NIELEGALNA MIGRACJA PO PRZYSTĄPIENIU

POLSKI DO UKŁADU Z SCHENGEN

Uniwersytet Warszawski

Studia Podyplomowe

– Migracje

Międzynarodowe

Opracowanie: Maria Marek, Beata Okulińska, Marta Lubowiedzka-Bąk

Warszawa, grudzień 2009 r.

Migracja



Przemieszczania

ludności

dokonywały

się

od

najdawniejszych czasów, można powiedzieć, że
towarzyszyły one nierozłącznie całym dotychczasowym
dziejom społeczeństwa ludzkiego.



W czasach najnowszych częstotliwość i masowość
występowania migracji ma tendencję wyraźnie
wzrostową.

Ten

wzrost

wykazuje

związek

z powiększeniem się ogólnej liczby ludności na świecie,

z rozwojem nowoczesnym środków komunikacji
i informacji masowej, które ułatwiają podejmowanie
decyzji o wyjazdach i ich realizację.

Migracja



Pojęcie migracja (od łac. migratio -

wędrowanie), obejmuje wszystkie rodzaje i
kierunki ruchów ludnościowych związanych z
trwalszą zmianą miejsca pobytu.



Migranci to osoby, które decydują się

opuścić kraj pochodzenia, głównie z powodów
ekonomicznych i/lub w związku z
wydarzeniami politycznymi.

GŁÓWNE SZLAKI PRZERZUTOWE

przez terytorium RP



Migranci drogą lotniczą przylatują do Moskwy

na podstawie swoich paszportów, które po
przylocie są im odbierane.



Dalszą drogę nielegalni imigranci zazwyczaj

odbywają busami lub samochodami
osobowymi w głąb Ukrainy, Białorusi lub
Litwy, gdzie oczekują na dalszy przerzut do
Polski i Europy Zachodniej.



Okres oczekiwania na terenie Białorusi,

Ukrainy czy Litwy trwał często kilka tygodni.



szlak przerzutowy z Moskwy przez Litwę do

Polski,



szlak przerzutowy przez Moskwę, Ukrainę

bądź Białoruś do Polski, Niemiec,



szlak przerzutowy z Moskwy przez Słowację,

Polskę do Czech, Niemiec,

• nowy szlak z Ukrainy drogą lotniczą na
Słowację z pominięciem Polski

Układ z Schengen



Układ z Schengen jest porozumieniem,

które znosi kontrolę osób przekraczających
granice między państwami członkowskimi
układu, a w zamian za to wzmacnia
współpracę w zakresie bezpieczeństwa
i

polityki

azylowej

oraz

współpracy

przygranicznej.



Ideę

zniesienia

kontroli

granicznej

zapoczątkowały

Francja

i

Niemcy.

13.VII.1984 r. w Saarbrücken zawarły umowę
o stopniowym znoszeniu kontroli granicznych.

Układ z Schengen



14.VI.1985 r. w pobliżu miejscowości

Schengen w Luksemburgu

podpisano Układ o stopniowym znoszeniu

kontroli na wspólnych granicach między

krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją

i RFN.



19.VI.1990 r. - podpisano Konwencję

Wykonawczą do Układu z Schengen, której

przyjęcie miało ostatecznie zagwarantować

bezpieczne zniesienie kontroli na wspólnych

granicach wewnętrznych państw.

Członkowie Układu z Schengen z datami
zniesienia granic wewnętrznych

Polska w strefie Schengen



21.12.2007 r

. - zniesienie kontroli na granicy

lądowej RP z: Słowacją, Czechami, Litwą
i Niemcami oraz na lotniskach

(31.03.2008r.);



współtworzenie przez Polskę wraz z

pozostałymi

państwami Schengen wspólnego obszaru
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości UE;



konieczność ujednolicenia polityki wizowej;



bliższa współpraca policyjna państw UE

(wykorzystanie SIS)

Warszawa

Poznań

Katowice

Kraków

Rzeszów

Wrocław

Gdańsk

Szczecin

Granica

z morzem

pełnym

396

km

Federacja

Rosyjska

232

km

Republika Białoruś

418

km

Republika

Federalna

Niemiec

489

km

Republika Czeska

796

km

Republika

Słowacka

541

km

Ukraina

535

km

GRANICA

ZEWNĘTRZNA -

1580.78

km

GRANICA

WEWNĘTRZNA -

1924.52

km

Kielce

Łódź

Bydgoszcz

Republika Litewska

104

km

Jednolite zasady przekraczania granic

Od 13.10.2006 r. obowiązuje rozporządzenie (WE)

nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady UE
z dnia 15.03.2006 r. ustanawiające wspólnotowy
kodeks zasad regulujących przepływ osób przez
granice –

„Kodeks graniczny Schengen”.

Kodeks

reguluje zasady kontroli osób i środków transportu
na granicach zewnętrznych Unii Europejskiej.
Stosują go wszystkie państwa członkowskie UE
(poza Zjednoczonym Królestwem i Republiką
Irlandii), Islandia, Norwegia oraz Szwajcaria.

Polityka migracyjna i azylowa



dyrektywy rady Unii Europejskiej

(min.2002/946/WSiSW – dot. ram prawno-karnych
w celu zapobiegania nielegalnego wjazdu, przejazdu
i pobytu);



art.26 i 27 KWS

uregulowania dotyczące nakładania

sankcji na przewoźnika, który przywiózł na
terytorium Schengen cudzoziemca bez prawa
wjazdu;



Konwencja Dublińska

oraz rozporządzenie

Dublin II

–

dot. wniosków o azyl, które są rozpatrywane przez 1
państwo członkowskie.

Wspólne systemy informacyjne Państw
Członkowskich



System Informacyjny Schengen (SIS II)

umożliwia dostęp

do danych osób i przedmiotów w celu przeprowadzenia
kontroli granicznej, policyjnej i celnej.



System Informacji Wizowej (VIS)

za jego pośrednictwem

dokonywana

jest

wymiana

informacji

pomiędzy

państwami

członkowskimi,

dotycząca

złożonych

wniosków wizowych oraz wydanych wiz.



System EURODAC

służy do porównywania odcisków

palców

celem

określenia

właściwości

Państwa

Członkowskiego zgodnie z roz. Dublin II, które wyznacza
państwo odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl.

Warunki wjazdu i pobytu cudzoziemców
w RP



ważny dokument podróży;



wiza, o ile przepisy ustawy nie stanowią

inaczej (dotyczy cudzoziemców
wjeżdżających do Polski w ramach
ruchu

bezwizowego

oraz

cudzoziemców

posiadających zezwolenie na zamieszkanie na
czas oznaczony lub zezwolenie na osiedlenie
się, legitymujących się kartą pobytu);



środki pieniężne konieczne do pokrycia kosztów

wjazdu, pobytu i opuszczenia terytorium RP;



terminowość wyjazdu;

Nielegalni migranci w RP

Są to ludzie, którzy po przybyciu do Europy:



ciężko pracują, aby poprawić przyszłość swoją

i swoich rodzin;



chcą zostać na stałe;



żyją w ukryciu, nie mając wielu praw ani

możliwości;



czasami zajmują się przestępczością

zorganizowaną związaną z nielegalną migracją;

Należą do nich m.in. obywatele: Ukrainy, Rosji,

Białorusi, Chin, Wietnamu, Indii, Turcji, Tunezji,
Nepalu, Pakistanu, Mongolii.

Skąd przybywają nielegalni migranci,

dokąd zmierzają?



przede wszystkim z krajów trzecich;



krajów sąsiadujących;

Głównie udają się do państw Europy
Zachodniej. Wielu cudzoziemców traktuje
Polskę jako kraj tranzytowy. Zazwyczaj
podążają za lepszą pracą, a co za
tym idzie lepszymi warunkami bytowymi.

Na czym zależy nielegalnym

migrantom?

dążą do legalizacji pobytu i pozostania na stałe:



zmiana danych personalnych;



fikcyjne małżeństwa;

podejmują

działania

służące

polepszeniu

warunków bytowych:



praca, niejednokrotnie nielegalna;

Nielegalny pobyt cudzoziemca na terytorium RP

skutkuje (przy braku przesłanek negatywnych)

wydaniem decyzji administracyjnej o:

-

wydaleniu lub

-

zobowiązaniu cudzoziemca do opuszczenia

terytorium RP

Okoliczności uzasadniające wydanie decyzji

o

wydaleniu

ujęte zostały w przepisie

art. 88 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach,

którymi są:

1) pobyt na terytorium RP bez ważnej wizy,

jeżeli jest wymagana lub innego ważnego
dokumentu uprawniającego do wjazdu i
pobytu na tym terytorium;

2) nie opuszczenie terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej po wykorzystaniu dopuszczalnego
czasu pobytu na terytorium państw obszaru
Schengen przez 3 miesiące w okresie 6
miesięcy liczonych od dnia pierwszego
wjazdu;

3) wykonywanie pracy niezgodnie z ustawą z dnia 20

kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy;

4) podjęcie działalności gospodarczej niezgodnie

z przepisami obowiązującymi w tym zakresie
w Rzeczypospolitej Polskiej;

5) nie posiadanie środków finansowych niezbędnych

do pokrycia kosztów pobytu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i brak możliwości
wskazania wiarygodnych źródeł ich uzyskania;

6) wpisanie jego danych do wykazu

cudzoziemców, których pobyt na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany,
jeżeli wjazd cudzoziemca na to terytorium
nastąpi w okresie obowiązywania wpisu;

7) wpisanie jego danych do Systemu

Informacyjnego Schengen do celów odmowy
wjazdu, jeżeli cudzoziemiec przebywa na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na
podstawie wizy jednolitej pobytowej lub w
ruchu bezwizowym;

8) stanowienie zagrożenie przez jego dalszy pobyt

dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub

ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego

albo naruszanie interesu Rzeczypospolitej

Polskiej;

9) dobrowolne nie opuszczenie terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej w terminie określonym

w decyzji:

a) o zobowiązaniu do opuszczenia tego terytorium,
b) o odmowie udzielenia zezwolenia na

zamieszkanie na czas oznaczony,

c) o cofnięciu zezwolenia na zamieszkanie na czas

oznaczony;

10) przebywanie poza strefą przygraniczną, w

której zgodnie z zezwoleniem na przekraczanie
granicy w ramach małego ruchu granicznego
może przebywać;

11) przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej po upływie okresu pobytu, do którego był
uprawniony na podstawie zezwolenia na
przekraczanie granicy w ramach małego ruchu
granicznego;

12) niezgodne z przepisami przekroczenie lub

usiłowanie przekroczenia granicy;

13) nie wywiązanie się z zobowiązań podatkowych

wobec Skarbu Państwa;

14) zakończenie odbywania kary pozbawienia

wolności orzeczonej w RP za umyślne
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

15) skazanie w RP prawomocnym orzeczeniem na

karę pozbawienia wolności podlegającą
wykonaniu i istnieją podstawy do
przeprowadzenia postępowania o przekazanie go
za granicę w celu wykonania orzeczonej wobec
niego kary.

Przyczyny wydania decyzji o zobowiązaniu

cudzoziemca do opuszczenia terytorium RP

–

art. 97 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach:

-

brak wymaganych dokumentów
uprawniających do pobytu,

-

nielegalna praca,

-

brak środków finansowych,

-

przekroczenie granicy wbrew przepisom

-

naruszenie zasad małego ruchu granicznego

Warunek konieczny:

z okoliczności sprawy wynika, że cudzoziemiec

dobrowolnie wykona obowiązek opuszczenia

terytorium RP w terminie określonym w

decyzji (maksymalnie 7 dni)

Cudzoziemca umieszcza się w strzeżonym
ośrodku, jeżeli (art. 102 ustawy o
cudzoziemcach):



jest to niezbędne do sprawnego przeprowadzenia
postępowania w sprawie o wydalenie lub o cofnięcie
zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego WE;



zachodzi uzasadniona obawa, że będzie się uchylał od
wykonania decyzji o wydaleniu lub decyzji o cofnięciu
zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego WE;



przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę
niezgodnie z przepisami, jeżeli nie został niezwłocznie
doprowadzony do granicy.

Areszt w celu wydalenia stosuje się wobec
cudzoziemca, jeżeli:



zachodzi którakolwiek z ww. okoliczności oraz



istnieje obawa, że cudzoziemiec nie

podporządkuje się zasadom pobytu
obowiązującym w strzeżonym ośrodku.

Umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym

ośrodku lub zastosowanie wobec niego
aresztu w celu wydalenia następuje na mocy

postanowienia sądu rejonowego

właściwego ze względu na siedzibę organu

składającego wniosek – na czas

nie dłuższy niż 90 dni

(możliwość przedłużenia okresu pobytu – do

roku).

Podstawowe akty prawne regulujące
prawa migrantów w Polsce



Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach

Dz.U.06.234.1694 (ze zmianami);



Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r.
o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej Dz. U. 06.234.1695
(ze zmianami);



Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji;

Dz.U.04.53.532 (ze zmianami);



Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

Dz.U.08.69.415

(ze zmianami);

Prawa cudzoziemców nielegalnie
przebywających na terytorium RP:

- wynikające z aktów prawa międzynarodowego,

m.in. Konwencji o Ochronie Praw Człowieka

i Podstawowych Wolności z dnia 4

listopada 1950 r., Międzynarodowego Paktu Praw

Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia

1966 r.



prawo do poszanowania życia prywatnego

i rodzinnego,



prawo do rzetelnego procesu sądowego,



prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego,



zakaz tortur.

-

w związku z zatrzymaniem - prawa określone
przepisami kodeksu postępowania karnego, w
tym

•

prawo do kontaktu z przedstawicielstwem
dyplomatycznym lub urzędem konsularnym,

•

powiadomienia o zatrzymaniu osoby
najbliższej,

•

prawo do kontaktu z adwokatem,

•

możliwość złożenia zażalenia na czynności
organu – do sądu i prokuratora.

-

w przypadku umieszczenia w strzeżonym
ośrodku lub areszcie w celu wydalenia - prawa
określone ustawą o cudzoziemcach, m.in.:

•

prawo kontaktowania się z polskimi organami
państwowymi, a także z przedstawicielstwem
dyplomatycznym lub urzędem konsularnym
państwa obcego, w sprawach osobistych i
urzędowych oraz kontaktowania się z
organizacjami pozarządowymi lub
międzynarodowymi zajmującymi się
udzielaniem pomocy, zwłaszcza prawnej,
cudzoziemcom.



Cudzoziemcy przebywający w Polsce wbrew

obowiązującym przepisom, nie są objęci
ustawowymi regulacjami w zakresie
możliwości podjęcia legalnej pracy, jak
również ochroną odnoszącą się do praw
socjalnych.



Jednakże przed wydaniem decyzji o

wydaleniu/ zobowiązaniu do opuszczenia
terytorium RP istnieje konieczność zbadania
wystąpienia okoliczności uniemożliwiającej
wydanie takiej decyzji,

zwłaszcza kwestii

dotyczących ochrony rodziny.



Cudzoziemcowi udziela się zgody na pobyt

tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, jeżeli jego wydalenie naruszałoby

prawo do życia rodzinnego

lub naruszałoby

prawa dziecka

w stopniu istotnie

zagrażającym jego rozwojowi
psychofizycznemu

– art. 97 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia

13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Przestępczość zorganizowana związana
z nielegalną migracją

Podstawowym

aktem

prawa

międzynarodowego

wiążącym

Polskę

i

zawierającym definicję handlu ludźmi jest
Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz
karaniu za handel ludźmi, w szczególności
kobietami

i

dziećmi,

uzupełniający

Konwencję

Narodów Zjednoczonych przeciwko

międzynarodowej

przestępczości

zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie
Ogólne Narodów Zjednoczonych 15.11.2000 r.

Protokół ten zawiera w

art. 3 definicję handlu

ludźmi

, powtórzoną zresztą w takiej samej

postaci w art. 4 Konwencji Rady Europy
w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi.



„handel ludźmi”

oznacza werbowanie, transport,

przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie
osób, z zastosowaniem groźby lub użycia siły, lub
też z zastosowaniem innej formy przymusu,
uprowadzenia, oszustwa, wprowadzenia w błąd,
nadużycia władzy, wykorzystania słabości,
wręczenia lub przyjęcia płatności lub korzyści dla
uzyskania zgody osoby mającej kontrolę nad
inną osobą, w celu jej wykorzystania.
Wykorzystanie obejmuje, jako minimum,
wykorzystanie prostytucji innych osób lub inne formy
wykorzystania seksualnego, pracę lub inne usługi
o charakterze przymusowym, niewolnictwo lub inne
praktyki podobne do niewolnictwa, zniewolenie albo
usunięcie organów; (...).

Zachowania osób zaangażowanych w handel
ludźmi mogą być kwalifikowane m.in. jako:



art. 253 k.k. (handel ludźmi)



art. 203 k.k. (zmuszanie do prostytucji)



art. 204 §1,2 i 3 k.k. (stręczycielstwo i sutenerstwo)



art. 204 § 4 k.k. (zwabienie i uprowadzenie ofiary
w celu uprawiania prostytucji za granicą)



art.189 § 1 i 2 k.k. (pozbawienie człowieka wolności)



art.190 §1 k.k. (groźby karalne)



art.191 §1 k.k. (zmuszenie do określonego zachowania)



art. 197 par.1, 2 i 3 k.k. (zgwałcenie i inna czynność
seksualna)

W Polsce zapobieganiem i zwalczaniem handlu
ludźmi zajmują się następujące instytucje:



Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi
Ludźmi-Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i
Administracji,



Policja,



Straż Graniczna,



Ministerstwo Sprawiedliwości,



Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,



Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La
Strada”,



Fundacja Dzieci Niczyje,



Caritas Polska – Program Pomocy Ofiarom Przymuszonej
Prostytucji i Handlu Kobietami,



ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych.

Przekroczenie przez cudzoziemca granicy

państwowej wbrew przepisom rodzi
konsekwencje natury:



administracyjno-prawnej (wydalenie z

terytorium RP lub zobowiązanie do jego
opuszczenia),



karno-procesowej (odpowiedzialność za

popełnione przestępstwo lub wykroczenie).

Nielegalne przekroczenie granicy

Przepisy prawne dotyczące odpowiedzialności

karnej cudzoziemców za nielegalne przekroczenie

granicy Rzeczypospolitej Polskiej zawarte są w

Kodeksie Karnym oraz Kodeksie Wykroczeń.

W 2005 r. nielegalne przekroczenie granicy

stanowiące

czyn

zabroniony

będący

przestępstwem z art. 264 § 1 kk zostało

przekwalifikowane i zdefiniowane w kodeksie

wykroczeń w art. 49a.

Art. 49a kodeksu wykroczeń



§ 1. Kto wbrew przepisom przekracza granicę

Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze
grzywny.



§ 2. Usiłowanie i pomocnictwo są karalne.

Art. 264 kodeksu karnego 



§ 1. (94)



§ 2. Kto wbrew przepisom przekracza granicę

Rzeczypospolitej Polskiej, używając przemocy,

groźby, podstępu lub we współdziałaniu z

innymi osobami,

podlega karze pozbawienia wolności do

lat 3. 

 



W walce z organizowaniem innym osobom

przekroczenia wbrew przepisom granicy RP
pod groźbą kary pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8 został wprowadzony przepis
art. 264 § 3 k.k., dzięki któremu dano silne
narzędzie do walki
z zorganizowaną przestępczością związaną
z przerzutem i handlem ludźmi.



(Kto organizuje innym osobom przekraczanie wbrew

przepisom granicy Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze

pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8)

Art. 264a kodeksu karnego

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

lub osobistej, umożliwia lub ułatwia innej
osobie pobyt na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej wbrew przepisom,
podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5. 

§ 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy sprawca nie osiągnął
korzyści majątkowej, sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.