Niedobory

żywieniowe

Niedobory żywieniowe-

minerały

Najważniejsze minerały

• Makroelementy

– Wapń i fosfor

• Mikroelementy

– Żelazo
– Jod

Niedobór żelaza

• Żelazo jest składnikiem mineralnym niezbędnym dla

naszego życia. Najbogatszym źródłem żelaza w diecie jest
czerwone mięso

• duże ilości znajdują się również w tłustych rybach, mięsie

kurczaka i indyka

• niektórych orzechach, nasionach, suszonych owocach,

ciemnozielonych warzywach

• wzbogacanych płatkach śniadaniowych.

Niedobór żelaza

• 600-700 milionów ludzi na świecie cierpi na niedobory

żelaza, głównie na obszarach, gdzie występują niedostatki

żywności, szczególnie w krajach rozwijających się.

• Głównym powodem utraty żelaza wśród mieszkańców tych

krajów są choroby pasożytnicze

• W Europie Zachodniej niedobory są skutkiem

niewystarczającego spożycia tego składnika mineralnego w

codziennej diecie.

• Niedobory żelaza u osób starszych często są spowodowane

zmniejszoną, z racji wieku,  zdolnością wchłaniania z
przewodu pokarmowego.

Niedobór żelaza

• W grupie ryzyka utraty zapasów żelaza i wystąpienia

objawów niedoboru są kobiety i dziewczęta, jedzące małe
ilości mięsa, drobiu i ryb a szczególnie całkowite
wegetarianki.

• Podczas gdy szacuje się, że 8% mieszkanek Europy

Zachodniej jest narażonych na niedobory żelaza,to deficyt
ten dotyczy 10-20% dziewcząt.

• niski poziom żelaza w diecie wpływa niekorzystnie na ich

życie, powodując trudności w koncentracji i nauce

.

Niedobór żelaza

• Dziewczęta stosujące diety odchudzające i

wegetariańskie są szczególnie narażone na

wystąpienie anemii

• „Wegetarianki powinny zachować ostrożność

zwłaszcza w pierwszym roku zmiany sposobu

żywienia, ponieważ rezygnując z mięsa, nie mają

doświadczenia, w jaki sposób dostarczyć żelazo z

innych produktów.

• Kobiety i dziewczęta, które zostając

wegetariankami stosują dodatkowe diety

eliminacyjne, powinny korzystać z produktów

wzbogacanych żelazem lub  przyjmować

suplementy witaminowo-mineralne”. 

Niedobór żelaza

Rozpoznanie niedoborów

żelaza

• Uczucie ciągłego zmęczenia
• bladość twarzy
• aby potwierdzić to przypuszczenie,

należy zlecić badanie poziomu
hemoglobiny we krwi (morfologia)

• W razie stwierdzenia anemizacji można

oznaczyć poziom żelaza we krwi.

Niedobór żelaza

Przyswajanie żelaza

• W układzie trawiennym człowieka

przyswajane jest około 25% żelaza z mięsa,

ryb i drobiu.

• Przyswajanie żelaza z płatków zbożowych,

warzyw i owoców jest znacznie mniejsze.

• Absorpcję z tych produktów można

zwiększyć jedząc w tym samym posiłku:

– witaminę C w owocach cytrusowych, jagodach,

kiwi, papryce, ziemniakach

– fruktozę w owocach i sokach owocowych

– białka mięsa i ryb

Niedobór żelaza

Niektóre produkty zmniejszają

przyswajanie żelaza.

Starajmy się nie łączyć ich z

produktami bogatymi w żelazo.  Są to
:

• jajka
• otręby
• herbata

Niedobory żywieniowe-

minerały

• Wapń (Ca)

Wapń stanowi głównym składnikiem budulcowym

kośćca i zębów. Wpływa także na prawidłowe

funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego,

działanie enzymów, wewnątrzkomórkowe

przemiany, krzepnięcie krwi, ciśnienie tętnicze.

• Oznaki niedoboru:
• wystąpienia osteoporozy,
• zahamowanie wzrostu u dzieci,
• prawdopodobnie nadciśnienie tętnicze,
• nowotwory odbytu.

Niedobory żywieniowe-

minerały

• Niedobór jodu w dzieciństwie może

powodować opóźnienie umysłowe,

opóźniony rozwój ruchowy,

zaburzenia wzrostu, obniżenie

aktywności fizycznej, zaburzenia i

porażenia układu mięśniowego a

także upośledzenia mowy i słuchu.

• W wieku dorosłym prowadzi do

niedoczynności tarczycy

Niedobory żywieniowe-

minerały

Objawy niedoczynności tarczycy
• Osłabienie, brak napędu
• Senność
• Stałe uczucie zimna
• Sucha i szorstka skóra
• Zaburzenia koncentracji i nauki
• Obniżona przemiana materii
• Wzrost masy ciała , pomimo obniżonego

apetyty

• Obrzęk śluzakowy

Niedobory żywieniowe

Inne ważne pierwiastki (mikroelementy)
• Cynk
• Magnez
• Chrom
• Miedź
• Fluor
• Selen

Niedobory żywieniowe-

minerały

• cynk jest ważny dla prawidłowego wzrastania, dojrzewania i

metabolizmu

• bierze udział w syntezie insuliny

• warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu

immunologicznego

• umożliwia prawidłowe funkcjonowanie kubków smakowych i

zmysłu węchu.

• jest składnikiem ponad 300 enzymów, hormonów i białek

nieenzymatycznych

• duże zapotrzebowanie na cynk wykazują komórki grasicy i

szpiku

• dobowe zapotrzebowanie na cynk małych dzieci i

niemowląt jest 3-5 razy większe, niż u człowieka dorosłego.

Źródła cynku to mleko modyfikowane i mieszanki mleczne,

a także mięso, jaja, ryby, żólty ser.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

Choroba beri-beri (niedobory witaminy

B1)

• objawami są:

– niestrawność,
– brak apetytu,
– utrata masy ciała,
– osłabienie,
– nudności i wymioty

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Na niedobór witaminy B1 narażone są

zwłaszcza osoby spożywające głównie
produkty wysokoprzetworzone, ludzie
stosujący długotrwałe diety odchudzające
oraz nałogowi alkoholicy. Bogatym źrodłem
tej witaminy są przede wszystkim warzywa
strączkowe, produkty pełnoziarniste,
wieprzowina, podroby, warzywa krzyżowe
(np. kapusta, rzodkiew, chrzan, rzodkiewka).

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Witamina B2

W naszym kraju ciężkie przypadki

awitaminozy spowodowanej niedoborem tej

witaminy praktycznie nie występują.

• Częste są natomiast przypadki łagodnych

niedoborów, objawiające się

– przemęczeniem,
– pękaniem warg, zmianami zapalnymi języka, oraz
– zjawisko pękania kącików ust - popularnie zwane

zajadami.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Witamina B2 w niewielkich ilościach

występuje w wielu produktach. Aby
zwiększyć jej podaż, należy
wzbogacić dietę w takie produkty jak
mleko i przetwory mleczne,
ciemnozielone warzywa oraz
pełnoziarniste produkty zbożowe.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• szkorbut

• pojawia się po 3-12 miesiącach

spożywania pokarmów pozbawionych lub o

bardzo małej zawartości witaminy C.

• Objawy spowodowane są przez

upośledzenie tworzenia substancji

"cementujących" komórki między sobą

• łatwe krwawienie i pękanie dziąseł,

tworzenie się wybroczyn, spontaniczne

krwotoki (m. in. dospojówkowe)itd.

•wypadanie zębów

Niedobory żywieniowe-

witaminy

Witamina D
Awitaminoza powoduje

– krzywicę,
– kruchość kości i rozmiękczenie,
– niedorozwój zębów i szkliwa,
– chroniczny reumatyzm stawowy,
– tężyczkę,
– biegunki, dolegliwości dróg żółciowych,
– próchnica zębów.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Niedobór tej witaminy może być

spowodowany jej zmniejszoną syntezą

w skórze lub złym wchłanianiem z

przewodu pokarmowego.

• Doskonałym źrodłem witaminy D w

diecie są ryby (sardynki, śledzie,

łosoś, tuńczyk, makrela), margaryna,

masło, wątroba, jaja i tran.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

Niedobór witamin K powoduje:
• słabą krzepliwość krwi
• łatwość powstawania krwotoków

wewnętrznych i zewnętrznych,

• problemy z gojeniem się ran,
• trudności w mineralizacji kości,
• zwiększone ryzyko rozwoju

nowotworów, zapalenie jelita, biegunki.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Witamina E - skutki niedoboru:

– rozdrażnienie , osłabienie zdolności koncentracji

– zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni

szkieletowych

– rogowacenie i wczesne starzenie się skóry

gorsze gojenie się ran

– pogorszenie wzroku

– niedokrwistość

– bezpłodność

– zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Jednymi źródłami witaminy B12 są produkty

pochodzenia zwierzęcego i sfermentowane
warzywa, takie jak produkt o nazwie „miso"
wytwarzany ze sfermentowanego ziarna soi.
Witaminę B12 produkuje pewien rodzaj
bakterii, nie jest ona natomiast naturalnym
składnikiem żadnej rośliny. Organizm ludzki
wchłania również witaminę wytworzoną przez
bakterie żyjące we wnętrznościach ssaków.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Niedobór witaminy B12 może

wynikać zarówno z niedostatecznego
spożycia samej witaminy, jak z
niedostatecznego wydzielania
czynnika wewnętrznego (Castle’a).

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Objawy niedoboru B12 (triada)

– Anemizacja (a. megaloblastyczna)
– Zaburzenia neurologiczne (zaburzenia

czucia objaw „rękawiczek i skarpet”,
niedowłady, zaburzenia OUN)

– Zaburzenia przewodu pokarmowego

(wymioty, nudności, utratę apetytu, złe
wchłanianie pokarmu, biegunkę i objawy
niedożywienia)

Niedobory żywieniowe-

witaminy

SKUTKI NIEDOBORU WITAMINY PP

· zaburzenia w metabolizmie cukrów, procesu

oddychania komórkowego

· dysfunkcje układu trawiennego (biegunki,

spadek masy ciała, osłabienie).

· zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego

(bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy,

zapalenie nerwów, zaburzenia pamięci i stany

rozstroju nerwowego).

· szorstkość i zaczerwienienie skóry tzw. rumień

lombardzki (Pelagra).

Niedobory żywieniowe-

witaminy

Niedobór witaminy A powoduje zmiany

-w obrębie skóry (suchość, rogowacenie)
-zębów
-oczu (kurza ślepota)

Najbardziej narażone na niedobór tej witaminy są

osoby nadużywające alkoholu, młodzież w okresie

dojrzewania, palacze oraz osoby ze schorzeniami

wątroby. Do grup ryzyka należą również te osoby,

które jedzą niewielkie ilości warzyw i owoców

bogatych w beta-karoten.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Niedobór wit. A jest w świecie najbardziej

rozpowszechnioną przyczyną ślepoty wśród

dzieci, której można zapobiec. Wiadomo, że

wit. A odgrywa istotna rolę w regulacji

systemu odpornościowego organizmu,

dlatego nawet łagodny jej niedobór może

prowadzić do wzrostu infekcji, zahamowania

wzrostu oraz podwyższenia współczynnika

umieralności wśród dzieci.

• Niedobór wit. A wydaje się korelować z liczbą

zachorowań, przede wszystkim na odrę.

Niedobory żywieniowe-

witaminy

• Do produktów będących dobrym źródłem

witaminy A należą:

• sery żółte, przetwory mleczne,
• wątroba,
• tłuszcze rybie.
• W prowitaminę A są natomiast bogate takie

warzywa i owoce jak marchew, brokuły,
botwina, papryka, morele, brzoskwinie.