Filozofia życia a filozofia pozytywistyczna



Ogłoszona i uzasadniona przez Kanta „nienaukowość”
metafizyki doprowadziła już XIX w. do postania całego
szeregu nurtów, w których rzeczywiście zaniechano
uprawiania metafizyki.



Filozofia życia i filozofia pozytywistyczna stanowią
dwa zupełnie różnego tego przykłady.



Były to nurty, które oprócz szeregu pozytywnych twierdzeń
zażarcie zwalczały się nawzajem, co wynikało stąd, że
miały zupełnie inne podejścia do traktowania wiedzy,
nauki, filozofii.

Główni przedstawiciele

Filozofia życia



Artur Schopenhauer



Friedrich Nietzsche



Wilhelm Dilthey

Pozytywizm



August Comte



J.S. Mill

Artur Schopenhauer (1788-
1860)



Zajmował się głównie etyką, ale
ugruntowaną na tezach metafizycznych;



W punkcie wyjścia

1. Poddał krytyce etykę Kanta za jej

skrajnie racjonalistyczny wymiar.



Jego zdaniem imperatyw kategoryczny,
pojęcie obowiązku oraz idea dobrej woli
są wyłącznie hipotezami, które kłócą się
z podstawowymi intuicjami nt. życia.



Myśl Schopenhauera znajduje się na pograniczu filozofii i
psychologii. W wielu miejscach filozof ten analizuje
doświadczenie wewnętrzne na zasadzie introspekcji i
wyciąga wnioski ogólne.



To jest zatem nowa filozofia, gdyż przyjmuje nowe metody.

2. pesymistyczna filozofia życia i filozofia woli

Uznał, że światem i ludźmi rządzi nieprzewidywalna i

niezmienna siła, na którą wpływu nie mamy.

Jest nią irracjonalna wola, a jej zewnętrznym przejawem

jest życie.

Wola w istocie jest (jako irracjonalna) bezcelowa,

bezsensowna, a przede wszystkim wiecznie

nienasycona.

Człowiek nadto jest istotą świadomą, więc skazany jest

na cierpienie.

Należy zauważyć, że Schopenhauer mówi o woli jako
zasadzie życia w dwóch wymiarach:



Z jednej strony

mówi o woli jako

zasadzie i istocie

świata.

Niepoznawalnej,

bezkresnej sile,

która rządzi całym

światem.



(to jest teza

metafizyczna)



Z drugiej strony jest

wola ludzka,

indywidualna, również

nieokiełznana (może

przecież wybrać

wszystko); wiecznie

nienasycona, a jako

taka, jest źródłem

naszego cierpienia.



(to jest teza z

pogranicza psychologii)



Życie jest zatem z istoty cierpieniem, wywołanym
frustracjami wynikającymi z nienasyconej woli.



Czy można za życia temu jakoś zaradzić?



Schopenhauer zapewne nie da nam recepty na
uszczęśliwianie ludzkości, będzie tylko mówił w
kategoriach minimalizacji zła płynącego z natury
rzeczywistości.

Etyka
Schopenhauera



Wola jest nieunikniona, u wszystkich jednakowa, ale

nasze usposobienia są różne (altruistyczne-

egoistyczne).



Podstawą wszelkiego czynu moralnego jest

współczucie, i wynikające z niego

bezinteresowne działanie. (tylko wtedy możemy

okiełznać wolę, Schopenhauer mówi o

uśmierceniu woli; nastaje spokój)



Nadto ascetyczny tryb życia oraz kontemplacja sztuki

i natury pozwalają poskromić nienasyconą wolę a

tym samym osiągnąć względny spokój ducha. (to jest

jednak dla wybrańców). Muzyka była dla

Schopenhauera szczytem możliwości człowieka,

dlatego Wagner tak lubował się w jego filozofii.



Schopenhauer

pesymista czy realista?
Na czym polega jego etyka?

Friedrich Nietzsche
(1844-1900)



antymetafizyczne



antyracjonalistyczne



antyobiektywistyczne czyli
relatywistyczne

podejście Nietzschego to

główne składniki jego
twórczości, które zarazem są
zaprzeczeniem całej
dotychczasowej tradycji,
począwszy od Platona
skończywszy na Kancie.



Wielki kontynuator Schopenhauera, dokona

jednak zupełnie innego wartościowania
woli, jak również sformułuje diametralnie
różną etykę. Odrzucił zarówno jego
pesymizm jak i teorię współczucia.

Filozofia życia w wydaniu Nietzschego



Pogląd Kanta o tym, że nie docieramy do istoty rzeczywistości
doprowadził do ekstremum.



Nie tylko nie docieramy do obiektywnej rzeczywistości, lecz w ogóle
coś takiego nie istnieje.



Nadto nie ma żadnego ładu, żadnych absolutnych wartości
niezależnych od ludzi (czyli wartości w sensie Platońskim)



Istnieje tylko zmienność, stawanie się, wyłanianie ciągle
nowych form, totalny chaos, nieprzewidywalny i niemożliwy
do ogarnięcia, czyli życie jako ogrom obcy człowiekowi.



Tak nas poucza doświadczenie.

Dionizyjskość a Apollińskość

Dionizyjskość a Apollińskość

Dionizyjskość to symbol

groźnego,

nieprzewidywalnego życia

– odczucia realne

bohaterów tragedii

greckiej.



Apollińskość, to symbol

nadawania łady, sensu i

harmonii światu.



Skrajność apollińskości

nastaje wraz z filozofią

Sokratesa, Platona i fil.

chrześcijańską, gdzie

fikcyjność zmieniono w

realność poprzez

absolutyzację pojęć prawdy,

dobra, piękna.



Apollińskość doprowadza do

nihilizmu

Analiza tragedii greckiej

Dionizos – bóg wina i płodności
Apollon – bóg piękna, prawdy, porządku

ODP.
Prawdą jest tylko to, co
służy życiu, biologiczno-
społecznym potrzebom.
Prawda jest więc
relatywistyczna i
pragmatyczna.



Skoro świat jest bezkresną
zmianą, ciągłym stawaniem
się nowych form i nie ma
czegoś takiego jak prawda
obiektywna,

jak zatem należy żyć, czym

ma być ludzkie działanie?

(Nietzsche jest wielki

admiratorem teorii ewolucji
Darwina)

Świat to życie, a życie to wola mocy

Świat to życie, a życie to wola mocy

MORALNOŚĆ PANÓW



Wymiar ewolucjonistyczny
myśli Nietzschego:

Życie jest mocą i dążeniem do

przetrwania, do zwycięstwa nad
śmiercią i słabszymi forami;



To co najbardziej cenne w
człowieku to indywidualność,
a ci co nie boją się dać wyraz
tej indywidualności, to formy
zapowiadające „Nadczłowieka”



Przede wszystkim chodzi o
wprowadzenie nowej
moralności.

Dwie interpretacje koncepcji
nadczłowieka:

pozytywn
a

negatyw
na

MORALNOŚĆ
NIEWOLNIKÓW



Całkowicie zdegenerowanym przejawem woli

mocy jest moralność skoncentrowana wokół idei

winy i kary, grzechu i pokuty, posłuszeństwa i

pokory;



Jest to moralność istot mniej udanych przeciwko

tym szlachetniejszym, lepszym; (Litość,

sprawiedliwość, równość zostały wymyślone przez

jednostki marne, w celu osiągnięcia dominacji nad

tymi wyjątkowymi)



Ówczesne społeczeństwa katolickie i

mieszczańskie zdaniem Nietzschego zdominowane

były przez obłudę i oportunizm, ale przede

wszystkim działały przeciwko życiu:



Cała kultura to NIHILIZM - podsumował

Co to jest nihilizm?



Pojęcie nihilizmu jest bardzo wieloznaczne. Najwłaściwiej
jest mówić o nihilizmie w odniesieniu do różnych dziedzin
(nihilizm w sztuce, w polityce, w kulturze, w teorii wartości).



W kontekście myśli Nietzschego należałoby raczej zapytać
czym jest nihilizm zdaniem Nietzschego. Jest głównie
nihilizmem wartości, nihilizmem w etyce.



Pochodzi z łac. Nihil znaczy: nic, zero, coś bez znaczenia



Zdaniem Nietzschego wspomniana Apollińskość, czyli logika
wielkich wartości doprowadza kulturę do nihilizmu; tzn.
kultura europejska jest nihilistyczna (prowadzi do nicości,
zguby), gdyż zdominowana przez moralność niewolników, a
ta moralność jest wymierzona przeciwko ludziom mocnym.

- Jeśli kultywuje się litość, współczucie, hamowanie
instynktów, w istocie zmierza się ku gorszemu, ku
pustce i nicości, gdyż nie ma szans powstania
nadczłowieka (form wyższych)

Nietzschego recepta na nihilizm

Główne hasła Nietzschego



„Przewartościowanie
wszystkich wartości”



„Bóg umarł”



„Wola mocy”



Idea nadczłowieka



Odrzuć fałszywą moralność
niewolników;



Religia chrześcijańska
wyczerpała się (popadła w
oportunizm, obłudę);



Przekraczaj samego siebie,
nie bój się świata , tylko
wtedy będziesz miał szanse
na realny w nim udział;



Potęguj swoją wolność i
godność

Podsumowanie



Mimo to, że wzorował się na Schopenhauerze, jego
wnioski były przeciwstawne (etyka miłosierdzia contra
moralność panów);



Doczekał się najróżniejszych interpretacji



Oddziaływał zarówno na filozofów życia początku XX w.

(np. Migeul de Unamuno, Freuda, Bergsona), jak i na

egzystencjalizm tzw. ateistyczny (J.P. Sartre)

Przede wszystkim uważa się go za duchowego ojca

postmodernizmu

Wilhelm Dilthey
(1822-1911)

Powiada się, że XIX w. to epoka historii,

oświecenie historyczne.

Leopold von Ranke: „przedstawiać tak

jak było”

Dilthey był jednym z najważniejszych

filozofów toczących bój o nauki
historyczne.



Wprowadzenie do nauk o duchu (1883)



W nawiązaniu do Kanta (przeszło 80 lat po Kancie)
chciał dokonać krytyki poznania historycznego, czyli
odp. na pytanie czym są nauki humanistyczne i
gdzie w naszym umyśle leży ich podstawa;



Jednakże kontekst jest zupełnie inny niż u Kanta:
jest nim filozofia życia, czyli tezy, że rzeczywistość
to ogrom życia, nieokiełznany strumień wydarzeń.

Klasyczny Diltheyowski podział nauk



Naturwissenschaften



Nauki przyrodnicze

Poznanie faktów oraz

formułowanie praw

(„unieruchamianie”

rzeczywistości)



Geisteswissenschaften



Nauki humanistyczne



Swoją podstawę mają w
związku przeżywani,
ekspresji i rozumienia

(humanistyka w

rozumiejącym oglądzie, nie
tworząc schematów, czy
praw, dociera do istoty
dziania się, czyli procesu
historycznego

)



Windelband (1848-1915)

Następnie uznał, że nauki dzielą się na :

-

Te, które formułują prawa (przyrodnicze)

-

Te, które opisują (humanistyka) – (każdy
fakt ze świata ludzkiego w istocie jest
jednostkowy, indywidualny, zatem
formułowanie praw jest więc niemożliwe).



Historyzm Diltheya:
- świat jest dziejowy (życie to ciągły przepływ,
nieustająca historia);
- ludzki umysł jest dziejowy (świadomość historyczna –

człowiek jest całkowicie uwikłany
w kontekst)

Czyżby ostatnim słowem Diltheya był perspektywizm i

relatywizm?

PODSUMOWANIE filozofii życia



Cechą charakterystyczną całej filozofii życia jest
skoncentrowanie na faktach psychicznych.



Kategorie: życia, woli, historii, wszystkie one łączą
się z psychiką ludzką!



Filozofia życia stała się przedsionkiem dla całej
psychologii.