wyklad13 14 2008

background image

Myślenie
Rozwiązywanie Problemów
Wnioskowanie

Literatura obowiązkowa: Nęcka i in.: r. 4.4 i rr. 10-12

pomocnicza: Pinker, r. 4-5

background image

Jeśli karta ma
samogłoskę po jednej
stronie, musi mieć
parzystą cyfrę po
drugiej.

Które karty trzeba
obrócić, by sprawdzić
czy powyższa reguła
jest prawdziwa.

A

F

7

4

1

4

3

2

background image

Pacjent, który ma nowotwór żołądka może

być uratowany tylko dzięki pewnemu
rodzajowi promieniowania. Jednak
promieniowanie o sile wystarczającej do
zniszczenia nowotworu zniszczy także
zdrową tkankę. Czy można uratować
pacjenta?

background image

Terminy…

Myślenie – obejmuje zarówno

wnioskowanie jak i część procesów

rozwiązywania problemów

Wnioskowanie (rozumowanie) –

wyprowadzanie uprawnionych wniosków z

informacji stanowiących przesłanki

Rozwiązywanie problemów – proces

ukierunkowany na jakiś cel. Może

wymagać rozumowania, ale też myslenia

przez analogie lub jedynie operacji

percepcyjnych, uwagi lub pamieciowych

background image

Problem:

Zdefiniuj „problem”

Definicja Dunckera (1945): „Problem
pojawia się wtedy, gdy organizm ma
cel, ale nie wie, jak go osiągnąć.”

Rozbieżność między celem a stanem
wyjściowym + przeszkody

Kiedy podejmujemy się rozwiązania
problemu?

background image

Analiza sytuacji problemowej:

stan docelowy,

stan początkowy,

operatory,

przeszkody.

Przestrzeń problemowa (przestrzeń
stanów)

background image

background image

Przestrzeń stanów dla
problemu „wieża Hanoi”

 

 

                                   

                                            
 

background image

Metody badania
rozwiązywania problemów

RT?

Obrazowanie mózgu?

Wiele obszarów

Charakterystyka czasowa

Protokoły głośnego myślenia

Zadania pamięciowe

Błędy – liczba i charakter

background image

Identyfikacja problemu

Rzadko przedmiot psychologii poznawczej

Gestalt: problem – pojawia się w wyniku napięcia
między percepcją a pamięcią

Reprezentacja problemu

Reprezentacja wszystkich elementów
problemu (stan wyjściowy, docelowy,
operatory, przeszkody)

Rozwiązanie jako redefinicja problemu.

Nagła redefinicja: wgląd (po okresie inkubacji)

background image

Przeszkody w rozwiązywaniu problemów

(stworzeniu odpowiedniej reprezentacji)

Nastawienie

Fiksacja funkcjonalna

Gestalt: tendencja do postrzegania przedmiotów w

terminach ich najczęstszych użyć (skąd się bierze?!)

Ograniczenia kulturowe

Pokonywanie przeszkód (zmiana reprezentacji

problemu):

elaboracja, relaksacja ograniczeń, przekodowanie ->

powodują wydobycie odpowiednich wskazówek z

pamięci (Ohlsson, 1992)

Vl = Vll + l;

lV = lll – l

background image

metoda analizy środków i celów (means-

ends analysis) – zalgorytmizowana

metoda podziału problemu na

podproblemy

Porównaj stan bieżący z celem. Jeśli nie ma

różnicy – problem jest rozwiązany.

Jeśli różnica istnieje, sformułuj podcel, który

zredukuje różnicę

Wybierz operator, który pozwoli na

realizację podcelu, jeśli nie ma takiego

operatora, sformułuj inny podcel…

background image

Rozwiązywanie problemów przez
analogię.

W nauce: serce jako pompa, atom jako
układ słoneczny, umysł jako komputer.

Dunckera problem nowotworu

poprzedzony analogicznym problemem:
widoczna poprawa tylko jeśli explicite
informacja, że problem odnosi się do
rozwiązania.

background image

Pacjent, który ma nowotwór żołądka może być uratowany tylko

dzięki pewnemu rodzajowi promieniowania. Jednak promieniowanie

o sile wystarczającej do zniszczenia nowotworu zniszczy także

zdrową tkankę. Czy można uratować pacjenta?
10% poprawnych rozwiązań

Generał próbuje zdobyć fortecę otoczoną fosą, nad którą

przerzucono 3 mosty.
40% poprawnych rozwiązań
80% jeśli ob. Wiedziały, że historia o generale odnosi się do

poprzedniego problemu

Im bardziej cechy powierzchowne problemów są

podobne tym większe prawdopodobieństwo użycia

analogii.

Jednak w życiu codziennym używamy głębszych

analogii niż w laboratorium.

background image

Problemy wymagające

wiedzy

Rozwiązywanie problemów przez ekspertów:

Jak wiedza wpływa na reprezentację problemu?

Jak zmienia się reprezentacja pod wpływem wiedzy?

Różnica między ekspertami a nowicjuszami. Badania nad grą w

szachy.

De Groot (1946/1965). Protokoły głośnego myślenia: mistrzowie nie

przeszukiwani więcej możliwości ani nie planowali więcej ruchów!

Paradygmat rekonstrukcji: prezentacja szachownicy 2-15s, potem

rekonstrukcja.

Mistrzowie: 91% poprawnie, inni ok. 41%.

Szybka rekonstrukcja widzianej szachownicy: więcej za 1 razem,

odtwarzanie według znaczących relacji.

Eksperci pracują „w przód”:

badania Larkina (1980) nad fizykami ekspertami i nowicjuszami wykazały, że

eksperci pracują nad danymi wyciągając wnioski, nowicjusze zaś „wstecz”.

Badania nad fizykami: kategoryzacja problemów pod względem

podobieństwa rozwiązań – szybka kategoryzacja do schematu problemu.

Eksperci – prawa fizyki, nowicjusze – podobieństwa powierzchowne.

background image

Eksperci:

Spostrzegają większe, znaczące struktury

Reprezentują problemy na głębszym
poziomie (strukturalnym)

Poświęcają więcej czasu na analizę
problemu

Lepiej monitorują postęp

Bogatsza wiedza jest źródłem metafor i
analogii

background image

A wyobraźnia

Kosslyn:

a)

Przeszukiwanie wyobrażeń

b)

Rozdzielczość wyobrażonych obrazów

background image

Podobieństwo: wyobrażenia –

percepcja wzrokowa

Badania rCBF, PET: odpowiedzi na pytania

o obiekty wyobrażone – większy przepływ

krwi w obszarach przetwarzania informacji

wzrokowej (V1 and V2) oraz

pamięciowych (Goldenberg et al. 1990).

Kosslyn, 1995: większa aktywacja w korze

wzrokowej podczas wyobrażania niż

podczas spostrzegania!

background image

Wyobrażenia: niezależna

forma reprezentacji?

Zenon Pylyshyn:

Badania Kosslyna i Sheparda dowodzą tylko tego, że

ludzie potrafią dokonywać „symulacji”

Wiedza jest w formie sądów

Wyobrażenia nie stanowią niezależnej formy

reprezentacji

„Przenikalność” wyobrażeń dla innych form

wiedzy

Rotacja przedmiotów o różnej wadze

Ocena lokalizacji geograficznej

Np. które miasto jest bardziej na zachód: Reno czy Los

Angeles? Szczecin czy Wiedeń?

Niekompletność wyobrażeń

background image

Modele umysłowe

Wyobrażenia + reprezentacje
propozycjonalne (Philip Johnson-
Laird)

Schematy w akcji; naiwne teorie

Modele umysłowe są przestrzenne,
dynamiczne i konkretne

background image

Modele umysłowe ruchu

background image

Modele ruchu

Zdumiewająco niedokładne

background image

Modele ruchu – w duchu fizyki
przednewtonowskiej; teoria impetu

Moment (impet) którym obdarzona jest kulka i który
słabnie – sam z siebie lub z powodu innych sił (opór
powietrza itp.; nie słabnie w próżni);

Impet może być nadany przez popchnięty ale nie
niesiony obiekt (przykład samolotu)

Modele umysłowe zwykle działają, nawet
jeśli są błędne

Nawigacja w Mikronezji

background image

Badania modeli umysłowych w psychologii poznawczej:

urządzenia (Hegarty and Just, 1993),

elektryczność (Gentner & Gentner, 1983),

komputery (Norman, 1988),

ogrzewanie domu (Kempton, 1986),

nawigacja (Hutchins, Tversky),

ekologia (Kempton et al. 1995).

Metody badania:

Wywiady, protokoły głośnego myślenia, wzorce odpowiedzi, RT,

ruchy oczu, wzorce zapamiętywania nowych informacji.

Po co badać błędne modele?

Istotne dla procesu uczenia

Projektowanie urządzeń

Wyjaśnianie błędów rozumowania

background image

Rozumowanie

Wyciąganie wniosków z przesłanek

Systematyczne błędy rozumowania:

Efekt atmosfery

: wniosek zgodny z

kwantyfikatorami w przesłankach

Wszystkie A są B,
Wszystkie C są B,
Zatem: wszystkie A są C.

Abstrakcyjność/konkretność treści:

Wszystkie ratlerki są psami
Wszystkie buldogi są psami
Więc: wszystkie ratlerki są buldogami

background image

Zadanie selekcyjne Wasona
(rozumowanie warunkowe)

Jeśli karta ma
samogłoskę po jednej
stronie, musi mieć
parzystą cyfrę po
drugiej.

Które karty trzeba
obrócić, by sprawdzić
czy powyższa reguła
jest prawdziwa.

A

F

7

4

1

4

3

2

background image

Każdy rachunek
powyżej 50 zł musi być
podpisany przez
kierownika.

Które rachunki trzeba
obrócić, by sprawdzić czy
reguła jest przestrzegana?

1

75zł

15zł

2

3

4

background image

Błąd oparcia się na wiedzy

Wszyscy Francuzi są ludźmi pijącymi wino.
Niektórzy ludzie pijący wino są smakoszami.
Zatem: Niektórzy Francuzi są smakoszami.

Wszyscy lekarze są ludźmi bogatymi.
Niektórzy ludzie bogaci są bankierami.
Zatem: Niektórzy lekarze są bankierami.

Błąd inwersji terminów w przesłankach

(zakładanie

symetrii relacji):

„Wszystkie A są B” = „Wszystkie B są A”;
„Niektóre A nie są B” = „Niektóre B nie są A”

background image

Modele umysłowe

a rozumowanie

Philip Johnson-Laird: Rozumowanie
polega m.in. na skonstruowaniu
modelu umysłowego przesłanek

Problem: modele są konkretne, przesłanki
zaś mogą pozwalać na budowę kilku modeli

Wszyscy artyści to pszczelarze
Niektórzy pszczelarze to chemicy
--------
Zatem: Niektórzy artyści to chemicy

background image

Sylogizmy są tym trudniejsze, im więcej

różnych modeli można stworzyć w

oparciu o przesłanki

Niektóre modele jest łatwiej stworzyć

niż inne (np. punkt wyjścia)

Modele przeważnie obrazują typowe

(stereotypowe) sytuacje

background image

Rozumowanie logiczne a „dawanie sobie rady”

Algorytmy a heurystyki: heurystyki są skuteczne i
„tanie”, pozwalają na szybkie decyzje

Błędy są przesadzone; mogą wynikać z problemów
interpretacji: np. operatory logiczne i ich nazwy w
języku naturalnym: (if...then  if and only if...then;

or xor)

„Czy matematyka jest wynaleziona czy odkryta?”

„Tak!”

Jednak popełniamy systematyczne błędy
(ekspertyza, motywacja niewiele zmieniają)

background image

Ograniczona racjonalność, usytuowana w
środowisku:

Simon (1990): „Human rational
behaviour is shaped by a scissors whose
two blades are the structure of task
environments and the computational
capabilities of the actor”.

background image

Różnice indywidualne w rozumowaniu

Evans 2003: Teoria rozumowania opartego

na dwóch systemach:

System 1: szybki, równoległy, automatyczny, oparty

na wiedzy

System 2: wolny, sekwencyjny, świadomy, oparty na

logice

Różnice w inteligencji – związane z systemem 2

Mniejsza tendencyjność oparta na wiedzy u ludzi z

wyższym IQ

Aktywność innych obszarów mózgu przy

odpowiedziach poprawnych i niepoprawnych

Stanovich & West (1998): IQ jest lepszym

predyktorem wykonania abstrakcyjnej niż

konkretnej wersji zadania Wasona.

background image

Pokonywanie przeszkód w
rozwiązywaniu problemów

Techniki twórczego myślenia (E.
Nęcka „Trening twórczości” GWP,
2005):

Generowanie skojarzeń, cech, implikacji

Superpozycja

Problem + przypadkowe słowa

Personifikacja

Horda małych życzliwych ludzików

background image

Podejmowanie Decyzji

Podstawa: rozumowanie indukcyjne,

ocena prawdopodobieństwa

Systematyczne błędy (Kahneman &

Tversky)

Heurystyka dostępności (prawdopodobieństwo

zdarzenia oceniane wyżej gdy łatwo jest

przypomnieć sobie przykład)

Zdarzenia emocjonalnie nacechowane

Efekt świeżości

stereotypy

background image

Heurystyka reprezentatywności

CCCDDD czy CDDCDC

Pierwszy ciąg nie wydaje się reprezentatywnym
przykładem losowego ciągu

Prowadzi o innych błędów, np. złudzenie gracza

W pewnym szpitalu pewnego dnia urodziło
się 65% chłopców i 35% dziewczynek. Czy
jest to bardziej prawdopodobne w małym
czy w dużym szpitalu?

Błąd koniunkcji:

background image

Linda ma 31 lat, jest niezależna, pewna siebie i bardzo
inteligentna. Skończyła filozofię. Jako studentka była żywo
zainteresowana problemami dyskryminacji i sprawiedliwości
społecznej.
Ułóż zdania w kolejności ich prawdopodobieństwa:
Linda jest urzędniczką w banku; Linda jest feministką; Linda
jest urzędniczką w banku i feministką.

belief that the combination of 2 events is
more likely than one of the 2 events alone

background image

Zakotwiczenie

8*7*6*5*4*3*2*1 =

1*2*3*4*5*6*7*8 =

W pierwszym przypadku mediana = 2250, w

drugim 512!

ocena wielkości koreluje z punktem wyjścia

(Wilson i in., 1996 – procent krajów afrykańskich w
ONZ)

background image

Zmiana prawdopodobieństwa hipotezy w

świetle nowych dowodów: ignorowanie

proporcji podstawowej

W mieście jest 85% zielonych taksówek i

15% niebieskich. W nocy miał miejsce

wypadek. W sądzie świadek zidentyfikował

taksówkę jako niebieską. Jednak sprawdzono

zdolność świadka do identyfikacji kolorów w

warunkach niskiej widoczności i okazało się,

że jest ona w 80% poprawna, a w 20%

błędna. Jakie jest prawdopodobieństwo, że

taksówka była rzeczywiście niebieska?

background image

Reguła Bayesa

P(E/H)*P(H)

0,8*0,15

P(H/E) = ---------------------

= -------- =

41%

P(E/H)*P(H) + P(E/~H)*P(~H) 0,12+0,2*0,85

Występowanie pewnej choroby szacuje się na 1/1000.

Test wykrywający chorobę ma 5% prawdopodobieństwo
„fałszywego alarmu” (wyniku pozytywnego przy braku
choroby). Jakie jest prawdopodobieństwo, że osoba, która
ma pozytywny wynik testu rzeczywiście choruje na tę
chorobę?

background image

Harvard Medical School (pracownicy i
studenci)

45% oszacowało, że prawdopodobieństwo wynosi
95%

18% podało odpowiedź poprawną: 2%

50 osób z 1000 będzie miało (fałszywy) wynik
pozytywny, a tylko 1 z 1000 jest chora, więc:

Jest 50 razy więcej wyników fałszywych
pozytywnych niż prawdziwych pozytywnych,
więc

Prawdopodobieństwo że osoba o pozytywnym
wyniku testu jest chora wynosi tylko 2%

background image

Podejmowanie decyzji

Maksymalizacja użyteczności?:

Klasyczna teoria decyzji: zasada

użyteczności

Pomnożenie spodziewanego zysku przez

prawdopodobieństwo jego osiągnięcia

Czy wolisz zagrać w grę, w której z 50%

pewnością wygrasz 200zł, czy w grę, w której

z 90% pewnością wygrasz 100zł?

background image

Inne wartościowanie zysków i strat – unikanie

strat:

20zł za orła, -10 za reszkę – nie zakładają się

800$ na pewno, czy 85% prawdopodobieństwo

1000$?

Efekt uzasadnienia kosztów

Ograniczona racjonalność:

Heurystyka wystarczalności (strategia zadowolenia)

Wybranie pierwszej opcji, która spełnia minimum

wymagań (nie rozważamy wszystkich)

Przewidywanie żalu postdecyzyjnego ->

preferowanie braku podejmowania akcji

background image

Różnice indywidualne w
rozumowaniu Evans 2003: Teoria
rozumowania opartego na dwóch
systemach:

System 1: szybki, równoległy,
automatyczny, oparty na wiedzy

System 2: wolny, sekwencyjny, świadomy,
oparty na logice

Różnice w inteligencji – związane z s2


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2 Bankowość wykład 14.10.2008, STUDIA, Bankowość
Wyklad 14 HP 2008 09
wyklad 8 14.04.2008, Administracja UŁ, Administracja I rok, Zasady tworzenia i stosowania prawa
14 06 Marzena, Wykład z 14-06-2008
wyklad 14 20.02.2008, Administracja UŁ, Administracja I rok, Prawo konstytucyjne
wyklad 4 14.03.2008, Administracja UŁ, Administracja I rok, Wstęp do prawoznawstwa
wyklad 14 05.06.2008, Administracja UŁ, Administracja I rok, Ustrój organów ochrony prawnej
wyklad 14 20.02.2008, wyklady - dr krawczyk
PWiK - Wykład 14-03-2008, Budownictwo S1, Semestr IV, PWiK, Wykłady, PWiK 2
Wykład 14 (ost) 15 I 2008 r., Politologia
Wykłady Maćkiewicza, 2008.02.27 Językoznawstwo ogólne - wykład 14, Językoznawstwo ogólne
wykład 8 14 04 2008
Wyklad 14 HP 2008 09
wyklad 14
wyklad 14 15 2010
Wyklad 4 HP 2008 09
Wyklad 14 2010
Wyklad 14 PES TS ZPE

więcej podobnych podstron