SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE I

EDUKACJA

Obecnie żyjemy w erze informacji, która
została zapoczątkowana przemianami
kultury, osiągnięciem przez nią stadium
prefiguratywnego (młodsze pokolenia
przekazują wiedzę techniczną starszym
pokoleniom, zmiana przekazu wartości itp.)

Z całą pewnością
przyniosło to rewolucję
edukacyjną, dotyczącą
m.in. wiedzy, wartości,
sposobów nauczania, a
także roli ucznia i
nauczyciela.

MACDONALDYZACJA

(Makdonaldyzacja)

Proces stopniowego upowszechniania się zasad działania

znanych z barów szybkiej obsługi (uosabianych przez sieć

McDonald's) we wszystkich dziedzinach życia społecznego

w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie.

Postęp, jaki związany jest

z procesem

makdonaldyzacji, niesie

ze sobą zagrożenia w

postaci

umasowienia

usług, utraty

indywidualności i

podmiotowości,

nadmiernej podaży

towarów i usług w

porównaniu z popytem.

 

Pojawienie się książek

elektronicznych,

upowszechnianie

materiałów edukacyjnych

w Internecie, rozwój

kształcenia poprzez e-

learning, uniwersytety i

kursy wirtualne.

W miejsce przyjaźni, empatii, wspólnych
zainteresowań i spędzania czasu na rozmowach,
następuje splatanie wyobraźni i rzeczywistości w
jedno. Pojawia się relatywizm moralny oparty na
spłyceniu i ograniczeniu znaczenia szeregu pojęć
stabilizujących sytuację jednostki w świecie, takich
jak: prawo, autorytet, postęp, prawda, wartość.

Automatyzacja systemu kontroli, rozwój

programów oferujących symulacje

rozwiązywania problemów, które – co prawda –

mogą podnieść efektywność edukacji (np.

przyspieszenie informacji zwrotnej o

postępach i brakach), ale też

mogą budować

bariery komunikacyjne

w relacjach nauczyciel –

uczeń.

Zmiana roli nauczyciela – z eksperta o
zamkniętym zasobie wiedzy przekazywanej w
taki sam sposób kolejnym rocznikom, w
kierunku kompetentnego animatora,
przewodnika po świecie, aktualizującego swe
wykształcenie i wskazującego uczniom tradycje,
ale i alternatywne sposoby pozyskiwania
informacji i weryfikowania wiedzy.

DWOJAKIE ROZUMIENIE

KULTURY

PAIDEIA

(wymiar edukacyjno

– aksjologiczny)

TOWAR

(konsumpcja)

PAIDEIA

(w starożytnej Grecji słowem paideia nazywano to, co współcześnie określamy mianem

wychowania czy kultury)

To podejście do analizy

zjawisk kulturowych

zakłada, że człowiek jest

zarówno dłużnikiem, jak i

twórcą kultury – w procesie

wychowania internalizuje

całą jej warstwę

symboliczną, która pełniąc,

m.in. funkcję integracji i

emancypacji w wymiarze

społecznym, odgrywa

zarazem pozytywną,

osobowościowotwórczą rolę

w wychowaniu i edukacji.

WYMIARY KRYZYSU KULTUROWEGO

(B. Suchodolski)

1. Żyjemy w dwóch odrębnych
systemach cywilizacyjnych –
cywilizacji naukowo –
technicznej i kulturze
humanistycznej

2. Globalne traktowanie kultury

3. Kryzys gospodarczy

4. Rozwój cywilizacji

Wyżej wymienione wymiary kryzysu

utrudniają realizację funkcji kultury związanych z
m.in. ochroną życia ludzkiego, szerzeniem
tolerancji i szacunku dla odmienności. Idea kultury
jako ponadjednostkowej rzeczywistości o
wymiarze prospołecznym i wartościach
edukacyjnych zaczyna ustępować miejsca
kulturze popularnej, której treści nie są związane z
kanonem. Pełnią one przede wszystkim funkcję
rozrywki.

(Telewizja nauczyła mnie jak

czuć, teraz prawdziwe

życie nie ma uroku.)

TOWAR

To podejście zakłada, że rozwój gospodarki

rynkowej wymusza traktowanie kultury w
kategoriach ekonomicznych, jako jeden z wielu
towarów dostępnych na rynku. Podlegając tym
prawom, kultura ulega stopniowej degradacji –
wszak to, czego nie można łatwo sprzedać, nie
ma wartości.

Należy dążyć zatem

do tego, by

produkty kultury

były ładnie

opakowane, łatwo

przyswajalne,

dostępne szerokim

rzeszom odbiorców.

Zwiększanie popytu na taki rodzaj kultury nie służy
promowaniu tego, co wartościowe (rozwijanie sfery
duchowej itp.), służą temu natomiast działania promujące
określone treści:
•rozbudzenie treściami mniej ambitnymi, ale

przystępniejszymi w odbiorze,
•reklama
•pochlebna opinia w mass mediach

W przypadku reklam dostarcza to informacji o

dostępności produktu, ale też prowadzi do lansowania i
kreowania gwiazd, zmian mód i trendów.

Rzadziej zaś kształtuje określone

zainteresowania i postawy oparte na

świadomym uczestnictwie w kulturze.

KONSEKWENCJE TRAKTOWANIA

KULTURY JAKO TOWARU

Obejmują:

• rozwój przemysłu rozrywkowego i preferowanie jedynie ludyczno –
rekreacyjnych upodobań odbiorców.

• Regres treści kultury wysokiej jako nieopłacalnej

• Zwiększenie dystansu między kulturą elitarną a popularną

• Niedostępność, także finansowa, produktów pierwszego nurtu dla
szerokiego odbiorcy, powoduje, ze obniża się estetyczny gust
odbiorców, znają oni tylko to, co popularne, masowe, a więc i tanie.

Jeśli więc będziemy traktować kulturę przede
wszystkim jako towar, wkrótce dojdzie do obniżenia
jej wartości, homogenizacji jej treści itp., tym
samym straci ona wartości wychowawcze.

Zdaniem Zygmunta

Baumana,

komercjalizacja

widzie do sytuacji,

kiedy

przesyt

(informacji,

ciekawostek, banału)

staje się niedosytem

(sensu, znaczeń, ładu).

Prawdopodobnie nie doszłoby w ogóle do

traktowania kultury jako towary, gdyby na przestrzeni
ostatniego półwiecza nie zmienił się całkowicie sposób
komunikowania się między ludźmi, a także nie doszło do
upowszechnienia informacji i coraz szybszego ich obiegu.
Stało się to możliwe dzięki mass mediom.

MASS MEDIA

Janusz Gajda definiuje je jako:

  (…)narzędzia informacji

akcentujące jej masowy charakter i

sugerujące zarazem częściowe

tylko sprzężenie zwrotne między

odbiorcą a nadawcą (przekaz

jednostronny) i w konsekwencji -

wywieranie wpływu na jednostkę.

Media i teorie ich

wpływu na człowieka.

Teorie wyjaśniające ten wpływ.

1. Teorie psychologiczne:

Teoria uwarunkowania
- wywoływanie odruchów warunkowych pod wpływem słów, gestów,
obrazów i kojarzeniu tych pierwszych z określonymi stanami
uczuciowymi
 
Teoria dysonansu poznawczego
- informacje niezgodne z nastawieniem odbiorcy są odrzucane, te zaś,
które cechuje spójność postaw czy poglądów między nadawcą a
odbiorcą – przyjmowane i aprobowane

2. Teorie socjologiczne:
-efekty komunikowania, do których należy właściwy odbiór informacji, a także
jej oddziaływanie na nas, zależą od cech społecznych i psychicznych, z czego
jedne mają charakter jawny, drugie- przeważnie ukryty

-osoby z bliskiego otoczenia mają wpływ na interpretacje treści nadawanych
przez media czy mass media

3. Teorie kulturowe:

-media maja dominująca
role w kształtowaniu
masowej kultury (jej norm,
standardów i przemian)

Funkcje mediów

- upowszechnienie różnorodnych treści
- dostarczanie rozrywki
- stymulowanie rozwoju umysłowego, kreatywności, propagowanie
określonych wzorów i stylów życia
- budowanie relacji interpersonalnych

Przekaz telewizyjny i

reklama – specyfika

oddziaływania

Telewizja:

- zalew informacji pochodzący od nadawców prowadzi do sytuacji że trudno
jest nam odróżnić treści wyższe od niższych, co narusza naszą tradycyjną
hierarchię autorytetów poznawczych
-w telewizji pojawiają się treści które oferują pobudzenie i napięcie w miejscu
refleksji, promując konkretne wartości (uroda, pieniądze), ale już nie
abstrakcyjne (wolność, honor)
-specyficznymi środków oddziaływania mediów jest wideoobraz który
oddziałuje głównie na emocje a nie na intelekt, spłyca przekaz, wyłącza
krytycyzm, nie pozostawiając dość miejsca na wyobraźnie, interpretację czy
tajemnicę, zaciera granice między rzeczywistością a ułudą, atakuje coraz to
nowymi bodźcami, odwołuje się do argumentacji niemerytorycznych,
wykorzystuje elementy perswazji, a także wieloznaczność i niejasność
przekazu
-przekaz medialny kształtuje osobowość o cechach zewnątrzsterownych, czyli
osobę którą łatwo kierować, która wierzy ideologią i propagandzie

-media tworzą namiastkę sztucznych społeczności, z którymi identyfikuje się
odbiorca zrywając jednocześnie kontakt z prawdziwą grupą
- dwie istotne tendencje promowane przez media to estetyzacja i
juwenalizacja – zaczynamy doświadczanie przymusu zabawy i rozrywki, nie
potrafimy zetknąć się z tym co mało „estetyczne”: starość, choroba, śmierć ,
chcemy być za wszelką cenę młodzi i na takich wyglądać, tracimy
człowieczeństwo

Reklama:

• jest przede wszystkim źródłem wiedzy o produktach dostępnych na rynku,
jednak jest też najefektywniejszym sposobem manipulowania obrazem
świata, naszymi potrzebami, samoświadomością

• cechy reklamy: łatwość odbioru, skrótowość, symbolika przekazu,
wieloznaczność

• tworzy błędny pogląd że należy się przystosować do obowiązujących
wzorów a nie tworzyć nowe

• efekt „roztopienia produktu w postaci”, na który szczególnie podatne są
dzieci

• sakralizacja i mitologizacja rzeczywistości