Taenia saginata

(tasiemiec przewiercony)

Parazytoza: tasiemczyca

(cestodoza) Taeniosis

(Cestodosis)

Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata,
Taeniarhynchus saginatus), tasiemiec z podgromady
tasiemców właściwych. Podobny do solitera. Dojrzałe
człony mają silnie rozwiniętą macicę. Długość
tasiemca: 4-25 m. Główka gruszkowata,
2 mm dł., zawiera 4 przyssawki, za pomocą których
przytwierdza się do ściany jelita, brak ryjka i
haczyków. Barwa kremowa. Liczba członów około
2000. Człony szer.
7 mm, dł. 17-20 mm.

Układ rozrodczy męski: Na krawędziach bocznych
proglotydów, w połowie ich długości znajduje się
położona nieregularnie naprzemianlegle zatoka
płciowa. Przednią i boczną część środkowego pola
proglotydu wypełnia kilkaset pęcherzyków jądrowych,
od których prowadzą liczne kanaliki nasienne łączące
się w większe. Wpadają one do jednego,
cewkowatego przewodu - nasieniowodu, który
skręcony na kształt spirali biegnie od centralnego
pola proglotydu, poprzecznie w kierunku zatoki
płciowej i wpada do torebki prącia, przechodząc
przewód wytryskowy zakończony krótkim rurkowatym
mięsistym narządem kopulacyjnym (cirrus).

Układ płciowy żeński: Składa się z dwupłatowego,
silnie rozgałęzionego jajnika leżącego w tylnej części
środkowego pola proglotydu. Obydwa płaty
połączone są przewodem poprzecznym, od którego
odchodzi jajowód wpadający, podobnie jak i przewód
żóltnikowy wiodący z żółtnika do ootypu otoczonego
gruczołami Mehlisa. Od ootypu odchodzi pochwa.
Rozszerza się ona blisko ootypu tworząc niewielki
zbiornik nasienny, a po osiągnięciu zatoki płciowej
otwiera się na jej dnie otworem płciowym żeńskim.Od
ootypu uchodzi też ku przodowi prosta lub
wytwarzająca pierwsze boczne odgałęzienia,
cewkowata i ślepo zakończona macica (liczba
pierwotnych bocznych odgałęzień głownego pnia
macicy wynosi 15-35 po każdej stronie). Blisko tylnej
krawędzi proglotydu i równolegle do niego przebiega
pomiędzy przewodami podłużnymi przewód
wydalniczy poprzeczny. Przewody wydalnicze
podłużne łączą się w jeden wspólny pęcherzyk
wydalniczy.

Cykl rozwojowy. Do przetrwania tasiemcowi nieuzbrojonemu
niezbędne są dwa organizmy. W jednym z nich mieszczą się dojrzałe
osobniki, a drugim larwy. Dla tych pierwszych żywicielem jest człowiek,
dla larw natomiast jest to bydło. Bydło (przeżuwacze) zaraża się
roślinnością lub wodą zanieczyszczoną odchodami ludzkimi
zawierającymi jaja tasiemca. Z jaja uwalnia się ONKOSFERA, która
energicznymi ruchami haków embrionalnych toruje sobie drogę przez
ścianę jelita cienkiego do naczyń krwionośnych i chłonnych. Niewielkie
rozmiary onkosfery (ok. 20 mikrometrów), a przede wszystkim zdolność
do wydłużania się i zmniejszania przekroju ciała umożliwiają jej
przeciskanie się przez naczynia włosowate. Prąd krwi lub limfy przenosi
je do tkanki łącznej i mięśni (do mięśni docierają z krwią). W mięśniach
(najczęściej w mięśniach żuchwy, języka, przepony, ud oraz sercu)
osiedlają się w postaci wągra bydlęcego - cysticercus bovis. Człowiek
zakaża się po spożyciu surowego (metka, tatar), niedogotowanego lub
niedosmażonego (np. na grillu) mięsa wołowego. W przewodzie
pokarmowym człowieka zachodzi rozwój scolexu i szyjki w postać
dorosłą z członami.
        Rozwój tasiemca i sposób zarażania się to w pewnym sensie
błędne koło. Zarażony człowiek wraz z kałem przenosi jajeczka tasiemca
na zewnątrz, tam są one zjadane przez zwierzę, gdzie z kolei z jajka
rozwija się larwa. Następnie człowiek spożywa zarażone mięso i cały
cykl zaczyna się od początku.

Objawy: Występuje zgaga, nudności, bóle brzucha,
zaparcia na przemian z biegunką, rozszerzenie źrenic,
eozynofilia, wilczy apetyt lub brak apetytu, wstręt do
niektórych (niegdyś lubianych) potraw, nocne
dreszcze, rozdrażnienie nerwowe, wychudzenie,
niedokrwistość, niekiedy zapalenie wyrostka
robaczkowego.Kuracja jest o tyle trudna, że często
wydostają się same człony bez główki tasiemca. Z
główki po jakimś czasie odrastają nowe człony.

Epidemiologia i profilaktyka. Główną przyczyną
rozpowszechnienia choroby jest stosowanie szamba i
osadów ściekowych do nawożenia pól uprawnych i
pastwisk oraz odprowadzanie ścieków (fekalia) do wód
powierzchniowych, z których czerpana jest woda do
celów konsumpcyjnych lub gospodarskich.
Należy unikać spożywania mięsa z niewiadomego
źródła.

Leczenie. Prazykwanten(cesol, 5-10 mg/kg m.c.) lub
na czczo Niklozamid(dawki identyczne z dawkami
stosowanymi przy zakażeniu bruzdogłowcem).
Stosowane są również: Albendazol(Zentel, 400 mg),
Mebendazol(Vermox, dzieci powyżej 3 r,ż, i dorośli 100
mg 2 razy dziennie przez 3 dni), Mepakryna(Atabrina, 2
mg/kg m.c., dzieci dorośli 300 mg w 3 dawkach przez 7
dni), Dichlorofen (Ovis, Hyosan, Plath-Lyse – draż 500
mg). Obecnie nie sprowadzany do Polski, za granicą
jednak nadal stosowany w dawce 70 mg/kg m.c.
jednorazowo, na czczo. Przeciwwskazany w chorobach
wątroby. Paromomycyna (Humatin) – antybiotyk
aminoglikozydowy nie wchłaniający się z przewodu
pokarmowego. Stosowany za granicą w leczeniu chorób
bakteryjnych, czerwonki pełzakowej, leishmaniozy i
tasiemczyc przewodu pokarmowego. Stosuje się w
dawce jednorazowej 4 g w ciągu godziny, zażytej co 15
minut w formie kapsułek 250 mg. Następnie stosuje się
silny lek przeczyszczający (po 8 godzinach).

Rozpoznanie: Opiera się na badaniu laboratoryjnym
kału i stwierdzeniu obecności jaj, ewentualnie również
członów. Za pomocą testu ELISA możliwe jest wykrycie
w kale swoistych antygenów tasiemca
(koproantygenów).

Zapobieganie: Podstawową sprawą jest tu
przestrzeganie znanych zasad: spożywanie mięsa
pochodzącego z legalnego uboju (zbadanego przez
służbę sanitarno-weterynaryjną), unikanie konsumpcji
surowego mięsa (zawsze istnieje niewielkie ryzyko
zarażenia), poprawa warunków hodowli bydła i
warunków sanitarnych na wsi (zapobieganie
zanieczyszczaniu fekaliami ludzkimi wody i gleby).

Liczba zarażeń w ostatnim czasie wzrosła. Wpłynęło

na to wiele czynników m.in. wzrost spożycia surowej

bądź niedogotowanej wołowiny oraz rosnący ruch

turystyczny. Ważnym czynnikiem sprzyjającym

zarażeniu jest źle funkcjonująca instalacja sanitarna,

która sprawia, że jaja tasiemca przedostają się na

pastwisko. 

Najczęstszą przyczyną występowania tasiemca jest

spożywanie nieprzebadanego lub surowego mięsa.

Bardzo często pasożyt ten powstaje po spożyciu

Tatara, czyli surowego mielonego mięsa wołowego z

przyprawami. Lepiej, więc ograniczyć się i

konsumować dogotowane mięso. Jeżeli ktoś jest

zwolennikiem Tatara, to najlepszym wyjściem jest

samodzielne sporządzanie tej potrawy z polędwicy

wołowej, w której rzadziej spotykane są przypadki

zagnieżdżenia larwy