OBJAWY
KLINICZNE W
CHOROBACH
OCZODOŁU

Katedra i Klinika Okulistyki AM we

Wrocławiu
Kierownik: Prof. dr hab. M.H.

Niżankowska

Mirosław Słowik, Łukasz Szelepin

PODSTAWY ANATOMICZNE



kształt „gruszki” lub piramidy



podstawa – wejście do oczodołu (aditus orbitae)



szczyt (wierzchołek) (apex orbitae)



ok. 30 cc objętości, ¼ zajmuje g. oczna



ściany kostne wyściela periorbita ściśle połączona

przy wejściu, w obrębie szczelin i w obrębie kanału

wzrokowego, gdzie łączy się ciągle z oponą twardą.



ściany boczne pod kątem 45 stopni, ściany

przyśrodkowe równoległe i odległe o 25 mm



wierzchołek w rzucie więzadła powiekowego

przyśrodkowego



najsilniejszą ścianą jest strop, najsłabsza ściana

dolna

ŚCIANY OCZODOŁU



7 kości:



śc. górna (strop) –

2

- skrzydło mniejsze k. klinowej, k. czołowa



graniczy z zat. czołową i przednim dołem czaszki



ubytek – wytrzeszcz tętniący (przenoszenie tętnienia pmr)



śc. boczna –

2

– skrzydło większe k. klinowej, k. jarzmowa



graniczy z dołem skroniowym i środkowym czaszki



chroni tylko tylną cz. gałki



śc. dolna (podłoga) –

3

– k. jarzmowa, k. szczękowa, k.

podniebienna



graniczy z zat. szczękową



tylno-przyśrodkowa część cienka i słaba – złamanie „blow – out”



inwazja raka szczęki



śc. przyśrodkowa –

4

– k. szczękowa, k. łzowa, k. klinowa, k.

sitowa



graniczy z komórkami sitowia



lamina papyracea- cienka i sperforowana – penetracja procesów

zapalnych z sitowia

OTWORY OCZODOŁU



Otwory oczodołowe:



otwory sitowe – tt. sitowe przednie i tylne



szczelina oczodołowa górna – między skrzydłem większym

i mniejszym k. klinowej - nn. III, IV, VI, n. oczny (V1), ż. oczna

górna, gg. oczodołowe t. oponowej, wł. współczulne splotu

jamistego



szczelina oczodołowa dolna – między dnem i śc. boczną -

n. podoczodołowy, n. jarzmowy, gg. oczodołowe zwoju

klinowo-podniebiennego, gg. jarzmowe t. łzowej, ż. oczna

dolna, splot skrzydłowy



kanały jarzmowo-twarzowy i jarzmowo-skroniowy



kanał nosowo-łzowy – przewód nosowo-łzowy



kanał wzrokowy – dł. 5-10mm, szer. 6,5mm. różnica

szer.>1,5mm to patologia – n.II, t. oczna, gg. współczulne



rowek podoczodołowy – n. podoczodołowy (g. VII)

PRZESTRZENIE I POWIĘZIE



Przestrzenie oczodołu:



podokostnowa



nadtwardówkowa



obwodowa (pozastożkowa)



środkowa (wewnątrzstożkowa)



Powięzie oczodołowe (fasciae orbitales)

– przestrzenie

pomiędzy nimi wypełnia ciało tłuszczowe oczodołu

(corpus adiposum)



okostna (periorbita)



przegroda oczodołu (septum orbitae) - od krawędzi do

brzegów tarczek powIekowych



powięzie mięśniowe (fasciae musculares)



pochewka g. ocznej (vagina bulbi= capsula Tenoni)

NARZĄD ŁZOWY



Część wydzielnicza (gruczołowa)



Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) – 95%

produkcji



powyżej kąta bocznego



ścięgno dźwigacza dzieli na większą część oczodołową

(górną) i mniejszą część powiekową (dolną)



przewodziki odprowadzające (ducti excrectorii) do

sklepienia górnego – 6 do 14



Gruczoły łzowe dodatkowe Wolfriga w substancji

właściwej spojówki w okolicy sklepienia górnego

NARZĄD ŁZOWY



Część odprowadzająca łzy



punkty łzowe



bańki łzowe (ampullae)



kanaliki poziome



worek łzowy



przewód nosowo-łzowy

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – WYWIAD I BADANIE
PODMIOTOWE



ból



zaburzenia widzenia (↓V, ubytki PW,
dwojenie)



objawy ogólne (gorączka, spadek masy
ciała)



dynamika powstawania wytrzeszczu



urazy



schorzenia głowy (CUN, zatoki, zęby)



schorzenia systemowe

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – WYWIAD I BADANIE
PODMIOTOWE



Najczęstsze
przyczyny
upośledzenia
ostrości wzroku:



fałdy w plamce



neuropatia wzrokowa



keratopatia z
niedomykalności powiek
(ekspozycyjna)

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIE
PRZEDMIOTOWE



osadzenie gałek
ocznych

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIE
PRZEDMIOTOWE



ustawienie gałek ocznych

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIE
PRZEDMIOTOWE



badanie ruchomości gałek

•

czynnej

•

biernej (forced-duction test) : (+) w
myopatiach restrykcyjnych i przy
uwięźnięciu mięśnia, (-) przy porażeniu



pomiar c.w.

•

test „spojrzeniowy” :(+) w myopatii
restrykcyjnej

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA
OBRAZOWE



Rtg



projekcja Caldwella



projekcja Watersa

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA
OBRAZOWE



Tomografia komputerowa (CT)



skany:

•

osiowe

•

strzałkowe

•

wieńcowe



techniki kontrastowe

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA
OBRAZOWE



Tomografia komputerowa c.d

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA
OBRAZOWE



Rezonans magnetyczny (MRI):



obrazy T1 i T2 – zależne



techniki kontrastowe (gadolina)

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA
OBRAZOWE



USG



prezentacja „A” i „B”



biometria mm. prostych gałkoruchowych np. w
oftalmopatii tarczycowej, myositis

DIAGNOSTYKA CHORÓB
OCZODOŁU – BADANIA HIST.-
PATOL.



Biopsja cienkoigłowa (BAC)



pod kontrolą USG lub CT



szczególnie przy podejrzeniu guzów
przerzutowych np. do mięsni gałkoruchowych

OBJAWY KLINICZNE W
CHOROBACH OCZODOŁU



Kostne



hiperteloryzm



opadnięcie oczodołu



Ze strony tkanek miękkich



obrzęk powiek



opadnięcie powiek



obrzęk spojówki (chemosis)



Nieprawidłowe osadzenie gałki



wytrzeszcz



zapadnięcie



przemieszczenie

OBJAWY KLINICZNE W
CHOROBACH OCZODOŁU c.d.



Ograniczenie ruchomości czynnej



guz



miopatia restrykcyjna



porażenie nerwu gałkoruchowego (III, IV lub VI)



uwięźnięcie w szczelinie złamania (np. blow-out)



Zmiany na dnie oka



obrzęk tarczy n. wzrokowego



zanik n. wzrokowego



fałdy siatkówkowe



przepełnienie naczyń siatkówkowych

NIEPRAWIDŁOWOŚCI KOSTNE



Hiperteloryzm



zrosty czaszkowe
(craniosynostoses) np.z-ł
Crouzona, Aperta, Robertsa



zespoły : Hurler, Patau, Noonan



dysplazja czołowo-nosowa



Opadnięcie oczodołu



wrodzone (np. z-ł Goldenhara)



nabyte (złamanie dna,
dysplazja włóknista)

ZAPADNIĘCIE GAŁKI



Mała gałka



zanik



małoocze (microphthalmus)



Nieprawidłowości kostne



po złamaniu dna



wrodzone (np.neurofibromatosis)



Zanik zawartości oczodołu



po napromienieniu



sklerodermia



przewlekłe zap. zatoki szczękowej



Bliznowacenie w oczodole



przerzutowy rak sutka



przewlekłe choroby zapalne z włóknieniem



Zespół retrakcyjny Stillinga – Türka -

Duane’a



Zespół Hornera -

guzy szyi i śródpiersia

WYTRZESZCZ



EGZOFTALMOMETR Hertla:
>20 mm u osób rasy białej



różnica > 2 mm – wytrzeszcz
jednostronny



dynamika osadzenia gałki



osiowy i pozaosiowy



ostry i przewlekły



jedno- i obustronny

WYTRZESZCZ PULSUJĄCY I
PRZERYWANY

WYTRZESZCZ RZEKOMY

:



jednostronnie duża gałka
(woloocze, krótkowzroczność
wysoka)



jednostronna retrakcja powiek



zapadnięcie / zanik drugiej
gałki

WYTRZESZCZ U
NOWORODKÓW I NIEMOWLĄT



Guzy



naczyniak włośniczkowy



potworniak



torbiele (np. przepuklina mózgowa

przednia lub tylna, małoocze z torbielą)



rhabdomyosarcoma – b. rzadko



siatkówczak naciekający oczodół



ostra białaczka



Płytkie oczodoły



craniosynostoses (z-ł Crouzona, Aperta)



osteogenesis imperfecta



zab. chromosomalne (np. z-ł Patau,

Edwardsa)

WYTRZESZCZ U DZIECI

1.Przyczyny zapalne:



zapalenie tk. miękkich oczodołu
(cellulitis)



idiopatyczna zapalna choroba
oczodołu (guz rzekomy)



oftalmopatia tarczycowa - rzadko

WYTRZESZCZ U DZIECI

2. Guzy łagodne



naczyniak limfatyczny



nerwiakowłókniak
splotowaty



glejak n. wzrokowego

WYTRZESZCZ U DZIECI

3. Guzy złośliwe



mięsak z komórek mm.
prążkowanych
(rhabdomyosarcoma)



białaczka ostra



przerzutowy zwojak
zarodkowy



retinoblastoma
penetrujący do oczodołu

WYTRZESZCZ U DOROSŁYCH

1. Zastoinowy



oftalmopatia tarczycowa



zapalenie tk. miękkich oczodołu
(cellulitis)



związane z zap. zatok



wywodzące się z przylegających
struktur (np. gr. łzowy)



pourazowe



pozabiegowe (np.chirurgia
okołogałkowa

)

WYTRZESZCZ U
DOROSŁYCH



1. Zastoinowy c.d:



idiopatyczne zapalenie tk. oczodołu (guz
rzekomy)



przetoka szyjno – jamista



zakrzep zatoki jamistej



guzy przerzutowe (np.oskrzela, stercz)

WYTRZESZCZ U DOROSŁYCH

2. Przewlekły

wytrzeszcz osiowy



oftalmopatia tarczycowa



naczyniak jamisty



oponiak n. wzrokowego



żylaki oczodołu

WYTRZESZCZ U DOROSŁYCH

3. Przewlekły

wytrzeszcz
nieosiowy



guzy limfatyczne



oponiak grzebienia kości
klinowej



torbiele śluzowe



ch. Pageta czaszki



guzy zatok naciekające
oczodół

POWIĘKSZENIE GR. ŁZOWYCH



Jednostronne:



zapalenie (dacryoadenitis)



łagodny gruczolak wielopostaciowy

(tumor mixtus)



guzy złośliwe



gruczolakorak wielopostaciowy



rak torbielowaty



rak z komórek śluzowo-

nabłonkowych

POWIĘKSZENIE GR.
ŁZOWYCH



Obustronne:



sarkoidoza



późne stadia oftalmopatii
tarczycowej



ostra białaczka szpikowa u dzieci
(chloroma)



amyloidoza