Organizacja
publiczna

Dr Joanna Jończyk

Organizacja publiczna,
funkcjonująca w sektorze
publicznym, oferująca dobra
i usługi publiczne, to złożona
całość, posiadającą cechy
charakterystyczne dla wszystkich
organizacji, relacji ze
środowiskiem zewnętrznym.

Wyróżnia się jednak specyficznym
systemem celów i wartości, a w
konsekwencji właściwym jej
charakterem relacji
wewnątrzorganizacyjnych oraz relacji
ze środowiskiem zewnętrznym.

W objaśnianiu istoty organizacji
publicznych i zarządzaniu nimi
bardzo przydatne wydaje się
wyodrębnianie trzech rodzajów
usług, do których należą:



świadczenie usług dla obywateli, tj.
usług związanych z obywatelstwem
danego państwa oraz
zamieszkiwaniem określonego
terytorium, np. usług z zakresu
bezpieczeństwa publicznego czy
ochrony środowiska naturalnego;



dostarczanie użyteczności
gospodarstwom domowym w zakresie
sfer życia społeczno-gospodarczego
najważniejszych z punktu widzenia
państwa i jego obywateli w tych
przypadkach, gdy organizacje prywatne
nie czynią tego na swoje ryzyko, nie
mając w tym interesu ekonomicznego, a
organizacje społeczne nie mają
możliwości świadczenia tych usług bez
wsparcia podmiotów publicznych, np.
bezpłatna oświata na szczeblu
podstawowym;



świadczenie usług tworzących
warunki do właściwego
funkcjonowania wszystkich sektorów:
prywatnego, społecznego i
publicznego, np. inwestycje w
infrastrukturę społeczną i techniczną,
bezpieczeństwo obrotu
gospodarczego, regulacje
zapewniające równe traktowanie
wszystkich sektorów.

Istota zarządzania publicznego,
przejawia się w nadrzędnej roli
interesu publicznego w procesie
formułowania i realizacji głównych
celów organizacji publicznych, a
także w kształtowaniu wewnętrznych
i zewnętrznych relacji tych
organizacji.

Początki zarządzania publicznego
charakteryzuje wyodrębnienie dwóch
sposobów zarządzania w sferze
publicznej, a mianowicie powstanie
modelu administracyjnego i modelu
zarządzania publicznego, nazywanych
przez badaczy amerykańskich starym
i nowym zarządzaniem publicznym, a
w polskiej literaturze określanych
mianem biurokratycznego modelu
zarządzania i modelu zarządzania
publicznego.

Model biurokratyczny a model
zarządzania publicznego

Cechy

Model

biurokratyczny

Model

zarządzania

publicznego

Styl kierowania

Biurokratyczny

Menedżerski

Struktury
organizacyjne

Hierarchiczne,
sztywne

Zdywersyfikowane,
elastyczne

Ukierunkowanie
działań

Do wewnątrz i na
procedury

Na zewnątrz i na
potrzeby
interesariuszy

Kontrola

Głównie

wewnętrzna

Głównie

zewnętrzna

Horyzont
podejmowanych
działań

Krótkookresowe

Długookresowe

Cel
podejmowanych
działań

Utrwalanie ładu i
porządku

Wywołanie zmian

Cechy

Model

biurokratyczny

Model

zarządzania

publicznego

Zasada rządzenia

Imperaktywna

Interaktywna

Współdziałanie z
organizacjami

innych sektorów

Izolacja

Partnerstwo

Organizacja
państwa

Dominacja układów
monocentrycznych

i resortowych

Dominacja układów
samorządowych i

autonomicznych

Ewolucję zarządzania publicznego
dobrze oddaje wyszczególnienie
następujących etapów rozwoju tej
dziedziny wiedzy i odpowiadających
im modeli zarządzania publicznego:



Administrowanie jako dominujący
sposób prowadzenia spraw
publicznych



Nowe zarządzanie publiczne -
reakcja na pasywność administracji
publicznej i wprowadzanie do
zarządzania publicznego elementów
sprawdzonych w zarządzaniu
przedsiębiorstwami.



Zarządzanie zmianami
organizacyjnymi w administracji
publicznej wykorzystujące
systemowe podejście do
organizacji.



Współrządzenie - wyraz nowych
tendencji z zarządzaniu publicznym
ukierunkowanych na współdziałanie
między organizacjami i między
sektorami jako główna forma
prowadzenia spraw publicznych.



Współczesny model służby
publicznej - dominacja służenia
społeczeństwu nad zarządzaniem
sprawami
publicznymi.

Poszczególne etapy różnią się
pomiędzy sobą m.in. takimi
elementami, jak podstawowe
założenia, dominujący model
racjonalności i zachowań
organizacyjnych, pojmowanie
interesu publicznego i roli państwa w
sferze społeczno-gospo-darczej oraz
mechanizm osiągania celów
organizacyjnych

Modele zarządzania
publicznego. Podobieństwa
i różnice



Administrowanie publiczne

Najbardziej charakterystyczne
elementy administrowania w sferze
publicznej to neutralność i
profesjonalizm oraz
odpowiedzialność przed liderami
politycznymi pochodzącymi z
wyboru, a także tworzenie struktur i
strategii zarządzania
administarcyjnego.

Podstawowe założenia
administrowania mają swoje korzenie
w teoriach nauki o polityce oraz
nauki administracji zostającej w
ścisłych związkach z naukami
prawnymi, także w społecznych i
politycznych interpretacjach roli
organizacji publicznych.

W koncepcji tej dominuje ogólna
zasada racjonalności, odzwierciedlona
m.in. w modelu planowania
dedukcyjnego, w którym proces
decyzyjny rozpoczyna od ustalenia
celów, z których następnie drogą
dedukcji oprowadza się polityki,
programy i działania, umożliwiające
iąganie założonych celów.

Podjęcie działań oznacza wdrożenie
przyjętych programów, a z kolei
wdrożenie programów skutkuje
osiągnięciem celów, czyli
rozwiązaniem powstałych poblemów.

Podstawą tego modelu jest założenie,
że istnieje consensus co do celów,
polityk, programów i akcji,
niezbędnych dla rozwiązania
określonych problemów. Zakładana
jest również jednomyślność w
identyfikowaniu i definiowaniu
problemów.

Nowe zarządzanie
publiczne (New Public
Management
- NPM)

Fundamentalne założenia nowego
zarządzania publicznego stanowią
teorie ekonomii instytucjonalnej oraz
wyboru publicznego.

Objaśnienia:

1) zarządzanie strategiczne; 2) rachunkowość zarządcza;

3) zarządzanie projektami; 4) inne



W zarządzaniu tym dominuje
ekonomiczny model racjonalności i
zachowań organizacyjnych. Interes
publiczny artykułowany jest przez
obywateli z pomocą menedżerów
pub licznych, dzięki czemu obejmuje
podzielane wartości oraz
zagregowany interes członków
społeczeństwa.

Działania organizacji publicznych
są adresowane do odbiorców
dóbr usług publicznych. Ceniony jest
duch przedsiębiorczości, który
wkracza do organizacji publicznych, a
także przekonanie o potrzebie
„zmniejszania" państwa.

Wytyczone cele osiągane są głównie
przez tworzenie mechanizmów i
struktur pomocnych w ich
osiągnięciu przy wsparciu agencji
prywatnych i społecznych.

Istnieje wyraźnie definiowana
odpowiedzialność zewnętrzna przed
odbiorcami dóbr i usług lub przed
obywatelami, a ocenie podlegają
konkretne rezultaty. Organizacje
mają stosunkowo dużą swobodę w
osiąganiu założonych celów.

Struktury organizacyjne są
zdecentralizowane, przeważa
kontrola instytucjonalna.

Zarządzanie zmianami w
organizacjach publicznych
(Management of Organisational
Change - MOCh)

Model ten zakłada traktowanie
organizacji jako wzorca
komunikowania się i wzajemnych
relacji w ramach istniejących grup,
dzięki czemu informacje i
podstawowe założenia organizacyjne,
a także cele oraz postawy mają
wpływ la podejmowane decyzje.

W ten sposób pracownicy organizacji
tworzą określone standardy
reagowania na sytuacje, którymi się
stykają, a organizacja ma wpływ na
podejmowane przez nich decyzje.
Interes publiczny obejmuje tu
wspólne wartości członków
społeczeństwa.

Rola państwa sprowadza się do
koncentrowania się na zarządzaniu
zmianą strategiczną i tworzeniu
warunków do uruchomienia procesów
dostosowywania celów organizacji
publicznych i możliwości ich
urzeczywistniania do
antycypowanych potrzeb otoczenia.

W mechanizmie osiągania
wytycznych celów szczególną wagę
przywiązuje się do wykorzystywania
współczesnych metod i technik
zarządzania wspomagających proces
zmian. Organizacje publiczne
ponoszą odpowiedzialność zarówno
przed interesariuszami
zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi.

Mają one obowiązek uwzględniania w
swoim działaniu tego, że
interesariusze są stroną
zainteresowaną zarówno samym
procesem decyzyjnym, jak i
skutkami, jakie te decyzje wywołują,
czyli gene rowaniem przez nie
ewentualnych korzyści i strat.

Menedżer publiczny ma stosunkowo
dużą swobodę w osiąganiu
wytyczonych celów, ale równocześnie
ponosi osobistą odpowiedzialność za
podjęte decyzje i działania.
Występuje decentralizacja
zarządzania oraz partycypacja
społeczna.

Współrządzenie publiczne (Public

Government - PG)

Koncepcja współrządzenia
publicznego to kolejna reakcja na
stosowanie metod ekonomicznych w
zarządzaniu organizacjami
publicznymi przy zbyt małym
uwzględnieniu ich kontekstu
politycznego. Model ten jest
traktowany znacznie szerzej.

Koncentruje się jednocześnie na
wewnętrznej organizacji sektora
publicznego i instytucji wchodzących
w jego skład oraz na relacjach
zewnętrznych, tym ostatnim przyda
jąc główne znaczenie.

Jest to nawiązanie do modelu
zarządzania zmianami
organizacyjnymi, ale z położeniem
akcentu a tworzenie sieci powiązań
publicznych (public networks) i
zarządzanie nimi.

W skład sieci wchodzą władze
centralne, władze regionalne i
lokalne, grupy społeczne i polityczne
raz grupy interesów, a także
organizacje społeczne i biznesowe.

Interes publiczny jest kreowany w
procesie współrządzenia jako
wartości publiczne podzielane przez
uczestników sieci, a warunki jego
realizacji są negocjowane z
partnerami grupami interesów.

Nowa służba publiczna (New

Public Sernice - NPS)

Fundamentalnym założeniem modelu

nowej służby publicznej są teorie

demokracji oraz koncepcje rozwoju

sfery publicznej opartego na wiedzy.

Współistnieją w nim założenia

demokracji obywatelskiej, modele

społeczeństwa obywatelskiego,

humanizmu organizacyjnego i nowego

zarządzania publicznego, a także

postmodernistycznej administracji

publicznej

Zarządzanie publiczne w tej koncepcji
polega głównie na tworzeniu koalicji
publicznych, prywatnych i
społecznych intencji w celu
zaspokojenia uzgodnionych potrzeb.
Interes publiczny jest rozumiany jako
rezultat dialogu społecznego wokół
podzielanych wartości.

Adresatami działań są obywatele, a
rola państwa polega na służeniu,
pomaganiu poprzez negocjowanie i
pośredniczenie na rzecz obywateli i
grup społecznych oraz na kreowaniu
wartości publicznych.