Badanie piersi,

narządów

płciowych i per

rectum

Marta Nierebińska

Natalia Plechowicz

Katarzyna Nic

Pielęgniarstwo, grupa IV

Badanie

proktologiczne

(per rectum)

Jest to badanie odbytu palcem,

poprzedzone oglądaniem i badaniem

okolicy odbytu przez dotyk.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

• Jest jednym z elementów badania przedmiotowego.
• Umożliwia ocenę odbytu, kanału odbytu i odbytnicy

(zakres badania zależy od długości palca

badającego).

• Można również zbadać narządy sąsiadujące z

odbytnicą. Powierzchnia tylna odbytnicy graniczy z

kością krzyżową i guziczną, boczna z zachyłkami

otrzewnej i pętlami jelita krętego lub esicą.

• Powierzchnia przednia odbytnicy u mężczyzn

przylega do dna pęcherza moczowego,

nasieniowodów, pęcherzyków nasiennych i do tylnej

powierzchni gruczołu krokowego;

• u kobiet ta część odbytnicy sąsiaduje z tylną

powierzchnią macicy i górnym odcinkiem pochwy.

WSKAZANIA DO

WYKONANIA BADANIA

• Badanie per rectum należy do rutynowych

czynności badania lekarskiego.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA
DO BADANIA:

• Nie ma specjalnych zaleceń. Nie ma
bezwzględnej konieczności
wykonywania wcześniej innych badań.

OPIS BADANIA

Badanie można przeprowadzić w pozycji
stojącej kolankowo - łokciowej, na boku
lub w pozycji leżącej na plecach.
Najpierw badający ogląda okolicę
odbytu pacjenta, badając ją również
dotykiem. Następnie palec chroniony
rękawiczką i pokryty środkiem
zmniejszającym tarcie (wazeliną,
lignokainą w żelu) badający wprowadza
do odbytnicy.

Czas Badania to
kilka minut.

INFORMACJE, KTÓRE

NALEŻY ZGŁOSIĆ

WYKONUJĄCEMU BADANIE :

• Przed badaniem :
Ból i świąd okolicy odbytu.
• W czasie badania :

Każda odczuwana bolesność.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO
BADANIU

Brak powikłań. Badanie może być
powtarzane wielokrotnie. Wykonywane
jest u pacjentów w każdym wieku, a
także u kobiet ciężarnych.

BADANIE PIERSI

• Badanie palpacyjne powinno obejmować zawsze oba

sutki i węzły chłonne po obu stronach ciała. W badaniu

należy uwzględnić fałd i dół pachowy. Szczególną

uwagę należy zwrócić na górny boczny kwadrant

gruczołu piersiowego, ponieważ około 50% złośliwych

nowotworów sutka jest zlokalizowanych właśnie tam.

Małe guzki najtrudniej jest zauważyć w części

centralnej gruczołu. Najlepszy moment na badanie

piersi u kobiet miesiączkujących przypada w tydzień

po zakończeniu miesiączki, kiedy to gruczoły są

najmniej obrzęknięte, a piersi najmniej bolesne. Każdy

guzek lub inna zmiana sutka nasuwa podejrzenie

nowotworu i powinny zostać jednoznacznie wyjaśnione

przez chirurga lub onkologa.

Metoda oglądowa

• 1. Unieś ręce wysoko do góry i przyjrzyj

się:  

• czy nie widzisz zmian w kształcie piersi 
• czy skóra nie jest przebarwiona 

(zmiana koloru)

• czy nie marszczy się lub nie jest

napięta 

• 2. To samo skontroluj opierając ręce

na biodrach

• 3. Ściśnij brodawkę.

    Zobacz czy nie wydziela się z niej
płyn 

Zmiany które można

stwierdzić dzięki badaniu

piersi

• zmiany skóry piersi: przebarwienia, naczyniaki, pieprzyki  

• wyciek z brodawki: poza okresem karmienia wyciek krwisty,

mleczny lub bezbarwny jest nieprawidłowy

• nadżerkę brodawki -zazwyczaj występuje w postaci nie

gojącej się krosty czy owrzodzenia

• zmianę kształtu otoczki - może zmienić swój

dotychczasowy regularny kształt

• zmianę kształtu lub wielkości piersi - piersi mogą

niesymetrycznie zmienić swój wygląd ;

• wyczuwalny ograniczony guzek piersi

• wciągniętą brodawkę sutkową , która dotychczas wyglądała

normalnie

• obrzęk pod pachą

• powiększenie lub obrzęk węzłów chłonnych

Obszar badania

• Gruczoł piersiowy zajmuje obszar

bocznie aż do linii pachowej oraz ku
górze aż po okolicę obojczykową.
Badanie wykonane jest poprawnie
jeśli obejmuje ono prostokątne pole
położone pomiędzy obojczykiem, a
dolną linią biustu oraz pomiędzy linią
środkową mostka przyśrodkowo i
linią pachową środkową bocznie.

Badanie metodą

Mammacare

Podczas wykonywania badania kobieta

powinna przez cały czas pozostać w pozycji

leżącej na plecach, tak aby utkanie

gruczołów piersiowych uległo

maksymalnemu spłaszczeniu w stosunku do

klatki piersiowej. Zmniejszenie grubości

badanego gruczołu ma szczególne znaczenie

w przypadku kobiet z dużymi piersiami. W

celu spłaszczenia bocznej części badanego

gruczołu piersiowego w stosunku do klatki

piersiowej kobieta powinna położyć się na

przeciwnym biodrze, jednocześnie obracając

ramiona w taki sposób, aby górna połowa

ciała spoczywała całą powierzchnią na

plecach, a ręka po stronie badanego

gruczołu ułożona była częścią grzbietową na

czole.

• W celu uzyskania spłaszczenia po

przyśrodkowej stronie gruczołu
piersiowego kobieta powinna leżeć
płasko na plecach i przesunąć łokieć
ku górze, aż zrówna on się z
poziomem barku.

Sposób wykonania

• Badanie palpacyjne rozpoczynamy w

okolicy pachowej i kontynuujemy w
linii prostej ku dołowi wzdłuż linii
pachowej środkowej, aż do dolnej linii
biustu.

• Palce przesuwają się wtedy przyśrodkowo i

badanie palpacyjne jest kontynuowane ku

górze klatki piersiowej w linii prostej, aż do

wysokości obojczyka. Powtarzając ten

manewr pokrywamy w ten sposób całą

powierzchnię prostokąta. Aby nie pominąć

najmniejszego fragmentu utkania gruczołu

piersiowego umowne pasma, wzdłuż których

prowadzi się badanie, powinny się pokrywać.

Badanie kontynuujemy aż do momentu

osiągnięcia dolnego przyśrodkowego rogu

wyznaczonego umownie prostokąta (należy

pamiętać o zmianie ułożenia ręki).

• Trzy palce środkowe badającego

składa się razem przy nieco ugiętych
stawach śródręczno-paliczkowych.
Opuszki palców stanowią
powierzchnię wykrywającą zmiany.

• Badający wykonuje koliste ruchy palców

środkowych, jak gdyby okrążał brzeg monety

pięćdziesięciogroszowej. Nad każdym takim

miniobszarem należy wykonać trzy okrążenia,

nasilając stopniowo nacisk: od słabego,

mającego na celu wykrycie zmiany położonej

powierzchownie, przez umiarkowany mający

na celu stwierdzenie zmiany położonej w

warstwie pośredniej, do mocnego

docierającego do warstw gruczołu

piersiowego położonych przy ścianie klatki

piersiowej.

• Badanie palpacyjne okolicy nadobojczykowej oraz

okolicy pachowej w poszukiwaniu powiększonych

węzłów chłonnych jest integralną częścią badania

i nie powinno być pominięte, podobnie jak

oglądanie samych piersi. Najpowszechniej zaleca

się oglądanie piersi, gdy kobieta stoi przodem do

badającego (lub przed lustrem), z rękami

opuszczonymi wzdłuż ciała. Możliwa jest wówczas

ocena symetrii piersi i brodawek, ich

ewentualnego wciągnięcia, zmian skórnych lub

zmian samych brodawek. Ocena oglądaniem

winna być wykonana przed zamierzonym

badaniem palpacyjnym.

Badanie narządów

płciowych męskich

Badanie okolicy pachwinowej,

prącia, moszny, jąder i powrózka

nasiennego

Zasady badania:

-Przed rozpoczęciem badania pacjentowi
należy wyjaśnić potrzebę jego
przeprowadzenia i zapewnić, że będzie ono
wykonane możliwie krótko i delikatnie.
- Zazwyczaj badanie przeprowadza się w
pozycji leżącej, odkrywając jedynie część
badaną. Jednak do pełnej oceny przepukliny
i żylaków powrózka nasiennego, a także
obrzęku moszny pacjent powinien być
zbadany w pozycji stojącej.

-

Badający przed przystąpieniem do badania

powinien założyć rękawiczki.

- Badanie należy rozpocząć od oceny ogólnej

dojrzałości płciowej oraz oceny
rozmieszczenia owłosienia pod pachami, na
twarzy i brzuchu. W przypadku zaburzenia
funkcji endokrynnej jąder, stwierdza się utratę
owłosienia.

- W czasie badania palpacyjnego należy zbadać

prącie, mosznę wraz z zawartością i ocenić
zarys, skórę moszny oraz jądra, najądrza,
powrózki nasienne oraz okolice zewnętrznych
narządów płciowych pod kątem przepuklin.

Badanie prącia

• Prącie należy delikatnie unieść i odciągnąć

napletek (prawidłowo jest miękki i
bezbolesny, pod nim często znajduje się
śladowa ilość bezwonnej, woskowatej
wydzieliny, tzw. mastka). Następnie należy
obejrzeć ujście zewnętrzne cewki
moczowej. Używając kciuka i palca
wskazującego, należy ucisnąć szczyt
żołędzi – prawidłowo błona śluzowa jest
błyszcząca o różowej barwie.

Badanie moszny

• Mosznę wraz z zawartością bada się, oglądając

na wstępie skórę moszny, która wyróżnia się
wzmożoną pigmentacją w stosunku do
pozostałych części ciała. Lewe jądro powinno
znajdować się nieco niże niż prawe.

• Badając jądro. Należy ująć je między kciuk a

palec wskazujący i środkowy. Zwraca się uwagę
na jego konsystencję (prawidłowo jest miękka,
podatna).

• Następnie bada się najądrze wzdłuż tylno-

bocznej powierzchni jądra (prawidłowo wyczuwa
się go jako gładki twór najszerszy w części
najwyższej, tzw. głowie).

• Badanie kończy się przesunięciem (rolowaniem)

nasieniowodu między kciukiem a palcem
wskazującym (prawidłowo jest niebolesny,
gładki, wyczuwa się go od ogona najądrza do
zewnętrznego pierścienia pachwinowego).

• Badanie obrzmienia moszny wykonuje się w

celu rozróżnienia, czy obrzmienie jest
spowodowane przez obrzęk zawartości worka
mosznowego, czy przez przepukliną
pachwinową. Ujmuje się od góry obrzęknięte
jądro. W przypadku prawdziwego obrzmienia
(guza) moszny objęcie jest możliwe, natomiast
nie można tego dokonać, gdy przyczyną jest
przepuklina pachwinowa wpuklająca się do
worka mosznowego.

Badanie objawu chełbotania

• Wykonuje się w przypadku

obrzmienia spowodowanego torbielą
w celu sprawdzenia, czy guz ma
charakter lity, czy płynowy.
Unieruchamia się badaną strukturę
między kciukiem i palcami jednej ręki
a palcem wskazującym drugiej ręki
uciska, uwypuklając ścianę guza pod
odpowiednimi kątami.

Badanie pachwinowych

węzłów chłonnych

• Badanie to polega na oglądaniu i badaniu

palpacyjnym.

• Pachwinowe węzły chłonne prawidłowo są

ruchome, o konsystencji gumowatej, niebolesne.
Powiększenie występuje w chorobach zakaźnych i
nowotworowych.

• Okolice zewnętrznych narządów płciowych należy

także zbadać pod kątem przepuklin. Pacjent
powinien być w pozycji stojącej. Prosi się go, aby
się natężył. W tym czasie należy obejrzeć okolice
pachwinowe i udowe oraz zbadać palpacyjnie
pierścień pachwinowy zewnętrzny przez skórę
moszny.

Badanie palpacyjne okolicy
okołoodbytniczej i gruczołu

krokowego

Zasady badania:

- Pacjent układa się na boku ze zgiętymi

kolanami, tak aby uwidocznić pośladki.

- Badanie należy rozpocząć od obejrzenia i

oceny okolicy okołoodbytniczej pod kątem
występowania guzków krwawniczych,
opryszczki, brodawek, wrzodu
wenerycznego, raka.

- Calem badania palpacyjnego gruczołu

krokowego jest określenie jego wielkości,
spoistości, obecności guza i bolesności.
Prawidłowo gruczoł ma sprężystą
konsystencję, gładką powierzchnię i płytką
powierzchniową bruzdę, która oddziela
płat lewy i prawy.

Sposób badania:

- Do badania przez odbytnicę należy założyć

rękawiczki i posmarować żelem palec wskazujący.

- Palec wprowadza się delikatnie do kanału odbytu,

przesuwa wzdłuż krzywizny kości krzyżowej i
odwraca do przodu, aby zbadać przednio-boczne i
boczne ściany odbytnicy oraz gruczoł krokowy.
Sprawdza się, czy na ścianach odbytnicy znajdują
się polipy lub rak, czy gruczoł krokowy jest
przerośnięty, występuje stan zapalny czy zmiana
nowotworowa.

- W razie podejrzenia zapalenie gruczołu

krokowego należy go masować przez ścianę
odbytnicy w celu wyciśnięcia do cewki moczowej
wydzieliny do badania.

Badanie narządów

płciowych żeńskich

Zasady badania:

- Przed przystąpieniem do badania pacjentce

należy wyjaśnić jego celowość i poprosić o
rozebranie się od dolnej połowy ciała.

- Badaną należy ułożyć na plecach w taki

sposób, aby miała kończyny dolne zgięte we
wszystkich stawach. Ponadto kobieta
powinna rozchylić nogi, co stwarza dobry
dostęp do badania narządów płciowych.
Światło znajdujące się w pomieszczeniu
powinno zostać skierowane na okolice
narządów płciowych, aby zapewnić dobrą
widoczność badającemu.

- Badanie rozpoczyna się od oglądania sromu i

okolicy krocza. Należy także ocenić dojrzałość
płciową według skali Tannera.

- Bada się zewnętrzne narządy płciowe poprzez

ich obejrzenie i ocenę. Podczas badania
należy używać rękawiczek na obu rękach.

- Badanie przedmiotowe wewnętrzne żeńskich

narządów płciowych odbywa się na fotelu
ginekologicznym odpowiedniej konstrukcji.
Badanie składa się z badania palpacyjnego i z
użyciem wziernika. Kobieta przed badaniem
powinna opróżnić pęcherz moczowy.

BADANIE ZEWNĘTRZNE

Badanie warg sromowych

• Badanie polega na oglądaniu i badaniu

palpacyjnym.

• Używając palców lewej ręki, należy

delikatnie rozdzielić wargi sromowe,
odsłaniają ich powierzchnie wewnętrzną,
która powinna być różowa i lekko wilgotna.
Dotyka się całą długość warg sromowych,
trzymając je między kciukiem i palcem
wskazującym, wargi powinny być miękkie i
mięsiste.

Badanie gruczołów

Bartholina

• Ujmuje się je między kciuk i palec

wskazujący. Palcem wskazującym
bada się powierzchnię wewnętrzną
(tuż poza wejściem do pochwy),
kciukiem powierzchnię zewnętrzną
od tyłu wargi sromowej większej.
Prawidłowo gruczoł jest
niewyczuwalny.

Badanie wejścia do pochwy

• Należy rozchylić wargi sromowe i

uwidocznić przedsionek pochwy,
poprosić pacjentkę, aby za pomocą
tłoczni brzusznej „poparła” na srom i
pochwę.

• Prawidłowo w przedsionku pochwy

nie powinny być widoczne żadne
zmiany.

BADANIE WEWNĘTRZNE

PALPACYJNE

• Kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki, na

która nałożona jest rękawiczka, rozchyla się
wargi sromowe i wprowadza do pochwy palec
środkowy, który uciska na ścianę tylną pochwy
stwarza miejsce do wprowadzenia palca
wskazującego.

• Obydwoma palcami obejmuje się sklepienie

pochwy, szyjkę macicy i jej ujście zewnętrzne.
Ból podczas poruszania szyjką może świadczyć
o stanie zapalnym w miednicy mniejszej.

• Ustalając macicę ręką wewnętrzną,

drugą ręką, która spoczywa na
podbrzuszu pacjentki, bada się
położenie macicy, jej topografię w
stosunku do ściany miednicy, wielkość i
konsystencję.

• W czasie badania dwuręcznego

wyczuwa się również przydatki – jajniki i
jajowody, które dzięki obmacywaniu
można scharakteryzować pod względem
wielkości, konsystencji i bolesności.

Badanie palpacyjne

odbytniczo-pochwowe

• Ma ono szczególne znaczenie u dziewic,

dziewczynek i kobiet w podeszłym wieku, gdy
przedsionek pochwy pozwala na
wprowadzenie tylko jednego palca.

• Badanie to może być wykonywane za

pomocą ręki zewnętrznej i wewnętrznej. W
niektórych przypadkach stosowane jest
badanie jednoczesne przez pochwę i
odbytnicę. Dzięki niemu można określi
położenie macicy, np. tyłopochylenie.

BADANIE WEWNĘTRZNE Z

URZYCIEM WZIERNIKA

POCHWOWEGO

• W czasie badania ocenia się pochwę i ujście

zewnętrzne kanału szyjki macicy oraz ewentualnie
pobiera materiał do badania cytologicznego.

• Wziernik powinien być jednorazowy i sterylny.

Najczęściej stosuje się wzierniki typu Cusco
(jednoczęściowe, samotrzymające się).

• Dobiera się odpowiednią wielkość wziernika,

następnie rozchyla palcami lewej ręki wargi
sromowe i wprowadza wziernik do pochwy
początkowo w pozycji skośnej. Po czym należy go
obrócić i otworzyć.

• Ponieważ wziernik wprowadzany jest

stopniowo, należy dokonać równocześnie
oględzin ściany pochwy, aby na koniec
dokładnie obejrzeć tarczę szyjki macicy:

- Ustawienie (zwrócona do przodu, gdy macica

ułożona jest w tyłozgięciu),

- Zabarwienie (w czasie ciąży występuje

purpurowe zabarwienie),

- Powierzchnia nabłonka (wielowarstwowy

płaski i walcowaty),

- Występowanie wydzieliny lub krwawienia

(śluzowo-ropne zapalenie szyjki),

- Owrzodzenia, guzki (opryszczka, polip, rak).