Regulacja
hormonalna układu
rozrodczego
Azita Rezaei
Marta Rybińska
Emilia Kowalska
Hormony
Hormon (od gr. ὁρμάω hormao - rzucam
się naprzód, pędzę) – związek chemiczny,
który jest wydzielany przez gruczoły lub
tkanki układu hormonalnego. Funkcją
hormonu jest regulacja czynności i
modyfikacja cech
strukturalnych tkanek leżących w pobliżu
miejsca jego wydzielania lub oddalonych,
do których dociera poprzez krew
Endokrynologia- nauka o wydzielaniu
wewnętrznym, gruczołach dokrewnych
wytwarzających hormony, działaniu i naturze hormonów
a także, o zaburzeniach wynikających z nadmiaru lub
niedoboru hormonów w ustroju. Endokrynologia bada
biologiczne i chemiczne właściwości hormonów i ich
związek z funkcją całego organizmu, naturę i działanie
receptorów hormonalnych w komórkach docelowych
oraz drogi i mechanizmy działania hormonów na
poziomie komórkowym i molekularnym.
W zakresie endokrynologii znajduje się także
opracowywanie i wprowadzanie do nauki metod
ilościowego oznaczania hormonów we krwi, tkanach i
różnych płynach ciała, a także metod określania
biologicznej aktywności hormonów.
Gruczoły i hormony które
wydzialają: podwzgórze
•tyreoliberyna (TRH)
•gonadoliberyna (GnRH)
•Somatoliberyna (GHRH)
•kortykoliberyna(CRH)
•somatostatyna(GIH)
•Prolaktostatyna inaczej dopamina (PIH)
•wazopresyna
•oksytocyna
Przysadka Mózgowa:
płat przedni
•somatotropina (GH), (STH), hormon
wzrostu.
•prolaktyna (PRL)
•hormon
adrenokortykotropowy (ACTH)
•hormon tyreotropowy
(TSH)
•hormon folikulotropowy
(FSH)
•hormon luteinizujący
(LH)
•hormon lipotropowy
(LPH)
Gruczoł Tarczowy
Hormony tarczycy:
• tyroksyna (T4)
• trójjodotyronina (T3)
• Kalcytonina
Gruczoły Przytarczyczne
• parathormon (PTH)
Nadnercza: Kora Nadnerczy
•glikokortykoidy
•mineralokortykoidy
•Androgeny
•dehydroepiandrosteron
•kortyzol
•kortykosteron
Nadnercza: Rdzeń
Nadnerczy
•Adrenalina (epinefryna)
•Noradrenalina (norepinefryna)
Jądra
•Androgeny
Testosteron (reguluje aktywność gruczołów płciowych)
Jajniki
•Estrogeny (regulują aktywność gruczołów płciowych)
•Progesteron
•Estron
•Estradiol
•Estriol
•relaksyna
Łożysko
•Progesteron
•Gonadotropina kosmówkowa (HCG)
•Estriol
•Testosteron
Grasica
Tymozyna
•Tymopoetyna
•Tymulina
Trzustka (wyspy
Langerhansa)
•Insulina (regulacja ilości cukru we
krwi)
•Glukagon (regulacja ilości cukru we
krwi)
•Somatostatyna
•Polipeptyd Trzustkowy
Podział
hormonów
Ze względu na budowę
chemiczną:
hormony sterydowe, np.
estrogeny, testosteron
pochodne aminokwasów, np.
adrenalina, hormony tarczycy,
peptydy i białka, np. insulina,
somatotropina,
pochodne kwasów tłuszczowych –
prostaglandyny
Ze względu na miejsce
powstawania:
gruczołowe – wytwarzane przez specjalne
gruczoły, np. tyroksyna przez tarczycę,
neurohormony – produkowane przez
podwzgórze (przez komórki sekrecyjne),
np. liberyny, statyny, oksytocyna,
wazopresyna (ADH),
tkankowe – produkowane przez
wyspecjalizowane komórki różnych
narządów, np. gastryna produkowana w
żołądku, mediatory.
Ze względu na sposób
wydzielania:
endokrynne - uwalniane bezpośrednio do krwi,
parakrynne - wydzielane pośrednio do krwi a
bezpośrednio do tkanek (hormony tkankowe) ze
względu na miejsce ich działania i właściwości (po
dostaniu się do krwi ulegają szybko unieczynnieniu).
Dany hormon działa na komórkę jeśli ta posiada
swoisty dla niego receptor. Jest to mechanizm, który
decyduje o zasięgu działania określonego hormonu.
Kobieta
Oogeneza- czyli powstawanie komórek
jajowych, zachodzi w jajnikach. Przed
urodzeniem powstają tysiące
niedojrzałych komórek zwanych
oogoniami. W wieku prenatalnym
rozwijają sie one do oocytów I-rzędu.
Później wchodzą w fazę spoczynkową
trwającą aż do osiągnięcia dojrzałości
płciowej.
Rozwijający sie oocyt otoczony jest
warstwą ochronną z komórek warstwy
ziarnistej, tworząc pęcherzyk pierwotny.
Wraz z wejściem w okres dojrzewania,
nieliczne pęcherzyki zaczynają
dojrzewać w ustalonym rytmie
miesięcznym.
Cykl miesięczny
Cykl płciowy zaczyna występować u
dziewcząt w okresie pokwitania (11-
14lat)
Regularne występowanie cyklu zależne
jest od mechanizmu kontrolowanego
przez żeński ośrodek rozrodczy w
podwzgórzu.
Ośrodek rozrodczy
kieruje aktywnością somatyczną organizmu
związanego z przedłużeniem gatunku
czynność tego ośrodka jest odmienna u obu
płci
ośrodek żeński wyzwala popęd płciowy w
kirunku płci męskiej
kontroluje cykliczne wydzielanie
podwórzowego hormonu uwalniającego
gonadotropiny (GnRH)
W cyklu wyróżnia sie 4 fazy:
krwawienie miesiączkowe (ok. 4dni)
faza folikularna (ok. 9dni)
faza owulacyjna (1dzien)
faza lutealna (ok. 14dni)
1 faza
wydalanie przez pochwę:
obumierających i złuszczających się
komórek śluzówki macicy
krwi z pękających zakończeń naczyń
krwionośnych błony śluzowej macicy
płynu tkankowego
2 faza
podwzgórze uwalnia pulsacyjnie GnRH co stymuluje przysadkę do
pulsacyjnego wydzielania FSH i LH
stężenie FSH (h. folikulotropowego) we krwi zmienia się stopniowo i
jest największe w pierwszym tygodzniu cyklu, wpływając na
rozpoczęcie wzrostu pęcherzyków pierwotnych.
rosnące pęcherzyki zaczynają wydzielać estradiol (jeden z
estrogenów) oraz inhibinę (polipeptyd tworzony w warstwie ziarnistej
pęcherzyka)
współdziałanie FSH i estradiolu powoduje przyspieszony wzrost
kilkunastu pęcherzyków.
w połowie fazy folikularnej zwiększające sie stężęnie estradiolu we
krwi, na drodze ujmenego sprzężenia zwrotnego, powoduje spadek
wydzielania FSH. W tym procesie uczestniczy także inhibina.
dzięki estrogenom błona śluzowa macicy rozrasta się, grubieje i
powsają w niej nowe naczynia krwionośne.
wydzielanie LH (h. luteinizującego) zwiększa się od początku cyklu.
Na 3-4dni przed owulacją wysoki poziom estrogenów, wytwarzanych
przez dojrzewający pęcherzyk, powoduje, na drodze dodatniego
sprzężenia zwrotnego, wyraźny wzrost wydzielania LH. Prowadzi to
do owulacji.
12h przed owulacją następuje wydzielenie progesteronu, który
pomaga utworzyć i utrzymać ciałko żółte
3 faza
Uwolnienie z pęcherzyka Graafa
komórki jajowej
4 faza
wysoki stężenie LH powoduje rozwój ciałka
żółtego, które produkuje w dużych ilościach
estrogeny i inhibine. Hormony te
przygotowywują macicę do ciąży.
Wysokie stężenie progesteronu hamuje
sekrecję GnRH, FSH i LH.
Jeżeli oocyt nie zostanie zapłodniony, to po ok
8 dniach ciałko żółte degeneruje.
Spadek stężenia estrogenów i progesteronu
we krwi powoduje obkurczanie się drobnych
tętnic w macicy co prowadzi do obumierania
komórek i kolejnej menstruacji.
Mężczyzna
Spermatogeneza- to proces powstawania i
dojrzewania plemników, czyli gamet męskich,
który odbywa się w jądrach – gonadach
męskich.
Odbywa się w jądrach nieprzerwanie od okresu
pokwitania do późnej starości.Pomimo tego, że
plemniki powstają od ok. 10 r.ż., zdolność do
zapładniania uzyskują dopiero w 14 – 16 r.ż.
1 faza
spermatocytogeneza – jej celem jest
wytworzenie spermatocytów. Leżące na
obwodzie kanalika spermatogonie
intensywnie się dzielą, część z nich
przekształca się w spermatocyty I
rzędu.
2 faza
mejoza - spermatocyty I rzędu
poprzez I podział mejotyczny
przekształcają się w spermatocyty II
rzędu. Te z kolei przechodzą II podział
(wyrównawczy), w wyniku którego
powstają haploidalne spermatydy.
3 faza
spermiogeneza – jej celem jest przekształcenie
typowej komórki (spermatyda) w wysoko
wyspecjalizowany i unikatowy morfologicznie
plemnik. W trakcie tego procesu aparat Golgiego
spermatydy wytwarza akrosom (pęcherzyk
zawierający enzymy trawienne), jądro
komórkowe ulega spłaszczeniu i znacznemu
zagęszczeniu, wyrasta witka (budowa aksonemy
i mechanizm ruchu identyczny jak w migawce, p.
tkanka nabłonkowa), wokół jej początkowego
odcinka gromadzą się mitochondria, a w
końcowym etapie zostaje odrzucona cała zbędna
już reszta cytoplazmy.
Oś podwzgórze-
przysadka-jądra
Podwzgórze wydziela hormon
gonadoliberynę – GnRH do przedniego
płatu przysadki, który pobudza
wydzielanie folikulotropiny i hormonu
luteinizującego (gonadotropin), które
następnie działają na jądra stymulując
wzrost kanalików nasiennych i regulując
spermatogenezę oraz pobudzając komórki
śródmiąższowe do wydzielania
testosteronu.
Androgeny
Jądra zawierają komórki Leydiga
(śródmiąższowe) produkujące sterydy,
zwane ogólnie androgenami - czyli
hormonami płciowymi męskimi.
Są to:
Androsteron
Androstandiol
testosteron
Problemy z androgenami
Hirsutyzm – występowanie nadmiernego
owłosienia typu męskiego (owłosienie na twarzy,
klatce piersiowej, brzuchu, okolicy sromu) u
kobiet. Przyczyną najczęściej jest podwyższony
poziom androgenów (męskich hormonów).
Hirsutyzm może występować rodzinnie, może
również pojawić się w czasie ciąży, na skutek
przestrojenia hormonalnego organizmu. Może być
spowodowany występowaniem nowotworów
hormonalnie czynnych (niektóre guzy jajnika, rak
nerki oraz rak tarczycy).
Testosteron
Funkcje:
kształtowanie płci i cech płciowych w życiu płodowym
wpływ na spermatogenezę,
wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos, typ owłosienia,
zarost twarzy itp.),
wpływ anaboliczny poprzez pobudzenie syntezy białek (w bardzo niewielkim
stopniu powoduje także zwiększenie masy mięśniowej itp.),
może zwiększać poziom libido (przy długotrwałym stosowaniu efekt ten zanika),
ukierunkowuje popęd płciowy ku płci żeńskiej,
przyspiesza zakończenie wzrostu kości długich,
pobudza rozwój gruczołu krokowego, zwiększa jego objętość, silnie pobudza rozwój
raka prostaty
zwiększa poziom cholesterolu we krwi
kształtuje sferę emocjonalną poprzez ukształtowanie takich cech jak
zdecydowanie, śmiałość, pewność, odwaga, niezależność, ale też skłonność do
ryzyka, w zależności od rozwoju emocjonalnego może powodować wybuchowość,
agresję.
Testosteron a zachowanie
Na ogół spadek poziomu testosteronu obniża aktywność
seksualną. Po kastracji większość mężczyzn odczuwa zmniejszenie
zainteresowania seksem i przejawia mniejszą aktywność w tej
dziedzinie, jednak spadek testosteronu nie jest przyczyną
impotencji.
Hamowanie działania testosteronu jest czasem wykorzystywane
jako metoda kontroli zachowań przestępców seksualnych
(gwałcicieli, pedofilów). Obniżenie poziomu testosteronu powoduje
u nich tak jak i u normalnych mężczyzn realny skutek - zmniejsza
się ich aktywność seksualna.
Hormony płciowe wpływają jednak nie tylko na zachowania
seksualne. Testosteron nasila zachowania agresywne, wpływa
również na samopoczucie, chęć i możliwość podejmowania walki,
niezależność psychiczną i sprawność intelektualną.
Menopauza
ustanie miesiączkowania, zaczyna sie u
kobiet w wieku ok 50 lat.
Jajniki tracą wrażliwość na działanie
gonadotropin przysadkowych- owulacja
występuje coraz rzadziej
Spada stężenie hormonów jajnikowych,
co prowadzi do zmniejszania się macicy,
zwężania pochwy i zmian zanikowych
sromu.
Objawy:
Uderzenia gorąca
Nadmierna potliwość
Zaburzenia snu
Stany depresyjne, utrata poczucia własnej
wartości
Zmniejszenie zainteresowania życiem płciowym
Osłabienie pamięci
Bolesność stawów i kości
Zmniejszona wilgotność pochwy
Nietrzymanie moczu
Andropauza
Andropauza (gr. andros = mężczyzna,
człowiek; gr. pausis, łac. pausa = przerwa) - w
ujęciu biopsychospołecznym definiowana jako
okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50
roku życia), zapowiadający zbliżające się
wejście w okres starości z początkiem
wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych
sferach funkcjonowania jednostki, zarówno
somatycznej, psychologicznej jak i seksualnej
o podłożu wielonarządowych zmian w
organizmie, w tym zmian hormonalnych,
wywołanych starzeniem się.
Jak wstępnie rozpoznać zespół
andropauzy?
Czy obserwuje Pan spadek popędu płciowego?
Czy odczuwa Pan brak energii?
Czy obserwuje Pan spadek siły mięśniowej lub
obniżenie odporności na wysiłek fizyczny?
Czy odnotował Pan spadek zadowolenia z życia?
Czy obniżył się Pana wzrost?
Czy jest Pan smutny i/lub w złym humorze?
Czy wzwody członka są słabsze?
Czy zauw
ażył
Pan
ost
atnio obniżenie aktywności
ruchowe
j?
Czy chc
e się Panu spać po obfitym posiłk
u
(obiedzie)
?
Czy m
iał Pan ostatnio trudności w wykon
ywaniu
pracy
zawod
owej?
Dziękujemy za
uwagę