Układ płciowy

M.D.

Narządy płciowe żeńskie

• Produkują komórki jajowe
• Umożliwiają zapłodnienie
• Rozwój zarodka i płodu
• Wydalenie czyli poród

Podział narządów

wewnętrzne
Pochwa
Macica
Jajniki
jajowody

podział

zewnętrzne
Wargi sromowe większe
Wargi sromowe mniejsze
Łechtaczka
Ujście zewnętrzne cewki moczowej
Ujście pochwy
Gruczoły przedsionkowe

Pochwa

• Pochwa jest mięśniowo błoniastym

przewodem łączącym macicę z

zewnętrznymi narządami płciowymi. Górny

odcinek pochwy obejmuje szyjkę macicy

(część pochwowa), która częściowo wnika

do pochwy. Pochwa spełnia funkcję kanału

przez który dostaje się sperma oraz kanału

rodnego, przez który dziecko wydostaje się

na zewnątrz. Dzięki zawartości komórek

mięśni gładkich oraz tkanki sprężystej jest

narządem rozciągliwym . 

Ściana pochwy

• Ma grubość około 3 mm, jednak wartość

ta może ulegać znacznym wahaniom w

zależności od stanu rozluźnienia.

Bogactwo włókien elastycznych i

sprężystych zapewnia jej dużą

rozciągliwość a zarazem kurczliwość.

Podczas ciąży jej struktura ulega

znacznemu rozluźnieniu, co pozwala na

silne rozciągnięcie się podczas porodu.

Ściana ma budowę trójwarstwową.

Błona zewnętrzna

• Tworzy ją tkanka łączna, która od

wiotkiej u góry staje się coraz
bardziej zbita, podobnie jak tkanka
przestrzeni odbytniczo-pochwowej i
cewkowo-pochwowej, która do niej
przylega.

Błona mięśniowa

• Zbudowana z mięśni gładkich bogato

przetykanych tkanką łączną (głównie
włóknami sprężystymi). Biegną one
podłużnie, niewiele słabych pęczków tworzy
wewnętrzną warstwę okrężną. W części
górnej łączy się ona z mięśniówką macicy, a
ku dołowi przeplata się z mięśniami
poprzecznie prążkowanymi przepony
miednicy. Wnika również w przegrodę
cewkowo-pochwową i odbytniczo-pochwową
(jako mięsień odbytniczo-pochwowy).

Błona śluzowa

• Brak ostrej granicy oddzielającej ją od błony

mięśniowej. Ma barwę szaroczerwoną, co

odróżnia ją od żywoczerwonej błony macicy. W

stanie nierozciągniętym posiada liczne fałdy

poprzeczne – marszczki pochwowe , szczególnie

silnie rozwinięte w dolnej części pochwy kobiet,

które nie rodziły. Grupują się one w dwa podłużne

pasma na przedniej i tylnej ścianie, tworząc

kolumnę marszczek pochwowych przednią i

tylną . Pod wpływem porodów i z wiekiem ściany

pochwy wygładzają się.

.

• Wyróżniamy dwie warstwy błony śluzowej

pochwy:

blaszka właściwa – zawiera liczne

włókna sprężyste, brak gruczołów .

• Wytwarza liczne brodawki wnikające w

nabłonek. W blaszce występują licznie
limfocyty mogące grupować się w struktury
przypominające wyglądem grudki chłonne.

.

• nabłonek – wielowarstwowy,

nierogowaciejący nabłonek płaski- (choć

ślady rogowacenia mogą wystąpić).

Pod wpływem hormonów wydzielanych

przez jajniki nabłonek pochwy ulega

charakterystycznym zmianom.

Zmiany te są podstawą do wyznaczenia

czasu owulacji w niektórych metodach

antykoncepcji. Brak tych zmian przy

zachowanej menstruacji świadczy o

niedoborze estronu lub cyklu bez

jajeczkowania i powstania ciałka żółtego).

Macica

• Jest nieparzystym narządem , w

którym zachodzą aktywne przemiany
błony śluzowej związane z cyklem
płciowym, a jej budowa stwarza
odpowiednie warunki dla rozwoju i
odbycia prawidłowego porodu

macica

• Macicę buduje gruby mięsień od

zewnątrz pokryty błona surowiczą –
otrzewną

• Jamę macicy wyściela błona

śluzowa , która u dojrzałej kobiety
podlega okresowym zmianom cyklu
miesiączkowego lub odpowiednim
przemianom podczas ciąży

Macica

• leży w miednicy mniejszej

• Składa się z

• Trzonu

• Szyjki
Trzon

• ma skierowane ku górze dno

• Ścianę przednią zwróconą do pęcherza

moczowego

• Ścianę tylną przylegającą do jelit

• Wewnątrz trzonu znajduje się jama macicy

Macica

• W części dolnej trzon zwęża się i

przechodzi w szyjkę

• Szyjka macicy łaczy się z pochwą
• Wypukla się ona do śwsiatła pochwy

tworzac tarcze ( częśc pochwoawa)na
której znajduje się ujscie kanału szyjki
w postaci szczelinowatego otworu
zwanego ujsciem macicy

wymiary

Długość około 7.5 cm

Grubość około 2.5 cm
Długość jamy macicy około 5 cm
Grubość ściany macicy około 1.2 cm

.

.

.

• .

Jajnik

• parzysty narząd o migdałowatym

kształcie. Leży na bocznej ścianie

miednicy. W przekroju można w nim

wyróżnić korę i rdzeń. W korze – bogato

unaczynionej tkance łącznej luźnej – leżą

pęcherzyki jajnikowe zwane

mieszkami pierwotnymi. Pęcherzyki

jajnikowe przekształcają się w pęcherzyki

wzrastające, a te – w dojrzewające.

Dojrzały pęcherzyk jajnikowy osiąga

średnicę 10 mm.

jajnik

• Zawiera komórkę jajową i płyn

pęcherzykowy. Cykl dojrzewania
pęcherzyka jajnikowego trwa 14 dni.
Po tym czasie następuje przerwanie
ściany pęcherzyka i wydalenie
komórki jajowej. Zjawisko to
nazywamy jajeczkowaniem lub
owulacją. Pęknięty pęcherzyk
przekształca się w ciałko żółte.

.

Jajowód

• parzysty przewód ciągnący się od okolicy

jajnika do macicy. Rozpoczyna się

ujściem brzusznym, a kończy ujściem

macicznym. W jajowodzie wyróżnia się

lejek, bańkę, cieśń i część maciczną.

Od brzegu lejka odchodzą wypustki

(strzępki), które wychwytują jaja do

jajowodu. Ściana jajowodu zbudowana

jest z błony surowiczej, błony

mięśniowej i błony śluzowej.

NARZĄDY PŁCIOWE

MĘSKIE:

• jądra,
• najądrza,
• nasieniowody,
• pęcherzyki nasienne,
• gruczoł krokowy,
• prącie
• moszna.

Jądro

• parzysty narząd wytwarzający

plemniki i wydzielający hormony
płciowe.

• Ma ono kształt owalny,
• oba jadra mieszczą się w mosznie.

Moszna –

• worek skórny podzielony łącznotkankową

przegrodą na dwie części. Jądro bezpośrednio
otoczone jest błoną białawą, która zawiera
dużą ilość zakończeń nerwowych , zwłaszcza
czuciowych. Błona biaława dzieli jądro na
płaciki jadra. Wierzchołki płacików zwrócone
są do brzegu tylnego jądra, gdzie znajduje się
śródjądrze. Płaciki jądra zbudowane są z
cewek nasiennych, w których zachodzi
proces spermatogenezy.

.

• Pomiędzy cewkami nasiennymi

znajdują się komórki śródmiąższowe,
w których zachodzi synteza
hormonów płciowych męskich –
androgenów. Z cewek nasiennych
powstaje w śródjądrzu sieć
kanalików.

.

• Spermatogeneza (spermogeneza) –

to proces powstawania i dojrzewania
plemników – gamet męskich, który
odbywa się w jądrach – gonadach
męskich.

Najądrze

• przylega do jądra od góry i tyłu.

Zbudowane jest z licznych
przewodzików odprowadzających
jądra. Tak powstaje przewód
najądrza, który przedłuża się w
nasieniowód.

Pęcherzyk nasienny

• parzysty narząd o gruszkowatym

kształcie. Leży miedzy pęcherzem
moczowym a odbytnicą.

.

Gruczoł krokowy = stercz =

prostata –

• leży pod dnem pęcherza

moczowego . Zbudowany jest z
gruczołu cewkowo-pęcherzykowgo i z
mięśni gładkich. Przewodziki gruczołu
krokowego uchodzą do części
sterczowej cewki moczowej.

Prącie = penis

• narząd kopulacyjny i służy do wprowadzania

nasienia do pochwy; zawiera również cewkę
moczową. Prącie zbudowane jest z dwóch
ciał jamistych i z ciała gąbczastego, w
którym przebiega cewka moczowa. Ciała
jamiste oddzielają się od siebie i tworzą
odnogi prącia. Końce ciał jamistych pokrywa
rozszerzenie ciała gąbczastego zwane
żołędzią prącia. Żołądź ma kształt stożka o
zaokrąglonym wierzchołku.

.

• Ciało gąbczaste w kształcie walca

przy końcu tylnym tworzy zgrubienie
zwane opuszką prącia. Ciała jamiste i
ciało gąbczaste są otoczone mocną
osłoną - błoną białawą. Z zewnątrz
prącie pokrywa skóra, która ponad
żołędzią tworzy podwójny fałd zwany
napletkiem.      

•  

.

Nadżerka szyjki macicy

• zmiana powstająca z różnych przyczyn
• - polega na braku nabłonka

wielowarstwowego płaskiego
pokrywającego w prawidłowych
warunkach tarczę części pochwowej

• - zamiast tego stwierdza się różne

formy morfologiczne błony śluzowej
kanału szyjki macicy

.

• to jedna z najczęstszych zmian patologicznych

rozpoznawanych u kobiet

• - może być następstwem zmian zapalnych,

poporodowych lub występuje jako tzw. nadżerka

wrodzona

• - może nie dawać żadnych objawów, może też

objawiać się krwawieniem kontaktowym - po

stosunku płciowym - lub upławami

• - nazywana jest stanem przedrakowym: nie leczona

może przekształcić się w raka szyjki macicy

• - nadżerkę rozpoznaje sie poczas badań

ginekologicznych 

.

• Diagnostyka:
• - badanie koloskopowe lub

kolpomikroskopowe

• - badanie mikrobiologiczne
• - badanie cytologiczne
• - badanie histopatologiczne

pobranego wycinka

Mięśniaki macicy

• łagodne nowotwory włókien mięśniowych

macicy

• - mogą osiagać różne rozmiary

• - występują pojedynczo lub licznie (jako

mięśniaki mnogie)

• - choroba dotyczy ok. 20% kobiet w

różnym wieku

• - rozpoznaje się podczas badania

ginekologicznego

• - wykonuje się także USG w celu określenia

ich lokalizacji i rozmiarów

Choroby nowotworowe

• mogą mieć różną postać –
• rak szyjki macicy,
• rak trzonu macicy, rak jajnika,
• rak sromu,
• rak pochwy,
• rak jajowodu

.

• Rak szyjki macicy:
• - może mieć różne postacie nabłonkowe
• - wykazuje różne stopnie zaawansowania
• - nadżerka części pochwowej macicy stanowi jego

początek

• - bardzo często możliwe jest skuteczne leczenie
• - diagnostyka: badanie ginekologiczne, badanie

cytologiczne, badanie kolposkopowe, badanie

histopatologiczne wycinka z części pochwowej

szyjki macicy, łyżeczkowanie kanału i jamy

macicy, USG, urografia, cystoskopia, histerografia,

histeroskopia, badanie radiologiczne jelita grubego

.

• Rak trzonu macicy:
• - najczęściej występuje u kobiet w wieku

pomenopauzalnym  

• - na ryzyko zachorowania podatne są także kobiety

otyłe, o zmniejszonej płodności, ze skłonnością do

obfitych krwawień miesięcznych w okresie

klimakterium

• - istotną rolę odgrywa regularność badań

ginekologicznych

• - diagnostyka: badanie ginekologiczne, USG

transwaginalne (przezpochwowe), badanie

histopatologiczne wyskrobin z kanału szyjki i jamy

macicy, badanie histerograficzne lub histeroskopowe

• Rak jajnika:
• - najczęściej wystepuje u młodych kobiet
• - dlatego wszelkie zmiany w obrebie

jajnika powinny być weryfikowane pod
kątem wykluczenia zmian złośliwych

• - diagnostyka: badanie ginekologiczne,

USG, tomografia
komputerowa                

endometrioza

• Definicja:
• zaburzenie kobiecego układu rozrodczego
• choroba bywa ciężka do rozpoznania, jeśli

nie towarzyszą jej żadne objawy

• błona śluzowa (w prawidłowych warunkach

wyściełająca macicę) rozwija się również w

innych miejscach organizmu

• endometrium - błona śluzowa macicy  
•  

.

• Najczęstsza lokalizacja choroby:
• jajniki
• jajowody
• jelito grube
• zewnętrzna powierzchnia macicy
• czasem endometrium może

migrować do płuc i innych narządów
wewnętrznych

.

• Objawy:
• bóle w okolicach miednicy mniejszej
• obrzęki dolnej części jamy brzusznej
• stany zapalne w układzie rozrodczym
• bóle kurczowe nie związane w

krwawieniem miesiączkowym lub
nasilające się pod koniec miesiączki

.

• Przebieg:
• niewłaściwie zlokalizowana błona śluzowa

odpowiada za zmiany hormonalne w cyklu

miesiączkowym tak samo, jak endometrium

właściwe

• gdy niski poziom hormonów płciowych we

krwi powoduje złuszczanie się błony śluzowej

macicy w postaci miesiączki, tkanka

endometrium rosnąca poza jamą macicy

również oddziela się od podłoża i krwawi,

krew ta jednak nie ma możliwości odpływu

.

• następuje obrzęk i odczyn zapalny w

tkance otaczającej

• objawia się to najczęściej bólami o

charakterze kurczowym, które nasilają się

w późniejszych dniach miesiączki

• gdy ustaje krwawienie miesiączkowe,

krwawienie nieprawidłowe z ognisk

endometriozy także ustaje, a pozostałości

złuszczonej błony śluzowej tworzą tkankę

bliznowatą

.

• sytuacja taka powtarzana jest co miesiąc

• powstające zrosty uciskają lub otaczają

sąsiednie narządy

• stan stopniowo się pogarsza

• czasem endometrioza powoduje bóle

trwające cały miesiąc

•  

• Powikłania:

• niepłodność
 

• Leczenie:
• endometriozy nie można wyleczyć!
• leczenie hormonalne ma za zadanie

tylko spowolnienie jej rozwoju!

• terapia hormonalna blokująca owulację
• leczenie chirurgiczne
• czasem zabieg usunięcia macicy z

przydatkami

•  

Powiększenie gruczołu

krokowego

• Definicja:
• nienowotworowe powiększenie gruczołu

krokowego – prostaty

• gruczoł krokowy – otacza u mężczyzn szyję

pęcherza moczowego i cewkę moczową

• występuje u mężczyzn powyżej 50. roku

życia

• narastający przerost gruczołu krokowego

może bardzo utrudniać oddawanie moczu 

•  

.

• Przyczyny prawdopodobne:
• przewlekły stan zapalny
• zachwiania hormonalne
• czynniki dietetyczne i metaboliczne
• niedobór cynku

.

• Objawy:
• cienki, słaby strumień moczu
• nagły przymus oddawania moczu
• wzmożone parcie na pęcherz, głównie w

nocy

• oddawanie moczu kroplami
• opóźnienie początku oddawania moczu
• ból i pieczenie podczas mikcji  
•  

.

• Możliwe powikłania:
• podczas zalegania moczu w pęcherzu

może dojść do zapalenia cewki moczowej
i kamicy pęcherza moczowego

• cofanie moczu do nerek
• impotencja
• wytrysk nasienia do pęcherza

moczowego

•  

.

• Leczenie:
• leczenie farmakologiczne stanu

zapalnego i zaburzeń nerkowych

• cewnikowanie pęcherza moczowego

– przy zatrzymaniu odpływu moczu

• zabieg chirurgiczny

Stulejka

• może być wrodzona lub nabyta.

Terminem tym określa się zwężenie
otworu worka napletkowego, które
uniemożliwia odsłonięcie żołędzi. U
małych dzieci występuje długi,
ryjkowaty napletek, zwykle
odprowadzany, wymagający
szczególnego przestrzegania zasad
higieny.

.

• Występowanie stulejki u dorosłych

mężczyzn jest również w dużej mierze
związane z brakiem higieny, co z kolei
prowadzi do stanów zapalnych napletka.
U dorosłych i starszych dzieci konieczne
jest jej operacyjne leczenie. Jeśli przez
dłuższy czas nie zostanie ono podjęte,
stulejka może doprowadzić do zmian
nowotworowych w obrębie prącia.

Stany zapalne żołędzi,

prącia i napletka

• związane są z brakiem higieny,

przygodnymi kontaktami
seksualnymi, a także z długotrwałą
stulejką. Pieczenie i zwiększenie
wrażliwości żołędzi może być
związane z zapaleniem ropnym. Jego
objawami mogą być także obrzęk i
zaczerwienienie oraz wydzielina w
okolicy napletka.

.

• Dolegliwość ta wymaga konsultacji

wenerologicznej. Zapalenie może
mieć charakter swoisty
(uwarunkowany schorzeniami
przenoszonymi drogą płciową) lub
nieswoisty. O rozpoznaniu decyduje
badanie bakteriologiczne.

Wnętrostwo

• to brak jądra w worku mosznowym. U

większości chłopców w pierwszym roku życia
jądra samoistnie zstępują do worka mosznowego.
Ich zatrzymanie na drodze zstępowania może
nastąpić w jamie brzusznej, w kanale
pachwinowym lub na odcinku przedmosznowym.
W niezstąpionych jadrach zachodzą procesy
degeneracyjne w obrębie kanalików nasiennych,
co prowadzi do upośledzenia dojrzewania
plemników, a w konsekwencji do niepłodności. W
terapii stosuje się leczenie hormonalne, a gdy ono
nie pomaga, wówczas konieczna jest operacja.

Wodniak jądra

• to torbiel w kształcie gruszki

występująca w mosznie. Powstaje na
skutek nagromadzenia się płynu
między dwiema warstwami błony
obejmującej jądro. Wodniaki jądra
mogą wystąpić już u noworodków
albo rozwinąć się nieco później.

.

• U dorosłego mężczyzny schorzenie to

bywa objawem zapalenia najądrza,
czyli przewodu odprowadzającego
nasienie z jądra. Może być
spowodowane guzem, urazem lub
zapaleniem jądra.

Nowotwory jądra

• skuteczność leczenia i prognoza

pokonania choroby zależą od
wczesnego rozpoznania. Dlatego
bardzo ważne jest samobadanie
jąder podczas codziennych zabiegów
higienicznych.

•

• Nowotwory jąder występują zazwyczaj u

mężczyzn w wieku 20–35 lat. Wyróżnia się
cztery grupy: nasieniaki,

• potworniaki,
• raki zarodkowe
• oraz raki kosmówkowe. Najczęściej nowotwór

objawia się jako twardy, niebolesny guzek na
przedniej powierzchni jądra. Czasem występuje
tępy ból lub uczucie ciężkości w podbrzuszu
bądź mosznie oraz powiększenie węzłów
chłonnych pachwinowych

.

• Każde zgrubienie, powiększenie,

obrzęk czy inna anomalia w obrębie
jądra wymaga badania lekarskiego.
USG zlokalizuje zmianę chorobową, a
badanie histopatologiczne potwierdzi
rozpoznanie nowotworu. Chorobę tę
należy traktować jako przypadek
nagły i możliwie szybko leczyć
operacyjnie.