Kalkulacja i analiza kosztów

Program zajęć

1. Pojecie i funkcje rachunku kosztów

2. Klasyfikacja kosztów

3. Pomiar kosztów

4. Ewidencja kosztów

5. Zasady rozliczania kosztów

6. Międzyokresowe i międzypodmiotowe rozliczanie

kosztów

7. Rozliczenie kosztów pośrednich

8. Metody kalkulacji kosztów

9. Analiza kosztów

Literatura

LITERATURA PODSTAWOWA

1. Edward Nowak: Rachunek kosztów w jednostkach gospodarczych.

Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo. Wrocław 2011.

2. Edward Nowak, Marcin Wierzbiński: Rachunek kosztów. Modele i

zastosowania. PWE. Warszawa 2010

3. Strategiczne zarządzanie kosztami, Edward Nowak (red.). Oficyna

Ekonomiczna. Warszawa 2006.

4. Budżetowanie w przedsiębiorstwie, Edward Nowak, Bartłomiej Nita

(red.). Wolters Kluwer Polska. Warszawa 2010

Egzamin

1. Forma: pisemny

2. Zawartość: pytania testowe i zadania

Pojecie i funkcje rachunku kosztów

Podział rachunkowości:

-Rachunkowość finansowa

-Rachunkowość zarządcza

-Rachunek kosztów

Pojecie i funkcje rachunku kosztów

Rachunkowość

finansowa

Rachunkowość

zarządcza

Rachunek

kosztów

Pojecie i funkcje rachunku kosztów

Kryterium porównania

Rachunkowość finansowa

Rachunkowość zarządcza

Odbiorcy informacji

Odbiorcy zewnętrzni z otoczenia

przedsiębiorstwa

Odbiorcy wewnętrzni

Zakres uregulowań

Przepisy prawa: Ustawa o

rachunkowości, inne akty prawne

Sposób prowadzenia zależny od kierownictwa

przedsiębiorstwa

Stopień ujednolicenia

Jednolity system dla różnych

jednostek

W dużym stopniu zindywidualizowana

Wymiar czasowy

informacji

Informacje historyczne dotyczące

przeszłych zdarzeń

Informacje o przeszłości, informacje

planistyczne dotyczące przyszłych zamierzeń

Procedura

przetwarzania

informacji

Ściśle określona

Zależy od rodzaju informacji i sytuacji

decyzyjnej

Częstotliwość

generowania informacji

Obowiązuje okresowość

Dostosowana do potrzeb

Pojecie i funkcje rachunku kosztów

Rachunek kosztów

– to proces ustalania kosztów

prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na

wytwarzaniu wyrobów, świadczeniu usług i

wykonywaniu funkcji.

Podstawowym celem

prowadzenia

rachunku

kosztów

jest dostarczenie decydentom

wieloprzekrojowych informacji ekonomicznych o

kosztach działalności przedsiębiorstwa.

Informacje te wykorzystywane są do wyceny zapasów

i ustalenia wyniku finansowego, podejmowania decyzji

ekonomicznych i kontroli działalności gospodarczej.

Pojecie i funkcje rachunku kosztów

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Struktura kosztów

Koszty dzialalnosci

gospodarczej

Koszty operacyjne

Koszty finansowe

Koszty podstawowej

dzialalnosci operacyjnej

Pozostale koszty

operacyjne

Koszty dzialalnosci

gospodarczej

Koszty operacyjne

Koszty finansowe

Koszty podstawowej

dzialalnosci operacyjnej

Pozostale koszty

operacyjne

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Pojęcie kosztów

Kategoria ekonomiczna oznaczająca
wyrażoną w pieniądzu wartość pracy
żywej oraz zasobów majątkowych
przedsiębiorstwa zużytych w danym
okresie w celu wytwarzania wyrobów,
świadczenia usług i wykonywania funkcji.

Koszty wyrażają zatem wartościowe
zużycie różnorodnych czynników produkcji
związane ze zwykłą, normalną
działalnością przedsiębiorstwa.

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Inne pojęcia

•Nakład

•Straty nadzwyczajne

•Wydatek

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Nakład – zużycie siły roboczej oraz zasobów majątkowych

przedsiębiorstwa wyrażone w jednostkach naturalnych:

1. Nakłady pracy żywej (są miarą ilości pracy ludzkiej
wydatkowanej w związku z daną działalnością gospodarczą)

2. Nakłady środków trwałych (są częścią tych środków, która
została zużyta w procesie gospodarczym)

3. Nakłady materiałowe (są ilością materiałów zużytych w
danym okresie do wytworzenia określonej ilości wyrobów lub
świadczenia określonej ilości usług)

4. Nakłady pieniężne (są ilością środków pieniężnych danej
jednostki wykorzystywanych z powodu ponoszenia różnych
opłat na istnienie i funkcjonowanie jednostki gospodarczej)

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Straty nadzwyczajne – straty powstające na skutek
zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością
operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym
ryzykiem jej prowadzenia

Wydatek – każdy rozchód środków pieniężnych

Wyróżniamy:
Wydatki niestanowiące kosztu - np. wypłata dywidendy
Wydatki stanowiące koszty

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Wydatki, które wcześniej czy później będą kosztami:

•zapłata za zakupione materiały

•zapłata za wykonane usługi

•wypłata wynagrodzeń pracownikom

•zapłata czynszu

ALE CZASAMI WYSTĘPUJE ROZBIEŹNOŚĆ CZASOWA!

Koszty i pojęcia bliskoznaczne

Wydatki stanowiace koszty

Wydatek

nastapil

wczesniej niz

koszt

Wydatek

nastapil w tym

samym

okresie co

koszt

Wydatek

nastapil

pózniej niz

koszt

Klasyfikacja kosztów

Grupowanie kosztów w systematycznym

rachunku kosztów

w ukladzie

rodzajowym

w ukladzie

podmiotowym

przedmiotów

odniesienia

Klasyfikacja kosztów

Układ rodzajowy kosztów

1) amortyzacja (odpisy amortyzacyjne środków trwałych i wartości
niematerialnych)

2) zużycie materiałów i energii (zużycie surowców, materiałów, paliwa,
opakowań, zużycie energii elektrycznej, pary, wody do produkcji itp.;)

3) usługi obce (obróbka obca, usługi remontowe, transportowe, pocztowe,
telefoniczne, informatyczne, wydawnicze, bankowe, ochrony mienia i inne)

4) podatki i opłaty (podatek od nieruchomości, gruntowy, od środków
transportu, od lokali użytkowych, opłaty lokalne, skarbowe, administracyjne i
inne);

5) wynagrodzenia (wynagrodzenia według listy płac brutto dla
pracowników);

6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (ubezpieczenia społeczne
w części pokrytej przez przedsiębiorstwo i inne świadczenia dla pracowników
jak np.: odzież ochronna);

7) pozostałe koszty rodzajowe (podróże służbowe, koszty reprezentacji i
reklamy, czynsze, dzierżawy, ubezpieczenia majątkowe i inne).

Klasyfikacja kosztów

Układ podmiotowy kosztów

•

Koszty działalności podstawowej

•

Koszty działalności pomocniczej

•

Koszty zakupu

•

Koszty sprzedaży

•

Koszty ogólnego zarządu

Klasyfikacja kosztów

Koszty działalności podstawowej ujmowane są w rozbiciu
na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie.

Do kosztów bezpośrednich zalicza się te składniki kosztów, które
można przypisać poszczególnym nośnikom na podstawie
dokumentów źródłowych. Grupa ta obejmuje m.in. materiały
bezpośrednie, paliwo i energię technologiczną oraz wynagrodzenia
bezpośrednie wraz narzutami.

Jako koszty pośrednie traktuje się te elementy kosztów, które nie
mogą być bezpośrednio odniesione do określonych nośników
kosztów na podstawie dokumentów źródłowych. Są one określane
mianem kosztów wydziałowych, bowiem powstają na wydziałach
działalności podstawowej i obejmują głównie koszty związane z
ruchem maszyn i urządzeń oraz koszty kierowania wydziałem, jak
również utrzymania pomieszczeń wydziału.

Klasyfikacja kosztów

Koszty działalności pomocniczej

obejmują koszty ponoszone

w związku ze wspomaganiem innych rodzajów działalności, a w
szczególności działalności podstawowej. Zakres działalności
pomocniczej może być bardzo szeroki. Do typowych pozycji w
ramach działalności pomocniczej zalicza się głównie:

•

usługi transportowe

•

usługi remontowe

•

wytwarzanie energii

•

wytwarzanie opakowań, narzędzi, części zapasowych,

prototypów

•

usługi bytowe dla pracowników

•

usługi budowlane

Koszty związane z wymienionymi pozycjami obejmują zarówno
koszty bezpośrednie, jak również koszty pośrednie.

Klasyfikacja kosztów

Koszty zakupu

obejmują koszty poniesione przez

przedsiębiorstwo w związku z dostarczeniem zakupionych
materiałów do miejsca ich składowania w jednostce gosp. Nie objęte
ceną zakupu.

Są to koszty:

• załadunku,

• przewozu,

• wyładunku,

• sortowania materiałów oraz

• ubezpieczenia transportowe.

Klasyfikacja kosztów

Koszty sprzedaży

– koszty ponoszone po przekazaniu wyrobu z

wydziałów produkcyjnych do magazynów wyrobów gotowych albo
do wysyłki lub wydania odbiorcy.

Obejmują m. in.:

• koszty przewozu,

• koszty opakowań,

• koszty reklamy,

• ubezpieczenia transportowe.

Klasyfikacja kosztów

Koszty ogólnego zarządu – ponoszone są w celu funkcjonowania

przedsiębiorstwa jako całości.

Można je podzielić na:

1. koszty administracyjno-gospodarcze (dotyczą z utrzymania zarządu) i

zalicza się:

•

koszty wynagrodzeń pracowników zarządu;

•

koszty służbowych podróży pracowników zarządu;

•

koszty biurowe;

•

opłaty za usługi i świadczenia związane z administrowaniem
przedsiębiorstwem;

•

podatki itp.

2. koszty ogólnoprodukcyjne związane z tą częścią działalności

produkcyjnej, która nie dotyczy poszczególnych wydziałów, ale są
związane z utrzymaniem obiektów zapewniających funkcjonowanie
całego przedsiębiorstwa np.:

•

magazyny,

•

transport ogólnozakładowy,

•

straż przemysłowa,

•

ochrona,

•

koszty nieprodukcyjne itp.

Klasyfikacja kosztów

Układ przedmiotowy kosztów (wg

przedmiotów odniesienia):

•

Koszty bezpośrednie

•

Koszty pośrednie

Klasyfikacja kosztów

a)koszty bezpośrednie, takie które są ściśle związane z

wytworzeniem konkretnego wyrobu czy realizacją określonych
zleceń. Przypisywane są one nośnikom kosztów na podstawie
dokumentów źródłowych.

Są to:
• materiały bezpośrednie (zużycie materiałów wchodzących w

substancję produktu i bezpośrednio związanych z procesem
technologicznym, opakowania stanowiące integralną część
produktu itp. )

• paliwo i energia technologiczna (zużycie paliw i różnego rodzaju

energii związanych z procesem technologicznym dających się
zaliczyć do kosztów nośnika),

• wynagrodzenia bezpośrednie (wynagrodzenia pracowników

bezpośrednio produkcyjnych które da się ściśle odnieść do
nośników kosztów),

• narzuty na wynagrodzenia bezpośrednie,
• inne koszty bezpośrednie ( koszty specjalne związane z

procesem produkcji, które można odnieść bezpośrednio na
nośniki kosztów tj. koszty przygotowania nowej produkcji,
koszty zużycia narzędzi, koszty obróbki obcej i inne).

Klasyfikacja kosztów

b) koszty pośrednie to koszty, które nie mogą być wprost

odniesione do określonych nośników kosztów na podstawie
dokumentów źródłowych.
Należeć tu mogą również takie składniki kosztów
bezpośrednich, których zaliczenie do kosztów określonych
nośników jest nieopłacalne ze względu na dużą
pracochłonność np. materiały pomocnicze zużywane w
małych ilościach do produkcji poszczególnych wyrobów.

Ewidencja kosztów

Warianty ewidencji kosztów:

1) ewidencja kosztów wyłącznie w układzie

rodzajowym

2) ewidencja kosztów wyłącznie w układzie

funkcjonalnym

3) ewidencja kosztów równolegle w układach

rodzajowym i funkcjonalnym - pełna ewidencja
kosztów

Ewidencja kosztów

Warianty ewidencji kosztów:

1) ewidencja kosztów wyłącznie w układzie

rodzajowym:

•

w małych jednostkach gospodarczych, o
nierozbudowanej strukturze organizacyjnej – w których
nie ma potrzeby kontroli kosztów wg ich miejsc
powstawania i nośników – firmy handlowe, usługowe i
produkujące jednorodny asortyment

•

informacja wyłącznie o kwocie i strukturze kosztów

Ewidencja kosztów - w układzie rodzajowym

Rózne konta

Koszty Z.4

Ewidencja kosztów - w układzie rodzajowym

Odpisy umorzenia sr. trw.

Amortyzacja

Uslugi obce

Zuzycie materialów i

energii

Rozrachunki z dostawcami

Rozrachunki publiczno

-prawne

Podatki i oplaty

Materialy

Objaśnienia do schematu:
1. PK odpisów amortyzacji środków trwałych i wnp
2. Rw na wydane do produkcji (użytkowania) materiały
3. Faktury dostawców energii
4. Faktury i rachunki dostawców usług obcych
5. Noty i deklaracje podatków zaliczanych w koszty działalności

(podatek od nieruchomości, podatek akcyzowy, podatek od
środków transportu, podatek od czynności cywilno-prawnych,
opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów itp.)

Ewidencja kosztów - w układzie rodzajowym

Rozrachunki z tyt. wynagr.

Wynagrodzenia

Pozostale koszty

Ubezpieczenia spol.

Rozrachunki z dostawcami

Rachunki bankowe

Kasa

Rozrachunki z ZUS

1. Lista płac brutto
2. PK składek z tytułu ubezpieczenia społecznego,

odpisów na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na
zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

3. Faktury i rachunki za pozostałe usługi i

świadczenia

4. Wydatki gotówkowe za pozostałe koszty

Ewidencja kosztów

Warianty ewidencji kosztów:

2) ewidencja kosztów wyłącznie w układzie

podmiotowym:

•

jednostki prowadzące działalność o zróżnicowanym
charakterze, rozbudowane organizacyjnie, działające
na większą skalę, wytwarzające zróżnicowane
produkty dla których ważna jest informacja o kosztach
każdego z rodzajów działalności, kosztach
ponoszonych w określonych miejscach jej prowadzenia
i kosztach jednostkowych poszczególnych produktów

Klasyfikacja kosztów – w układzie podmiotowym

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

530 Koszty działalności

pomocniczej

Różne konta

527 Koszty sprzedaży

550 Koszty ogólnego

zarządu

520 Koszty wydziałowe

523 Koszty zakupu

500 Koszty działalności

podstawowej

Objaśnienia do schematu:
1. Koszty działalności

podstawowej
(bezpośrednie).

2. Koszty działalności

podstawowej
(pośrednie).

3. Koszty działalności

pomocniczej.

4. Koszty zakupu.
5. Koszty sprzedaży.
6. Koszty ogólnego

zarządu.

Klasyfikacja kosztów

Warianty ewidencji kosztów:

3) ewidencja kosztów równolegle w układach

rodzajowym i podmiotowym - pełna ewidencja
kosztów :

•

możliwość poznania ogólnego poziomu kosztów i ich
struktury

•

przypisanie kosztów poszczególnym rodzajom i fazom
działalności jednostki

•

przeprowadzenie kalkulacji kosztu jednostkowego

•

stosowana w dużych jednostkach , prowadzących
różnorodną , często skomplikowaną działalność

•

koszty księgowane są wstępnie wg rodzajów i
rozliczane wtórnie wg typów działalności

Pełna ewidencja kosztów

Koszty wedlug

mpk

Koszty nosników

produkcji

III

I- Ewidencja kosztów wedlug rodzajów
II - Koszty wedlug miejsc ich powstawania
III - Koszty wytworzenia produktów
IV - Koszty wytworzenia i sprzedazy produktów
V - Pozostale koszty zwiazane ze sprzedaza(koszty ogólnego

zarzadu i sprzedazy) oraz pozostale koszty operacyjne

VI - Koszty finansowe

Koszty finansowe

Pozostale koszty

operacyjne

Zespól 4

Zespól 5

Zespól 7

Zespól 6

Klasyfikacja kosztów

Ze względu na zmiany wielkości produkcji

•

Koszty stałe – są takie składniki kosztów, których poziom nie
zależy od wielkości produkcji. Zmiany wielkości produkcji
nie mają wpływu na poziom kosztów stałych

•

Koszty zmienne– są to takie koszty, które zmieniają się wraz
ze zmianami rozmiarów działalności

Klasyfikacja kosztów

Ze względu na znaczenie przy podejmowaniu decyzji

•

Koszty istotne (decyzyjne) – koszty poniesione w przyszłości
jako skutek podjętej decyzji. Ich wysokość jest różna dla
poszczególnych wariantów decyzyjnych.

•

Koszty nieistotne (niedecyzyjne) – koszty, których
ponoszenie nie jest skutkiem podjętej decyzji lub też są one
skutkiem podjętej decyzji, ale ich wysokość jest identyczna
dla różnych wariantów decyzyjnych.

•

Koszty zapadłe – koszty, których ponoszenie w danym
okresie jest nieuniknioną konsekwencją uprzednio podjętej
decyzji.

Koszty zapadłe w krótkim okresie czasu są zazwyczaj
kosztami nieistotnymi, natomiast w długim – kosztami
istotnymi.

Klasyfikacja kosztów

Ze względu na możliwość sprawowania przez
kierownika danego ośrodka odpowiedzialności
kontroli nad poziomem kosztów ponoszonych w tym
ośrodku:

•

Koszty kontrolowane – koszty ponoszone przez dany
ośrodek odp., które mogą być przedmiotem racjonalnej
regulacji przez kierownika ośr. odp., którego
odpowiedzialność za te koszty została zidentyfikowana.

•

Koszty niekontrolowane – koszty ponoszone przez dany
ośrodek odp., na których kształtowanie się nie ma wpływu
kierownik tego ośrodka.

Klasyfikacja kosztów

Koszty inżynierskie i menedżerskie mają charakter kosztów

kontrolowanych.

•

Koszty inżynierskie – koszty, których prawidłowa i
niezbędna do poniesienia wysokość może być ustalona, np.
koszty materiałów bezpośrednich ustalone na podstawie
technologicznych norm zużycia materiałów.

•

Koszty menedżerskie (swobodne)– koszty, których wysokość
może być kształtowana wg uznania kierownika danego ośr.
odp., np. koszty adm., koszty działalności marketingowej,
niektóre elementy kosztów ogólnoprodukcyjnych.

Pomiar kosztów

POMIAR I WYCENA ZUŻYCIA CZYNNIKÓW PRODUKCJI

Pomiar kosztów ma na celu ustalenie wartości zużycia

zasobów siły roboczej oraz zasobów majątkowych
zaangażowanych w działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa

Obejmuje on dwie czynności:

•

pomiar ilości zużycia zasobów przedsiębiorstwa

•

wycenę (ustalenie wartości) zużycia zasobów
przedsiębiorstwa

Pomiar kosztów

WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW TRWAŁCYH .

AMORTYZACJA

WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Składniki aktywów trwałych przedsiębiorstwa, takie jak
środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne,
ulegają stopniowemu zużyciu

Wraz z upływem czasu ich wartość początkowa
(wartość brutto) ulega systematycznemu zmniejszeniu

Równowartość zużycia składników aktywów trwałych
korygująca ich wartość początkową do wartości netto
jest nazywana UMORZENIEM aktywów trwałych

Równowartość zużycia składników aktywów trwałych
zaliczana w koszty działalności przedsiębiorstwa jest
nazywana AMORTYZACJĄ aktywów trwałych

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Ze względu na przyczyny powstania zużycia
składników aktywów trwałych wyróżniamy:

• zużycie fizyczne

• zużycie ekonomiczne

Zużycie fizyczne – oznacza zużycie substancji
materialnej, z której dany składnik jest zbudowany

Zużycie ekonomiczne (zużycie moralne) – oznacza
utratę wartości użytkowych spowodowaną postępem
technicznym

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Wysokość odpisów amortyzacyjnych środków trwałych
zależy od trzech podstawowych czynników:

•wartości początkowej środków trwałych stanowiącej
podstawę, od której ustala się odpisy amortyzacyjne

•okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej,
przy określaniu których powinno uwzględnić się okres
ekonomicznej użyteczności środka trwałego

•przyjętej przez przedsiębiorstwo metody amortyzacji,
która odzwierciedla rozłożenie zużycia środka trwałego
w czasie

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Ustawa o rachunkowości wprowadziła zasadę, że

rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po
przyjęciu środka trwałego do używania,

a jej zakończenie nie później niż:

•z chwilą zrównania odpisów amortyzacyjnych z
wartością początkową środka trwałego lub

•przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub

•stwierdzenia jego niedoboru,
z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy
likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka
trwałego.

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Przepisy ustawy o rachunkowości nie mówią o
dopuszczalnych metodach amortyzacji.

Stanowią one jedynie, że odpisów amortyzacyjnych od
środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego,
planowanego rozłożenia jego wartości początkowej na
ustalony okres amortyzacji.

Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy
ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Przyjmując jako kryterium klasyfikacji metody
amortyzacji sposób rozłożenia w czasie zużycia
środków trwałych wyróżniamy:

•metodę amortyzacji równomiernej (liniowej)

•metody amortyzacji nierównomiernej

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji równomiernej (liniowej)
opiera się na umownym założeniu, że składniki
środków trwałych zużywają się jednakowo w każdej
jednostce czasu przez cały przewidywany okres ich
użytkowania, bez względu na to, czy są
wykorzystywane w działalności gospodarczej, czy też
są nieczynne.

Odpisy amortyzacyjne równomierne dokonywane są w
wysokości takich samych stawek amortyzacyjnych w
całym okresie użytkowania składnika środków trwałych

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji równomiernej (liniowej)

Kwotę podlegającą amortyzacji kalkuluje się według wzoru:

gdzie:
U – kwota podlegająca amortyzacji,
WP – wartość początkowa środka trwałego,
WR – wartość rezydualna środka trwałego (cena sprzedaży netto).

Stawkę amortyzacji w kolejnych latach obliczamy zgodnie ze wzorem:

gdzie:
At – stawka amortyzacji w roku t,
n – okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego w latach.

U=W

−W

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji równomiernej (liniowej)

Stopa amortyzacji naliczanej metodą liniową wyznaczono następująco:

gdzie:
at – stopa amortyzacji w okresie t
U – kwota podlegająca amortyzacji
A – stawka amortyzacji

U⋅

100

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji nierównomiernej przyjmuje
założenie, że zużycie składnika środków trwałych
kształtuje się odmiennie w poszczególnych jednostkach
czasu w okresie jego użytkowania.

Odpisy amortyzacyjne dokonywane są w wysokości
różnych stawek amortyzacyjnych w poszczególnych
okresach sprawozdawczych okresu użytkowania
środków trwałych.

Wyróżniamy:

• amortyzację degresywną

• amortyzację progresywną

• amortyzację naturalną

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji degresywnej przyjmuje
założenie, że wydajność środka trwałego maleje wraz z
upływem okresu jego użytkowania, co oznacza
zmniejszenie potencjału produkcyjnego
przedsiębiorstwa. Jednocześnie wraz z upływem okresu
użytkowania następuje wzrost kosztów eksploatacji.

Dlatego stosuje się stawki amortyzacyjne malejące w
kolejnych latach użytkowania środka trwałego.

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji degresywnej (

malejącego salda

przy współczynniku podwyższającym

)

gdzie:
WNt – wartość netto środka trwałego na początek okresu t,
wp – współczynnik podwyższający.

⋅a

⋅wp

100

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Jedną z metod amortyzacji degresywnej jest
metoda sumy cyfr rocznych,
zwana metodą SOYD (ang. Sum of the Years Digits).

Metoda ta polega na wykorzystaniu zmiennej rocznej
stopy amortyzacji, malejącej wraz z upływem okresu
użytkowania środka trwałego.

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

W metodzie degresywnej można zastosować następujący wzór na
sumę cyfr rocznych (SOYD), czyli liczby lat okresu ekonomicznego
użytkowania środka trwałego:

Następnie dla każdego roku ustala się stopę amortyzacji zgodnie z
formułą:

Roczne stawki amortyzacji wyznacza się, korzystając ze wzoru:

SOYD=

n⋅



n+1





1−t



SOYD

×100

⋅U

100

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji progresywnej jest stosowana
przy stopniowym dochodzeniu do projektowanej
zdolności produkcyjnej danego środka trwałego. To
uzasadnia dokonanie odpisów amortyzacyjnych w
wysokości stawek wzrastających wraz z upływem
okresu użytkowania środka trwałego.

Metoda amortyzacji progresywnej jest metodą
odwrotną w stosunku do metody sumy cyfr rocznych.
W tym przypadku roczna stopa amortyzacji maleje
wraz z upływem okresu użytkowania środka trwałego.

SOYD⋅

100

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji progresywnej rzadko jest
stosowana w czystej postaci.

Metoda ta może być połączona z metodą amortyzacji
liniowej.

Wówczas w okresie dochodzenia do projektowanej
zdolności produkcyjnej są dokonywane odpisy
amortyzacyjne przy zastosowaniu metody amortyzacji
progresywnej.

W następnych zaś latach dokonuje się odpisów przy
zastosowaniu metody amortyzacji liniowej.

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA AKTYWÓW

TRWAŁCYH . AMORTYZACJA

Metoda amortyzacji naturalnej wychodzi od założenia, że
zużycie środka trwałego jest proporcjonalne do intensywności jego
wykorzystania.

Przez to stawka amortyzacyjna w danym okresie zależy od stopnia
intensywności wykorzystania środka trwałego.

gdzie:
qt – liczba jednostek miary charakteryzujących obciążenie środka
trwałego w okresie t.

⋅U

100

∑

i=1

⋅100

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Wycena zużycia materiałów w procesie produkcyjnym
polega na

pomiarze ilości zużytych materiałów oraz

ustaleniu ich wartości

Wartość zużycia materiałów oblicza się jako

iloczyn zużytych materiałów oraz

ceny jednostkowej

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Podstawowe rodzaje materiałów zużywane w działalności

gospodarczej:

• materiały podstawowe, obejmujące surowce, półprodukty i

wyroby gotowe obcej produkcji

• materiały pomocnicze zużywane przy wytwarzaniu

wyrobów i świadczeniu usług

• materiały gospodarcze, biurowe i reklamowe

• opakowania stanowiące integralną część wytworzonych

wyrobów

• paliwa płynne, stałe i gazowe

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Zgodnie z zasadami obowiązującymi w rachunkowości

finansowej

zużycie materiałów jest wyceniane według:

• cen nabycia (najczęściej)

• cen zakupu (gdy nie zniekształca to stanów materiałowych i

WF) lub

• kosztów wytworzenia (gdy materiały pochodzą z własnej

produkcji)

CENA NABYCIA = CENA ZAKUPU + KOSZTY ZAKUPU

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Cen nabycia – jest to cena zakupu powiększona o koszty

zakupu.

Cena zakupu – jest to kwota należna sprzedającemu, bez

podlegających odliczeń podatku od towarów i usług oraz
podatku akcyzowego.
Przy materiałach pochodzących z importu cena zakupu
obejmuje także obciążenia o charakterze publicznoprawnym.

Cena zakupu może być obniżona o rabaty, opusty i inne
podobne zmniejszenia i odzyski

Koszty zakupu – obejmują koszty bezpośrednio związane z

zakupem i przystosowaniem materiałów do stanu zdatnego
do używania, takie jak koszty transportu, załadunku,
wyładunku i składowania

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Wycena zużycia materiałów następuje według
tej samej kategorii cen, według których
ewidencjonowano przyjęcie materiałów

Wycena zużycia materiałów komplikuje się wówczas, gdy

materiały danego

rodzaju znajdujące się w magazynie zostały nabyte po różnych

cenach.

Różnice w cenach mogą być spowodowane:

• zakupem materiałów u różnych dostawców

• zakupem materiałów w różnym czasie

• wzrostem cen materiałów spowodowanych inflacją

• warunkami regulacji zobowiązań wobec dostawców z tytułu

zakupionych materiałów

• wielkością partii zamówienia

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

Gdy materiały danego rodzaju znajdujące się w magazynie zostały

nabyte po różnych cenach, to możemy wycenić je według:

• cen rzeczywistych (FIFO, LIFO, ceny przeciętne,

szczegółowa identyfikacja cen)

• stałych cen ewidencyjnych (planowane ceny

nabycia/zakupu, przeciętne ceny nabycia/zakupu, ceny
nabycia/zakupu stosowne przez głównego dostawcę,
ceny nabycia/zakupu najczęściej stosowane)

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

CENY RZECZYWISTE

Cena przeciętna – jest ustalana w wysokości średniej ważonej
cen zapasu danego rodzaju materiałów pochodzących z różnych
dostaw.
W liczniku znajduje się rzeczywista wartość materiałów, a w
mianowniku – zapas danego rodzaju materiału pochodzący z
różnych dostaw.
Liczona jest po każdej dostawie.

Metoda FIFO – first in – first out, pierwsze przyszło – pierwsze
wyszło
Wycena zużytych materiałów następuje według cen kolejnych
dostaw materiałów, które jednostka najwcześniej nabyła.

Metoda LIFO – last in – first out, ostatnie przyszło – pierwsze
wyszło
Wycena zużytych materiałów następuje według cen kolejnych
dostaw materiałów, które jednostka najpóźnien nabyła.

Wycena w drodze szczególnej identyfikacji cen
rzeczywistych dotyczy materiałów które są zużywane na
realizację ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od daty
ich zakupu

Pomiar kosztów - WYCENA ZUŻYCIA MATERIAŁÓW

CENY EWIDENCYJNE

W charakterze stałych cen ewidencyjnych wykorzystuje się:

•planowane ceny nabycia/zakupu

•przeciętne ceny nabycia/zakupu

•ceny nabycia/zakupu stosowne przez głównego dostawcę

•ceny nabycia/zakupu najczęściej stosowane

W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych w końcu
każdego okresu sprawozdawczego występują zazwyczaj
odchylenia od cen rzeczywistych nabyci/zakupu od stałych
cen ewidencyjnych.

Należy dokonać rozliczenia odchyleń od cen ewidencyjnych
proporcjonalnie do wartości rozchodu materiałów i wartości
zapasu końcowego

Przykład

Przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją soków owocowych, planuje

wytworzyć w marcu 30 000 litrów soku malinowego. W związku z tym

potrzebuje do produkcji 6 000 litrów koncentratu z malin. W magazynie

jest do dyspozycji 1 000 litrów koncentratu, który zakupiono w lutym po

cenie 0,8 zł/l. Zakupy koncentratu w marcu kształtowały się następująco:



1 marca – 1 500 litrów po cenie 0,84 zł/l,



12 marca – 2 000 litrów po cenie 0,90 zł/l,



21 marca – 1 500 litrów po cenie 0,86 zł/l.

Rozchód materiałów do produkcji wystąpił trzykrotnie w ciągu miesiąca:



2 marca – 1 800 litrów,



14 marca – 2 100 litrów.



23 marca – 1 600 litrów.

Polecenie:
Określić wartość rozchodów oraz zapasu końcowego koncentratu

malinowego przy zastosowaniu następujących metod wyceny rozchodu

materiałów:



FIFO,



LIFO,



Cen przeciętnych.

FIFO

Data

Przychód

Rozchód

Stan końcowy

Stan początkowy

1 000  0,80 = 800 zł

1 marca

1 500  0,84 = 1 260 zł

1 000  0,80 = 800 zł

1 500  0,84 = 1 260 zł

2 060 zł

2 marca

1 000  0,80 = 800 zł

800  0,84 = 672 zł

1 472 zł

700  0,84 = 588 zł

12 marca

2 000  0,90 = 1 800 zł

700  0,84 = 588 zł

2 000  0,90 = 1 800 zł

2 388 zł

14 marca

700  0,84 = 588 zł

1 400  0,90 = 1 260 zł

1 848 zł

600  0,90 = 540 zł

21 marca

1 500  0,86 = 1 290 zł

600  0,90 = 540 zł

1 500  0,86 = 1 290 zł

1 830 zł

23 marca

600  0,90 = 540 zł

1 000  0,86 = 860 zł

1 400 zł

500  0,86 = 430 zł

FIFO



Całkowita wartość przychodu materiałów w
marcu wraz ze stanem początkowym z lutego
wynosi 5 150 zł, całkowite rozchody według
metody FIFO wynoszą 4 720 zł, co oznacza, że
wartość zapasu końcowego na koniec marca
kształtuje się na poziomie 430 zł.

LIFO

Data

Przychód

Rozchód

Stan końcowy

Stan początkowy

1 000  0,80 = 800 zł

1 marca

1 500  0,84 = 1 260 zł

1 000  0,80 = 800 zł

1 500  0,84 = 1 260 zł

2 060 zł

2 marca

1 500  0,84 = 1 260 zł

300  0,80 = 240 zł

1 500 zł

700  0,80 = 560 zł

12 marca

2 000  0,90 = 1 800 zł

700  0,80 = 560 zł

2 000  0,90 = 1 800 zł

2 360 zł

14 marca

2 000  0,90 = 1 800 zł

100  0,80 = 80 zł

1 880 zł

600  0,80 = 480 zł

21 marca

1 500  0,86 = 1 290 zł

600  0,80 = 480 zł

1 500  0,86 = 1 290 zł

1 770 zł

23 marca

1 500  0,86 = 1 290 zł

100  0,80 = 80 zł

1 370 zł

500  0,80 = 400 zł

LIFO



Całkowita wartość przychodu materiałów w
marcu wraz ze stanem początkowym z lutego
wynosi 5 150 zł, całkowite rozchody ustalone
metodą FIFO wynoszą 4 750 zł. W związku z tym
wartość zapasu końcowego na koniec marca
kształtuje się na poziomie 400 zł.

CENY PRZECIĘTNE

Średnioważoną cenę materiałów na potrzeby
wyceny rozchodu koncentratu malinowego w
kolejnych okresach można również obliczyć
następująco (w zł):

2 marca:

14 marca:

23 marca:

0,80⋅

1 000
2 500

0,84⋅

1 500
2 500=

0,824

0,824⋅

700

2 700

0,90⋅

2 000
2 700=

0,88

0,8803⋅

600

2 100

0,86⋅

1 500
2 100=

0,8658

CENY PRZECIĘTNE

Data

Przychód

Rozchód

Stan końcowy

Stan początkowy

1 000  0,80 = 800 zł

1 marca

1 500  0,84 = 1 260 zł

1 000  0,80 = 800 zł

1 500  0,84 = 1 260 zł

2 060 zł

2 marca

1 800  (2 060/2 500) =

1 800  0,824 = 1 483,2 zł

700  0,824 = 576,8 zł

12 marca

2 000  0,90 = 1 800 zł

700  0,824 = 576,8 zł

2 000  0,90 = 1 800 zł

2 376,8 zł

14 marca

2 100  (2 376,8/2 700) =

2 100  0,88 = 1 848,62

600  0,88 = 528,18 zł

21 marca

1 500  0,86 = 1 290 zł

600  0,88 = 528,18 zł

1 500  0,86 = 1 290 zł

1 818,18 zł

23 marca

1 600  (1 818,18/2 100) =

1 600  0,8658 = 1 385,28 zł

500  0,8658 = 432,9 zł

Pomiar kosztów – POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Kosztami osobowymi są koszty ponoszone przez

przedsiębiorstwo, które są związane z zatrudnieniem
pracowników w przedsiębiorstwie

Koszty osobowe obejmują:

• wynagrodzenia

• świadczenia na rzecz pracowników

Wynagrodzenia to ogół wynagrodzeń pieniężnych oraz wartości

świadczeń w naturze (deputatów) lub ich ekwiwalentów
zaliczanych zgodnie z przepisami do wynagrodzeń osób
fizycznych.

Wynagrodzenia stanowią ekwiwalent za zużytą pracę

pracowników na rzecz danego przedsiębiorstwa

Pomiar kosztów – POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Na wynagrodzenia pracowników składają się:

• wynagrodzenia osobowe – wypłacane pracownikom na stale

zatrudnionym w przedsiębiorstwie na podstawie umowy o
pracę, które obejmuje wynagrodzenie zasadnicze oraz
wynagrodzenia dodatkowe i uzupełniające oraz deputaty

• Wynagrodzenia bezosobowe – wypłacane osobom fizycznym

zatrudnionym na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o
dzieło

Pomiar kosztów – POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Wynagrodzenia zasadnicze występują w dwóch formach jako:

• System czasowy – podstawą ustalania wynagrodzeń jest pracy

efektywnie przepracowany lub czas pracy umowny. Wyróżniamy
system czasowo-prosty i system czasowo-premiowy

• System akordowy – wysokość wynagrodzenia uzależniona jest

od efektów pracy. Wyróżniamy system akordu prostego, system
akordu progresywnego oraz system akordowo-premiowy

Wynagrodzenie dodatkowe – wypłacane pracownikom za

dodatkowy czas pracy oraz pracę w warunkach szkodliwych dla
zdrowia.

Wynagrodzenie uzupełniające – stanowią składniki wynagrodzenia,

które nie są związane z czasem efektywnie przepracowanym lub
z efektami pracy, np. dodatki funkcyjne, premie jubileuszowe,
dodatki stażowe

Pomiar kosztów – POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Świadczenia na rzecz pracowników:

Część tych świadczeń ma charakter narzutów na

wynagrodzenia, naliczanych jako ustalony procent od
podstawy wymiaru.

Są to:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych w części płaconej

przez przedsiębiorstwo, czyli ubezpieczenia emerytalne,
ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenia wypadkowe

• odpisy na Fundusz Pracy

• odpisy na fundusz gwarantowanych świadczeń

pracowniczych

• odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Pomiar kosztów – POMIAR KOSZTÓW OSOBOWYCH

Świadczenia na rzecz pracowników:

Ponadto przedsiębiorstwo na podstawie odrębnych przepisów

zobowiązane jest do:

• ubezpieczeń osobowych pracowników, do których

przedsiębiorstwo jest zobowiązane

• wydatków związanych z BHP

• dopłaty do biletów na dojazdy

• koszty obowiązkowego szkolenia

• koszty odzieży ochronnej i roboczej

Rozliczanie kosztów

Rozliczanie kosztów jest złożonym procesem,
który występuje w trakcie transformacji
informacji kosztowych w jednostce i polega na
przekształcaniu określonych układów
ewidencyjnych w inne układy grupowania
kosztów.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości jednostka
może grupować koszty w jednym z trzech
wariantów:



w układzie kosztów według rodzajów



w układzie kosztów według miejsc powstawania



stosować oba te rozwiązania łącznie

Rozliczanie kosztów

W standardowym procesie rozliczania kosztów
wyodrębniamy cztery zasadnicze etapy:



rozliczanie międzyokresowe kosztów



rozliczanie kosztów świadczeń

międzypodmiotowych



rozliczanie kosztów pośrednich



rozliczanie przedmiotowe kosztów

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW
polega na równomiernym rozłożeniu kosztów na
wiele okresów sprawozdawczych.

Dotyczy to tych kategorii kosztów, które są
ponoszone nieregularnie w danym okresie a
odnoszą się do wielu innych okresów
sprawozdawczych.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

W praktyce oznacza dwie grupy działań:



Wyłączenie z kosztów działalności danego

okresu sprawozdawczego tej części kosztów,
które zostały w nim poniesione, ale dotyczą
przyszłych okresów



Zaliczenie do kosztów danego okresu

sprawozdawczego kosztów, które nie zostały
jeszcze poniesione, ale są kosztami
prawdopodobnymi, przewidywanymi do
poniesienia w przyszłości, a przy tym są
związane z działalnością danego okresu

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

W zależności od charakteru i sposobu rozliczania
kosztów w czasie wyróżnia się:
czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów.

Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne
występują w przypadku, gdy jednostka ponosi z góry
wydatki, które są kosztami dotyczącymi przyszłych
okresów sprawozdawczych.



czynsze opłacone z góry



prenumeraty



koszty ubezpieczeń majątkowych, które zostały

opłacone na początku roku



koszty przygotowania nowej produkcji, które wymagają

rozliczenia na przyszłe okresy sprawozdawcze, itp.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

Rozliczenia międzyokresowe kosztów
bierne występują w przypadku, gdy jednostka
zalicza do kosztów bieżącego okresu
sprawozdawczego kwoty, których wydatkowanie
nastąpi faktycznie w okresach przyszłych.
Polegają na tworzeniu rezerw w ciężar kosztów
na takie składniki wydatków, których poniesienie
jest przewidywane w przyszłości.



rezerwy na koszty remontów planowych



rezerwy z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi, itp.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW

Do ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów stosuje
się
konto 640 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.

Jest ono kontem bilansowym i może wykazywać dwa salda.

Saldo Wn wyraża koszty dotyczące przyszłych okresów i
jest wykazywane w aktywach

Saldo Ma oznacza rezerwy na koszty, które mają być
poniesione w okresach przyszłych i jest ujmowane w
pasywach bilansu.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW –
tylko 4

1) Ewidencja kosztów według rodzajów.
2) Przeniesienie kosztów rodzajowych dotyczących przyszłych

okresów.

3) Odpisanie kosztów rodzajowych rozliczanych w czasie,

przypadających na dany okres sprawozdawczy.

4) Utworzenie rezerwy na koszty przyszłych okresów.
5) Zaksięgowanie poniesionych kosztów, na rzecz których utworzono

wcześniej rezerwę.

6) Ewidencja kosztów stanowiących wykorzystanie rezerwy.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW –
tylko 5

1) Ewidencja kosztów dotyczących przyszłych okresów.
2) Odpisanie kosztów rozliczanych w czasie, przypadających na dany

okres sprawozdawczy.

3) Utworzenie rezerw na koszty przyszłych okresów sprawozdawczych.
4) Przeniesienie kosztów, które stanowią rozwiązanie rezerw.

ROZLICZANIE MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW – 4 i
5

1) Ewidencja kosztów według rodzajów.
2) Przeniesienie kosztów rodzajowych podlegających rozliczeniu w

czasie.

3) Odpisanie kosztów rodzajowych rozliczanych w czasie,

przypadających na dany okres sprawozdawczy.

4) Utworzenie rezerw na koszty przyszłych okresów sprawozdawczych.
5) Przeniesienie kosztów, które stanowią rozwiązanie rezerw.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Rozliczanie kosztów świadczeń międzypodmiotowych
wynika z istnienia wzajemnie ze sobą powiązanych
podmiotów wewnętrznych w niektórych jednostkach.

Problem ten przybiera na znaczeniu, gdy występują
różnego rodzaju wydziały pomocnicze, które nie
zajmują się zasadniczą działalnością statutową
jednostki, ale świadczą usługi lub wytwarzają
produkty głównie na potrzeby wydziałów produkcji
podstawowej, a także innych jednostek
organizacyjnych.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Podmiotami wewnętrznymi o charakterze
pomocniczym najczęściej są:



wydziały transportowe



remontowe,



energetyczne oraz



takie, które świadczą usługi niematerialne, jak

działy informatyczne

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Koszty generowane przez wydziały pomocnicze,
ponoszone w danym okresie sprawozdawczym,
należy rozliczyć pod koniec tego okresu.

Procedura ta polega na podziale kosztów
poszczególnych wydziałów pomocniczych pomiędzy
te wszystkie podmioty wewnątrz przedsiębiorstwa,
które korzystały z ich świadczeń.
Na potrzeby sprawozdawczości finansowej, w
przypadku stosowania rachunku kosztów pełnych,
koszty świadczeń wydziałów pomocniczych są
kalkulowane na poziomie kosztu wytworzenia. Koszty
stałe wydziałów pomocniczych stanowią koszty
okresu.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Sposób rozliczania kosztów świadczeń
międzypodmiotowych zależy od tego,
czy mają one charakter jednorodny
czy też niejednorodny
oraz od sieci powiązań między wewnętrznymi
podmiotami, tzn. kierunkami, w jakich przekazywane
są świadczenia

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Najprostsza sytuacja występuje w przypadku
wydziałów pomocniczych o produkcji jednorodnej
(np. kotłownia, dział transportu), które nie wykonują
świadczeń na rzecz innych wydziałów pomocniczych.
Wówczas rozliczenie kosztów polega na podzieleniu
całkowitej sumy kosztów poniesionych w okresie
przez ilość produkcji wytworzonej w tym okresie.

Znajduje tu zastosowanie kalkulacja podziałowa.
Koszty świadczeń przypisywane poszczególnym
odbiorcom stanowią iloczyn kosztu wytworzenia i
ilości jednostek produkcji, która odpowiada każdemu
odbiorcy.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

W przypadku produkcji niejednorodnej (np. w
narzędziowni), należy ustalić koszty poniesione na
wykonanie poszczególnych zleceń.
Koszty bezpośrednie są grupowane w przekroju
poszczególnych zleceń na podstawie dokumentów
źródłowych.
Natomiast koszty pośrednie rozlicza się dzięki
zastosowaniu odpowiednich kluczy rozliczeniowych.
Procedura ta jest przeprowadzana zgodnie z
zasadami kalkulacji doliczeniowej.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Bardziej złożona sytuacja występuje wówczas, gdy
dany wydział pomocniczy korzysta dodatkowo ze
świadczeń innych wydziałów pomimo tego, że sam
nie wykonuje na ich rzecz świadczeń.
W najbardziej ogólnym przypadku wydziały produkcji
pomocniczej wykonują świadczenia zarówno na rzecz
innych wydziałów, jak również same z tych
świadczeń korzystają.

Oznacza to występowanie świadczeń
wzajemnych.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Rozliczanie kosztów świadczeń międzypodmiotowych
może być rozwiązane dzięki zastosowaniu jednej z
metod:



metoda bezpośrednia



metoda stopniowa



metoda kolejnych przybliżeń



metoda algebraiczna

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

Metoda bezpośrednia jest metodą najprostszą i
ignoruje wzajemne świadczenia między wydziałami
pomocniczymi, mimo że faktycznie one występują.
Koszt wytworzenia świadczeń pomocniczych jest
tutaj rozliczany jedynie na wydziały podstawowe.
Zaletą metody bezpośredniej jest niewątpliwie
prostota obliczeń, jednak jej stosowanie prowadzi do
zniekształceń wielkości kosztów przypisywanych
wydziałom podstawowym.
Rozwiązanie takie można stosować w przypadku, gdy
świadczenia wzajemne są nieregularne lub
utrzymują się na niewielkim bądź zbliżonym
poziomie.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

100

Metoda stopniowa uwzględnia tylko częściowo
rozliczanie kosztów między wydziałami
pomocniczymi.
Jej stosowanie wymaga założenia określonej
kolejności rozliczania kosztów wydziałów
pomocniczych.
Najczęściej przyjmuje się do rozliczenia jako
pierwszy ten podmiot, który przekazuje najwięcej
świadczeń na rzecz innych wydziałów pomocniczych.
Oznacza to uproszczenie w rachunkach polegające
na tym, że ten wydział, którego koszty rozliczamy w
pierwszej kolejności, nie korzysta ze świadczeń
innych podmiotów, ale sam przekazuje świadczenia
na ich rzecz.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

101

Metoda kolejnych przybliżeń polega na
wielokrotnym rozliczaniu kosztów danego wydziału
pomocniczego zgodnie z udziałem procentowym
świadczeń, ustalanym na podstawie ilości świadczeń
tego podmiotu na rzecz innych odbiorców.
Rozliczanie to następuje do momentu, w którym
nierozliczona kwota kosztów będzie stanowić
wielkość nieistotną.
Metoda ta umożliwia pełne rozliczenie kosztów
świadczeń wzajemnych występujących między
wydziałami pomocniczymi, lecz jest bardzo
pracochłonna.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

102

Metoda algebraiczna stanowi alternatywę dla
metody kolejnych przybliżeń, ponieważ również
uwzględnia pełne rozliczanie świadczeń wzajemnych.
Pozwala na bardzo dokładne rozliczenie kosztów
dzięki rozwiązaniu odpowiedniego układu n równań z
n niewiadomymi, gdzie n oznacza liczbę wydziałów
pomocniczych, których koszty podlegają rozliczeniu.

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

103

Do wyceny i rozliczenia kosztów wzajemnych
świadczeń wydziałów pomocniczych można
zastosować umowne stawki kosztów dla jednostek
wykonywanych świadczeń.

W charakterze stawek umownych można
wykorzystać:



Planowany koszt wytworzenia



Koszt wytworzenia z poprzedniego okresu



Cenę świadczeń stosowaną przez dostawców

zewnętrznych

Rozliczanie kosztów świadczeń
międzypodmiotowych

104

Według stawek umownych jest wyceniana
rzeczywista ilość świadczeń wykonywanych na rzecz
poszczególnych wydziałów pomocniczych.

Przy stosowaniu stawek umownych pod koniec
okresu sprawozdawczego powstaje zazwyczaj
różnica między rzeczywiście poniesionymi kosztami
a kosztami wycenionymi wg stawek umownych.
Różnice te mogą rozliczone proporcjonalnie do
świadczeń przekazanych komórkom, poza
wydziałami pomocniczymi.
Można też odchylenia te przenieść w całości na
koszty ogólnego zarządu.
.

ROZLICZANIE KOSZTÓW POŚREDNICH



Koszty pośrednie:



koszty wydziałowe



koszty zakupu



koszty sprzedaży



koszty ogólnego zarządu

105

ROZLICZANIE KOSZTÓW POŚREDNICH

Do rozliczania kosztów pośrednich służą tzw.

klucze

rozliczeniowe kosztów.

Są to określone wielkości pomocnicze, które stanowią

podstawę rozliczenia całkowitej kwoty kosztów pośrednich

miedzy poszczególne obiekty odniesienia kosztów.

Kluczem rozliczeniowym powinien być taki parametr

ekonomiczny, który jest proporcjonalny do kosztów

pośrednich, a przy tym występuje rzeczywista lub umowna

zależność między nim a kosztami podlegającymi

rozliczeniu.

106

ROZLICZANIE KOSZTÓW POŚREDNICH

Wybór klucza rozliczeniowego kosztów

wydziałowych jest

zdeterminowany rodzajem i charakterem produkcji:



produkcja materiałochłonna - ilość lub wartość zużytych

materiałów



produkcja pracochłonna - liczba roboczogodzin lub

wynagrodzenia bezpośrednie



produkcja zautomatyzowania - czas pracy maszyn lub

urządzeń



koszty zakupu - proporcjonalnie do ilości lub wartości

zużytych materiałów bezpośrednich



koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu - ilość lub

wartość produkcji sprzedanej, koszt wytworzenia lub

koszty bezpośrednie

107

ROZLICZANIE KOSZTÓW POŚREDNICH



Ostatni etap rozliczania kosztów dotyczy

podziału kosztów



wytworzenia na produkcję gotową i produkcję

niezakończoną,



która obejmuje półprodukty i produkty w toku,

a jej sposób



wyceny zależy od typu produkcji.



Szerzej przy omawianiu kalkulacji

108

Kalkulacja kosztów

Kalkulacja kosztów ma na celu ustalenie wielkości

kosztu

jednostkowego produktu i przedstawienie jego struktury

przekroju pozycji kalkulacyjnych.

Przedmiotem kalkulacji są produkty gotowe lub

półprodukty, wyrażone odpowiednimi jednostkami miary

(jednostkami kalkulacyjnymi), np. : sztuki, kilogramy,

metry,

litry, jednostki umowne.

Na potrzeby rachunkowości finansowej kalkulacja jest

prowadzona na poziomie jednostkowego kosztu

wytworzenia

produktu.

109

Kalkulacja kosztów

Wyroby gotowe - produkty wytworzone przez

jednostkę,

przeznaczone do sprzedaży odbiorcom zewnętrznym i

niepodlegającymi dalszemu przerobowi w tej jednostce

Produkcja niezakończona

obejmuje półprodukty i

produkty w toku.

Półprodukty – to produkty, które przeszły technologicznie

zamknięte fazy produkcji i są przeznaczone do dalszego

montażu lub przerobu w danej jednostce.

Produkcja w toku - ta część produkcji niezakończonej, która

nie jest objęta gospodarką magazynową, ponieważ

znajduje

się w trakcie procesu produkcyjnego.

110

Roboty i usługi - produkty pracy wykonane przez

przedsiębiorstwo we własnym zakresie z przeznaczeniem

sprzedaży.

Cechą charakterystyczną robót i usług jest to, że nie

można

ich magazynować.

Można do nich zaliczyć:

wykonane usługi transportowe, remontowe, sprzętowe,

prace projektowe lub naukowo-badawcze.

111

Ustalaniem kosztów wytworzenia produktów zajmuje się

przedmiotowy układ kosztów (podział na koszty

bezpośrednie i pośrednie), określany także mianem układu

kalkulacyjnego kosztów.

Nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadziła nowe

określenie

kosztu wytworzenia (art. 28 ust. 3).

KOSZT WYTWORZENIA produktu obejmuje koszty

pozostające w bezpośrednim związku z danym

produktem oraz uzasadnioną część kosztów

pośrednio związanych z wytworzeniem tego

produktu.

112

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu

wytwarzania

produktu,

części kosztów pośrednich ustawa zalicza:

•

zmienne pośrednie koszty produkcji oraz

•

tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które

odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym

wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

normalny poziom wykorzystania zdolności

produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z

oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji

za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu

planowych remontów

113

Do kosztów wytworzenia produktu

nie zalicza się

kosztów:

•

będących konsekwencją nie wykorzystanych zdolności

produkcyjnych i strat produkcyjnych

•

ogólnego zarządu, które nie są związane z

doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich

się znajduje na dzień wyceny

•

magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów,

chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w

procesie produkcji

•

kosztów sprzedaży produktów

114

W zależności od charakteru produkcji i specyfiki procesu

technologicznego wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje

kalkulacji:

kalkulację podziałową

(prosta, współczynnikowa,

odjemna)

kalkulację doliczeniową

(zleceniowa, asortymentowa)

115

Kalkulacja podziałowa prosta jest stosowana przy produkcji

masowej jednego asortymentu produktów.

Znajduje głównie zastosowanie w:

•

kopalniach

•

elektrowniach

•

cegielniach

•

w jednostkach, które wykorzystują proste procesy

produkcyjne

•

w zakładów produkcyjnych oferujących jeden produkt

116

Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia produktu

polega na podzieleniu kosztów całkowitych poniesionych w

okresie sprawozdawczym przez wielkość produkcji

wytworzoną w tym okresie.

k =

gdzie:

k – jednostkowy koszt wytworzenia produktu

Ko – całkowite koszty wytworzenia poniesione w okresie

Qo – wielkość produkcji wyrażona w jednostkach

naturalnych

117

Gdy na początku i końcu okresu występuje produkcja

niezakończona o różnym stopniu zaawansowania, to

kalkulacja powinna doprowadzić do ustalenia

jednostkowego kosztu wytworzenia zarówno wyrobu

gotowego, jak i produktu niezakończonego.

Należy przeliczyć produkcję niezakończona na umowne

jednostki

kalkulacyjne w celu sprowadzenia jej do porównywalności z

wyrobami gotowymi.

Służą temu metody:

•

kosztu przeciętnego

•

kosztu bieżącego

118

W metodzie kosztu przeciętnego

- jednostki zapasu

początkowego produkcji niezakończonej nie są

oddzielane od jednostek produkcji bieżącego okresu.

Koszt całkowity wytworzenia jest sumą kosztów stanu

początkowego produkcji i kosztów bieżącego okresu.

W metodzie kosztu bieżącego

- przyjmuje się, że w

bieżącym okresie

w pierwszej kolejności przetwarza się i

przyjmuje do magazynu produkcję, która została

rozpoczęta w poprzednim okresie.

119

Kalkulacja podziałowa współczynnikowa jest stosowana w

przypadku produkcji masowej wieloasortymentowej.

Znajduje zastosowanie w tych jednostkach, które w

zbliżonym procesie technologicznym wytwarzają wiele

podobnych produktów przy wykorzystaniu tych samych

zasobów.

Oferowane asortymenty wyrobów mogą różnić się jedynie

kształtem, masą, rozmiarami, pojemnością, grubością itp.

120

Istota kalkulacji podziałowej ze współczynnikami polega na

wprowadzeniu różnic między poszczególnymi odmianami

wyrobów na podstawie odpowiednich współczynników

przeliczeniowych.

Dzięki temu można wyrazić zróżnicowaną produkcję w

umownych jednostkach kalkulacyjnych.

Współczynnikami przeliczeniowymi mogą być: masa

wyrobów, powierzchnia, pojemność, cena sprzedaży, ilość

zużytych surowców itp.

121

Podobnie jak w przypadku kalkulacji podziałowej prostej,

tam gdzie to konieczne, należy uwzględniać zapas

produkcji niezakończonej na początek i koniec okresu

oraz rozważyć, czy materiały bezpośrednie są

wydawane z magazynu z chwilą rozpoczęcia produkcji.

122

Kalkulacja podziałowa odjemna (resztowa) jest stosowana

tych jednostkach, w których występuje produkcja

sprzężona

(łączna).

Produkcja sprzężona taki rodzaj produkcji, w wyniku której

otrzymuje się oprócz produktu głównego inne produkty

różniące się określonymi właściwościami fizycznymi,

chemicznymi lub użytkowymi.

Istotą produkcji łącznej jest to, że nie można żadnego z

wyrobów otrzymywanego w procesie sprzężonym

wyprodukować niezależnie, bez występowania

pozostałych.

123

Produkty procesu łącznego można zatem podzielić na:

produkty główne,

które są zasadniczym celem

prowadzonej działalności przedsiębiorstwa

produkty uboczne,

powstające równolegle z produktami

głównymi; mimo że nie stanowią podstawowego celu

prowadzenia działalności gospodarczej, mogą być

sprzedawane lub używane na potrzeby własne jednostki

odpady produkcyjne

, które nie mają istotnej wartości

inie podlegają sprzedaży a powodują ponoszenie

kosztów związanych z ich likwidacją

124

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116
Slide 117
Slide 118
Slide 119
Slide 120
Slide 121
Slide 122
Slide 123
Slide 124

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
KALKULACYJNY RACHUNEK KOSZTÓW
analiza kosztow produkcji (41 str)
Analiza kosztow 2012 id 60726 Nieznany (2)
01 09 ZSO Analiza kosztów zbiórki selektywnej odpadów
9 Wykład EiFwOZ 2010 METODA medoda analizy kosztów
Analiza kosztów energii
ANALIZA KOSZTOW PRZEWOZOWYCH W Nieznany (2)
Analiza kosztów świadczeń z tytułu wypadków przy pracy
Analiza kosztów produkcji 2
5. konspekt - Ekonomia menedżerska, Analiza kosztów
ANALIZA KOSZTOW USLUGI PRZESYLO Nieznany (2)
Analiza kosztów własnych (www abc ekonomii net pl)
KALKULACJA(1), RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ LOGISTYCZNYCH
Ćwiczenia z rach. kosztów 3 i 4 - kalkulacje, rachunek kosztów
Analiza kosztów systemów oczyszczania spalin (1)
analiza kosztow logistyki na pr Nieznany

więcej podobnych podstron