Żywienie w

nieswoistych

chorobach zapalnych

jelit

Do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ) należą:
wrzodziejące zapalenie jelita grubego(colitis ulcerosa) i
choroba Leśniowskiego-Crohna(ChLC).
Jest to grupa przewlekłych chorób zapalnych
przebiegających z okresami remisji i zaostrzeń.
Przyczyna tych chorób jest nieznana. Wśród czynników
prowadzących do rozwoju zapalenia ważną rolę
odgrywają:



predyspozycja genetyczna,



zaburzenia immunologiczne (nieprawidłowa
odpowiedź immunologiczna błony śluzowej
przewodu pokarmowego na antygeny znajdujące
się w świetle jelit),



czynniki środowiskowe.

Sposób odżywiania nie ma wpływu na powstanie tych chorób,

chociaż modyfikacja diety może łagodzić ich przebieg.

(NChZJ) występują przede wszystkim u osób dorosłych, chociaż

coraz częściej są rozpoznawane wśród dzieci i młodzieży z

obniżeniem się średniej wieku w momencie zachorowania. W

Polsce wśród dzieci wykazano że zachorowalność na w.z.j.g.

wynosi 2,28/100000, a ChLC-0,38/100000.

Udowodniono, że u dzieci karmionych piersią w wieku

niemowlęcym ChLC pojawia się z mniejsza częstotliwością. To

korzystne działanie pokarmu prawdopodobnie wiązać należy z

jego wpływem na prawidłowy rozwój fizjologicznej flory

bakteryjnej

jelit

(naturalna

kolonizacja

przewodu

pokarmowego przez pałeczkę Lactobacillus acidophilus),

lepszym rozwojem śluzówki jelita oraz ochronnym działaniem

czynników immunologicznych zawartych w mleku kobiecym

przed infekcjami pokarmowymi.

Przyczyn prowadzących do ujawnienia się tych objawów
jest wiele ale najważniejsze z nich wydaje się być
niedożywienie, którego następstwem może być:



opóźnienie wieku kostnego,



zaburzenia odporności,



opóźnione dojrzewanie płciowe.

Objawy kliniczne obydwu wymienionych chorób są
podobne choć występują z różną częstotliwością i różnym
nasileniem.
Im młodsze dziecko, u którego rozpoznano chorobę, tym
objawy

choroby

sprawiają

większe

trudności

diagnostyczne. Jednym z często występujących objawów
klinicznych jest niedobór masy ciała oraz niedobór
wzrostu.

Niedożywienie może być wynikiem:



zmniejszonego

przyjmowania

pokarmów

z

powodu

obniżonego łaknienia,



świadomego ograniczenia przyjmowania pokarmów z
obawy przed nasileniem dolegliwości bólowych brzucha,



zmniejszenia częstości oddawania stolca,



upośledzenie spożycia pokarmów z powodu nasilenia
procesu zapalnego, stanów gorączkowych i zwiększonego
katabolizmu komórkowego,



Diety eliminacyjnej,



Zaburzeń procesów trawiennych i wchłaniania jelitowego
spowodowanego zmniejszeniem powierzchni chłonnej jelita
wynikającej z choroby

Bakteryjna

dekoniugacja

kwasów

żółciowych

zaburza

wchłanianie

lipidów

i

witamin

rozpuszczalnych w tłuszczach.
Niedostateczny dowóz kaloryczno-białkowy może
prowadzić

do

zaburzeń

regeneracyjnych

w

strukturze kosmków jelitowych.
Niedobory masy ciała mogą być również wynikiem i
ubocznym skutkiem stosowanej farmakoterapii.

Ponieważ nie występuje związek przyczynowy między

sposobem odżywiania i procesem zapalnym w
jelitach, nie istnieją też sposoby dietetycznego
leczenia tych chorób. Niemniej obowiązują pewne
zasady postępowania, które mogą spełnić
pożyteczną rolę w niektórych fazach choroby.
Zarówno w colitis ulcerosa jak i w ChLC naczelną
zasadą jest spożywanie tylko takich potraw, które
nie wywołują lub nie nasilają dolegliwości.

Do najczęstszych pokarmów nasilających objawy należą:



mleko i jego przetwory,



pszenica,



drożdże,



kukurydza,



banany,



pomidory,



jajka,



wino.

W umiarkowanych zaostrzeniach zapaleń jelit przebiegających
z niewielką biegunką (3-5 wypróżnień/dobę) powinno się
wystrzegać potraw bogatoresztkowych tj.:



razowy chleb,,



nasiona roślin strączkowych,



warzywa (zwłaszcza kapusta),



owoce,



ziemniaki,



koncentraty włókien roślinnych.

Dieta ubogoresztkowa obowiązuje w szczególności pacjentów z
ChLC ze zwężeniem światła jelita cienkiego. Chorzy z takim
powikłaniem powinni dodatkowo unikać:
jabłek, owoców cytrusowych, sałaty, szpinaku, buraków,
ogórków, skórek z owoców i warzyw, grzybów, orzechów i
nasion.

Dieta chorego z colitis ulcerosa lub ChLC powinna być
urozmaicona t.j. zawierać wszystkie niezbędne składniki
odżywcze
(białka, cukry i tłuszcze), minerały i witaminy.
Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość niedoborów
żelaza i kwasu foliowego (niezbędnych do tworzenia krwinek
czerwonych), a u pacjentów z ChLC dodatkowo na niedobory
cynku.

Do uzupełnienia niedoboru kwasu foliowego wystarcza 5 mg
leku/dobę, a niedoboru cynku-30mg/dobę.

Odrębnym problemem dietetycznym u chorych z NChZJ jest
spożywanie mleka.
Z jednej strony mleko może bowiem wywołać:
bóle brzucha, nadmiar gazów jelitowych i biegunkę,
a z drugiej jest ono niepotrzebnie odstawiane u wielu
chorych, którzy nie mają tych objawów.

Przyczyną złej tolerancji mleka w tych chorobach nie jest
przeważnie uczulenie na jego składniki (zwłaszcza białkowe),
lecz niedobór enzymu-laktazy rozkładającego cukier mleczny
(laktozę) w błonie śluzowej jelita cienkiego.

Po udowodnieniu takiego niedoboru wielu lekarzy zaleca
substytucyjne podawanie odpowiednich preparatów laktazy.

Ważną wiadomością dla chorych może być to, że chociaż
słodkie mleko zawierające laktozę bywa źle tolerowane, to
jego przetwory, a zwłaszcza kefiry i jogurty mogą nie wywołać
żadnych dolegliwości.

Należy jeszcze raz z naciskiem podkreślić, że większość chorych
w remisji nie musi przestrzegać żadnych zaleceń dietetycznych.
Sposób odżywiania takich chorych powinien być zbliżony do
normalnego z niewielkimi wyjątkami zależnymi od tego, czy
dany

produkt

spożywczy

jest

dobrze

tolerowany.

Przy wyborze jedzenia chorzy bez objawów powinni kierować
się następującymi zasadami:



Pożywienie o wartości kalorycznej około 40kcal/kg m.c.

powinno zawierać dużo białka oraz dostateczną ilość

minerałów i witamin,



Należy jeść wszystko, co jest dobrze tolerowane,



Jedzenie powinno uwzględniać potrawy bogatoresztkowe z

wyjątkiem okresów zaostrzeń choroby i przypadków zwężeń

światła jelita,

•

Zmniejszenie produktów z białej mąki,



Wyłączenie mleka w przypadku nietolerancji laktozy



Zmniejszenie ilości tłuszczów stałych,



Regularne spożywanie ryb.

Celem postępowania żywieniowego w NChZJ jest:



zapewnienie prawidłowego rozwoju organizmu

przez wyrównanie niedoborów pokarmowych,



zmniejszenie strat jelitowych,



ułatwienie procesów gojenia,



działanie troficzne na komórki nabłonka jelitowego,



wpływ na mediatory procesów zapalnych,



korzystną zmianę flory bakteryjnej.

Zrównoważona dieta winna być tak dobrana, aby zapewniała podaż
odpowiedniej dawki energii i składników żywieniowych wynikających
z wieku i masy ciała pacjenta.