System polityczny Niemiec

Prawo konstytucyjne
porównawcze (III)

Podstawowe zasady
konstytucji



Ustawa zasadnicza:

została uchwalona 24 maja 1949

roku przez Radę Parlamentarną składającą się z
delegatów wyłonionych przez Parlamenty krajowe



Zmiana:

uchwała Parlamentu Federalnego, a następnie

Rady Federalnej podjętych większością 2/3 głosów



Zasady niepodlegające zmianom:

suwerenność

Narodu, zasada państwa socjalnego, zasada
federalizmu, zasada reprezentacji, trójpodziału władzy,
zasada legalizmu, oparcie statusu jednostki na
nienaruszalności jej godności

Federalizm



W skład RFN wchodzi

16 krajów

, każdy z nich posiada

ograniczoną państwowość oraz własne: konstytucje,
parlamenty i rządy, własne sądy oraz odrębne krajowe
trybunały konstytucyjne



W ograniczonym zakresie kraje mogą zawierać umowy
międzynarodowe z podmiotami zagranicznymi wobec całej
RFN



Spory kompetencyjne

między krajami a federacją

rozstrzyga Federalny Trybunał Konstytucyjny



Prawo federalne posiada wyższą moc prawną

niż

prawo krajowe, w końcu wobec krajów niewywiązujących się
ze swoich obowiązków wobec federacji jej organy mogą
stosować tzw. przymus federalny

Podział kompetencji



UZ dokonuje rozgraniczenia pomiędzy federacją a krajami



Ustawodawstwo wyłączne:

art. 73 oraz 105 ust. 1 UZ

oraz dodatkowo wszystkie sprawy odnoszące się do całej
federacji (prawo wyborcze do parlamentu federalnego)



Ustawodawstwo konkurencyjne:

art. 74, 74a, 105 ust

2 – może być przedmiotem ustaw parlamentów
krajowych oraz parlamentu Federacji (priorytet przypada
Federacji). Sprawa raz przejęta przez federację pozostaje
w jej gestii, wszelkie spory rozstrzyga FTK



Ustawodawstwo ramowe:

art. 75 określa zagadnienia,

w których ustawodawstwo krajowe może być realizowane
dopiero po wydaniu odpowiednich ustaw ramowych

Bundestag



Bundestag (Parlament Federalny):

główne funkcje to

ustawodawstwo oraz polityczna kontrola nad działalnością
rządu, pochodzi z powszechnych i bezpośrednich wyborów



Kadencja: 4 lata

System wyborczy



Prawo wyborcze:

czynne 18 lat, bierne 21 lat, liczba

deputowanych to 656, ale może być większa



Prawo do zgłaszania kandydatów mają tylko partie
polityczne



328 posłów wybieranych jest w jednomandatowych
okręgach wyborczych w systemie większości zwykłej (są to
tzw. głosy pierwsze) tutaj startować mogą też kandydaci
indywidualni zgłoszeni poza partiami przez wyborców



Tzw. głosy drugie:

w każdym z 16 krajów federalnych

odbywa się głosowanie na listy partyjne, liczba mandatów
zróżnicowana i zależy od liczby ludności – wybory
proporcjonalne, liczenie głosów metodą d’Hondta

System wyborczy



Klauzula zaporowa:

minimum 5% ważnie oddanych

głosów (w skali dawnej RFN oraz w skali dawnej NRD).
Partie które nie przekroczą progu wyborczego nie są brane
pod uwagę, nawet jeśli przekroczą taką klauzulę w kilku
krajach związkowych



Deputowani:

mandat wolny, podlegają wyłącznie

własnemu sumieniu



Frakcje parlamentarne:

5% członków Parlamentu

należących do jednej lub kilku partii



Immunitet:

materialny (za sposób głosowania i

wypowiedzi w parlamencie) oraz formalny (za popełnienie
czynu zagrożonego odpowiedzialnością karną) – immunitet
może być ograniczony tylko na żądanie parlamentu

Bundesrat

Bundesrat



Sposób głosowania:

każdy członek dysponuje 1

głosem, ale UZ wymaga, aby wszyscy członkowie
danej delegacji krajowej głosowali tak samo, w innym
przypadku uważa się że wszystkie głosy danego kraju
są nieważne



Delegacja:

premier krajowy wraz z najbliższymi

współpracownikami oraz członek rządu krajowego
będący jednocześnie pełnomocnikiem kraju wobec
federacji (ambasador, łącznik). Dopuszczalne jest
udzielanie przez rządy krajowe wiążących instrukcji
swym delegatom

Inicjatywa ustawodawcza



Rząd federalny (poprzez Bundesrat)



Deputowani (frakcja lub 5% członków
izby)



Rada Federalna (przez rząd federalny)

I czytanie



Przekazanie projektu do dalszych prac w
komisjach



Możliwość dyskusji plenarnej



Możliwość przejścia do II czytania bez prac w
komisjach

Prace w komisjach



Prawo do wzywania członków rządu federalnego
na posiedzenia



Prawo członków rządu do brania udziału w
posiedzeniach komisji



Publiczne przesłuchania rzeczoznawców,
ekspertów, organizacji pozarządowych



Powoływanie podkomisji



Ocena (możliwość debaty plenarnej)



Uchwalenie sprawozdania (projektu)

II czytanie



Debata generalna



Dyskusja nad poszczególnymi artykułami



Poprawki deputowanych



Głosowania nad artykułami bądź całością



Możliwość odesłania do komisji

III czytanie



Możliwość generalnej debaty



Poprawki (tylko frakcja lub 5% deputowanych i
tylko do tych artykułów do których w II czytaniu
uchwalono poprawki)



Możliwość odesłania do komisji (inna niż
poprzednio)



Ostateczne głosowanie (ZWG przy kworum 50%)

Bundesrat (ustawy z UZ)



Ustawy, które dotyczą krajów związkowych muszą być
zaakceptowane przez Bundesrat, sprzeciw Bundesratu
powoduje niedojście ustawy do skutku



Komisja Mediacyjna (32 osoby, 16 z Bundesratu, 16
przez rządy krajowe) proponuje taki projekt, który
zaakceptują obie izby, albo opiniuje odrzucenie ustawy
w proponowanym kształcie

Bundesrat (sprzeciw)



Wobec pozostałych ustaw Bundesrat może
zastosować veto, jednak może ono być
przez Bundestag odrzucone



Czas na zastosowanie veta to 3 tygodnie

Bundestag (kontrola rządu fed.)



Żądanie obecności członków rządu na
posiedzeniach



Kontrola komisji stałych



Komisje śledcze



Federalna Izba Obrachunkowa



Zapytania



„godzina aktualności”



Przesłuchania członków rządu federalnego



rezolucje

Bundesrat (kontrola rządu fed.)



Wyrażanie zgody na przepisy prawne wydawane
przez rząd federalny do ustaw



Nadzór nad krajami związkowymi



Inne: żądanie obecności, bieżące informowanie rady
o stanie spraw, absolutorium, sprawy związane z UE
dotyczące krajów związkowych)

Rząd federalny



Parlament Federalny wybiera Kanclerza większością
ustawową liczby członków na początku każdej kadencji i na
czas jej trwania



Kandydata proponuje prezydent federalny (szef zwycięskiej
partii)



Jeśli ten kandydat nie przejdzie ¼ deputowanych proponuje
swojego i wybiera kanclerza ustawową większością
członków (w okresie 14 dni)



Jeśli to nie doprowadzi do wybrania szefa rządu to ponownie
odbywają się głosowania nad w/w dwoma kandydatami



Jeżeli nadal nie ma kanclerza to prezydent mianuje szefem
rządu osobę, która uzyskała najwięcej głosów (rząd
mniejszościowy) lub rozwiązuje Bundestag

Rząd / Kanclerz



Ministrowie (powoływani przez Prezydenta na wniosek
Kanclerza)



Funkcje rządu federalnego



Veto ustawodawcze

(prawo wyrażania zgody na ustawy

federalne podwyższające wydatki lub zmniejszające
wpływy budżetowe)



Veto zawieszające



Rozporządzenia wykonawcze do ustaw



Pozycja Kanclerza

Odpowiedzialność rządu



Występuje tylko indywidualna odpowiedzialność
Kanclerza przed Bundestagiem (nie ma możliwości
złożenia votum nieufności wobec ministrów)



Konstruktywne votum nieufności:

możliwość

odwołania Kanclerza, ale równocześnie musi być
wniosek o wybranie innej osoby na nowego Kanclerza



Votum zaufania:

może się o nie zwrócić Kanclerz do

Bundestagu, w przypadku gdy nie uzyska votum
Prezydent może rozwiązać Bundestag

Prezydent Federalny



Wyboru na 5 letnią kadencję dokonuje Zgromadzenia
Federalne, większość ogólnej liczby członków
Zgromadzenia, maksymalnie 3 tury (ale w 3
obowiązuje większość zwykła)



W skład

Zgromadzenia Federalnego

wchodzą

członkowie Bundestagu oraz w takiej samej liczbie
delegacji z Parlamentów Krajowych (Landów)

Odpowiedzialność



Brak politycznej odpowiedzialności przed
Bundestagiem



Jest odpowiedzialny przed Federalnym Trybunałem
Konstytucyjnym na naruszenie Ustawy Zasadniczej
lub ustawy federalnej



W stan oskarżenia stawia go Bundestag i Bundesrat
na wniosek ¼ deputowanych większością 2/3
członków



Prezydenta zastępuje przewodniczący Bundesratu