a
1) Wspólna Komisja składa się w dwóch trzecich z posłów Bundestagu i w jednej trzeciej z członków Bundesratu. Bundestag wyznacza posłów Bundestagu zgodnie z proporcjami głosów posiadanych przez frakcje parlamentarne; posłowie ci nie mogą być członkami Rządu Federalnego. Każdy z krajów związkowych jest reprezentowany przez wyznaczonego przez siebie członka Bundesratu; członkowie ci nie są związani instrukcjami. Utworzenie Wspólnej Komisji oraz postępowanie w niej reguluje regulamin, uchwalony przez Bundestag za zgodą Bundesratu.
2) Rząd Federalny powiadamia Wspólną Komisję o planach na wypadek stanu wyjątkowego. Prawa Bundestagu i jego komisji przewidziane w art. 43 ust.1 nie zostają naruszone.
V. Prezydent Republiki Federalnej Niemiec
Art. 54
1) Prezydent Republiki Federalnej Niemiec zostaje wybrany bez prowadzenia debaty przez Zgromadzenie Narodowe. Wybrany może być każdy obywatel niemiecki, posiadający prawo wyborcze do Bundestagu i który ukończył 40 rok życia.
2) Kadencja Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec trwa 5 lat. Następujący po tej kandencji ponowny wybór jest dopuszczalny tylko raz.
3) Zgromadzenie Narodowe składa się z członków Bundestagu i jednakowej liczby członków, wybranych przez przedstawicieli krajów związkowych według zasad wyborów proporcjonalnych.
4) Zgromadzenie Narodowe jest zwoływane najpóźniej 3 dni przed upływem kadencji Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec, a w wypadku skróconej kadencji najpóźniej 30 dni po jej upływie. Jest ono zwoływane przez Marszałka Bundestagu.
5) Po upływie kadencji rozpoczyna się upływ terminu ust. 4 zdanie 1 wraz z pierwszym posiedzeniem Bundestagu.
6) Wybranym na Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec jest ten, kto otrzyma większość głosów członków Zgromadzenia Narodowego. Gdy żaden z kandydatów nie może zebrać tej większości w dwóch kolejnych głosowaniach, za wybranego uważa się tego kandydata, który w kolejnym głosowaniu uzyska najwięcej głosów.
7) Bliższe postanowienia określa ustawa federalna.
Art. 55
1) Prezydent Republiki Federalnej Niemiec nie może przynależeć do Rządu lub do jakiejkolwiek jednostki ustawodawczej Federacji lub kraju związkowego.
2) Prezydent Republiki Federalnej Niemiec nie może wykonywać żadnej płatnego urzędu, żadnej działalności gospodarczej i żadnego zawodu i nie może być członkiem kierownictwa lub rady nadzorczej przedsiębiorstwa zarobkowego.
Art. 56
Prezydent Republiki Federalnej Niemiec składa przed objęciem urzędu przed zgromadzonymi posłami Bundestagu i członkami Bundesratu następującą przysięgę: „przyrzekam poświęcić moją moc dobru narodu niemieckiego, mnożyć jego korzyści, chronić go przed szkodami, szanować i bronić Ustawy Zasadniczej i ustaw federalnych, moje obowiązki wykonywać sumiennie i czynić sprawiedliwość wobec wszystkich. Tak mi dopomóż Bóg”. Przysięga może zostać złożona z pominięciem odwołania do religii.
Art. 57
W wypadku powstania przeszkody w wykonywaniu urzędu Prezydenta lub jego wcześniejszego złożenia uprawnienia Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec przechodzą na Marszałka Bundesratu.
Art. 58
Zarządzenia i polecenia Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec wymagają do ich ważności podpisu Kanclerza Republiki Federalnej Niemiec lub właściwego ministra federalnego. Postanowienie to nie dotyczy to mianowania i odwołania Kanclerza Republiki Federalnej Niemiec, rozwiązania Bundestagu zgodnie z art. 63 i prośby w myśl art. 69 ust. 3.
Art. 59
1) Prezydent Republiki Fedralnej Niemiec reprezentuje Federację zgodnie z zasadnimi prawa międzynarodowego. Zawiera on w imieniu Federacji umowy międzynarodowe z innymi państwami. Uwiarygodnia i przyjmuje ambasadorów.
2) Umowy regulujące polityczne stosunki Federacji lub dotyczące spraw ustawodawstwa federalnego wymagają wzajemnej zgody lub współdziałania właściwych jednostek w formie ustawy federalnej. Odnośnie porozumień administracyjnych zawieranych między podmiotami administracyjnymi wewnątrz Federacji stosuje się odpowiednio przepisy o administracji federalnej.
Art. 59a
(skreślony)
Art. 60
1) Prezydent Republiki Federalnej Niemiec mianuje i odwołuje sędziów federalnych, urzędników federalnych, oficerów i podoficerów, o ile ustawa odrębna nie postanawia nic innego.
2) Wykonuje on w pojedyńczych wypadkach w imieniu Federacji prawo łaski.
3) Może on przekazać swoje kompetencje innym urzędom.
4) Ustępy 2 do 4 Art. 46 stosuje się odpowiednio do Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec.
Art. 61
1) Bundestag lub Bundesrat może zaskarżyć Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec przed Federalnym Trybunałem Konstytucyjnym w razie naruszenia postanowienia Ustawy Zasadniczej lub ustawy federalnej. Wniosek o wniesienie skargi musi być postawiony przez przynajmniej ¼ posłów Bundestagu lub ¼ członków Bundesratu. Uchwała o wniesieniu skargi wymaga większości 2/3 posłów Bundestagu lub 2/3 głosów Bundesratu. Skarga jest reprezentowana przez rzecznika jednostki skarżącej.
2) Trybunał Konstytucyjny może orzec utratę urzędu przez Prezydenta, gdy stwierdzi, że Prezydent winny jest zamierzonego naruszenia Ustawy Zasadniczej lub ustawy federalnej. W drodze zarządzenia tymczasowego może orzec po wniesieniu skargi, że istnieją przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta.
VI. Rząd Federalny
Art. 62
Rząd Federalny składa się z Kanclerza Republiki Federalnej Niemiec oraz ministrów federalnych.
Art. 63
1) Kanclerz zostaje wybrany bez uprzedniego porozumienia na propozycję Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec przez Bundestag.
2) Wybranym zostaje ten, kto zdobędzie większość głosów posłów Bundestagu. Wybrany zostaje mianowany przez Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec.
3) W wypadku, gdy proponowany kandydat nie zostanie wybrany, Bundestag może w ciągu 14 dni po tych wyborach wybrać Kanclerza Republiki Federalnej Niemiec większością sumy wszystkich głosów w Bundestagu.
4) Jeżeli ponowny wybór nie odbędzie się w ciągu tego czasu, odbywają się niezwłocznie nowe wybory, w którym za wybranego uważa się tego kandydata, który zebrał najwięcej głosów. Gdy kandydat zebrał większość głosów Bundestagu, Prezydent musi mianować go w ciągu 7 dni po wyborach. Gdy kandydant nie zebrał tej większości głosów, Prezydent może go mianować w ciągu 7 dni lub może rozwiązać Bundestag.
Art. 64
1) Ministerowie federalni są mianowani i odwoływani na wniosek Kanclerza przez Prezydenta.
2) Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec oraz ministrowie federalni składają przy objęciu swoich obowiązków przed Bundestagiem przysięgę przewidzianą w art. 56.
Art. 65
1) Kanclerz określa dyrektywy polityki i ponosi za nią odpowiedzialność. Każdy z ministrów kieruje w ramach tych dyrektyw samodzielnie i na własną odpowiedzialność przydzielony mu zakres działalności. W razie wystąpienia sporów pomiędzy ministrami rozstrzyga Rząd Federalny. Kanclerz prowadzi interesy zgodnie z regulaminem uchwalonym przez Rząd Federalny i na który Prezydent wyraził zgodę.
1) Minister Obrony sprawuje władzę wydawania rozkazów siłom zbrojnym oraz dowodzenia nimi.
1) Kanclerz i ministrowie federalni nie mogą bez zgody Bundestagu sprawować żadnego innego płatnego urzędu, wykonywać żadnej działalności zarobkowej i żadnego zawodu sprawować kierownictwa lub należeć do rady nadzorczej przedsiębiorstwa zarobkowego.
Art. 65a
Minister Obrony wydaje rozkazy siłom zbrojnym oraz sprawuje dowodzenie nad nimi.
Art. 66
Kanclerz i ministrowie federalni nie mogą nie mogą bez zgody Bundestagu sprawować żadnego innego płatnego urzędu, wykonywać żadnej działalności zarobkowej i żadnego zawodu sprawować kierownictwa lub należeć do rady nadzorczej przedsiębiorstwa zarobkowego.
Art. 67
1) Bundestag może zgłosić wobec Kanclerza wniosek o wotum nieufności tylko w ten sposób, że wybierze jednocześnie większością swoich głosów jego następcę i wniesie wniosek do Prezydenta o zwolnienie Kanclerza. Prezydent musi ustosunkować się pozytywnie do wniosku i mianować nowo wybranego.
2) Pomiędzy złożeniem wniosku i wyborem muszą upłynąć 48 godziny.
Art. 68
1) Gdy wniosek Kanclerza o wotum zaufania nie zostanie potwiedzony w głosowaniu większością głosów Bundestagu, Prezydent może rozwiązać Bundestag na wniosek Kanclerza w ciągu 21 dni. Prawo do rozwiązania Bundestagu wygasa, o ile Bundestag wybierze większością swoich głosów innego Kanclerza.
2) Pomiędzy złożeniem wniosku i głosowaniem muszą upłynąć 48 godziny.
Art. 69
1) Kanclerz Federalny powołuje jednego z ministrów na swojego zastępcę.
2) Urząd Kanclerza i ministra federalnego upływa w każdym przypadku z chwilą pierwszego posiedzenia nowego Bundestagu, a urząd ministra federalnego także z chwilą każdego innego zwolnienia urzędu Kanclerza Federalnego.
3) Kanclerz Federalny jest zobowiązany na prośbę Kanclerza Federalnego, a minister na prośbę Kanclerza Federalnego lub Prezydenta Federalnego do pełnienia dalej swoich obowiązków do chwili mianowania swego następcy.
VII. Ustawodawstwo federalne
Art. 70
1) Kraje związkowe mają prawo do stanowienia ustawodawstwa, o ile ta Ustawa Zasadnicza nie pozostawia kompetencji w tej dziedzinie Federacji.
2) Rozgraniczenie właściwości ustawodawczych pomiędzy Federacją i krajami związkowymi odbywa się na podstawie zapisów tej Ustawy Zasadniczej na temat kompetencji wyłącznej i konkurencyjnej.
Art. 71
W dziedzinach kompetencji wyłącznej Federacji kraje związkowe posiadają kompetecje ustawodawcze tylko w takim zakresie w jakim zostały do nich upoważnione przez ustawę federalną.
Art. 72
1) Kraje związkowe posiadają komptencje ustawodawcze w zakresie ustawodawstwa konkurencyjnego, o ile i na tyle Federacja nie uczyniła użytku ze swojej kompetencji ustawodawczej.
2) W zakresie obowiązywania artykułu 74 ust. 1 nr 4, 7, 11, 13, 15, 19a, 20, 22, 25 oraz 26, Federacja posiada kompetencje ustawodawcze, o ile i w takim zakresie w jakim konieczne jest stworzenie równych warunków życia na terenie Federacji lub ochrony jedności prawa i warunków ekonomicznych w interesie ogólnopaństwowym na terenie Federacji.
3) Jeżeli Federacja skorzystała z przysługującego jej prawa do stanowienia prawa, to kraje związkowe mogą powziąć odrębne regulacje w formie ustawy w następujących dziedzinach:
1. myślistwa (wyłączając prawo do wydawania pozwoleń łowieckich);
2. ochrony i kultywacji środowiska naturalnego (wyłączając ogólne zasady ochrony środowiska naturalnego oraz regulacji ochrony gatunków i ochrony mórz);
3. zasad gospodarki gruntami;
4. zasad gospodarki przestrzennej;
5. gospodarki wodnej (wyłączając regulacje dotyczące materiałów oraz zakładów wodnych);
6. dostępu do studiów oraz wystawiania świadectw szkół wyższych.
Ustawy federalne w tych dziedzinach wchodzą w życie nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od ich opublikowania, o ile Bundestag i Bundesrat nie postanowią wspólnie inaczej. W dziedzinach, o których mowa w zdaniu 1, pierwszeństwo w stosunku między ustawą federalną a ustawą kraju związkowego ma za każdym razem ustawa późniejsza.
4) Ustawa federalna może postanawiać o tym, że regulacja federacyjna, stworzenie której nie jest konieczne w myśl ust. 2, zostanie zastąpiona przez prawo kraju związkowego.
Art. 73
Federacja posiada kompetecję wyłączną w sprawach:
1. zagranicznych oraz obrony łącznie z ochroną ludności cywilnej;
2. obywatelstwa w Federacji;
3. swobody przemieszczania się, spraw paszportowych, meldunku i dokumentów potwierdzających tożsamość, spraw dotyczących migracji i ekstradycji;
4. waluty, pieniądza i monet, miar i wag, jak i określania czasu;
5. jedności ceł i handlu, umów handlowych i umów dotyczących transportu okrętami, swobody wymiany towarów i obrotów towarowych i płatniczych z zagranicą łącznie z ochroną ceł i ochroną pogranicza;
5a. ochrony niemieckiego dorobku kulturowego przed wywozem go za granicę;
6. ruchu lotniczego;
6a. ruchu kolejowego, należącego w większości do Federacji (Niemiecka Kolej Federalna), budów, utrzymania i używania szyn kolei federalnych, jak i stosowaniu opłat za używanie tychże szyn;
7. poczty i telekomunikacji;
8. stosunków prawnych w służbie Federacji, oraz;
9. ochrony prawnej intelektualnej działalności gospodarczej, praw autorskich i praw wydawniczych;
9a. ochrony przed niebezpieczeństwem międzynarodowego terroryzmu przez Urząd Kryminalnej Policji Federalnej w przypadkach, w których występuje niebezpieczeństwo przekraczające ramy jednego kraju związkowego, a właściwość Policji jednego z krajów związkowych nie jest wyraźnie określona oraz najwyższy urząd w kraju związkowym zwraca się z prośbą o przejęcie kompetencji;
10. współpracy Federacji i krajów związkowych
a) w pracy policji kryminalnej,
b) dla ochrony porządku demokratycznego, stanu i bezpieczeństwa Federacji lub jednego z krajów związkowych i
c) dla ochrony przeciwko czynionym na terenie Federacji staraniom, zagrażającym przez użycie siły lub przez czynione przygotowania interesom zagranicznym Republiki Federalnej Niemiec, jak i dla ochrony wyposażenia Urzędu Kryminalnej Policji Federalnej i międzynarodowego zwalczania przestępczości;
11. statystyki dla celów Federacji;
12. ustawy o broni i ładunkach wybuchowych;
13. opieki nad ofiarami wojny i ich rodzin, jak i opieki nad byłymi jeńcami wojennymi;
14. wytwarzanie i korzystanie z energii jądrowej w celach pokojowych, budowa i praca zakładów i urządzeń, które służą temu celowi, ochronie przed zagrożeniami, które powstają w czasie uwalniania się energii atomowej lub przez promieniowanie zjonizowane oraz usuwaniu materiałów radioaktywnych.
(2) Ustawy postanowione w myśl ustępu 1 nr 9a wymagają zgody Bundesratu.
Art. 74
1) Kompetecja konkurencyjna rozciąga się na następujące dziedziny:
1. prawo cywilne, prawo karne, sądy i postępowanie sądowe (bez wykonywania aresztów śledczych), adwokatura, notariat i poradnictwo prawne;
2. sprawy stanu cywilnego;
3. prawo do zgromadzeń;
4. pobyt i swoboda zamieszkania cudzoziemców;
4a. (uchylony);
5. (uchylony);
6. dotyczące uciekinierów i wypędzonych;
7. opieka socjalna (bez ustawy regulującej prawa mieszkańców Domów Opieki i Domów Pomocy Społecznej);
8. (uchylony);
9. szkody wojenne i odszkodowania za szkody wojenne;
10a. groby wojenne i groby innych ofiar wojen i ofiar rządów przemocy;
11. prawo do gospodarki (kopalnie, przemysł, gospodarka energetyczna, rzemiosło, wytwórczość, handel, banki i giełdy, ubezpieczenia prywatne); wyłączając ustawy regulujące czas otwarcia sklepów, restauracji i lokali gastronomicznych, salonów gier, wystaw, targów, rynków i targowisk;
11a. (uchylony);
12. prawo pracy łącznie z konstytucją zakładów, ochrony pracy i pośrednictwa pracy, jak i ubezpieczeń społecznych łącznie z ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia;
13. regulacja pomocy w zdobywaniu wykształcenia oraz wspomaganie nauki;
14. prawo do wywłaszczenia, o ile następują one zgodnie z przesłankami art. 73 i 74;
15. przeniesienie własności gruntów, bogactw naturalnych i środków produkcji na inne formy własności ogólnej;
16. ochrona przed nadużyciem dominującej pozycji gospodarczej;
17. wspomaganie wytworów rolnych i leśnych (bez regulacji dotyczących scalania gruntów), bezpieczeństwo żywienia, wwzóz i wywóz produktów rolnych i leśnych, gospodarka rybna oraz ochrona wybrzeża;
18. obroty gruntami miejskimi, prawo gruntowe (bez prawa do pobierania opłat za uzbrojenie), socjalna gospodarka mieszkaniowa, gospodarka dotycząca premii mieszkaniowych, gospodarka siedliskowa i domostw rodzinnych z zakresu prawa górniczego;
19. podejmowanie środków przeciwko chorobom niebezpiecznym i zakaźnym u ludzi i zwierząt, dopuszczanie do zawodu lekarza i innych zawodów leczniczych jak i do innej działalności leczniczej; dopuszczenie do obrotu lekarstw, środków leczniczych, odurzających i trucizn;
19a. zabezpieczenie ekonomiczne szpitali i regulacja wysokości opłat za pobyt w szpitalu;
20. ustawy o żywności i zwierzętach służących do produkcji żywności, ustawy o używkach, przedmiotach pierwszej potrzeby i regulacje dotyczące paszy dla zwierząt oraz nasion i sadzek dla gospodarki leśnej i rolnej oraz regulacje dotyczące ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami jak i ochrony zwierząt;
21. transport morski i przybrzeżny, jak i znaki wodne, żegluga śródlądowa, służba meteorologiczna, drogi wodne i ogólny transport drogami wód śródlądowych;
22. transport drogowy, transport ciężarowy, budowa i utrzymanie dróg dla transportu oraz podnoszenie i podział opłat za korzystanie z dróg publicznych;
23. szyny, nie należące do kolei Federacji, z wyjątkiem szyn należących do kopalni;
24. gospodarka odpadami, utrzymanie czystości powietrza oraz zwalczanie hałasu (wyłączając regulację o ochronie przed hałasem spowodowanym zachowaniem człowieka);
25. odpowiedzialność państwa;
26. medycznie wspomagane sztuczne zapłodnienie ludzkiego życia, badania i sztuczne zmiany w informacji genetycznej oraz regulacja w sprawie transplantacji organów, tkanek i komórek;
27. prawa i obowiązki urzędników państwowych zatrudnionych w urzędach krajów związkowych, gmin i innych zakładów prawa publicznego oraz sędziów w krajach związkowych z wyjątkiem ich ścieżki kariery, wyposażenia i świadczeń finansowych;
28. myślistwa,
29. ochrony i kultywacji środowiska naturalnego;
30. zasad gospodarki gruntami;
31. zasad gospodarki przestrzennej;
32. gospodarki wodnej;
33. dostępu do studiów oraz świadectw szkół wyższych.
2) Ustawy powstałe odnośnie ust. 1 nr 25 wymagają zgody Bundesratu.
Art. 74a
(skreślony)
Art. 75
(skreślony)
Art. 76
1) Inicjatywa ustawodawcza w Bundestagu przysługuje Rządowi Federalnemu, posłom Bundestagu i Bundesratowi.
2) Inicjatywa ustawodawcza Rządu Federalnego zostaje najpierw przedstawiona Bundesratowi. Bundesrat ma prawo, w ciągu sześciu tygodni od przedstawienia mu inicjatywy ustawodawczej, przedstawić własne stanowisko na jej temat. Z ważnego powodu, w szczególności ze względu na objętość proponowanej inicjatywy ustawodawczej, termin może zostać przedłużony do 9 tygodni. Rząd Federalny ma prawo odnośnie inicjatyw, które przekazuje do Bundesratu, określić je jako szczególnie pilne i przekazać je Bundestagowi już po trzech tygodniach, lub, gdy Bundesrat zajął swoje stanowisko zgodnie z postanowieniem zdania 3 po sześciu tygodniach, nawet jeżeli stanowisko Bundesratu nie zostało mu jeszcze dostarczone; stanowisko Bundesratu zostanie niezwłocznie przekazane po jego dostaczeniu do Bundestagu. Inicjatywa ustawodawcza dotycząca zmiany tej Ustawy Zasadniczej i odnośnie przekazania praw suwerennych po artykule 23 lub artykułu 24 termin wynosi 9 tygodni; postanowienie zdania 4 nie znajduje zastosowania.
3) Inicjatywy Bundesratu zostają przekazane Bundestagowi przez Rząd Federalny w ciągu sześciu tygodni. Bundesrat przedkłada swoją opinię na jej temat. Jeżeli z ważnych powodów, w szczególności ze względu na postępowanie z projektem ustawy, Bundesrat domaga się przedłużenia terminu, to termin wynosi 9 tygodni. Jeżeli Bundesrat uważa inicjatywę ustawodawczą za szczególnie pilną, to termin wynosi trzy tygodnie, lub jeżeli Rząd Federalny zgłosił żądanie w myśl ustępu 3, sześć tygodni. Odnośnie inicjatyw ustawodawczych dotyczących tej Ustawy Zasadniczej lub odnośnie przeniesienia praw suwerennych w myśl art. 23 lub art. 24 termin wynosi 9 tygodni; postanowienie zdania 4 nie znajduje zastosowania. Bundestag obraduje i podejmuje decyzję odnośnie przedstawionego mu inicjatywy ustawodawczej w rozsądnym terminie.
Art. 77
1) Ustawy federalne uchwalane są przez Bundestag. Po ich przyjęciu przez Marszałka Bundestagu zostają one niezwłocznie przekazane do Bundesratu.
2) Bundesrat może w ciągu trzech tygodni po przekazaniu uchwalonej ustawy domagać się stworzenia wspólnej komisji złożonej z posłów Bundestagu i członków Bundesratu dla wspólnej obrad nad ustawą. Skład i tryb prac w komisji określa regulamin, powzięty przez Bundestag, który wymaga zgody Bundesratu. Członkowie Bundesratu odesłani do tej komisji nie są związani instrukcjami. Jeżeli do uchwały odnośnie ustawy konieczna jest zgoda Bundesratu, to odesłania domagać mogą się także Bundestag i Rząd Federalny. Jeżeli komisja proponuje zmianę postanowienia odnośnie ustawy, do Bundestag podejmuje nową uchwałę na ten temat.
2a) Członkowie Bundesratu obradujący w tej komisji nie są związani instrukcjami. Bundestagu. Rząd Federalny może domagać się powołania go do komisji, gdy ustawa ta wymaga zgody Bundesratu. Bundestag uchwala na nowo ustawę, gdy komisja proponuje zmiany w ustawie.
3) Jeśli ustawa nie wymaga zgody Bundesratu, to Bunderat może po zakończeniu postępowaniu określonego w ust. 2 wnieść w ciągu dwóch tygodni sprzeciw w odniesieniu do ustawy uchwalonej przez Bundestag. Termin wniesienia sprzeciwu rozpoczyna się w przypadku określonym w ostatnim zdaniu ust. 2 od momentu otrzymania podjętej na nowo uchwały Bundestagu, a we wszystkich innych przypadkach od momentu otrzymania zawiadomienia od przewodniczącego komisji przewidzianej w ust. 2, że postępowanie przed tą komisją zostało zakończone.
4) Jeżeli sprzeciw został uchwalony większością głosów Bundesratu, to wówczas może zostać odrzucony uchwałą większości członków Bundestagu. Jeżeli Bundesrat uchwali sprzeciw większością co najmniej 2/3 posiadanych głosów, to odrzucenie przez Bundestag wymaga większości 2/3 głosów w obecności przynajmniej większości członków Bundestagu.
Art. 78
Ustawa uchwalona przez Bundestag wchodzi w życie, gdy Bundesrat wyrazi swoją zgodę, nie złoży wniosku w myśl art. 77 ust. 2, nie złoży sprzeciwu w terminie w myśl art. 77 ust. 3, lub go nie odwoła lub, gdy sprzeciw ten zostanie przegłosowany w Bundestagu.
Art. 79
1) Ustawa Zasadnicza może zostać zmieniona jedynie ustawą, zmieniającą wyraźnie lub wyraźnie uzupełniającą brzmienie Ustawy Zasadniczej. Umowy międzynarodowe, dotyczące pokoju, przygotowujące zawarcie pokoju, lub regulujące zniesienie porządku polegającego na zaborze lub okupacji lub też służące obronie Republiki Federalnej Niemiec, wymagają wyjaśniającego uzupełnienia brzmienia Ustawy Zasadniczej, że postanowienia Ustawy Zasadniczej nie stoją na przeszkodzie zawarciu i wejściu w życie tej umowy.
2) Ustawa taka wymaga zgody udzielonej przez 2/3 posłów Bundestagu i 2/3 głosów Bundesratu.
3) Niedopuszczalna jest zmiana Ustawy Zasadniczej odnośnie zmiany struktury Federacji w krajach związkowych, zasadniczego współdziałania krajów związkowych przy stanowieniu ustawodawstwa lub dotycząca opisanych w art. 1 i 20 praw podstawowych.
Art. 80
1) Ustawa może upoważniać Rząd Federalny, ministra federalnego lub rządy krajów związkowych do wydawania zarządzeń. Ustawa musi określać treść, cel i rozmiar udzielonego upoważnienia. Podstawa prawna zostaje podana w rozporządzeniu. Gdy ustawa przewiduje, że udzielone upoważnienie może zostać przekazane dalej, to przekazanie takie następuje w drodze rozporządzenia.
2) Wyrażenia zgody przez Bundesrat wymagają, z zastrzeżeniem innych regulacji federacyjnych wyrażonych w formie ustawy, zarządzenia Rządu Federalnego lub ministra federalnego na temat zasad i opłat za korzystanie z urządzeń Kolei Federacji i pocztowo-telekomukacyjnych, na temat budowy i użytkowania kolei, oraz zarządzeń na podstawie ustaw federalnych, które wymagają wyrażenia zgody przez Bundesrat lub które wykonywane są przez kraje związkowe jako zadania własne lub w imieniu Federacji.
3) Bundesrat może na żądanie Rządu Federalnego przekazać mu inicjatywy odnośnie uchwalenia rozporządzeń, do uchwalenia których konieczna jest jego zgoda.
4) O ile ustawa federalna lub z powodu ustaw federalnych rządu krajów związkowych zostaną upoważnione do uchwalenia rozporządzeń, to kraje związkowe są upoważnione do powzięcia regulacji w formie ustawy.
Art. 80a
1) Gdy niniejsza Ustawa Zasadnicza lub inna ustawa federalna regulująca kwestie obrony kraju wraz z ochroną ludności cywilnej postanawia, że przepisy prawa mogą być stosowane jedynie na podstawie tego artykułu, to zastosowanie w sytuacjach nie wymagających obrony jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy Bundestag stwierdzi istnienie wypadku podwyższonego zagrożenia dla kraju lub gdy szczególnie zgodzi się na jego zastosowanie. Stwierdzenie wypadku podwyższonego zagrożenia dla kraju i szczególne zastosowanie w wypadkach art. 12a ust. 5 zdanie 1 i ust. 6 zdanie 2 wymagają większości 2/3 oddanych głosów.
2) Środki powzięte na podstawie przepisów prawa w myśl ust. 1 podlegają zniesieniu na życzenie Bundestagu.
3) Zastosowanie takich przepisów prawa także na podstawie i w myśl powziętej uchwały jest dopuszczalne, inaczej niż zostało to ustalone w ust. 1, gdy został on postanowiony przez organ międzynarodowy w ramach umowy sojuszu za zgodą Rządu Federalnego. Środki opisane w tym ustępie ulegają zniesieniu, gdy większość ustawowej liczby posłów Bundestagu się tego domaga.
Art. 81
1) Gdy w przypadku przewidzianym w art. 68 nie dojdzie do rozwiązania Bundestagu, to Prezydent może na wniosek Rządu Federalnego i za zgodą Bundesratu ogłosić stan wyższej konieczności ustawodawczej w odniesieniu do projektu ustawy, który został odrzucony przez Bundestag, chociaż Rząd Federalny uznał go za pilny. Postanowienie to obowiązuje, gdy projekt ustawy został odrzucony, aczkowiek Kanclerz powiązał jej wniesienie z przesłankami określonymi w art. 68.
2) Jeżeli Bundestag ponownie odrzuci projekt ustawy po tym jak został ogłoszony stan wyższej konieczności ustawodawczej lub uchwali go w brzmieniu, którego Rząd Federalny nie zaakceptuje, ustawę uważa się za uchwaloną, jeżeli uzyska ona zgodę Bundesratu. Postanowienie to dotyczy też sytuacji, gdy projekt ustawy nie zostanie uchwalony przez Bundestag w ciągu czterech tygodni od ponownego przedłożenia.
3) W czasie kadecji Kanclerza Federalnego może zostać uchwalony także inny projekt ustawy odrzucony przez Bundestag w terminie sześciu miesięcy od pierwszego ogłoszenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej w myśl ust. 1 i 2. Po upływie tego terminu niedopuszczalne jest ponowne ogłoszenie stanu wyższej konieczności ustawodawczej w czasie kadecji tego samego Kanclerza Federalnego.
4) Ustawa Zasadnicza nie może na mocy ustawy powstałej zgodnie z ust. 2 zostać zmieniona ani nie może zostać jej odebrana częściowo lub całkowicie moc obowiązywania.
Art. 82
1) Ustawy, które zostały postanowione na podstawie zapisów tej Ustawy Zasadniczej, zostają podpisane przez Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec i opublikowane w Federalnym Dzienniku Ustaw. Rozporządzenia zostają przygotowane przez podmiot go wydający i z zastrzeżeniem innej regulacji prawnej opublikowane w Federalnym Dzienniku Ustaw.
2) Każda ustawa i każde rozporządzenie określa dzień swojego wejścia w życie. Na wypadek braku tego określenia wchodzą one w życie w teminie czternastu dni od dnia ukazania się Federalnego Dziennika Ustaw.