Pozyskiwanie wiedzy

c.d.

Proces budowania systemu

Pozyskiwanie wiedzy

Proces budowania systemu ekspertowego

Ustrukturalizow
anie wiedzy

Identyfikacja
problemu

Znalezienie
metod
reprezentacji
wiedzy

Wybór
narzędzia
Implementacja

Sprawdzanie
poprawności
działania

Identyfikac
ja

Formalizacj
a

Konceptualiza
cja

Implementac
ja

Testowanie

Nowe sformułowanie
problemu

Udoskonalenie struktury
wiedzy

Analiza metod reprezentacji
wiedzy

Edycja
formalizmów

Uściślenie wiedzy o problemie

Co inżynierowie wiedzy powinni wiedzieć o problemie

●

Wiedza podstawowa

▸

Podręczniki i inne źródła pisane

▸

Filmy szkoleniowe

▸

Seminaria i szkolenia

●

Wiedza dodatkowa

▸

Opis procesu rozwiązywania problemu

przez eksperta

▸

Aspekty problemu które są szczególnie

trudne

Uściślenie wiedzy o problemie

Wyjaśnienie w jaki sposób espert rozwiązuje problem

1

Forma bieżąca - obserwacja

eksperta

2

Forma historyczna - prośba o

opisanie historycznych sytuacji

3

Forma hipotetyczna - prośba o

ogólne opisanie problemu

Identyfikacja probelmu

Kroki podejmowane przy rozwiązywaniu problemu

●

Określenie jakie kroki są

podejmowane przez eksperta

●

Zrozumienie w jaki sposób

ekspert na podstawie danych
wejściowych jest w stanie
wygenerować wnioski

●

Identyfikacja szczegółowych

faktów i hipotez jakie ekspert
używa w procesie wnioskowania

Identyfikacja probelmu

Poznanie strategii eksperta

Określenie:

●

Kroków, które występują niezbyt

często

●

Kroków które są wykonywane

automatycznie (podświadomie)

●

Uwarunkowań, które sprawiają że

podjęte kroki są słuszne

Identyfikacja probelmu

Testowanie kompletności strategii eksperta

●

Pytanie co... jeśli ?

●

Sytuacje podobne a różnice w

strategii eksperta

Identyfikacja probelmu

Próba definicji procedur

●

Uwzględnienie kroków podjętych przez

eksperta niemożliwych do wykonania przez
SE

●

Uwzględnienie kroków podejmowanych

przez kogo innego niż ekspert ale które
będzie musiał wykonywać SE (aktualizacja
BD)

●

Uwzględnienie kroków które będzie musiał

wykonywać SE a nie są wykonywane przez
nikogo

●

Próba opisu w jaki sposób program

komputerowy będzie w stanie rozwiązać
problem.

Identyfikacja probelmu

Organizowanie wiedzy

Wcześniejsze fazy doprowadziły do
zorganizowania wiedzy według:

●

Rodzaju problemu

●

Listy nieuporządkowanych

wywiadów

Identyfikacja probelmu

Organizowanie wiedzy

Uporządkowanie pozyskanych wcześniej
informacji polega na:

●

Utworzeniu słownika używanej

przez projektantów terminologii

●

Biblioteki problemów które były

dyskutowane z ekspertem

Identyfikacja probelmu

Tworzenie słownika

Słownik - to alfabetyczna lista pojęć
typowych dla projektu wraz z
objaśnieniem czego pojęcie dotyczy

Słownik może
zawierać:

●

Tylko pojęcia nowe dla inżynierów

wiedzy

●

Wszystkie pojęcia

Identyfikacja probelmu

Tworzenie słownika: narzędzia

Słowni
k

Edytor
tekstów

Arkusz
kalkulacyj
ny

Baza
danych

Identyfikacja probelmu

Tworzenie słownika

●

Powinien powstawać “na bieżąco”

●

Po każdym wywiadzie powinien być

aktualizowany pod względem
poprawności pojęć

●

Za altualizację słownika powinna być

odpowiedzialna jedna osoba

●

Należy wcześniej zadecydować na

ile obszerne powinny być definicje
poszczególnych pojęć

Identyfikacja probelmu

Tworzenie słownika: wymagania

●

W słowniku powinny się znaleźć

oznaczenia odnośnie wprowadzanych
pojęć (standardowe, przestarzałe,
utworzone w trakcie pracy nad
projektem)

●

Słownik pownien zawierać wszystkie

pojęcia których definicja nie jest
oczywista

Identyfikacja probelmu

Tworzenie biblioteki problemów - rodzaje informacji

●

Krok 1 - opis działań jakie podejmuje

ekspert w konkretnym przypadku

▸

Wykaz danych wejściowych potrzebnych

do dzialania SE wraz z źródłem

▸

Wyniki lub wnioski jakie powinien

generować SE wraz z podaniem
przeznaczenia każdego wyniku

▸

Szczegółowy opis sekwencji

WE-Przetwarzanie-WY

Identyfikacja probelmu

Tworzenie biblioteki problemów - rodzaje informacji

●

Krok 2 - nadanie każdemu

problemowi unikalnej nazwy lub
numeru

●

Krok 3 - podsumowanie problemu w

celu szybkiej orienatacji czego dotyczy

Identyfikacja probelmu

Tworzenie biblioteki problemów - raporty

Raport powinien skladać się z dwóch
części:

1

Opisu przetwarzania problemu przez SE

a

Sekwencja czynności lub decyzji jaką podejmuje

SE w przypadku konkretnego problemu

b

Wykaz interakcji z otoczeniem

2

Informacji porządkujących

a

Informacje identyfikujące problem (nazwa,

numer, opis)

b

Informacje o raporcie (kiedy i dlaczego był

zmieniany)

c

Odnośniki do źródeł

d

Informacje obejmujące związek tworzonego SE

z aktualnym rozwiązaniem problemu

Identyfikacja probelmu

Tworzenie biblioteki problemów - formularze

Informacj
a

Data

Działanie

Sekwencj
a
czynności

Konkluzje

Opis

Data kiedy sytuacja miała
miejsce

Kroki które ekspert podjął
w celu rozwiązania
problemu

Decyzje które zdaniem
eksperta pozwoliły na
rozwiązanie problemu

Kolejność według której
ekspert otrzymywał
informacje początkowe
wykonywał poszczególne
kroki i wyciągał wnioski

Identyfikacja probelmu

Tworzenie biblioteki problemów - formularze

Informacj
a

Data

Działanie

Sekwencj
a
czynności

Konkluzje

Opis

1-01-2002

▪Włączenie odbiornika TV
▪Sprawdzenie zasilania,dźwięku i obrazu
▪Wyłączenie odbiornika
▪Wymiana kineskopu
▪Powtórne włączenie odbiornika i

obserwacja obrazu

▪Zasilanie Ok.
▪Dźwięk Ok..
▪Brak obrazu to uszkodzony

kineskop

1Włączenie
2Obserwacja
3Wyłączenie
4Naprawa
5Test

Identyfikacja probelmu

Podział problemu według kryteriów funkcjonalnych

1

Znalezienie możliwych obszarów

według kryteriów funkcjonalnych
branych pod uwagę przez ekspertów

2

Określenie przez eksperta

przybliżonego zakresu trudności i
istotności wyspecyfikowanych obszarów

3

Decyzja odnosnie tego które z

wymienionych zakresów brać pod
uwagę przy konstrukcji SE

Identyfikacja probelmu

Znalezienie możliwych obszarów funkcjonalnych

Funkcje które system będzie wykonywał

●

Dyskusja z ekspertem funkcji

wyodrębnionych w ramach charakterystyki
SE, określenie które z nich są istotne a
które opcjonalne

●

Określenie obszarów fukcjonalnych

według wejść

▸

Metoda skojarzeniowa

▸

Badanie kombinacji różnych danych

wejściowych które tworzą nową kategorię

●

Określenie obszarów funkcjonalnych

według wyników generowanych przez
system

Identyfikacja probelmu

Znalezienie możliwych obszarów funkcjonalnych

Wyniki

Problem

Algorytm

Kategoria
problemu

Typ
problem
u

Algoryt
m

Identyfikacja probelmu

Określenie przybliżonego zakresu wielkości trudności i

istotności problemu

Porównanie wyznaczonych kategorii
według:

●

Wielkości

●

Trudności

●

Istotności

Identyfikacja probelmu

Określenie przybliżonego zakresu wielkości trudności i

istotności problemu

Wielkość - ilość informacji potrzebna do
pozyskania przez inżynierów wiedzy dla
skonstruowania aplikacji (ile każda
kategoria zajmuje miejsca procentowo)

Identyfikacja probelmu

Określenie przybliżonego zakresu wielkości trudności i

istotności problemu

Trudność - złożoność procesu wnioskowania oraz
strategii przyjętej przez eksperta. Istnieją cztery
sposoby ułatwiające określenie trudności:

1

Liczba opisująca stopień trudności problemu (czas

jaki ekspert poświęca na rozwiązanie problemu, liczba
kroków jaką wykonuje, ilość wyborów które musi
dokonać)

2

Jaki % czasu zajmuje każdy krok składający się na

rozwiązanie problemu.

3

Przyporządkowanie liczby do którejś z kategorii i

określenie przez eksperta innych kategorii według tej
liczby

4

Sformułowania werbalne

Identyfikacja probelmu

Określenie przybliżonego zakresu wielkości trudności i

istotności problemu

Istotność - na ile dana kategoria jest ważna dla
osiągnięcia celu stawianego przed SE

1

Częstość - im częściej występuje tym

bardziej istotna

2

Potrzeba pomocy - im więcej pomocy z

tej kategorii czerpią użytkownicy tym bardziej
istotna

3

Konskekwencje - im większe korzyści z

włączenia tym bardziej istotna, im większa
strata z niewłączenia tym bardziej istotna

Identyfikacja probelmu

Planowanie budowy SE

●

Określenie modułów SE

●

Określenie kolejności budowy

poszczegółnych modułów

▸

Strategia “wszystko od razu”

▸

Po utworzeniu jednego modułu

tworzony jest następny

●

Oszacowanie czasu budowy SE

Identyfikacja probelmu

Planowanie budowy SE

Decyzje dotyczące kolejności tworzenia
poszczególnych modułów opierają się na
oszacowanej wielkości, trudności i
istotności

●

Istotność wysoka,wielkość i

trudność nieduża

●

Istotność średnia, wielkość i

trudność nieduża

●

Eliminowanie modułów o niskiej

istotności i dużej wielkości i trudności

Identyfikacja probelmu

Planowanie budowy SE - strategia

●

Takie rozplanowanie budowy aby

pokazać ekspertowi działającą część
systemu jak najszybciej

●

Uwzględnienie powrotu i poprawienia

jakiejś części systemu według sugestii
eksperta

●

Zdefiniowanie modułów na tyle

niedużych na ile to możliwe

●

Uwzględnienie problemu

“modelowania użytkownika”

Identyfikacja probelmu

Planowanie budowy SE - szacownie czasu

Etap I - szacowanie czasu na podstawie
wielkości i trudności

1

Zapoznanie się z problemami w

ramach poszczególnych modułów,
oszacowanie czasu na oprogramowanie
każdego z modułów

2

Uwzględnienie miary trudności i

wielkości

3

Dodanie dodatkowego czasu na

nieprzewidziane okoliczności

Identyfikacja probelmu

Planowanie budowy SE - szacownie czasu

Etap II - przeszacownie czasu po kolejnym
cyklu

1

Uwzględnienie czasu po pierwszym

cyklu

2

Porównanie trudności pierwszego i

ostatniego cyklu

3

Przeszacowanie kolejnych cykli