Ograniczenia wyboru

konsumenta.

Gospodarstwo

domowe

- najstarszy

podmiot ekonomiczny w relacji do innych
podmiotów.

Pełni podwójną rolę w gospodarce:

• świadczy usługi czynników wytwórczych
tzn. takie usługi jak praca, ziemia, kapitał
finansowy i rzeczowy, przedsiębiorczość,
organizacja;

• zgłasza zapotrzebowanie na różne
produkty i usługi, czyli określa popyt w
gospodarce.

W zależności od popytu kształtuje się faktyczna

produkcja w gospodarce.

Popyt gospodarstwa domowego jest jednym z

czynników determinujących dochód narodowy

wytwarzany w gospodarce.

Zgłaszając popyt na różne produkty i usługi

gospodarstwo domowe chce zaspokoić swe

potrzeby.

Zaspokojenie tych potrzeb jest celem

funkcji konsumpcyjnej gospodarstw

domowych.

Funkcja konsumpcyjna polega na

organizowaniu i realizacji procesów

konsumpcji w gospodarstwie domowym.

W celu realizacji tej funkcji gospodarstwa

domowe muszą posiadać

dochody

.

W celu uzyskania dochodu gospodarstwa

domowe pełnią tzw.

funkcję produkcyjną

polegającą na świadczeniu usług czynników

wytwórczych.

Gospodarstwa domowe są

podmiotami

samodzielnymi

pod względem ekonomicznym.

Oznacza to podejmowanie przez gospodarstwo

samodzielnych decyzji, bieżących i strategicznych.

Decyzje te dotyczą wyboru, wielkości i struktury

konsumpcji bieżącej, wyboru między czasem pracy a

czasem wolnym od pracy, między wielkością

konsumpcji a wielkością oszczędności.

Samodzielność ta oznacza, że gospodarstwo domowe

jest podmiotem suwerennym, niezależnym na rynku

w gospodarce.

Gospodarstwo domowe posiada ponad to

samodzielność dochodową.

Oznacza to, że po zapłaceniu wszelkich

obligatoryjnych płatności może samodzielnie określić

kierunki rozdysponowania swych dochodów.

Celem działania gospodarstwa domowego jest
osiągnięcie

maksymalnej użyteczności

całkowitej

z konsumpcji określonych dóbr.

Użyteczność całkowita

jest kategorią subiektywną

i niemierzalną, ale jest kategorią
porządkową, czyli można przypisać konsumowanym
produktom i usługom określone wartości
porządkowe.

Pozwalają one umieścić poszczególne produkty i
usługi w hierarchii dóbr preferowanych przez
konsumenta (każde dobro ma inną
wartość dla pojedynczego konsumenta, każdy
konsument określa hierarchię dóbr dla niego
ważnych i mniej ważnych).

Preferencje indywidualne

- są to subiektywne

oceny, którymi kieruje się poszczególny konsument w
określaniu użyteczności (przydatności) danego dobra.

Użyteczność całkowita

-jest zależna od

kształtowania się tzw. użyteczności końcowej
poszczególnych jednostek danego dobra.

Użyteczność krańcowa

- wyraża zmianę

użyteczności całkowitej dokonującą się pod wpływem
zmiany wielkości konsumpcji danego dobra o
jednostkę.

Użyteczność krańcowa jest wielkością ekonomiczną
wykazującą

tendencje malejące

.

W XIX w zostało sformułowane pierwsze prawo
Gossena tzw.

Prawo Malejącej Użyteczności

Krańcowej Dobra

.

Mówi ono, że w miarę wzrostu konsumpcji

danego dobra użyteczność krańcowa

wynikająca z kolejnych jednostek

konsumowanego dobra maleje (czyli maleje

zadowolenie z jednostek).

Każde dobro na początku procesu konsumpcji ma
wysoką użyteczność, gdyż stopień nasycenia potrzeb
w zakresie tego dobra jest niski. Dalszy wzrost jego
konsumpcji zwiększając stopień zaspokojenia jego
potrzeb zmniejsza jego użyteczność.

Zależność między użytecznością

całkowitą i krańcową.

W przedziale, w którym użyteczność krańcowa dobra
x przyjmuje wartości dodatnie, użyteczność
całkowita z konsumpcji tego dobra rośnie,
zbliżając się do punktu maksymalnego.

Gdy użyteczność całkowita osiąga poziom
maksymalny to użyteczność krańcowa = 0.

Racjonalnie postępujący konsument nie będzie
zwiększał konsumpcji powyżej Qmax, ponieważ
przekroczenie tego punktu oznacza spadek
użyteczności całkowitej z konsumpcji dobra x ze
względu na to, że użyteczność krańcowa kolejnych
jednostek przyjmuje wartości

ujemne

.

II Prawo Gossena

- prawo to mówi o

wyrównywaniu się użyteczności krańcowych

konsumowanych dóbr.

Konsument realizuje konsumpcję wielu dóbr o

określonych cenach rynkowych, uwzględnianych

w wyborach przez konsumenta.

Konsument dysponuje określonym dochodem
nominalnym.
Dochód ten dzieli pomiędzy zakupy różnych
produktów i usług zgodnie z ich cenami.

II Prawo Gossena

wskazuje, że każda jednostka

pieniężna wydana na zakup ostatniej jednostki
różnych dóbr musi dać konsumentowi
samozadowolenie. Decyduje to o maksymalizacji
użyteczności całkowitej z konsumpcji wszystkich
wybranych dóbr. W ten sposób konsument realizuje
podstawowy cel swej działalności. Każda ostatnia
jednostka konsumowanego dobra ma taką samą
użyteczność krańcową dla konsumenta. Następuje
wyrównanie użyteczności krańcowych
konsumowanych dóbr.

Cy

y

Uk

Cx

x

Uk

)

(

)

(



Teoria wyboru konsumenta. Krzywa
obojętności.

Załóżmy, że konsument dokonuje wyboru między
dwoma dobrami x i y.

Konsument ma określone preferencje w zakresie
określonej ilości obu dóbr (może wybierać różne
kombinacje tych dóbr i uwzględniać je w procesie
konsumpcji).

Oba te dobra są jednakowo użyteczne dla
konsumenta.
Ilustracją wyboru ilościowych kombinacji obu dóbr
jest krzywa objętości obrazująca różne kombinacje
dwóch dóbr, które dają konsumentowi ten sam
poziom użyteczności całkowitej.

Krzywa obojętności.

Kombinacja A preferuje relatywną większość dobra y

nad dobrem x.

Każda kombinacja daje jednakową użyteczność dla

konsumenta.Dlatego obojętne jest, którą z kombinacji

wybierze konsument.

Krzywa obojętności nachylona jest ujemnie co

oznacza,

że zwiększenie konsumpcji jednego dobra odbywa się

kosztem zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra.

Posuwając się wzdłuż krzywej obojętności konsument

dokonuje pewnej częściowej substytucji dóbr

zastępując pewną ilość jednego dobra przez pewną

ilość drugiego dobra, co wyrażone jest przy pomocy

krańcowej stopy substytucji.

Krańcowa stopa substytucji określa, jak zmienia się

konsumpcja dobra Y przy zmianie konsumpcji dobra

X o jednostkę.

Krańcowa stopa substytucji jest malejąca, ponieważ

konsument zwiększając konsumpcję dobra X

pragnie tracić coraz mniejsze ilości dobra Y.

To wynika z zasady postępowania konsumenta,

który pragnie mieć zawsze więcej niż mniej dóbr.

X

Y

Kss







Kombinacja

Qx(kg jabłek)

Qy(kg gruszek)

KSS

A

1

5

B

2

3

2:1=2

C

3

2

1:1=1

D

4

1,5

0,5:1=0,5

X

Y

Kss







Początkowo konsument jest skłonny poświęcić

większą ilość dobra Y za zwiększenie konsumpcji

jabłek o dodatkowy kilogram.

Później akceptuje coraz mniejsze ilości dobra Y za

zwiększenie konsumpcji dobra X (jabłek) o kg.

 

Świadczy to właśnie o malejącej stopie konsumpcji.

Ograniczenie wyboru konsumenta.

Wybór konsumenta jest ograniczony przez

wielkość dochodu jakim dysponuje oraz ceny

wybieranych dóbr.

Dochody i wydatki konsumenta tworzą jego

budżet.

Załóżmy że konsument kupuje dwa dobra X i

Y po określonych cenach Cx i Cy, (Dp - dochód

pieniężny konsumenta), wtedy:

Dp = Qx * Cx + Qy * Cy

Graficzną ilustracją ograniczeń wyborów

konsumenta jest linia ograniczenia

budżetowego (linia budżetowa).

Linia budżetowa

przedstawia różne

możliwe kombinacje dwóch dóbr, które

konsument może nabyć przy danym

dochodzie i cenach tych dóbr.

Linia budżetowa posiada swój początek w

punktach, które określają maksymalnie

możliwą ilość danego dobra jaką może nabyć

konsument przeznaczając cały swój dochód

pieniężny na dane dobro o określonej cenie

przy konsumpcji drugiego dobra równej 0.

Punkt B wyznacza maksymalną konsumpcję dobra X

przy danym dochodzie i cenie tego dobra, przy

założeniu, że konsumpcja dobra Y jest równa 0.

Punkt A wyznacza maksymalną możliwą ilość dobra Y

przy danej jego cenie i danym dochodzie konsumenta,

przy założeniu, że konsumpcja dobra X jest różna od

0.

Linia budżetowa może zmieniać swe położenie pod

wpływem zmiany dochodów konsumenta.

Wzrost dochodów konsumenta przy danej cenie dóbr

przesuwa linię budżetową w prawo i jest to

przesunięcie równoległe ze względu na stałe relacje

cen.

Spadek dochodu konsumenta powoduje przesunięcie

linii budżetowej w lewo do położenia A2 i B2 przy

założeniu, stałych cen.

Ceny dóbr wpływają na zmianę nachylenia linii

budżetowej. Nachylenie linii budżetowej

wyznaczone jest przez relację cen obu dóbr.

Załóżmy, że cena dobra Y = constans, natomiast

zmienia się cena dobra X.

Dochód pieniężny konsumenta jest stały.

Wzrost ceny dobra X przy

ceteris paribus

powoduje

spadek ilości nabywanego i konsumowanego dobra

X.

Jeżeli natomiast cena dobra X ulegnie zmniejszeniu

przy

ceteris paribus

to zwiększy się ilość

konsumowanego dobra X.

Załóżmy, że stała jest cena dobra X oraz stały jest

dochód pieniężny, a zmienia się cena dobra Y.

Wzrost ceny dobra y przy

ceteris

paribus

powoduje spadek ilości dobra Y.

Spadek ceny dobra Y powoduje przy

ceteris

paribus

wzrost ilości dobra Y.

Linię budżetową określa się również mianem

ścieżki cen wskazując na wpływ zmiany relacji cen

na zmianę nachylenia linii budżetowej.

Optimum konsumenta.

Optimum konsumenta odpowiada stanowi

równowagi konsumenta.

Osiągając optymalną sytuację konsument

maksymalizuje użyteczność całkowitą

skonsumowanych dóbr (osiąga maksymalne

zadowolenie).

W przypadku sytuacji optymalnej konsument realizuje

swój podstawowy cel działalności.

Osiągając maksymalną użyteczność całkowitą w

danych warunkach (przy danych cenach dóbr i danym

poziomie dochodu) konsument nie jest

zainteresowany zmianą tej sytuacji.

Znajduje się zatem w równowadze.

Graficznie optimum konsumenta znajduje się w

punkcie styczności linii budżetowej tego konsumenta z

możliwie najwyższą dostępną dla niego krzywą

obojętności.

 

Jest to jednocześnie punkt równowagi konsumenta.

Optimum konsumenta.

E - punkt optimum i równowagi konsumenta. Punkt E

oznacza, że konsument najbardziej preferuje

kombinację dóbr (QyE, QxE).

Jest to kombinacja dóbr umożliwiająca

maksymalizację użyteczności całkowitej.

Oznacza to (zgodnie z

II Prawem Gossena

):

 

Zmiana dochodów konsumenta przy danych cenach

dóbr może przyczynić się do zmiany punktu

równowagi konsumenta.

Cy

UkyE

Cx

UkxE



Zmiana dochodów konsumenta przy danych cenach

dóbr może przyczynić się do zmiany punktu

równowagi konsumenta.

Jeżeli dochód konsumenta wzrośnie, to może on

osiągnąć krzywą obojętności O3.

E1 - nowy punkt optimum i równowagi konsumenta.

Wzrost dochodu konsumenta umożliwia zwiększenie

konsumpcji obu dóbr przy założeniu, że są to dobra

normalne.

Spadek dochodu konsumenta przy danych cenach

spowoduje przejście do E2.

Linia budżetowa jest wówczas styczna do krzywej

obojętności O1.

Spada ilość konsumpcji obu dóbr.

Powstała z połączenia wszystkich E krzywa nosi

nazwę krzywa dochód - konsumpcja.

Przedstawia ona zależności między poziomem

konsumpcji a dochodem dla dóbr normalnych.

Jest ona ilustracją zbioru punktów równowagi

konsumenta odpowiadającego wszystkim poziomom

dochodów konsumenta przy danych jego

preferencjach odnośnie konsumpcji i stałych cenach

dóbr.

Wzrost dochodów konsumenta powoduje wzrost

popytu na oba dobra (X i Y) i odwrotnie.

Załóżmy, że dobro X jest dobrem podrzędnym,

a dobro Y jest dobrem normalnym.

Popyt na dobro X maleje wraz ze wzrostem

dochodu konsumenta, natomiast popyt na

dobro Y rośnie wraz ze wzrostem dochodu

konsumenta.

Linia
budżetowa

Renta konsumenta (nadwyżka

konsumenta).

Została sformułowana przez Alfreda Marshalla

w

XIX w. Oznacza ona korzyść netto, jaką

konsument osiąga kupując dobra po cenie

rynkowej.

Jest różnica między ogólną wartością jaką

konsument przypisuje konsumowanemu dobru,

a jego ceną rynkową.

Pierwsze jednostki konsumowanego dobra konsument

ceni najbardziej, ponieważ jego potrzeby w zakresie

tego dobra nie są zaspokój one.

W miarę zaspokajania potrzeb, czyli zwiększania

stopnia nasycenia potrzeb, zmniejsza się wartość

przypisywana kolejnym jednostkom danego dobra (tę

sytuację odzwierciedla prawo Gossena).

Konsument jest skłonny zapłacić najwyższą cenę za

pierwszej jednostki dobra.

Tymczasem za wszystkie konsumowane jednostki

dobra płaci cenę rynkową.

Ta różnica między poziomem ceny, którą konsument

byłby skłonny zapłacić za dane dobro a faktyczna

cena rynkowa tego dobra nosi nazwę renty

(nadwyżki) konsumenta.

Cr - poziom ceny
rynkowej.

Krzywa popytu odzwierciedla wybory zgodne z

malejącą użytecznością krańcową dobra.

Punkt A wyznacza poziom ceny maksymalnej, którą

byłby skłonny zapłacić konsument za dane dobro.

OX1 to wielkość zakupu (konsumpcji) dobra X.

Całkowita wartość, jaką konsument przypisuje dobru X

jest określona przez pole O, X1, B, A.

Pole rzeczywistych wydatków na dobro X - pole O, X1,

B, Cr.

Pole renty konsumenta - pole Cr, B, A.

Dziękuję za
uwagę!