Wykład 1: Nauki o zarządzaniu

1.Wprowadzenie do zajęć
2.Pojęcie i dziedzina nauk o zarządzaniu
3.Struktura dyscyplinarna nauk o zarządzaniu
4.Podstawowe pojęcia nauk o zarządzaniu
5.Problem współdziałania nauk o zarządzaniu z innymi naukami
6.Istota i znaczenie zarządzania w praktyce organizacji
7.Powstanie i rozwój nauk o zarządzaniu.
8.Metafory organizacji. Podejścia do organizacji i zarządzania oraz ich
charakterystyka.

Przedmiot: Organizacja i zarządzanie w
administracji publicznej

LITERATURA PODSTAWOWA:
 

Koźmiński A.K., Jemielniak D., Zarządzanie od podstaw, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa

2008.
Schermerhorn J.R., Jr., Zarządzanie, PWE, Warszawa 2008.
Król H., Ludwiczyński A. (red.) Zarządzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału ludzkiego organizacji.
Wyd. Nauk .PWN, Warszawa 2006.
Chrisidu-Budnik A., Korczak J., Pakuła A., Supernat J., Nauka organizacji i zarządzania. Kolonia Limited.
Wrocław 2005.
Wojciechowski E., Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Difin, Warszawa 2003.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Zalewski A. (red.), Nowe zarządzanie publiczne w polskim samorządzie terytorialnym, Wyd. II zm., Of. Wyd.
SGH, Warszawa 2007.
Kożuch B., Zarządzanie publiczne w teorii i praktyce polskich organizacji, Placet, Warszawa 2004
Kieżun W.. Struktury i kierunki zarządzania państwem[w:]Kieżun W., Kubin J.(red.) Dobre państwo. Wyd.
WSPiZ, Warszawa 2004. Dostęp: http:// www. witoldkiezun. com/ docs/ dobre_panstwo_2004.htm.
Czaputowicz J., Zarządzanie w administracji
publicznej w dobie globalizacji;

www. ppsk, pl/ Portal/ kinet/ Zarzadzanie_w_administarcji_publicznej.pdf

.

WYMAGANIA EGZAMINACYJNE

Przedmiot kończy się egzaminem w ramach sesji egzaminacyjnej.

Egzamin odbywa się w formie pisemnej. Czas pisania odpowiedzi -60

minut. Liczba pytań opisowych wynosi 6.

Średni czas

odpowiedzi na jedno pytanie – 10 minut.

Za każdą odpowiedź student może otrzymać

maksymalnie 5 punktów (0-5).

Oceny:

10-12 pkt. – dostateczna (3,0)

13-14 pkt.- dostateczna plus (3,5)

15-16 pkt.– dobra (4,0)

17-18 pkt.- dobra plus (4,5)

19-20 pkt.- bardzo dobra (5,0)

W uzasadnionych wypadkach istnieje możliwość egzaminu ustnego.

Obowiązuje znajomość wszystkich zagadnień podanych w sylabusie

oraz wykazanie się znajomością wiedzy na podstawie co najmniej

trzech pozycji literatury zalecanej i uzupełniającej.

Studenci, którzy otrzymali na egzaminie ocenę niedostateczną mogą

przystąpić do egzaminu poprawkowego w sesji poprawkowej.

 

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności na zajęciach,

opracowania i prezentacji case

,

u oraz ocen uzyskanych podczas

zajęć.

 
 

 

Nauki o zarządzaniu są częścią nauki w ogóle na tyle, na ile

spełniają normy naukowości.

Pojawia się przeto pytania: Czym jest nauka i jakie normy

naukowości w niej obowiązują?

Nauka jest uporządkowanym zasobem wiedzy ludzkiej o

rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej,

prawidłowościach jej rozwoju oraz sposobach badania i

przekształcania, ujętym w system należycie uzasadnionych

twierdzeń.

Do jej zadań należy:

 stawianie pytań,

definiowanie terminów – pojęć,

 ich porządkowanie - klasyfikacja i typologia oraz

formułowanie twierdzeń i budowanie teorii.

Nauka i normy naukowości

W nauce istnieją normy, decydujące o naukowości danej

dziedziny wiedzy. Metodologia każdej nauki poszczególnej

musi traktować owe normy jako obwiązujące.

Do tych norm zalicza się:

intersubiektywną komunikowalność i sprawdzalność,

krytycyzm,

systematyzację wiedzy,

 formułowanie zweryfikowanych twierdzeń i teorii

naukowych

Postulat intersubiektywnej komunikatywności głosi, że w

nauce trzeba formułować swoje myśli jasno i

jednoznacznie, aby każdy dostatecznie wykształcony

słuchacz czy czytelnik rozumiał je właśnie tak jak ich autor.

Natomiast subiektywna sprawdzalność wiąże się z

wymogiem podawania uzasadnienia swych tez, aby każdy

kompetentny badacz mógł je prześledzić i przekonać się co

do ich zasadności.

Normy
naukowości

Zasadniczym celem nauki jest opis i wyjaśnianie rzeczywistości

Jest to stanowisko kognitywistyczne w wersji czystej, warunkujące

poznanie przez realizację wartości poznawczych, takich jak: pewność,

ścisłość, ogólność, prostota i zawartość informacyjna

wiedzy.

W wersji zaś aktywistycznej -nauka służy zdobywaniu wiedzy przez

zrozumienie własności i składników rzeczywistości.

Stanowisko praktycystyczne ujmuje naukę jako usprawnianie

działań praktycznych, które zmierzają do zmiany rzeczywistości,

zgodnie z celami człowieka.

Ma on o również dwie wersje: konstruktywistyczną i aplikacyjną.

Zgodnie z pierwszą, celem nauki jest bezpośrednie rozwiązywanie

problemów praktycznych. Jest to założenie złudne, bowiem nie

przyczynia się do uzyskiwania poważnych rezultatów badawczych.

Praktycyzm w wersji aplikacyjnej zakłada, że celem nauki jest

pośrednie przyczynianie się do rozwiązywania problemów

praktycznych dzięki odpowiedniemu zastosowaniu i

wykorzystaniu wiedzy przez praktyków.

Jest to możliwe przez dostarczanie wiedzy o charakterze

diagnostycznym, budowaniu przewidywań i optymalnych modeli

działania ( systemy, procesy).

Cele nauki

W ujęciu komplementarnym,

godzącym stanowisko kognitywizmu aktywistycznego i

praktycyzmu aplikacyjnego, możemy przyjąć, że celem nauki jest

opis i wyjaśnianie rzeczywistości, a także tworzenie poznawczo

ugruntowanych podstaw do wprowadzania w niej zmian,

korzystnych dla człowieka.

Dlatego też poznanie naukowe nie jest tylko odzwierciedlaniem

rzeczywistości, ale także jej kreowaniem.

Obecnie nauka nie jest pojmowana wyłącznie jako dążenie

do prawdy;
rozwija się także wtedy, gdy:

generuje nowe alternatywy,

popiera te alternatywy,

umożliwia selekcję najlepszych rozwiązań*.

* K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm- kreacjonizm, RRR 35 , Wyd.

UMCS, Lublin, 1998

Cele nauki
–c.d.

W ujęciu komplementarnym,

godzącym stanowisko kognitywizmu aktywistycznego i

praktycyzmu aplikacyjnego, możemy przyjąć, że celem nauki jest

opis i wyjaśnianie rzeczywistości, a także tworzenie poznawczo

ugruntowanych podstaw do wprowadzania w niej zmian,

korzystnych dla człowieka.

Dlatego też poznanie naukowe nie jest tylko odzwierciedlaniem

rzeczywistości, ale także jej kreowaniem.

Obecnie nauka nie jest pojmowana wyłącznie jako dążenie

do prawdy;
rozwija się także wtedy, gdy:

generuje nowe alternatywy,

popiera te alternatywy,

umożliwia selekcję najlepszych rozwiązań*.

* K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm- kreacjonizm, RRR 35 , Wyd.

UMCS, Lublin, 1998

Cele nauki
–c.d.

Przedmiot

materialny

(obiekt badania)

Przedmiot
formalny

Metoda
naukowa

Wiedza naukowa

Badacz lub

zespół badawczy

Schemat działalności
badawczej

Całość wiedzy naukowej dzieli się na hierarchiczne jednostki: dziedziny,

grupy nauk, dyscypliny i specjalności.

Największą jednostką nauki jest dziedzina naukowa.

Stanowi ją trwały zespół grup nauk, wyodrębniony ze względu na

potrzeby badań, kształcenia kadr naukowych i organizacji szkolnictwa

wyższego, w ramach którego nadawane są tytuły naukowe.

Pokrewne przedmiotowo dyscypliny naukowe podlegają agregacji lub

rozrostowi (wpierw wyłaniają się z nich specjalności, a

następnie-w miarę rozwoju-uzyskują one status dyscypliny ) i w ten

sposób tworzą grupę nauk.

Mamy wówczas do czynienia z jednolitym układem, zespołem

kilku dyscyplin naukowych, stanowiących pod względem badawczym i

organizacyjnym autonomiczną część poznania rzeczywistości.

Podstawową jednostką podziału nauki jest dyscyplina naukowa.

Jest to… logicznie i treściowo zwarta część nauki, jaką na danym

szczeblu jej rozwoju i w określonych warunkach-może jeden

pracownik naukowy jeszcze skutecznie opanować w zakresie

twórczych badań i dydaktyki.

Pojęcie grupy nauk jest w praktyce rzadko używane.

Jednostki podziału
nauki

W celu identyfikacji dyscypliny naukowej wystarczy podać:

 przedmiot materialny – fragment badanej rzeczywistości
(może się on pokrywać w pełni lub częściowo z
przedmiotem materialnym innej nauki),

 przedmiot formalny- aspekt lub punkt widzenia tej
rzeczywistości. Musi być odmienny od przedmiotu
formalnego każdej innej nauki),

 cel badań i główne zadanie - odrębne od innych nauk,

metoda naukowa - może być tożsama dla wielu nauk.

Identyfikacja dyscypliny naukowej

1. Pojęcie i dziedzina nauk o zarządzaniu

Współczesne nauki o zarządzaniu obejmują szeroki i

niejednorodny przedmiotowo zespół zagadnień, znajdujących

się pod względem przedmiotu materialnego w polu

badawczym innych nauk, zaś wzięte od strony przedmiotu

formalnego - stanowią obszar zainteresowań i badań

teoretyków oraz praktyków zarządzania.

Z tego powodu zróżnicowane przedmiotem materialnym dyscypliny

naukowe, posiadają w swym uposażeniu specjalności badawcze

badające problemy, które –według pewnego kryterium - zaliczamy do

obszaru badawczego nauk o zarządzaniu. Właśnie zbiór tych

specjalności tworzy grupę nauk - nauki o zarządzaniu.

Zgodnie z formalną ich nazwą, wskazującą na ich mnogość, to
grupa nauk, o charakterze stosowanym, obejmująca
pewien zbiór działów (dyscyplin) i
specjalności, ukonstytuowanych wokół wspólnych elementów:
obszar badań, wzgląd badawczy, terminologia,
podstawowe uogólnienia.

Ze względu na stopień zaawansowania dorobku naukowego (wiedzy

naukowej) na temat zarządzania organizacjami, w tzw. świecie

organizacji wyróżnić można następujące ich typy:

organizacje - przedsiębiorstwa, nastawione na zysk. Ich wytwory:

wyroby i usługi podawane są weryfikacji ekonomicznej przez klienta.

organizacje militarne, służące zapewnieniu bezpieczeństwa

narodowego. Ich wytwory i usługi ukierunkowane są na budowanie

zdolności prowadzenia przez nie walki zbrojnej w sytuacjach

konfliktowych. Decyzje co do sposobu wykorzystania tych wytworów

i usług wymagają akceptacji władzy politycznej, której

podlegają

organizacje administracyjne: państwowe i samorządowe. Ich

wytworami są usługi administracyjne i kierownicze, wykonywane na

rzecz i w imieniu społeczeństwa;

inne organizacje użyteczności publicznej: szkoły, szpitale, instytucje

naukowe, kulturalne, organizacje społeczne i religijne. Świadczą one

usługi edukacyjne, naukowe, kulturalne lub zaspokajają potrzeby

rozmaitych grup społecznych, z reguły oceniane według innych

kryteriów, niż omówione wyżej.

Typy organizacji

Metoda nauk o zarządzaniu

TEORIE

OPERACYJNE

HIPOTEZY

MODELE

ORGANIZACJE - PRAKTYKA

Świat

konceptualny

Świat realny

Dyrektywy praktyczne

sugerują i

weryfikują

indukcja

konsekwencje

wdrażanie

prezentacja

dedukcja

Przedsiębiorstwo

Siły zbrojne

Instytucje administracji

publicznej

Zarządzanie organizacjami

Inne organizacje

ORGANIZACJE JAKO PRZEDMIOTY
BADAŃ

N

auki o zarządzaniu

innymi organiacjami

Inne nauki

Nauki wojskowe

Nauka dowodzenia

Nauka o zarządzaniu

przedsiębiorstwem

Nauka o zarzadzaniu

administracją publiczną

Nauka o przedsiębiorstwie

Nauka administracji

Nauki o zarządzaniu

Nauki badające organizacje i nauki o
zarządzaniu

Elementy konstytuujące
grupę nauk

Dziedzina badań, terminologia,
podstawowe założenia i
uogólnienia dotyczące
efektywności zorganizowanego
działania

dyscypliny

specjaln

ości

specjalności

sp

ec

ja

ln

o

śc

i

specja

lności

Nauka o zarządzaniu

przedsiębiorstwem

(biznesem)

Nauka o zarządzaniu

administracją

publiczną

Nauka o dowodzeniu

siłami zbrojnymi

Nauka o zarządzaniu

innymi organizacjami

Nauki o zarządzaniu przedmiotami

innymi niż

organizacje

P

sy

c

h

o

lo

g

ia

za

rz

ą

d

za

n

ia

S

o

c

jo

lo

g

ia

o

rg

a

n

iz

a

c

ji

E

ty

k

a

o

rg

a

n

iz

a

c

ji

H

is

to

ri

a

n

a

u

k

o

w

e

j

m

yś

li

o

za

rz

ą

d

za

n

iu

M

e

to

d

y

i

te

c

h

n

ik

i

o

rg

a

n

iz

a

c

ji

i

z

a

rz

ą

d

za

n

ia

Zarządzanie zasobami
ludzkimi

Z

a

rz

ą

d

za

n

ie

st

ra

te

g

ic

zn

e

Zarządzanie techniką i
innowacjami

Z

a

rz

ą

d

za

n

ie

m

ię

d

zy

n

a

ro

d

o

w

e

Zarządzanie
finansowe

Zarząd

zanie

jakośc

ią

Zarządzanie wiedzą

Z

a

rz

ą

d

za

n

ie

m

a

rk

e

ti

n

g

o

w

e

Zarzą

dzani

e

projek

tami

Zarządza

nie

wartości

ą

Zarzą

dzan

ie

logis

tyczn

e

Zarząd

zanie

ryzykie

m

Zarządz

anie

produkc

ją

Struktura dyscyplinarna nauk o

zarządzaniu

Kluczowy dla nauk o zarządzaniu termin zarządzanie jest w

literaturze przedmiotu rozmaicie rozumiany i występuje w

kontekście innych bliskoznacznych terminów, takich jak:

sterowanie, gospodarowanie, rządzenie, kierowanie,

administrowanie, dowodzenie.

Dominują przy tym interpretacje zarządzania z pozycji

prakseologicznych, cybernetycznych, systemowych i

socjologicznych.

Również termin angielski management, bliski polskiemu

zarządzaniu, ma kilka znaczeń:

rodzaj działalności zawodowej; działalność związaną z

urzeczywistnianiem procesu kierowania ludźmi i

dysponowania zasobami organizacji;

proces zarządzania obejmujący funkcje: planowania,

organizowania, przywództwa i kontroli,

dyscyplinę badawczą, zajmującą się procesami zarządzania w

organizacjach gospodarczych

Problem siatki pojęciowej nauk o zarzdzaniu i zagadnienie

hierarchii występujących w niej terminów jest istotnym

elementem porządkowania wiedzy.

Zarządzanie

Sterowani
e

Sterowanie

w

maszynach

Kierowani

e

Zarządzani
e

Przewodzeni

e

(Przywództw

o

Rządzenie

Zarządzanie

organizacjami

innymi niż

gospodarcze

Zarządzanie

organizacjami

gospodarczymi

Zarządzanie

środowiskiem,

regionami itp.

Administrowan
ie

Dowodzenie

Zachowania
ludzi

S

terowanie

automatyczn

e

Sterowanie

w

organizmach

Działani

a

Inne

zachowania

ludzi

Oddziaływa
nia

Siatka kluczowych pojęć nauk o zarządzaniu

Oddziaływania - procesy

przekazywania przez jedne

rzeczy (byty) materii, energii

i/lub informacji innym

rzeczom.

Oddziaływania przysługują

zarówno pojedynczym rzeczom
oraz kolektywnym ich zbiorom.

Oddziaływania jednych rzeczy

na inne mogą być naturalne, tj.

wynikać z praw natury bądź

wolicjonalne (celowe), jeśli

rzeczą oddziałującą świadomie

jest człowiek lub grupa ludzi.

Dzięki oddziaływaniom rzeczy

zmieniają cechy własne, a

zatem i

zachowania.

Wszelkie celowe oddziaływanie

jednego systemu na inny w celu

dokonania w nim pożądanych

zmian (w jego stanie,

realizowanych procesach)

nazywamy sterowaniem

Działania człowieka lub grupy ludzi, podejmowane dla osiągnięcia

zakładanych celów i polegające na dobrowolnym lub

wymuszonym ograniczaniu swobody działań ludzi nazywamy

kierowaniem

W procesie kierowania wyróżniamy ludzi spełniających rolę

kierujących (kierowników) i kierowanych, czyli tych, na których

oddziaływanie jest skierowane. Całokształt czynności

podejmowanych przez kierowników w procesie kierowania

nazywamy działalnością kierowniczą. Warunkiem

urzeczywistniania kierowania jest władza, czyli możliwość

wywierania wpływu na innych ludzi

Formami kierowania są: rządzenie, przewodzenie (przywództwo),

administrowanie

dowodzenie i zarządzanie

Istotne jest rozróżnianie kierowania w szerokim i wąskim

znaczeniu. Pierwsze rozumienie kierowania obejmuje wszystkie

jego formy, drugie- jedynie kierowanie ludźmi

KIEROWANIE

Rządzenie – forma kierowania polegająca na stanowieniu i

kształtowaniu zewnętrznych warunków funkcjonowania innych

podmiotów (podmioty prawa) poprzez tworzenie dla nich norm

prawnych w obszarze kompetencji organu rządzącego.

W ramach rządzenia występuje ustalanie celów ogólnych,

planowanie (ogólne wytyczne) oraz kontrola wyników działania

podległych podmiotów. Przykładem rządzenia jest działalność

parlamentu, walnych zgromadzeń uczestników organizacji, rad

jednostek samorządu terytorialnego itd.

Przewodzenie (przywództwo) polega ona oddziaływaniu przez

kierującego (przywódcę) na innych ludzi (dzięki odpowiednim

cechom osobowości) w sposób pozyskujący

zwolenników, ich integrowanie, inspirowanie

i pociąganie za sobą.

RZĄDZENIE I
PRZEWODZENIE/PRZYWÓDZTWO

Administrowanie – forma kierowania, w której rola

kierującego jest ograniczona do wykonywania decyzji w

granicach ustalonych przepisami obowiązującego prawa

Dowodzenie – forma kierowania mająca zastosowanie w

organizacji, w której dopuszcza się - w określonych sytuacjach -

wymuszone ograniczenie swobody działań jej uczestników

(postępowanie według rozkazu lub ustalonych zawczasu

procedur). Należą do nich przede wszystkim organizacje

wojskowe, ale także policyjne i inne, prowadzące szczególne

operacje, w tym także jednostki ratownicze ( w sytuacjach

zagrożenia zdrowia i życia)

Administrowanie i
dowodzenie

Zarządzanie jest zintegrowaną formą kierowania.

Obejmuje działania pojedynczego człowieka lub grupy

ludzi (zarządzających), polegające na wyborze oraz

zastosowaniu odpowiednich sposobów oddziaływania

(instrumentów) na dostępne zasoby dla efektywnego

(sprawnego) osiągania zakładanych nich celów

w kontekście warunków otoczenia z

zastosowaniem również instrumentów innych form

kierowania: przywództwa, administrowania, dowodzenia.

Zarządzający, oprócz kompetencji kierowniczych,

dysponują zasobami organizacji oraz posiadają

kompetencje w zakresie regulacji jej zachowań,

kształtując odpowiednie relacje wewnętrzne i z

otoczeniem.

Przykładem zarządzania jest działalność takich organów

kierowania jak:

rząd, zarządy organizacji, dyrekcje, kierownicy rozmaitych

szczebli organizacyjnych.

Zarządzanie

ZASOBY

Materialne

Niematerial
ne

Rzeczowe:

- budynki -

grunty

- maszyny -

urządzenia

- surowce -

materiały -

pieniądze

-

ludzie

Intelektualne:

-

wiedza

- kompetencje

- kreatywność

- innowacyjność

- technologie

- własność
intelektualna

Relacje z otoczeniem:

-

zasoby rynkowe: pozycja

konkurencyjna, marka,
wizerunek, klienci, kanały
dystrybucji,
dostęp do surowców,
kontrahenci,
- więzi z
makrootoczeniem

Kulturowe:

-

normy i

wartości

- cechy osobowe
pracowników

-wzorce,
artefakty

-style
zarządzania

Organizacyjne:

-

struktura organizacyjna - procesy

zarządzania

-systemy informacyjne - systemy
produkcyjne

- systemy motywacyjne - systemy
logistyczne

-systemy marketingowe -systemy
handlowe

Inne:

- czas

- energia

- walory
środowiska

Na pojęcie zarządzanie - w pełnym wymiarze - składają

się cztery elementy, jeśli występują łącznie:

 wykonywanie władzy nad ludźmi, wchodzących w skład

przedmiotu zarządzania,

 wybór celów działania i podejmowanie decyzji na temat

przyszłych działań przedmiotu zarządzania,

 dysponowanie wszelkimi zasobami, dostępnymi

przedmiotowi zarządzania,

 kształtowanie relacji wewnątrz organizacyjnych i z

otoczeniem.

Zastępowanie terminu zarządzanie terminem kierowanie nie

jest właściwe:

mamy bowiem do czynienia albo ze zbyt szerokim albo zbyt

wąskim zakresem przedmiotowym zarządzania (np. kierowanie

ludźmi).

Zarządzanie - c.d.

Miejsce nauk o zarządzaniu w układzie nauk
nadrzędnych

Nauki

o

zarządzaniu

Prakseologia

Teoria informacji

Teoria podejmowania

decyzji

Teoria gier

Informatyka

Badania operacyjne

Metodologia

projektowania

Nauka o przedsiębiorstwie

Nauka administracji

Nauki wojskowe

Teoria systemów
adaptacyjnych

Filozofia
Ekonomia
Rachunkowość
Antropologia kulturowa
Prawo
Studia o przyszłości
Technologie produkcji
Nauka o eksploatacji
Fizjologia pracy
Ergonomia
Nauki o polityce

Nauki pograniczne

Nauki pomocnicze

Nauki pograniczne i pomocnicze nauk
o zarządzaniu

ZARZĄDZANIE ORGANIZACJAMI

ZARZĄDZANIE ORGANIZACJAMI

DZISIAJ

DZISIAJ



działanie w warunkach niejasności



kreowanie organizacji:



trwałość



elastyczność



adaptacja



orientacja na relacje kierowania ludźmi



skupienie uwagi na:



przywództwie



klientach



budowaniu zespołów



rozwijaniu zdolności uczenia się organizacji

Historia zarządzania

Historia zarządzania

3000 2500 2000 1500 1000 500 500
1000 1500

p.n.e.

n.e.

Babilończycy

Chińczycy

Grecy

Egipcjanie

Sumerowi
e

Wenecjanie

Rzymianie

Potrzeby społeczne
(1)

Konieczność

synchronizacji,

koordynacji

i integracji

działań(6)

Doskonalenie
techniki
wytwarzania,
zwłaszcza narzędzi
pracy (2)

Rozwój podziału

pracy i

specjalizacji

produkcji(3)

Wzrost skali

i

koncentracji

produkcji,

doskonalenie

wyrobów (4)

Wzrost stopnia
zależności procesów
wytwórczych (5)

Pojawienie się

zarządzania jako

formy praktyki

społecznej

i zawodu (7)

Uwarunkowania główne

Zapotrzebowanie na

wiedzę o zarządzaniu

(8)

Uwarunkowania dodatkowe

Sprzężenie
zwrotne

Powstanie nauk

o organizacji i

zarządzaniu (9)

Uwarunkowania powstania nauk o
zarządzaniu

Źródło: L.J. Krzyżanowski, O kierowaniu organizacjami inaczej, Warszawa 1999.

Nazwa

Treść

Podział pracy

Wysoki stopień specjalizacji powinien przynieść wzrost

efektywności. Specjalizacji podlega zarówno praca techniczna,

jak i kierownicza

Autorytet

Do wykonywania obowiązków kierowniczych niezbędny jest

autorytet: autorytet formalny do wykonywania poleceń i

autorytet osobisty wynikający z wiedzy i

doświadczenia

Dyscyplina

Członkowie organizacji muszą szanować reguły obowiązujące i

rządzące organizacja

Jedność

rozkazodawstwa

Każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko od

jednego bezpośredniego przełożonego.

Jedność kierownictwa

Podobne czynności w organizacji powinny być zgrupowane i

podległe tylko jednemu kierownikowi

Podporządkowanie

własnego interesu

interesowi ogółu

Interesy jednostek nie powinny być przedkładane ponad cele

całej organizacji

Wynagrodzenie

Wynagrodzenie powinno być sprawiedliwe zarówno dla

pracowników, jak i dla organizacji

Centralizacja

Władza i autorytet powinny być możliwe silnie skoncentrowane

na wyższych szczeblach organizacji

Hierarchia

Linia władzy powinna przebiegać z góry w dół organizacji i

należy jej zawsze przestrzegać.

Ład

Zasoby ludzkie i rzeczowe powinny być skoordynowane tak, aby

znalazły się na właściwym miejscy i we właściwym

czasie

Sprawiedliwość

Menedżerowie powinni być uprzejmi i sprawiedliwi w stosunkach

z podwładnymi

Stabilizacja

personelu

Należy unikać dużej fluktuacji pracowników

Inicjatywa

Podwładni powinni mieć swobodę inicjatywy

Harmonia

Praca zespołowa, duch zespołu, poczucie jedności i

przynależności do jednej grupy powinny być popierane i

podtrzymywane

Zasady zarządzania według H.

Fayola

Nurty w naukach o zarządzaniu

Nauki te cechuje wielowątkowość problematyki badawczej, co znajduje

swój wyraz w stosowaniu różnych strategie badań

problemów tworzenia organizacji i zarządzania nimi

Wyróżnić można trzy wielkie nurty badawcze:

Nurt klasyczny i neoklasyczny, zawierający naukowe uogólnienia licznych

doświadczeń praktyków, postrzegający człowieka instrumentalnie.

Człowiek – to homo economicus. Najistotniejszym problemem tego nurtu – wysoka

efektywność organizacji.

Model organizacji – mechanistyczny

Nurt psychosocjologiczny, skupia się na zjawiskach społecznych. Bada się w nim

zachowanie różnych grup i pojedynczych członków organizacji w

różnych sytuacjach organizacyjnych. Celem tego nurtu jest poznanie prawidłowości

rządzących ludzkim zachowaniem oraz rozwojem stosunków międzyludzkich.

Człowiek postrzegany jest jako istota społeczna.

Model organizacji – humanistyczny

Nurt systemowy, wykorzystujący do opisu i wyjaśniania oraz budowy teorii

projektowania organizacji i zarządzania nimi dorobek cybernetyki i

ogólnej teorii systemów. Organizacja jest całością zorganizowanego działania,

systemem społecznym i technicznym, otwartym na otoczenie. Człowiek jest istota

racjonalną.

Model organizacji – systemowy, integracyjny

System działa tak sprawnie jak jego najsłabszy element

Metafor

a

Widzenie

organizacji

Kluczowe

charakterystyki

maszyna

Organizacja jako zespół dobrze

ustrukturyzowanych części ściśle

określonych rolach i zadaniach

Nacisk na sprawność, wydajność.

Ludzie widziani jako elementy

mechanizmu, działające w

sposób określony przez ich zadania

organizm

Organizacja jako byt podatny na upływ

czasu (narodziny, rozwój, dojrzałość,

starzenie się, śmierć), działający w

otoczeniu i od niego zależny

Nacisk na otoczenie. Organizacja to

całość, elastyczne dostosowywanie się

do otoczenia, zaspokajanie własnych

potrzeb

mózg

Organizacja jako twór rozumnie

działający i uczący się

Nacisk na zdolność uczenia się. Ludzie

jako najważniejszy zasób organizacji

kultura

Organizacja jako rodzaj symbolicznego

sposobu porozumiewania się i działania,

odmiennego od działania innych

Nacisk na indywidualny charakter

organizacji na zewnątrz i

jednoznaczne, wspólne wartości oraz

postawy wewnątrz

system

polityczny

Organizacja jako sieć ludzi działających

razem, by osiągnąć indywidualne cele

Nacisk na władzę jako sposób

reagowania na konflikty oraz

zapobiegania sprzecznym działaniom

więzienie

psychiczne

Organizacja jako sposób

stereotypowego podejścia do zjawisk,

ograniczająca indywidualne cechy

Nacisk na ograniczanie wolności

jednostki poprzez narzucanie

stereotypowych postaw i

zachowań

przepływ

i

transformacja

Organizacja jako ciągle zmieniający się

układ, świadomie kształtujący swoje

działania i wpływający na otoczenie

Nacisk na zmianę. Wykorzystanie

strategii do świadomego kształtowania

własnej pozycji oraz otoczenia

instrument

dominacji

Organizacja jako sposób wyzysku, stale

kontrolująca postępowanie i postawy

ludzi z nią związanych

Nacisk na kontrolę i dominację

organizacji nad ludźmi,

wykorzystywanie możliwości do

osiągania najlepszych wyników

Metafory przedstawione przez G. Morgana i ich

charakterystyki

Źródło: A,. Zając, M. Kuraś, Metafory organizacyjne jako narzędzie wstępnej analizy organizacji;

http://ki.ae.krakow.pl/ zajaca/ artykuly/ metaf98.html

.

Perspektywa Metafor

a

Wyobrażenie organizacji

jako

Wyobrażenie

menedżera jako

okresu

klasycznego

maszyny

maszyny zaprojektowanej

zbudowanej przez

kierownictwo w

celu osiągnięcia wcześniej

ustalonych celów

inżyniera

projektującego,

budującego i

kierującego maszyną

organizacyjną

modernistyczna organizm

u

Żywego ustroju spełniającego

funkcje konieczne do

przetrwania, zwłaszcza

przystosowania się do

wrogiego otoczenia

niezależnej części

w ustroju

o zdolnościach

przystosowania się

symboliczno-

interpretująca

kultury

Systemu znaczeń stworzonych

i utrwalonych w

wyniku stowarzyszenia się

ludzi mających wspólne

wartości, tradycje, zwyczaje

artefaktu

pragnącego być

symbolem

organizacji

postmodernisty

czna

kolażu

Kolażu złożonego z

fragmentów wiedzy i

zrozumienia w celu stworzenia
nowej perspektywy odnoszącej

się do przeszłości

teoretyka, który jest

artystą

Metafory w teorii organizacji według M.

Jo Hatch

Źródło: M. Jo Hatch, Teoria organizacji, PWN, Warszawa 2002

Koncepcja władzy

Typy władzy prawomocnej - wg M.Webera:



władza charyzmatyczna - oparta na przekonaniu, że przywódcy mają

nadzwyczajne cechy, a ustanawiane przez nich normy są

prawomocne



władza tradycyjna - oparta na wierze w trwałość pewnego porządku i jego

prawomocność ( patriarchat, matriarchat)



władza legalna – pochodząca z mianowania lub wyboru dokonanego na

podstawie usankcjonowanych procedur, opierająca się na przekonaniu o

legalności norm prawnych i o uprawnieniu osób

sprawujących władzę do wydawania poleceń na mocy tych norm

Źródła władzy kierowniczej:

• własność firmy – władza właścicielska

• władza formalna – związana z pozycją formalną w strukturze

• nagradzanie – pieniądze i awanse

• przymus – oparta na karze lub groźbie jej zastosowania

• charyzma – oparta na emocjonalnym związku między liderem a

współpracownikami, czego wyrazem jest lojalność i oddanie

• władza ekspercka – kluczowe umiejętności i wiedza oparta na

doświadczeniu

Modele organizacji - mechanistyczny

Modele organizacji - mechanistyczny

A

Filozofia

mechanistyczna

Organizacja jako maszyna

Organizacja jako maszyna:

• jeden cel – maksymalizacja zysku

• racjonalna analiza i podejmowanie decyzji

• naukowe zarządzanie – racjonalizacja działań

ludzkich

• standaryzacja pracy robotników – wzorce

postępowania

• formalna komunikacja, zasady i regulaminy

• dowodzenie, komunikacja, koordynacja i obsesyjna

kontrola

Perspektywa behavioralna

Podstawa: wpływ czynników psychologicznych i socjologicznych

na rezultaty produktywności i zadowolenia z pracy

•

Efekt Hawthorne –sam sposób organizowania i przeprowadzenia

badań implikuje określone reakcje u osób będących ich
przedmiotem

• Podejście Human Relations- stosunki międzyludzkie
pracownikami i ich przełożonymi stanowią konieczny aspekt
zarządzania:

•motywacja pracowników

•style przywództwa

Społeczne warunki pracy, związane z poczuciem przynależności do

grupy, poczuciem osobistej więzi z jej członkami, doświadczeniem

akceptacji i uznania ze strony współpracowników, są dla ludzi

ważniejsze od fizycznych warunków pracy oraz, że bodźce ekonomiczne

nie są jedynymi bodźcami oddziałującymi na pracowników

Hawthorne – miejscowość w pobliżu Chicago. W latach 1924 -1932 prowadzono

w Western Electric Company badania dotyczące wpływu motywacji, warunków

pracy i stosunków między ludzkich na efektywność pracowników

Modele organizacji -

Modele organizacji -

humanistyczny

humanistyczny

P

sy

ch

o

lo

g

ia

,

so

cj

o

lo

g

ia

Człowiek –istota społeczna

B

Założenia:

 potrzeby ludzkie

 stosunki międzyludzkie – human relations

 teoria X i Y oraz Z

 nurt potencjału ludzkiego

Modele organizacji - gra

C

organizacja – arena gry

te

o

ri

a

g

ie

r

Założenia:

• organizacja jest sztuczna konstrukcją społeczną tworzoną przez graczy; gracze tworzą koalicje

w celu realizacji swoich celów

• cele graczy są różne i niesprowadzalne do wspólnego mianownika; czynnikiem integracyjnym

stron są reguły gry

• gracze rywalizują ze sobą, a rywalizacja polega na tym, ze jedni wygrywają kosztem

drugich( gra o sumie zerowej)

• gracze są autonomiczni (niezależni od siebie); zachowania graczy są nieprzewidywalne

(charakteryzuje je pewne prawdopodobieństwo)

• gracze działają w sytuacji ograniczoności zasobów; reprezentują dwie strategie: minimalizacji

strat – maksymalizacji zysku

• bez konfliktu nie ma gry; uczestnicy gry się uczą

Założenia i model organizacji systemowej

organizm - system

te

o

ri

a

s

ys

te

m

ó

w

,

cy

b

e

rn

e

ty

k

a

Organizm – system:

• organizacja jest złożoną całością (systemem); naczelnym jej celem jest przetrwanie i
rozwój; stanem organizacji jest homeostaza; podsystemy organizacji są analogami
narządów organizmu

• zmiana w organizacji jest wynikiem dwóch cyklów: naturalnego cyklu życia i
adaptacji do otoczenia; adaptacja do otoczenia może być czynna lub bierna

• kierownictwo organizacji jest jej mózgiem: ustala normy, wartości i kontroluje jej
funkcjonowanie

• konflikty wewnętrzne są stanami patologicznymi

B

Porównanie organizacji

Czynnik

Organizacja dawna

Organizacja

nowoczesna

Struktura organizacji

Hierarchiczna;

specjalizacja;

podział funkcjonalny;

struktury sztywne

Struktury spłaszczone;

zespoły wielofunkcyjne;

struktury elastyczne

Projektowanie stanowisk

pracy

Wąski zakres

obowiązków; pracownik

wykonuje jedną pracę;

prace powtarzalne,

proste, standaryzowane

Szeroki zakres obowiązków;

pracownik wykonuje wiele

prac; duża odpowiedzialność

pracownika

Umiejętności pracowników

Specjalizacja

Szeroki zakres umiejętności

Kierowanie pracownikami

System rozkazodawczo-

kontrolny

W dużym zakresie

pracownik kieruje sam sobą

Komunikacja

Pionowa; potrzeba

zdobywania informacji

Pionowa i pozioma;

informacja

rozpowszechniona w

organizacji

Odpowiedzialność za decyzje

Łańcuch decyzyjny

Decentralizacja

Procedury zarządzania

Standaryzowane

Procedury zmieniające się

Autonomia pracownika

Mała

Duża

Znajomość problemów

organizacji przez pracownika

Niewielka

Duża

Współczesne podejścia do

zarządzania

•

systemowe

• organizacja jako system składający się z części
współprzyczyniających się do powodzenia całości

• wejście - proces transformacji -wyjście

• środowisko = rynek zewnętrzny

• ważnym komponentem jest sprzężenie zwrotne

• całość –to więcej niż suma części (efekt synergiczny)

• podsystem - zależna od całości część systemu

• ekwifinalność- zdolność do zmiany celów

• s

ytuacyjne

• sytuacyjne charakterystyki się różnią

• menedżerowie muszą uwzględniać sytuacje, w jakich działają
organizacje; mają one wpływ na efektywność ich funkcjonowania

• organizacji uczącej się i organizacji inteligentnej

• podejście to bazuje na dostosowywaniu się organizacji do
przyszłych warunków działania

• organizacja musi antycypować zmiany, aby lepiej dostosować się
do przyszłych potrzeb klienta

• proces organizacyjnego uczenia się