Katedra i Zakład Medycyny

Sądowej AM we Wrocławiu

Prof. dr hab.n.med. Barbara

Świątek

Psychologia, etyka i

prawo w lekarskich

działaniach

ratunkowych

Poszczególne etapy działań

ratunkowych

:

- rozpoznanie sytuacji,
- uzyskanie zgody pacjenta na działanie
lekarskie bądź ustalenie sytuacji
uzasadniającej podjęcie czynności bez
zgody pacjenta,
- działania lekarskie, zgodne z zasadami
aktualnej wiedzy lekarskiej i
posiadanymi możliwościami,
- udzielanie informacji o stanie zdrowia
pacjenta,
- przekazanie pacjenta do leczenia
stacjonarnego

.

Przepisy prawne

KODEKS KARNY

Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się
w położeniu grożącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy,
mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej
osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela
pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w
których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze
strony instytucji lub osoby do tego
powołanej

.

Przepisy prawne

KODEKS KARNY

Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego
jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli
niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro
poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro
chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca
dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od
dobra ratowanego.
§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności,
sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet
odstąpić od jej wymierzenia.
§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca
dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z
narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.
§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z
ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być
spełniony.

Przepisy prawne

KODEKS KARNY

Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy
bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.

Art.2. Odpowiedzialności karnej za
przestępstwo skutkowe, popełnione przez
zaniechanie podlega tylko ten, na kim ciążył
prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia
skutkowi

Przepisy prawne

USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r O
ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152, z poz.zm.)

Art. 30. Lekarz ma obowiązek udzielać
pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy
zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować
niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju
zdrowia, oraz w innych przypadkach nie
cierpiących zwłoki.

Przepisy prawne

USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r O ZAWODZIE
LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152, z poz.zm.)

Art.31.1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi
lub jego ustawowemu przedstawicielowi
przystępnej informacji o jego stanie zdrowia,
rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych
metodach diagnostycznych , leczniczych, dających się
przewidzieć następstwach ich zastosowania albo
zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest
nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia
znaczenia informacji, lekarz udziela informacji
przedstawicielowi ustawowemu. A w razie jego
braku lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe
– opiekunowi faktycznemu pacjenta.

Przepisy prawne

USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r O ZAWODZIE
LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152, z poz.zm.)

Art.31. 7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat,
lekarz udziela informacji o w zakresie i formie
potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu
diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje
jego zdania.
8. Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o
opiekunie faktycznym, należy przez to rozumieć
osobę wykonującą, bez obowiązku ustawowego, stałą
pieczę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan
zdrowia albo zwój stan psychiczny pieczy takiej
wymaga.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 32. 1. Lekarz może przeprowadzić badanie
lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z
zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w
ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta.
2. Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny
do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest
zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy
pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub
porozumienie się z nim jest niemożliwe – zgoda sądu
opiekuńczego. (...)
9. Do czynności, o których mowa w ust.1,
stosuje się odpowiednio przepis art. 34. ust.7.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 33. 1. Badanie lub udzielanie pacjentowi
innego świadczenia zdrowotnego bez jego zgody
jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on
niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na
stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie
ma możliwości porozumienia się z jego
przedstawicielem ustawowym lub opiekunem
faktycznym.
2. Decyzję o podjęciu czynności medycznych
w okolicznościach, o których mowa w ust. 1, lekarz
powinien w miarę możliwości skonsultować z innym
lekarzem.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 34. 1. Lekarz może wykonać zabieg
operacyjnym albo zastosować metodę leczenia
lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko
dla pacjentka, pomimo uzyskaniu jego pisemnej
zgody. (...)
3. Lekarz może wykonać zabieg lub
zastosować metodę o której mowa w ust.1. wobec
pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź
niezdolnego do świadomego wyrażenia pisemnej
zgody, po uzyskaniu zgody jego przedstawiciela
ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela
lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe – po
uzyskaniu zgody sądy opiekuńczego.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 34.
6. Jeżeli przedstawiciel ustawowy pacjenta
małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź
niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody nie
zgadza się na wykonanie przez lekarza czynności
wymienionych w ust. 1., a niezbędnych dla usunięcia
niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub
ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju
zdrowia, lekarz może wykonać takie czynności po
uzyskaniu sądu opiekuńczego.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 34.
7. Lekarz może wykonać czynności o których mowa w
ust.1. bez zgody przedstawiciela ustawowego
pacjenta, bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego,
gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie
uzyskania zgody groziłaby pacjentowi
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała, lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W
takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to
możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę
możliwości tej samej specjalności. O wykonanych
czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia
przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego
bądź sąd opiekuńczy.

Przepisy prawne

USTAWA O ZAWODZIE LEKARZA

(Dz. U. z 1997 r. nr 28, poz. 152)

Art. 38.
1. Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia
pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek o którym
mowa w art. 30, z zastrzeżeniem ust. 3.

Przepisy prawne

Kodeks Etyki Lekarskiej:

 

Art. 2. 1. Powołaniem lekarza jest ochrona życia i
zdrowia ludzkiego, zapobieganie chorobom, leczenie
chorych oraz niesienie ulgi w cierpieniu; lekarz nie
może posługiwać się wiedzą i umiejętnością lekarska
w działaniach sprzecznych z tym powołaniem.
2. Największym nakazem etycznym dla lekarza
jest dobro chorego – salus aegroti suprema lex
esto . Mechanizmy rynkowe, naciski społeczne i
wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z
przestrzegania tej zasady

Przepisy prawne

Kodeks Etyki Lekarskiej:

 

Art. 6.Lekarz ma swobodę wyboru w zakresie
metod postępowania, które uzna za
najskuteczniejsze. Powinien jednak ograniczyć
czynności medyczne do rzeczywiście potrzebnych
choremu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy.
 
Art. 9. Lekarz może podejmować leczenie jedynie po
uprzednim zbadaniu pacjenta.Wyjątki stanowią
sytuacje, gdy porada lekarska może być
udzielona wyłącznie na odległość

Przepisy prawne

Kodeks Etyki Lekarskiej:

 

Art. 32. 1. W stanach terminalnych lekarz nie ma
obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji
lub uporczywej terapii i stosowania środków
nadzwyczajnych.
2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy
do lekarza i jest związana z ocena szans leczniczych.

Stanowiska prawników

Leszek Kubicki („Prawo Medyczne” pod red. L.
Kubickiego, Urban & Partner 2003 r.): 
„Art. 30. Ustawy o zawodzie lekarza ustanawia
powinność bezwzględną, ponieważ lekarz nie może
się od niej uchylić nie tylko na podstawie art. 38
ustawy, ale także na podstawie art. 39, który
ustanawia tzw. klauzulę sumienia.”
„Pomoc „obowiązkowa” udzielana w warunkach art.
30, jest oceniana wg tych samych reguł prawnych, co
inne działania lekarza. Obowiązek ten może być więc
wykonywany tylko pod warunkiem i tylko w
granicach zgody pacjenta, jak każda inna czynność
zawodowa. Jeżeli lekarz w ogóle zgody odeń nie
uzyskał, to ma się powstrzymać od działania – i w
takim razie nie podlega żadnej odpowiedzialności
za zaniechanie pomocy. Jest to reguła zupełnie
oczywista i bezdyskusyjna”.

Stanowiska prawników

Leszek Kubicki – „Obowiązek udzielania
pomocy lekarskiej” (Prawo i Medycyna, nr 13,
vol. 5. 2003 r):
„Obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej
ujęto w art. 30 ustawy o zawodzie lekarza
jako obowiązek bezwzględny. W ustawie nie
przewidziano żadnej okoliczności, która by
wykonanie tego obowiązku wyłączała.”
„Normę, zawartą w art. 30 ustawy, ze
względu na jej zakres, uznać przeto należy za
zbyt radykalną, nadmiernie rygorystyczną.”

Stanowiska prawników

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako
dylemat aksjologiczny” (Prawo i Medycyna, nr 1,
1999 r):
„Pojawia się pytanie, czy przepis art. 33 ustawy o
zawodzie lekarza znajduje zastosowanie, gdy pacjent
wcześniej, zanim jego stan zdrowia pogorszył się do
tego stopnia, że nie jest on już w stanie wyrazić
swojej woli, zdecydowanie sprzeciwiał się leczeniu?
Podejmowanie przez lekarza – świadomego uprzednio
wyrażonego przez pacjenta stanowiska w sprawie
leczenia – czynności medycznych, może być bowiem
traktowane jako samowolne wykonanie zabiegu
leczniczego. Z drugiej jednak strony w świetle art. 33
ust.1 istotny jest moment, w którym pacjent wymaga
pomocy lekarskiej, a w tym czasie nie jest on już w
stanie wyrazić swojej woli.”

Stanowiska prawników

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako
dylemat aksjologiczny” (Prawo i Medycyna, nr 1,
1999 r):
„... Innymi słowy, nie można w sposób nie budzący
wątpliwości ustalić, bez kontaktu z pacjentem, czy w
chwili podejmowania czynności zmierzających do
ratowania jego zdrowia, nadal sprzeciwia się
leczeniu. Dlatego wydaje się, że w razie wątpliwości,
jakie jest stanowisko pacjenta odnośnie leczenia
należy przyjąć, że lekarz, którego powołaniem jest
udzielanie pomocy medycznej, ma prawo i
obowiązek takiej pomocy udzielić. (...) Uważam
zatem, że wątpliwości w tym zakresie należy
rozstrzygnąć na korzyść ratowania życia i
zdrowia, narażając się nawet na zarzut nie
uwzględniania woli pacjenta”.

Stanowiska prawników

L. Kubicki, „Prawo Medyczne - Sumienie
lekarza”, Urban & Partner, 2003 r. str. 62
(odnośnik):
„Argumentacja niektórych lekarzy, że
»nigdy nie wiadomo, czy w pięć minut po
utracie przytomności pacjent nie
zmieniłby zdania« nawet nie nadaje się
do polemiki”.

Stanowiska prawników

M. Boratyńska, P. Konieczniak: „Leczenie przy braku

zgody i nieznanych preferencjach pacjenta” („Prawo

Medyczne” pod red.
L. Kubickiego, Urban & Partner 2003 r.):
„Problemem jest to (...) czy i w jakim stopniu należy

uwzględniać wcześniejsze zastrzeżenia pacjenta

(wyrażone w czasie, gdy był do tego zdolny (...) np.

gdy ofiara wypadku przed utratą przytomności

złożyła zastrzeżenie lub gdy przy nieprzytomnym

znaleziono określoną informację pisemną (...) lub

zastrzeżenia odnośnie do przetoczeń krwi (typowe

dla członków związku wyznaniowego Świadków

Jehowy). Mimo braku w tej sprawie wyraźnego

stanowiska ustawy należy przyjąć, że na tle

przepisów ustawy o zawodzie lekarza powinien być

respektowany co najmniej sprzeciw złożony w

sposób wyraźny w niedługim czasie przed utratą

przez pacjenta przytomności, a już zwłaszcza

bezpośrednio przed tym.”

Stanowiska prawników

Eleonora Zielińska: „Powinności lekarza w przypadku

braku zgody na leczenie oraz pacjenta w stanie

terminalnym” (Prawo i Medycyna nr 5, vol. 2, 2000

r.):
„Ratowanie cudzego dobra nie powinno mieć miejsca,

gdy zainteresowany sprzeciwia się temu, bowiem

prawo karne nie przyjmuje zasady uszczęśliwiania

ludzi wbrew ich woli (...) gdy niedoszły samobójca

jest nieprzytomny, lecz przed zamachem na swoje

życie wyraził, w sposób nie budzący wątpliwości

swą wolę co do niepodejmowania akcji

ratowniczej gdyby przeżył zamach (...) lekarz na

zasadach ogólnych powinien uszanować tę

decyzje i wstrzymać się od jakichkolwiek

działań.”
„(...) w moim przekonaniu w przypadku zamachów

samobójczych osób dorosłych lekarz ma obowiązek

ratowania im życia zawsze w sytuacji, gdy

niedoszły samobójca jest nieprzytomny, a

wcześniej nie wyraził jasno swego stanowiska co

do tego, czy chce być ratowany.”

Stanowiska prawników

Z. Banaszczyk, M. Barzycka-Banaszczyk, M.

Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska;

„Odpowiedzialność lekarzy – jej rodzaje i podstawy”

(„Prawo Medzyczne” pod red. L. Kubickiego, Urban

& Partner, 2003 r):
„Nie udzielenie pomocy pacjentowi (...) gdy

obiektywnie istniał stan zagrożenia życia lub zdrowia,

lekarz ten stan rozpoznał i (świadomie) nie udzielił

pomocy (...) Sytuacja ta jest (...) złożona. (...) lekarz

jest tzw. gwarantem zdrowia i życia pacjenta, zatem

zgodnie z art. 2 k.k. może odpowiadać za skutkowe

przestępstwa z zaniechania. Skoro zaś mówi się o

wypadkach umyślnego nie udzielenia pomocy –

może wchodzić w grę ich kwalifikacja prawna

jako zabójstwa dokonanego lub usiłowanego (art.

148 par. 1 k.k.). Co prawda koniecznym warunkiem

przypisania odpowiedzialności za zabójstwo jest

ustalenie u sprawcy zamiaru. Wbrew pozorom zamiar

zabójstwa byłoby jednak w takich przypadkach dość

łatwo lekarzowi przypisać, na podstawie konstrukcji

tzw. zamiaru ewentualnego.”

Stanowiska prawników

Eleonora Zielińska: „Powinności lekarza w przypadku
braku zgody na leczenie oraz pacjenta w stanie
terminalnym” (Prawo i Medycyna, nr 5, vol. 2, 2000 r.):
„(...) czy lekarz podejmujący działania lecznicze wbrew
woli pacjenta może zwolnić się od odpowiedzialności
karnej w powołaniu się na ogólną instytucję stanu
wyższej konieczności lub inną instytucję prawną
wyłączającą taką odpowiedzialność. Obecnie wydaje się
dominować przekonanie, że odpowiedź na to pytanie
powinna być negatywna (...).”

Stanowiska prawników

A. Zoll, K.Buchała: Kodeks Karny – część ogólna, 1996
r.:

„Jeżeli ustawodawca uzależnia legalność zabiegu
leczniczego od zgody pacjenta, to nie można z
powołaniem się na stan wyższej konieczności
podejmować zabiegów, na które pacjent nie
wyraził zgody w celu np. ratowania jego życia.”

Stanowiska prawników

Agnieszka Liszewska: „Problem zgody pacjenta jako
dylemat aksjologiczny” (Prawo i Medycyna, nr 1, 1999
r.):

„Wykluczona jest (...) możliwość powoływania się
przez lekarza na stan wyższej konieczności w
przypadkach nie wyrażenia przez pacjenta zgody
na zabieg, który jest niezbędny ze względu na
bezpośrednie zagrożenie życia czy zdrowia (...) w
tym przypadku prawo przyznaje prymat ochronie
wolności”.

Stanowiska prawników

K. Daszkiewicz: „Z problematyki
odpowiedzialności lekarza. Błędny przepis w
kodeksie karnym, błędne interpretacje.
(Menadżer zdrowia nr 1, 2003 r.):
„To jest przecież twierdzenie niezgodne z
prawdą. Działanie w stanie wyższej konieczności
(art. 26 § 1 kk) należy do tradycyjnych instytucji
przewidzianych w części ogólnej kodeksu
karnego. Nie istnieją podstawy prawne, w
oparciu o które mogła by być eliminowana w
odniesieniu do wykonywanych zabiegów
leczniczych. W żadnym razie nie można
zaakceptować błędnej interpretacji, prowadzącej
do eliminacji w rozważanych sytuacji działania w
stanie wyższej konieczności.”

Stanowiska prawników

W. Safian, cyt. za Ż. Semrich: „Medycyna
doskonalsza, ale i niebezpieczna”
(Rzeczpospolita, nr 287/2002):
„Gdy pacjent uzyskał efektywną pomoc
medyczną i wrócił do zdrowia, może domagać się
pieniężnego zadośćuczynienia za to, że
naruszono jego dobra osobiste. Podstawą
zadośćuczynienia będzie np. przeprowadzenie z
pozytywnym skutkiem niezbędnego dla chorego
zabiegu operacyjnego bez jego zgody –
naruszone zostało bowiem prawo chorego do
wyrażenia lub nie zgody na udzielenie mu
określonych świadczeń”.

Stanowiska prawników

M. Nestorowicz: „Prawo Medyczne” (2001 r.):
„Przepis art. 33 i 34 Ustawy o zawodzie lekarza
dotyczyć będzie nie tylko małoletnich i
ubezwłasnowolnionych lecz także innych osób
mających zdolność do czynności prawnych, których
jednak z powodu utraty przytomności albo zaburzeń
psychicznych są niezdolne do świadomego wyrażenia
i udzielenia zgody. Jeżeli jednak taki chory przedtem
wyraził taką wolę np. nie udzielił zgody na zabieg
operacyjny lekarz powinien tę wolę uszanować, chyba
że pacjent był w takim stanie psychicznym, że jego
oświadczenie woli można uznać za wadliwe. Gdyby
jednak – mimo nie udzielenia zgody –
nieprzytomnemu choremu nie przeprowadzenie
zabiegu groziłoby śmiercią, lekarz ma – moim
zdaniem – prawo do działania. Trzeba bowiem przyjąć
domniemanie, że gdyby pacjent był przytomny to
mógłby zmienić swoją wolę. Lekarz działa wówczas
jako prowadzący cudze sprawy bez zlecenia, zgodnie
z art. 754 kc.”

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W razie śmierci człowieka obowiązujące

przepisy przewidują dokonanie następujących

czynności:
• stwierdzenie w sposób niewątpliwy zgonu,
• podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok

bądź jej zaniechaniu,
• wystawienie karty zgonu,
• przygotowanie zwłok do pochówku lub inne

postępowanie z nimi przed pochówkiem,
• pochówek zwłok,
• ekshumacja.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przepisy, regulujące sposób dokonywania powyższych
czynności to:

Ustawa z dnia 31 stycznia l959 r o cmentarzach i chowaniu
zmarłych (tekst jednolity (Dz.U.2000 r , nr. 23, poz. 295).

Ustawa z dnia 20 czerwca l997 r o zmianie ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U.
1997 r, nr. 107, poz.661).

Kodeks Postępowania Karnego z 1997 r.

Ustawa z dnia 5 grudnia l996 r o zawodzie lekarza (Dz. U.1997 r
poz. 152).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia
03.08.1961 roku w sprawie stwierdzania zgonu i jego przyczyny
(Dz. U. 1961 r . nr. 39, poz. 202.).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r w
sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U.
2001 r, nr. 153, poz. 1783).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r w
sprawie wzoru karty zgonu oraz sposobu jej wypełniania (Dz. U.
2001 r, nr. 153, poz. 1782).

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Realizacja czynności, związanych ze
śmiercią człowieka uzależniona jest
od miejsca i okoliczności, a także
przyczyny śmierci.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Stwierdzenie zgonu:

Zgon człowieka może stwierdzić osobiście

lekarz, na podstawie „osobiście wykonanych
badań i ustaleń” (art. 43 ustawy - poz.4).
Dokonuje tego w razie śmierci chorego w szpitalu,
lub będąc „wezwany do nieszczęśliwego wypadku
lub nagłego zachorowania” (paragraf 3. Rozporz. -
poz. 5). Dopuszczalne jest także w szczególnych
przypadkach stwierdzenie zgonu przez starszego
felczera lub felczera oraz położnej. Położna może
stwierdzić zgon jedynie u pozostającego pod jej
opieka noworodka przed upływem 7 dnia jego
życia w sytuacji gdy najbliższa placówka służby
zdrowia oddalona jest o więcej niż 4 km. (Rozporz.
- jak wyżej).

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Stwierdzenie zgonu:

Obowiązek stwierdzenia śmierci nie łączy się

automatycznie z uprawnieniami do wystawienia

karty zgonu. Lekarz w większości przypadków,

zwłaszcza po stwierdzeniu zgonu wskutek

działania gwałtownego (samobójstwo, zabójstwo,

nieszczęśliwy wypadek) względnie stwierdzeniu

zgonu w domu, na ulicy itp. ma natomiast

obowiązek wystawienia Protokołu stwierdzenia

zgonu.
W razie śmierci człowieka w szpitalu –

potencjalnego dawcy narządów – śmierć pnia

mózgu rozpoznaje komisja lekarska, której

działanie, tak jak i całość postępowania

transplantacyjnego regulują szczegółowe

przepisy.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu:
- w pierwszym rzędzie po stwierdzeniu śmierci
człowieka lekarz musi dokonać analizy
okoliczności śmierci w celu wykluczenia ,
choćby najmniejszego podejrzenia, że śmierć
ta może mieć związek z działaniem
gwałtownym, a zwłaszcza może być
spowodowana działaniem przestępnym,
- jeżeli takiego podejrzenia nie może
wykluczyć, obowiązany jest zawiadomić o
przypadku prokuraturę lub Policję.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok

bądź jej zaniechaniu:

- także w razie śmierci chorego w szpitalu i zgłaszaniu

przez rodzinę zmarłego zarzutów co do prawidłowości

leczenia, ordynator oddziału winien o przypadku

powiadomić prokuraturę i jej pozostawić decyzję co do

dalszego postępowania. Jeżeli tego nie uczyni, a tak

się dzieje najczęściej w praktyce, uczyni to rodzina,

niekoniecznie w sposób obiektywny.
- prokurator (lub sąd, jak to określa k.p.k. – poz. 3) ma

bowiem „największe prawo” do decydowania o

postępowaniu ze zwłokami. Jeżeli prokurator, po

zawiadomieniu go o okolicznościach śmierci, odstąpi

od zarządzenia sekcji sądowo-lekarskiej, dalsze

decyzje należą do lekarza.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Podjęcie decyzji o wykonaniu sekcji zwłok
bądź jej zaniechaniu:
- przy decyzji o sekcji sądowo-lekarskiej,
lekarz nie powinien wystawić karty zgonu, lecz
wypełnić Protokół stwierdzenia zgonu a w
szpitalu sporządzić epikryzę (prokurator może
zadecydować o zabezpieczeniu całej
dokumentacji lekarskiej),

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Postępowanie w razie śmierci chorego w
szpitalu jest szczegółowo uregulowane przez
ustawę (art. 24 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej). Ustawa podtrzymuje,
obowiązująca już wcześniej zasadę, że decyzja
o wykonaniu sekcji patomorfologicznej należy
do lekarza. Mimo jednoznaczności ustaleń
prawnych, ciągle lekarze uzależniają
wykonanie tej sekcji od zgody rodziny, pytają
ją o zgodę, żądają stosownych oświadczeń o
braku zgody. Zdanie rodziny i oświadczenia na
piśmie nie mają żadnej wartości prawnej, a
opisane zachowanie lekarza świadczy o
nieznajomości podstaw prawa medycznego.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przywołany artykuł (24) nadał pacjentom nowe prawo:

przy przyjęciu do szpitala pacjent może złożyć

pisemne oświadczenie o braku zgody na wykonanie

patomorfologicznej sekcji zwłok w razie jego śmierci.

Oświadczenie to traci ważność, gdy:
• przyczyny zgonu chorego nie można ustalić w

sposób jednoznaczny,
• zgon pacjenta nastąpił przed upływem 12 godzin od

przyjęcia do szpitala,
• zgon pacjenta może pozostawać w kręgu

zainteresowania prokuratury.
W takich przypadkach wykonanie sekcji
patomorfologicznej jest obligatoryjne

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W ostatnich latach obserwuje się jednakże
coraz rzadsze kierowanie zwłok zmarłych w
szpitalach chorych na sekcję. Przestrzegane
jest w większości przypadków wskazanie co do
czasu pobytu w szpitalu (choć jest ono
kontrowersyjne, przyczynę śmierci chorego w
sposób niewątpliwy ustalić można w oparciu o
trwające kilka minut badanie np. EKG),
natomiast oficjalne przyznanie się, zwłaszcza
w przypadku dłuższego pobytu chorego we
szpitalu, do niepewności co do przyczyny jego
śmierci, sprawia lekarzom trudności.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wielokrotnie w sprawach tzw. przeciwko
lekarzom, analiza dokumentacji
lekarskiej i samego przypadku wskazuje
na konieczność dokonania sekcji zwłok,
sekcja taka nie jest jednak zlecana, a
przyjęta przyczyna zgonu niezbyt
uzasadniona lub wręcz nieprawdziwa.
Niestety, trudności finansowe szpitali
mają także wpływ na ograniczanie
wydatków, związanych z badaniami
pośmiertnymi.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W razie śmierci człowieka w domu, na ulicy i
innych miejscach decyzja lekarza zależy od
znajomości jego stanu zdrowia. Lekarz,
wezwany do takiego zgonu jest obowiązany,
nie później niż w ciągu 2 godzin do ustalenia:

*tożsamości zwłok,
*okoliczności, w
których nastąpił zgon na podstawie wywiadu
przeprowadzonego wśród osób z otoczenia,
*stanu
zdrowia w okresie poprzedzającym zgon w
oparciu o przedłożoną dokumentacje lekarską

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ponadto jest obowiązany do osobistego dokonania
oględzin zwłok. Jeżeli człowiek ten leczył się na
schorzenia tłumaczące jego zgon a nic nie wskazuje na
śmierć gwałtowną nie ma wskazań do badań
pośmiertnych. Natomiast, gdy zmarły przed śmiercią
nie leczył się, lekarz może zażądać wykonania sekcji
zwłok „administracyjnej”. Taką możliwość
wprowadziła ustawa (art. 43. 2. Ustawy o zawodzie
lekarza), jednakże nie zapowiedziała rozporządzenia
wykonawczego do realizacji tego zapisu. W związku z
tym w wielu miastach (także we Wrocławiu) brak jest
reguł postępowania w takich przypadkach – nie
wiadomo gdzie, przez kogo, na czyje zlecenie i na czyj
koszt mają takie sekcje być wykonywane. Stan ten
długo może nie ulegać zmianie wobec możliwości
wystawienia karty zgonu bez znajomości przyczyny
śmierci o czym mowa poniżej.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wystawienie karty zgonu:
Do wystawienia karty zgonu niezbędna jest znajomość
przyczyny śmierci, aczkolwiek i od tej zasady możliwe
są odstępstwa. Podstawowe reguły zawarte w
przepisach to:
• zgon i jego przyczyna powinny być ustalone przez
lekarza, leczącego chorego w ostatniej chorobie (art.
11 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych),
• wystawienie karty zgonu jest obowiązkiem lekarza,
który ostatni w okresie 30 dni przed zgonem udzielał
świadczeń zdrowotnych (Rozporządzenie w sprawie
stwierdzania zgonu i jego przyczyny),

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Wystawienie karty zgonu:

• w razie sekcji sądowo - lekarskiej kartę zgonu
wystawia obducent, a w razie sekcji
patomorfologicznej lekarz leczący po zapoznaniu się z
protokołem sekcji (Rozporządzenie jw.),
• w uzasadnionych przypadkach lekarz może uzależnić
wystawienie karty zgonu od przeprowadzenia sekcji
zwłok (art. 43 ustawy o zawodzie lekarza).

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Według obowiązującego rozporządzenia
(w sprawie wzoru karty zgonu oraz
sposobu jej wypełniania) karta zgonu
jest wypełniana dla osób zmarłych i
dzieci martwo urodzonych na wniosek
osób uprawnionych do ich pochowania

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W karcie poza wypełnieniem części formalnej, podać
należy:
• przyczynę zgonu wyjściową albo przyczynę
„zewnętrzną urazu lub zatrucia”, które
zapoczątkowały łańcuch zdarzeń chorobowych ,
prowadzących bezpośrednio do zgonu lub
„okoliczności wypadku lub użycia przemocy, które
spowodowały uraz śmiertelny”,
• przyczynę zgonu wtórną tj. chorobę, która rozwinęła
się „jako skutek choroby, urazu, zatrucia, wypadku lub
użycia przemocy, będących wyjściową przyczyną
zgonu”,
• przyczynę zgonu bezpośrednią tj. chorobę, która
„stała się ostateczną przyczyną zgonu, w następstwie
chorób, urazu, zatrucia, wypadku lub użycia przemocy,
będących przyczynami zgonu, wyjściową i wtórną”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W zasadzie bezpośrednią przyczyną zgonu, niezależnie
od przyczyny wyjściowej jest ostra niewydolność
krążeniowo - oddechowa i taka przyczyna jest
najczęściej wpisywana. Jednakże zdarza się, że jest
ona wpisywana jak przyczyna wyjściowa, wtórna i
ostateczna i z takiej karty zgonu nie wynika, co było
przyczyną śmierci. Dotyczy to zazwyczaj zgonów osób
starszych, leczących się na schorzenia układu
krążenia, nadciśnienie, cukrzycę itp. W takich też
przypadkach, jako przyczyna wyjściowa zgony
przyjmowane są bardzo często zawał mięśnia
sercowego lub udar mózgowy, w zależności od
objawów poprzedzających zgon albo wręcz od
„przeczucia” lekarza. Ustalenia takie nie mają
oczywiście obiektywnych podstaw, jednakże tworzą
statystyki co do przyczyn umieralności Polaków.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Rozporządzenie (jw.) dopuszcza – niestety –

wystawienie karty zgonu bez ustalenia przyczyny

zgonu. Stanowi bowiem: „Jeżeli osoba stwierdzająca

zgon, po wyczerpaniu wszystkich stosownych środków,

nie może ustalić przyczyny zgonu oraz gdy nie ma

podstaw do podejrzewania zabójstwa lub

samobójstwa, osoba ta wpisuje w karcie zgonu, w

miejscach przeznaczonych na wpisanie przyczyn

zgonu, adnotacje „przyczyna zgonu nieustalona”. Nie

wiadomo jednakże, co oznaczają „stosowne środki?” W

rozporządzeniu poprzednim środkiem takim były

oględziny zewnętrzne, oczywiście niewystarczające do

ustalenia przyczyny zgonu. Tym środkiem w obecnej

sytuacji prawnej jest oczywiście sekcja

„administracyjna” zwłok, ale przepis o niej nie jest

realizowany. Jego realizacja spowodowała by, że

określanie przyczyny śmierci jako nieznanej byłoby

rzadkością i dotyczyłoby wyłącznie tzw. białych sekcji.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przygotowanie zwłok do pochówku lub inne
postępowanie z nimi przed pochówkiem:
• po sporządzeniu karty zgonu pochówek
poprzedzić musi dokonanie formalności
administracyjnych,
• w razie sekcji sądowo-lekarskiej zezwolenie
na wydanie zwłok do pochówku musi wydać na
piśmie prokurator

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Do czasu ukazania się rozporządzenia,
dotyczącego postępowania ze zwłokami i
szczątkami ludzkimi (Rozporz. w sprawie
postępowania ze zwłokami i szczątkami
ludzkimi), brak było jakichkolwiek rozwiązań
dotyczących akceptowanych przez prawo
czynności dokonywanych na zwłokach.
Obecnie regulacje są klarowne, aczkolwiek
nie wyczerpujące problemów.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przywoływane rozporządzenie, jako pierwsze
tego typu w prawie polskim, zasługuje na
dokładniejsze omówienie. Określa ono pojęcie
zwłok, sposób postępowania ze zwłokami,
warunki ekshumacji oraz przewozu zwłok i
szczątków.

Oto najważniejsze zapisy rozporządzenia:
„Za zwłoki uważa się ciała osób zmarłych i
dzieci martwo urodzonych”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Szczątki ludzkie to:

• popioły, powstałe w wyniku spopielenia zwłok
• pozostałości zwłok, wydobyte przy kopaniu grobu
lub w innych okolicznościach, np. przy wykopywaniu
fundamentów. We Wrocławiu wykopywanie kości
ludzkich przy różnego rodzaju wykopach jest bardzo
częste i szczątki takie dostarczane są w bardzo dużej
ilości do Zakładu Medycyny Sądowej,
• części ciała ludzkiego, odłączonymi od całości. Takie
części powstają przy zbrodniczych lub wypadkowych
(pojazdy szynowe, śruby statków, maszyny)
rozkawałkowaniach zwłok.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W celu wstrzymania rozkładu zwłok dozwolone
jest stosowanie zabiegów utrwalających - jest
to prawna akceptacja zabiegów tanatopraksji i
balsamowania, które w Polsce
przeprowadzane były i są bardzo rzadko.
Tłumaczyć to można brakiem tradycji i
nieznajomość możliwości w zakresie działań
pośmiertnych na zwłokach.
Dopuszczalne jest spopielenie zwłok i
szczątków ludzkich

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

„Po złożeniu zwłok w trumnie i przymocowaniu
wieka trumny nie wolno otwierać”.
Sposób używania trumien jest także ściśle
określony: wolno złożyć w niej zwłoki tylko
jednej dorosłej osoby, matkę z dzieckiem
nowonarodzonym lub zwłoki dwojga dzieci w
wieku do lat 6.
Uregulowany został sposób transportowania
zwłok w zależności od odległości oraz sposób
postępowania ze zwłokami osób zmarłych na
choroby zakaźne.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Również stosowna ustawa (ustawa o
cmentarzach i chowaniu zmarłych) reguluje
sposób postępowania ze zwłokami. Stanowi
m.in., że włoki osób zmarłych nie mogą być
pochowane przed upływem 24 godzin od
chwili zgonu, za wyjątkiem zmarłych na
choroby zakaźne. W mieszkaniach zwłoki
mogą przebywać najdłużej do 72 godzin, a „od
chwili zgonu aż do pochowania powinny być
przechowywane w taki sposób, aby nie mogły
powodować szkodliwego wpływu na
otoczenie”.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Pochówek:

Ustawa (o cmentarzach i chowaniu

zmarłych) stanowi, że prawo (a nie

obowiązek) pochowania zwłok ludzkich ma

najbliższa „pozostała” rodzina osoby

zmarłej, a mianowicie:

1. pozostały małżonek,
2. krewni zstępni,
3. krewni wstępni,
4. krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa,

powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Prawo do pochówku mają także w określonych

sytuacjach organa państwowe, wojskowe,
instytucje i organizacje społeczne. Zwłoki nie
pochowane przez rodzinę lub wymienione
organa, mogą być przekazane szkołom wyższym
do celów naukowych, w pozostałych przypadkach
powinny być „pochowane przez ośrodek pomocy
społecznej miejsca zgonu”. Nie może zatem
zdarzyć się sytuacja, że zwłoki pozostają nie
pochowane np. w razie odmowy pochówku przez
nawet najbliższą rodzinę. Takie przypadki
zdarzają się, dotyczy to zazwyczaj zgonów
mężów i ojców, którzy przed wieloma laty
porzucili najbliższych i pierwszą wiadomością o
nich po nieraz bardzo wielu latach jest
zawiadomienie o śmierci i konieczności
pochowania.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W Polsce zwłoki mogą być pochowane przez

złożenie w grobach ziemnych, w grobach
murowanych na cmentarzach lub
katakumbach i zatopione w morzu,
zgodnie ze zwyczajami morskimi. Popioły,
po spopieleniu zwłok lub szczątków
ludzkich umieszcza się w urnach i
postępuje tak samo jak ze zwłokami. Nie
wolno zatem, w Polsce pochować urny w
ogrodzie, przechowywać w mieszkaniu,
rozsypać itp. i w tym zakresie nasze
prawo odstępuje od standardów
światowych

.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ekshumacja:

Ekshumacja zwłok i szczątków może być
dokonana (ustawa o cmentarzach i chowaniu
zmarłych):

1. na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do

pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego
inspektora sanitarnego,

2. na zarządzenie prokuratora lub sądu,
3. na podstawie właściwego inspektora sanitarnego

w razie zajęcia tereny cmentarza na inny cel.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Ekshumacja jest dopuszczalna (Rozporz. w sprawie

postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi)
w okresie od 16 października do 15 kwietnia, we
wczesnych godzinach rannych, aczkolwiek
dopuszczalne są i inne terminy z zastrzeżeniem
zachowania szczególnych „środków ostrożności”.

W ekshumacjach ze wskazań prokuratorskich lub

sądowych biorą udział medycy sądowi. Udział w
takich czynnościach jest zawsze nowym
doświadczeniem zawodowym i dużym
przeżyciem psychicznym, które zasługują na
oddzielne opracowanie.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Przedstawione powyżej uregulowania prawne

dotyczące wszelkich czynności prawnych,
podejmowanych zwłaszcza przez lekarzy,
dotyczących śmierci człowieka i
postępowania ze zwłokami i szczątkami
ludzkimi są – moim zdaniem – jednoznaczne
i nie budzące wątpliwości. Być może, w
przyszłości, dojdzie do zmian w przepisach
w związku z rozpowszechnieniem
spopielania zwłok oraz wykonywania
zabiegów tanatopraksji i balsamowania
zwłok.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Sposób prowadzenia dokumentacji lekarskiej

w razie śmierci chorego w szpitalu reguluje
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10
sierpnia 2001 r. w sprawie rodzajów
dokumentacji medycznej w zakładach
opieki zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia
oraz szczegółowych warunków jej
udostępniania – Dz. U. Nr. 88 poz. 966.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 16.
Historia Choroby w razie zgonu pacjenta zawiera:
1. datę zgonu pacjenta – ze wskazaniem roku,

miesiąca, dnia oraz godziny i minuty,

2. przyczyny zgonu i ich numery statystyczne,
3. protokół komisji stwierdzającej śmierć mózgową,

jeżeli taka sytuacja miała miejsce,

4. adnotację o wykonaniu lub niewykonaniu sekcji

zwłok wraz z uzasadnieniem podjętej decyzji,

5. adnotację o pobraniu ze zwłok komórek, tkanek lub

narządów.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 18.
1. W razie podjęcia decyzji o wykonaniu sekcji

zwłok, historię choroby po wypełnieniu części
dotyczącej wypisu przekazuje się lekarzowi
mającemu wykonać sekcję.

2. Lekarz wykonujący sekcję zwłok wystawia w

dwóch egzemplarzach protokół badania
sekcyjnego z ustalonym rozpoznaniem
anatomopatologicznym. Jeden egzemplarz
protokołu badania sekcyjnego pozostaje u
lekarza wykonującego sekcję.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Paragraf 18.
3. Historię choroby wraz z oryginałem protokołu

sekcyjnego przekazuje się lekarzowi

prowadzącemu lub wyznaczonemu przez

ordynatora, który porównuje rozpoznanie

kliniczne i epikryzę z rozpoznaniem

anatomopatologicznym. W razie rozbieżności

między rozpoznaniem klinicznym i rozpoznaniem

anatomopatologicznym lekarz dokonuje zwięzłej

oceny przyczyn rozbieżności oraz ustala

ostateczne rozpoznanie choroby zasadniczej,

chorób współistniejących i powikłań.

4. Lekarz prowadzący lub wyznaczony przez

ordynatora przedstawia zakończoną i podpisaną

przez siebie historię choroby do akceptacji i

podpisu ordynatorowi oddziału.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

W praktyce lekarze patomorfolodzy wyjątkowo

rzadko sporządzają po wykonaniu sekcji pełne

protokoły sekcyjne, mimo jednoznacznego w/w

przepisu. Najczęściej sporządzają bardzo

skrótowe „karty sekcyjne” bądź ograniczają się

wyłącznie do rozpoznania patomorfologicznego.

Coraz częściej, w związku z oszczędnościami

odstępują od wykonywania badań

histopatologicznych, które są przecież

podstawowe do oceny stanu narządów. W tzw.

sprawach „przeciwko lekarzom” w przypadkach

śmierci chorego w szpitalu, medyk sądowy musi

korzystać z dokumentacji patomorfologicznej.

Wówczas żąda pełnego protokołu sekcji zwłok i

jestem przekonana, że niejednokrotnie są one

tworzone, czasem po upływie znacznego czasu w

oparciu o rozpoznanie patomorfologiczne.

ZGON – UREGULOWNIA

PRAWNE W POLSCE

Również w sprawach „przeciwko lekarzom”

wyjątkowo często, mimo istnienia pełnych do
tego wskazań, ordynator odstępuje od wykonania
sekcji patomorfologicznej. Wówczas bardzo
często nie można w sposób pewny ustalić nie
tylko przyczyny śmierci ale także prawidłowości
postępowania lekarskiego wobec niemożności
obiektywnego ustalenia stanu narządów
wewnętrznych.

Sposób prowadzenia dokumentacji lekarskiej w

razie śmierci chorego w szpitalu i podjęcia
decyzji o wykonaniu sekcji patomorfologicznej
jest szczegółowo uregulowany w w/w
rozporządzeniu. Tryb ten nie jest przestrzegany z
powodu nieznajomości przepisów przez lekarzy.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ – ZAWIADOMIENIE
O PRZESTĘPSTWIE

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 304. § 1. Każdy

dowiedziawszy

się

o

popełnieniu

przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3
stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze
swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa
ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o
tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne
czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania
przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie
śledztwa jest obowiązkowe, lub własne dane świadczące o
popełnieniu takiego przestępstwa Policja przekazuje wraz z
zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ - ZAWIADOMNIE O
PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 240. § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym
przygotowaniu

albo

usiłowaniu

lub

dokonaniu

czynu

zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140,
148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego do ścigania przestępstw,podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto zaniechał
zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia,
że wymieniony w § 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym
lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa
również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub
usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1.

§ 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy
przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego
najbliższym

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI

I

POLICJĄ

KODEKS

POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art.

74. § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia

swej

niewinności

ani

obowiązku

dostarczania

dowodów na swoją niekorzyść.

§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

1)oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym

badaniom

nie

połączonym

z

naruszeniem

integralności ciała; w szczególności wolno od
oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz
okazać go w celach rozpoznawczych innym osobom,

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI

I

POLICJĄ

KODEKS

POSTĘPOWANIA KARNEGO

c.d. art.

74. § 2. 2)badaniom psychologicznym i

psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z
dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem
chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są
przez uprawnionego do tego pracownika służby
zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i
nie

zagrażają

zdrowiu

oskarżonego,

jeżeli

przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w
szczególności oskarżony jest obowiązany przy
zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi
lub wydzielin organizmu.
§ 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać
czynności wymienionych w § 2 pkt 1, a także za jej
zgodą, przy zachowaniu wymagań określonych w § 2
pkt 2, pobrać krew lub wydzieliny organizmu.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w

sprawie spr. Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy
instytucji państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp.
org. Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

§

 2. 1. Policjanci

w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych (...), zwanych
dalej "czynnościami służbowymi", podejmowanych w celu
rozpoznawania, wykrywania przestępstw i wykroczeń,
zapobiegania

im

oraz

wykonania

poleceń

sądu,

prokuratora,

organów

administracji

państwowej

i

samorządu terytorialnego, mają prawo:

1)żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych,
organów

administracji

rządowej

i

samorządu

terytorialnego

oraz

jednostek

gospodarczych

prowadzących działalność w zakresie użyteczności
publicznej,
2)zwracania się o udzielenie niezbędnej pomocy do
innych niż wymienione w pkt 1 jednostek gospodarczych
oraz do organizacji społecznych,

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w

sprawie spr. Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy
instytucji państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp.
org. Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

§ 2. c.d

3)

zwracania się, w nagłych

wypadkach, do każdej osoby o udzielenie doraźnej
pomocy.

2. Policjanci mogą zwracać się z żądaniem lub prośbą
o udzielenie pomocy, jeżeli wykonanie czynności
służbowej byłoby bez tej pomocy niemożliwe lub
znacznie utrudnione.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję (M. P. z 1997r, nr 40, poz 414)

§ 1. 1. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przez Policję,

zwanej dalej "osobą zatrzymaną", przeprowadza się, jeżeli
zachodzi uzasadniona obawa, że osoba ta znajduje się w
stanie zagrażającym jej życiu lub zdrowiu.

2. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przeprowadza się w
szczególności, gdy: 1)osoba zatrzymana ma widoczne
obrażenia ciała lub utraciła przytomność,

2)oświadcza

ona,

że

cierpi

na

schorzenia

wymagające stałego lub okresowego leczenia,

3)z posiadanych przez Policję informacji lub z

okoliczności zatrzymania wynika, że osoba ta może być
chora zakaźnie.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję

§ 3. Badanie

lekarskie

osoby

zatrzymanej

przeprowadza się po wyrażeniu na nie zgody
przez tę osobę. Zgoda taka nie jest wymagana,
jeżeli

stan

zdrowia

osoby

zatrzymanej

uniemożliwia złożenie przez nią oświadczenia w
tym przedmiocie lub gdy inne przepisy tak
stanowią

.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję

§ 5. 1. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przeprowadza lekarz
właściwego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, położonego
najbliżej jednostki Policji dokonującej zatrzymania.

2. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej jest przeprowadzane w
zakładzie określonym w ust. 1.

5. Po przeprowadzeniu badania osoby zatrzymanej lekarz wydaje
zaświadczenie lekarskie o istnieniu lub braku przeciwwskazań
medycznych do zatrzymania.

6. W przypadku gdy osoba zatrzymana swoim zachowaniem
uniemożliwia przeprowadzenie badania lekarskiego, lekarz
okoliczność tę odnotowuje w zaświadczeniu lekarskim, o którym
mowa w ust. 5, a dyżurny jednostki Policji dokonującej
zatrzymania - w książce wydarzeń jednostki.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Rozporządzenie Min. Sprawiedliwości i Zdr. i Op. Społ. w sprawie
warunków

i

trybu

usprawiedliwienia

niestawiennictwa

oskarżonych, świadków i innych uczestników procesu karnego z
powodu choroby. ( Dz. U. Z 1999 r, nr 111, poz. 706)

§ 2. 1. Organ prowadzący postępowanie karne usprawiedliwia
niestawiennictwo uczestników tego postępowania z powodu
choroby, po przedłożeniu przez nich zaświadczenia wystawionego
przez:

1)lekarza

publicznego

zakładu

opieki

zdrowotnej

wyznaczonego przez kierownika zakładu opieki zdrowotnej,
sprawującego taką opiekę w miejscu zamieszkania lub pobytu
uczestnika procesu - z zastrzeżeniem ust. 3,

2)ordynatora oddziału szpitala, w którym osoba wezwana

lub zawiadomiona przebywa na leczeniu,

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Rozporządzenie Min. Sprawiedliwości i Zdr. i Op. Społ. w sprawie
warunków

i

trybu

usprawiedliwienia

niestawiennictwa

oskarżonych, świadków i innych uczestników procesu karnego z
powodu choroby.

c.d

§ 2. 1

. 

3)lekarza udzielającego świadczeń

zdrowotnych w zakładzie opiekuńczo-leczniczym,
zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, sanatorium,
prewentorium, innym nie wymienionym z nazwy
zakładzie przeznaczonym dla osób, których stan
zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub
całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednim
stałym pomieszczeniu, w których uczestnik przebywa
na leczeniu.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Rozporządzenie Min. Sprawiedliwości i Zdr. i Op. Społ. w sprawie
warunków

i

trybu

usprawiedliwienia

niestawiennictwa

oskarżonych, świadków i innych uczestników procesu karnego z
powodu choroby.

c.d

§ 2. 

2. Niestawiennictwo z powodu choroby

uczestników procesu karnego, będących żołnierzami w
czynnej

służbie

wojskowej

albo

innymi

osobami

uprawnionymi do korzystania ze świadczeń zdrowotnych
udzielanych przez zakłady opieki zdrowotnej tworzone i
utrzymywane przez Ministrów Obrony Narodowej lub
Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Przedsiębiorstwo
Państwowe "Polskie Koleje Państwowe", usprawiedliwia się
również po przedłożeniu przez nich zaświadczenia
wystawionego przez właściwego lekarza wojskowego,
właściwego lekarza służby zdrowia Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji lub lekarza Kolejowej Służby
Zdrowia.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Rozporządzenie Min. Sprawiedliwości i Zdr. i Op. Społ. w sprawie
warunków

i

trybu

usprawiedliwienia

niestawiennictwa

oskarżonych, świadków i innych uczestników procesu karnego z
powodu choroby.

c.d

§ 2. 3. W nagłych wypadkach upoważniony lekarz

może wydać zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1,
osobie zamieszkałej poza terenem jego działania,
przesyłając odpis wydanego zaświadczenia lekarzowi
właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania
zbadanej osoby.

Odpowiedzialność karna za czyny nie

związane z błędem lekarskim ale z

wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK

WSPÓŁPRACY

Z

WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Rozporządzenie Min. Sprawiedliwości i Zdr. i Op. Społ. w sprawie
warunków

i

trybu

usprawiedliwienia

niestawiennictwa

oskarżonych, świadków i innych uczestników procesu karnego z
powodu choroby.

§ 5. 1. Lekarze, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1, są

zobowiązani przyjmować osoby ubiegające się o
wydanie zaświadczeń w określonych dniach i
godzinach uzgodnionych z kierownikami zakładów
opieki zdrowotnej, a w razie obłożnej choroby tych
osób - odwiedzić je w domu.
2. Informacje o dniach i godzinach przyjęć tych
lekarzy należy wywiesić w zakładach opieki
zdrowotnej, w których wykonują czynności.