FINANSE

PRZEDSIĘBIORSTW

WYKŁAD 7

FINANSE

PRZEDSIĘBIORSTW

I.

FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI

GOSPODARCZEJ

II.

SPRAWOZDANIA FINANSOWE I ICH ANALIZA

III.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE

IV.

ANALIZA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

V.

FINANSOWANIE FIRMY

VI.

RYNEK KAPITAŁOWY W POLSCE

VII.

MIĘDZYNARODOWE RYNKI FINANSOWE

VIII.

RYZYKO KURSOWE DZIAŁALNOŚCI

ZAGRANICZNEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

IX.

ZALICZENIE (19 grudnia 2008)

X.

FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH

VIII. RYZYKO KURSOWE
DZIALALNOSCI PRZEDSIEBIORSTWA
ORAZ METODY ZABEZPIECZANIA
PRZED NIM

1.

RYZYKO KURSOWE

2.

ZABEZPIECZENIE PRZED
RYZYKIEM KRUSOWYM

3.

TRANSAKCJE ZABEZPIECZAJACE
NA RYNKU WALUTOWYM

1. RYZYKO KURSOWE



Ryzyko walutowe pojawia się w momencie zajęcia pozycji przez uczestników rynku, czyli w

momencie, gdy powstaje niedopasowanie pomiędzy wartością i terminami zapadalności aktywów

a wymagalnością pasywów walutowych. Powstaje wówczas tak zwana

pozycja otwarta

.



Dla dealera walutowego jest to kupno lub sprzedaż określonej kwoty waluty zagranicznej w celu

spekulacji, dla eksportera – podpisanie kontraktu handlowego na dostawę produktu czy usługi za

granicę, dla importera – podpisanie kontraktu handlowego na zakup produktu czy usługi zza

granicy, dla kredytobiorcy –wzięcie kredytu w walucie zagranicznej z myślą o wykorzystaniu go

na terenie kraju.



W wyniku zmian kursów walutowych wielkość i rodzaj otwartej pozycji walutowej wpływają na

wynik finansowy przedsiębiorstwa dokonującego rozliczeń w walutach obcych. W zależności od

wartości otwartej pozycji walutowej można mówić o stopniu wrażliwości na zmianę kursu

walutowego. Im większa wartość otwartej pozycji walutowej, tym wyższy poziom ryzyka

kursowego.



Podmiot gospodarczy może świadomie pozostawiać otwartą pozycję walutową a tym samym

wystawiać się na ryzyko. Wobec przewidywań zmian kursu waluty, w której denominowane są

aktywa lub pasywa, utrzymanie długiej lub krótkiej pozycji będzie korzystne pod warunkiem, że

przewidywania okażą się słuszne. W tym wypadku ryzyko zmiany kursu jest traktowane jako

substytut spekulacji.



Jednak większość przedsiębiorców działających na rynku międzynarodowym za cel stawia sobie

przede wszystkim zabezpieczenie się przed stratami, a nie spekulację. Utrata potencjalnych

zysków jest kosztem, jaki płaci się za zapewnienie sobie ochrony przed poniesieniem straty.

Zagwarantowanie dochodu z eksportu lub importu wyrażone w walucie krajowej umożliwia

ustalenie cen na poziomie zapewniającym odpowiednie marże, ułatwia planowanie przepływów

pieniężnych, inwestowanie, itp.

2. ZABEZPIECZENIE PRZED
RYZYKIEM KURSOWYM

Ze względu na źródło pochodzenia,

wyróżnia się

wewnętrzne

i

zewnętrzne

techniki osłony

transakcji walutowych

Wewnętrzne transakcje
osłonowe



fakturowanie w walucie krajowej

– możliwe tylko dla jednego z

partnerów



utrzymywanie rachunku walutowego

– można wybrać moment

wymiany walut zagranicznych na walutę krajową



klauzule walutowe

, tzw. podział ryzyka między strony transakcji –

podstawą tej klauzuli jest ustalenie bazowej wartości kontraktu oraz tzw.

strefy neutralnej, określającej przedział zmiany kursu waluty, w ramach

którego pozostałe ryzyko kursowe nie będzie wspólnie ograniczane



exposeure netting

- kompensata ryzyka kursowego polegająca na

scentralizowaniu rozliczeń w różnych walutach, umożliwia osłonę przed

ryzykiem sald wynikających z łącznych obrotów zagranicznych w skali

grupy międzynarodowej (reinvoicing centres)



przenoszenie ryzyka na odbiorcę, tzw

. odwracanie ryzyka

– np.

fakturowanie importu w walucie słabej, a eksportu w walucie mocnej.



przyspieszanie i opóźnianie płatności

– tzw. leads and lags –

głownie między firmami zależnymi

Zewnętrzne transakcje
osłonowe



transakcje natychmiastowe i lokowanie
zakupionych walut na rachunkach
bankowych



kredyt na rachunku bieżącym



terminowe kontrakty walutowe



opcje walutowe



swapy kursowe

hedging



Istota transakcji osłonowej (hedgingu) polega

na zawarciu odwrotnej pozycji walutowej w

danej walucie w stosunku do pozycji, którą

przedsiębiorstwo akurat zajmuje.



Podstawowymi instrumentami

wykorzystywanymi w hedgingu są terminowe

kontrakty walutowe oraz opcje. Głównym celem

stworzenia instrumentów pochodnych było

właśnie dążenie do zabezpieczenia przed

ryzykiem w możliwie najtańszy sposób.

3. TRANSAKCJE
ZABEZPIECZNAJACE NA
RYNKU WALUTOWYM

A. Rynek walutowy



Rynek walutowy w zasadzie nie istnieje w sensie fizycznym, nie ma bowiem jednej

lokalizacji geograficznej. Na całość obrotów dewizowych składają się transakcje

kupna-sprzedaży walut zagranicznych dokonywane, z jednej strony, przez banki i

instytucje finansowe, a z drugiej – bezpośrednio przez firmy i osoby fizyczne. Na

ogół transakcje są przeprowadzane przez wyspecjalizowanych dealerów przy

pomocy siec telekomunikacyjnej lub komputerowo.



Rynek walutowy jest największym rynkiem na świecie. Funkcjonuje on 24 godzin na

dobę, podtrzymując swoją aktywność dzięki stopniowemu włączaniu się do obrotów

poszczególnych, światowych centrów finansowych począwszy od Tokio, przez

Hongkong i Singapur, Bahrajn i Bejrut, następie Londyn i Nowy Jork, a w końcu San

Francisco i Sydney.



W praktyce, dla większości walut zagranicznych rynki kreują duże banki komercyjne.

Oznacza to, że gromadzą one niezbędne zapasy głównych walut zagranicznych i

przygotowują do sprzedaży większe ilości walut. W przypadku pozostałych walut

banki działają jako wyspecjalizowani brokerzy, ułatwiając przeprowadzanie operacji

walutowych oraz szczegółowo analizując i oceniając ryzyko zmiany kursów.



Dealerzy walutowi

Forma rynku



Wolny rynek walutowy

w danym kraju funkcjonuje wówczas, gdy podmioty

gospodarcze mogą swobodnie wymieniać (kupować i sprzedawać) walutę tego kraju

na inne waluty; nie napotykają ograniczeń ze strony państwowych władz walutowych.

Na tego rodzaju rynku walutowym aktualną sytuację rynkową określają bieżące

relacje podaży i popytu. Wolny rynek walutowy występuje w krajach, których waluty

są w pełni wymienialne.



Z

reglamentowanym rynkiem walutowym

mamy do czynienia wówczas, gdy

podmioty gospodarcze danego kraju nie mogą swobodnie wymieniać waluty danego

kraju. Wiąże się to z istnieniem państwowego monopolu walutowego, oznaczającego

przymus odsprzedaży określonej instytucji państwowej (najczęściej jakiemuś bankowi

dewizowemu) zarobionych za granicą dewiz (walut obcych). Instytucja ta sprzedaje

nabyte przez nią dewizy wybranym podmiotom gospodarczym. Waluta kraju, w

którym obrót dewizami podlega reglamentacji, jest z reguły walutą niewymienialną.

Utrzymywanie się reglamentacji dewizowej i niekonsekwencje narodowej polityki

walutowej wywołują z zasady powstawanie tzw. czarnego rynku dewizowego, na

którym występuje nielegalny obrót dewizami bez pośrednictwa instytucji państwowej

(banku dewizowego).



Pośredni rynek walutowy

występuje wtedy, gdy w kraju pewne sfery obrotu

dewizowego są reglamentowane przez państwo, a inne nie są reglamentowane.

Reglamentacja może dotyczyć transakcji dewizowych przeprowadzanych przez

rezydentów i nie ograniczać swobody nierezydentów w dokonywaniu transakcji daną

walutą. W takim przypadku mówi się, że w danym kraju występuje tzw. zewnętrzna

wymienialność walut.

Uczestnicy rynku

Głównym uczestnikiem rynku są duże banki komercyjne. Dokonują

one transakcji między sobą ale także transakcje detaliczne

obsługując rzesze klientów indywidualnych oraz firm.



dealerzy bankowi i niebankowi

– na rynku międzybankowym i

detalicznym, zarabiają na różnicy między ceną kupna i sprzedaży



osoby fizyczne oraz firmy

– wykorzystują rynek walutowy jako

instrument ułatwiający wywiązanie się z zobowiązań handlowych

lub inwestycyjnych



spekulanci, arbitrażyści

– rynek walutowy jako dodatkowe

źródło dochodów



banki centralne i administracja skarbu państwa

– w

ramach zarządzania rezerwami oraz wpływania na kurs walutowy



brokerzy walutowi

- pośrednicy między klientami a dealerami

walutowymi



asekuranci (hedgers)

– angażują się w kontrakty terminowe

aby zapobiec utracie wartości posiadanych aktywów

Pozycja walutowa



Uczestnicy rynku walutowego zajmują na nim tzw.

pozycję walutową

. Jest to

zestawienie należności i zobowiązań w walutach obcych bez względu na termin ich

realizacji.



Pozycja walutowa może być

zamknięta

(gdy należności w danej walucie są równe

zobowiązaniom) lub

otwarta

(gdy takiej równowagi nie ma).



Pozycja walutowa otwarta może być „

długa

" (long foreign currency position) lub „krótka"

(short foreign currency position). Pozycja „długa" polega na przewadze należności nad

zobowiązaniami, a pozycja „

krótka

" na przewadze zobowiązań nad należnościami.



Zajmowanie pozycji „długiej" wywołuje ryzyko utraty części majątku wtedy, gdy kurs

waluty zagranicznej spadnie — wówczas za posiadane należności można uzyskać

mniejszą ilość waluty krajowej. Przy zajmowaniu pozycji „krótkiej" niekorzystny jest

przyszły wzrost kursu waluty zagranicznej (kiedy będziemy musieli uregulować nasze

zobowiązania).



Aby zabezpieczyć się przed tym ryzykiem, można z góry ustalić warunki przyszłej

transakcji walutowej. Potrzeba wcześniejszego nabywania i sprzedawania walut na rynku

walutowym zależy od zajmowania przez podmioty gospodarcze pozycji „krótkiej" lub

„długiej" oraz terminów przewidzianych operacji finansowych.



Obok bieżącego popytu na waluty i podaży walut występuje tu więc także ich przyszły

popyt i przyszła podaż. Związane jest to z poszukiwaniem możliwości ochrony przed

ryzykiem kursowym między bieżącym a przyszłym okresem. Dlatego rynek walutowy

funkcjonuje w postaci kilku rynków cząstkowych (segmentów), z których najważniejszy

jest bieżący rynek walutowy (spot market) i terminowe rynki walutowe (futures, forward

market).

Rynek kasowy (spot
market)

Obejmuje on transakcje kupna i sprzedaży waluty, które muszą być zrealizowane w

ciągu

dwu następnych dni roboczych

. Tego typu transakcje odgrywają

dominującą rolę na rynku walutowym. Są to tak zwane operacje SPOT.

notowanie kursów walutowych



Takie notowania można znaleźć w prawie wszystkich dziennikach na świecie.

Podstawowym notowaniem jest kurs bieżący. Wyraża on wartość jednej waluty w

jednostkach innej waluty. Istnieją różne sposoby notowania: bezpośrednie oraz

pośrednie.



Notowanie bezpośrednie - kursu waluty oznacza podanie liczby jednostek

waluty krajowej niezbędnych do zakupienia jednostki waluty zagranicznej.

USD/PLN =3.8. walutą bazową jest tu USD, zaś walutą kwotowaną PLN.



Notowanie pośrednie - oznacza ustalenie liczby jednostek danej waluty

zagranicznej przypadającej na jednostkę waluty krajowej. PLN/USD = 0.26

inaczej 0.26 USD = 1 zł. Oczywiście dla Amerykanów byłoby to odwrotnie.

Notowania informacyjne kursu walut zagranicznych podawane codziennie do

publicznej wiadomości wyrażają zawsze parę kursów:



Kurs zakupu (bid price lub buy price)



Kurs sprzedaży (ask price lub offer price)

Ponieważ kursy większości walut zagranicznych są notowane w relacji do dolara

amerykańskiego, może ponadto zachodzić konieczność ustalenia na basie tych

notowań kursów wzajemnych tych walut z pominięciem waluty amerykańskiej.

W tej sytuacji dokonuje się obliczenia tzw.

kursu parytetowego lub

krzyżowego

, wynikającego z notowań dwóch różnych walut zagranicznych w

stosunku do amerykańskiego dolara.

Arbitraż



W przypadku, kiedy możliwe jest wykorzystanie różnic kursowych do uzyskania

zysku, czyli np. kupując za złotówki dolary, następnie za dolary kupujemy forinty i

w końcu sprzedajemy forinty i kupujemy złotówki mówimy o arbitrażu. Najmniejsze

tego typu możliwości arbitrażu są natychmiast wyłapywane prze oprogramowanie,

którym posługują się dealerzy. Jeśli więc pojawi się taka możliwość natychmiast

usiłuje ją wykorzystać bardzo wiele osób, co zmienia podaż i popyt na rynku i

doprowadza do wyrównania się kursów i zneutralizowania możliwości arbitrażu.

Koszty transakcji



Analizując możliwość arbitrażu trzeba wziąć pod uwagę także koszty transakcyjne.

Związane one są z marżą kursową czyli różnicą między kursem kupna i sprzedaży.

Ta ostatnia zależy od głębokości i wielkości rynku danej waluty oraz od niepewności

notowań kursu. Niepewność notowań odzwierciedla ryzyko dewizowe i zwiększa

marże kursową. Zwykle taka marża waha się w przedziale 0,1 – 0,5%. W przypadku

rzadziej nabywanych walut zagranicznych może ona być wyższa.



Marża kursowa zależy także od wielkości transakcji. Najmniejsze są na rynku

międzybankowym, gdzie transakcje te są największe. I właśnie kursy z tego rynku

są podawane do wiadomości publicznej.

Rynek terminowy



Obejmuje on transakcje kupna i sprzedaży walut zagranicznych,

których dostawa ma nastąpić w pewnym ściśle określonym terminie w

przyszłości. Termin dostawy oraz kurs walutowy musi zostać określony

przez uczestników transakcji w kontrakcie walutowym.

mechanizm kontraktu terminowego forward



W dniu zawarcia kontraktu walutowego strony umawiają się co terminu

realizacji transakcji oraz uzgadniają kurs terminowy. Muszą one

dotrzymać tych warunków niezależnie od kursu kasowego w dniu

wykonania transakcji w przyszłości. Jeśli więc dzisiaj umawiają się na

3.9 zł za 1 USD za rok, to jeśli za rok okaże się, że kurs wynosi 3,85

wówczas strona kupująca USD ponosi stratę ale nie może uchylić się

od transakcji.

terminy rozliczeń kontraktów terminowych



Standardowe terminy dostaw to 1, 2, 3, 6 lub 12 miesięcy.



Można jednak ustalić indywidualnie inne terminy, co oczywiście

pociąga za sobą zmianę marży kursowej. Na podstawowe terminy

wynosi ona 0,1 – 1%.

Instrumenty pochodne



Futures



Opcje



Swapy

FUTURES



Jak i inne transakcje terminowe polegają one na zakupie lub sprzedaży danego aktywa, w

określonym momencie w przyszłości, po z góry określonym kursie. Przedmiotem tego typu

kontraktu mogą być

nie tylko waluty

ale także towary (metale, artykuły spożywcze, surowce

energetyczne) i inne instrumenty finansowe (ceny obligacji, indeksy akcji, stopy procentowe).

Ich charakterystyczną cechą jest

standaryzacja

w zakresie wielkości i terminu zapadalności.

Występują one tylko w

obrocie giełdowym

na wyspecjalizowanych giełdach, m.in.. w

Chicago, Nowym Jorku, Londynie, Paryżu, Singapurze, Sydney.



Uczestnictwo na rynku futures jest związane w koniecznością wniesienia

depozytu

zabezpieczającego

, którego wielkość określona jest zwykle procentowo w stosunku do

kontraktu. W zależności od zmian kursu walutowego na rynku bieżącym wielkość depozytu

ulega zmianie.



Charakterystyczne dla notowań futures jest również wprowadzenie

limitu dziennego dla

zmiany ceny

kontraktu, co ma ograniczać wahania kursowe będące wynikiem działań

spekulantów.



W transakcji futures występują sprzedawcy i kupujący. Jednak nie mają oni wobec siebie

bezpośrednich zobowiązań. Bezpośrednia odpowiedzialność za fizyczne wykonanie transakcji

przypada na

izbę rozrachunkową giełdy

, która gwarantuje rozliczenie kontraktu w terminie

jego zapadalności. Z chwilą zawarcia kontraktu futures izba rozrachunkowa giełdy zastępuje w

funkcji handlowej każdą ze stron tej transakcji, stając się w ten sposób nabywcą w stosunku

do każdego sprzedawcy i kupującego. W ten sposób zagwarantowane jest wykonanie

transakcji.



Innym zabezpieczeniem gwarantującym wykonanie transakcji jest

codzienne rozliczanie

transakcji futures

. Po zakończonej sesji giełdy następuje likwidacja poprzedniego kontraktu i

otwarcie nowego, po nowym kursie kasowym. W ten sposób możliwość niewywiązania się z

kontraktu obejmuje tylko straty z jednego dnia.



Jednak zasadniczą różnicą w porównaniu do kontraktów forward jest to, że

nie ma

obowiązku realnej wymiany walut

. W przeważającej większości wypadków (90%) rozlicza

się jedynie różnicę pomiędzy obowiązującym w dniu transakcji kursem terminowym a kursem

kasowym. Zapewniona jest jednak możliwość wykonania transakcji przez fizyczną dostawę

towaru lub waluty, jeśli któryś z kontrahentów tego zażąda.

Futures jako zabezpieczenie
przed ryzykiem



Możliwość osłony przed ryzykiem finansowym powstaje dzięki

wykorzystaniu odwrotnych ruchów kursów walut lub stóp

procentowych na rynku pieniężnym i terminowym.



W tym celu strona kontraktu futures zajmuje na rynku

terminowym pozycję przeciwną do tej, jaką aktualnie zajmuje

na rynku kasowym, ale równoważną pod względem wolumenu.

Jest to właśnie hedging.



Podmioty dokonujące tej transakcji zawierają tyle kontraktów

futures, aby w przybliżeniu zrównoważyć wartość rzeczywistej

lub przewidywanej pozycji na rynku kasowym.



Jeśli zatem powstaje strata na transakcji kasowej, to jest ona

kompensowana zyskiem na zawartej transakcji terminowej.

OPCJE



Jest to instrument finansowy, który daje jego

posiadaczowi prawo (ale nie obowiązek) do sprzedaży

(put) lub zakupu (call) innego instrumentu finansowego

po ustalonej cenie na z góry określony termin.



Sprzedawca opcji musi wykonać kontrakt, o ile nabywca

tego zażąda.



Ponieważ to nabywca uzyskuje prawo decyzji co do

wykonania lub nie kontraktu, musi za to zapłacić pewną

cenę. Ponieważ sprzedający pobrał tę opłatę musi

dostosować się do decyzji kupującego. Ryzyko

sprzedającego zostało więc w całości lub częściowo

opłacone przez kupującego.



Kupujący opcję ma prawo do rezygnacji z jej realizacji,

jeśli uzna, że kurs kasowy dnia realizacji opcji jest dla

niego korzystniejszy niż kurs opcji. Ta właśnie

jednostronna fakultatywność różni ten instrument od

forward.

Rodzaje opcji

W obrocie giełdowym i pozagiełdowym można spotkać

wiele różnorodnych opcji na instrumenty bazowe,

najważniejsze z nich:



stopy procentowe

– opcje na kontrakty futures na stopy procentowe

– opcje na kontrakty FRA

– opcje na swapy procentowe



waluty

– opcje na kursy walutowe

– opcje na walutowe kontrakty futures



akcje

– opcje na poszczególne akcje

– opcje na indeksy akcji



towary

Opcja walutowa



W przypadku walut zagranicznych opcja walutowa kupna daje nabywcy

prawo do zakupu, a opcja sprzedaży prawo do sprzedaży

wyspecyfikowanej w kontrakcie waluty zagranicznej w terminie jego

realizacji.



Podobnie jak w przypadku Futures, w przypadku ow pośrednikiem jest

izba rozrachunkowa, która gwarantuje wykonanie opcji i jednocześnie

umożliwia skompensowanie każdego kontraktu przed terminem jego

realizacji poprzez zestawienie z przeciwną opcją. Wymagane też jest

wniesienie depozytu zabezpieczającego.



Takie opcje, dzięki standaryzacji, są zbywalne przed terminem realizacji.

Największymi ośrodkami obrotu tego typu opcjami są USA, UK oraz

Japonia. Służą one raczej spekulacjom niż minimalizacji ryzyka

kursowego rozliczeń obrotów rzeczowych, choć są też nabywane przez

inwestorów giełdowych w celu zabezpieczenia się przed spadkiem cen

posiadanych akcji. Jest to tzw. opcja amerykanska.



Opcje OTC (over the counter) są wystawiane przez instytucje

kredytowe. Ich cechą charakterystyczną jest możliwość indywidualnego

ustalenia wartości opcji i czasu jej realizacji, stosownie do potrzeb

klienta. Ten tym opcji jest wykorzystywany do zabezpieczenia przed

ryzykiem kursowym. Jest to tzw. opcja europejska.

Cena opcji



Cena opcji nazywana jest też premią opcji (premium) i

oznacza sumę pieniężną, jaką nabywca płaci z chwilą jej zakupu.

Jest ona związana z asymetrią ryzyka. Zależy ona od:

– rodzaju opcji – opcja amerykańska jest droższa do europejskiej (bo

bardziej elastyczna)

– terminu wygaśnięcia opcji – im dłuższy tym większa niepewność

więc cena wyższa

– stopy procentowe – ceny kontraktów opcyjnych są powiązane z

kwotowaniami kursów terminowych, te ostatnie zależą w dużej

mierze od różnic w stopach procentowych poszczególnych walut

– kursu realizacji i bieżącego kursu walutowego
– zmienności kursu walutowego.



Cena, po której opcja jest realizowana jest to cena bazowa, lub

cena realizacji (strike price). Jest to cena, po której posiadacz

opcji ma prawo kupna lub sprzedaży określonej waluty

zagranicznej.



Ceny są podawane w centach amerykańskich lub punktach

bazowych lub procentowo w stosunku do wartości kontraktu.

Realizacja opcji

O wykonaniu opcji decyduje porównanie ceny wykonania opcji

(która jest stała) z ceną instrumentu podstawowego (która jest

zmienna -zależy od sytuacji rynkowej). Najkorzystniejszy

moment wykonania opcji określa relacja między ceną wykonania

a bieżącą ceną instrumentu bazowego. O opcji możemy

powiedzieć, że jest opcją:



„

po cenie

” (at the money) – jeżeli cena wykonania jest równa

lub bliska bieżącej cenie instrumentu bazowego



„

w cenie

” lub „pieniężna” (in the money) – jeśli cena wykonania

ma taką wartość, iż opłaca się ją wykonać; w przypadku opcji

kupna oznacza to sytuację, gdy cena wykonania będzie niższa

od bieżącej ceny instrumentu bazowego, natomiast w przypadku

opcji sprzedaży – gdy cena wykonania będzie wyższa od

bieżącej ceny instrumentu bazowego.



„

nie w cenie

” lub „niepieniężna” (out of the money) – której

cena wykonania ma taką wartość, iż nie opłaca się jej wykonać,

Przykład: opcja LONG CALL

Kupno prawa do zakupu waluty bazowej (call) po ustalonym kursie

nazywamy long call. Celem nabywcy jest wykorzystanie potencjalnego

wzrostu kursu waluty bazowej do osiągnięcia zysku lub ochrony przed

jego wzrostem. Nabywca opcji kupna ma możliwość osiągnięcia

potencjalnie nieograniczonego zysku w zamian za ograniczoną stratę.

Maksymalna strata dla nabywcy opcji równa się wartość premii plus

koszt alternatywny, co nazywamy kosztem opcji.

W przypadku opcji kupna próg rentowności określamy następująco:
Próg rentowności = kurs realizacji + koszt opcji na jednostkę waluty

Jeżeli opcja w dniu realizacje jest w cenie, to:



kupujący uzyskuje pozycję długą w walucie bazowej



opcja jest zrealizowana



opcja daje zysk jeśli kurs rynkowy wzrośnie powyżej progu

rentowności.

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest po cenie albo nie w cenie, wówczas:



nabywca traci wartość premii



opcja zapada niezrealizowana

4.01.2006 ING BANK Śląski



opcja zakupu (call)

100 000 EURO po kursie 3,8725 z trzymiesięcznym

terminem realizacji,



cena= 853 punkty bazowe (10 pln=1 punkt) =8530zl



oznacza to, że klient banku aby mieć pewność , że za 3 miesiące za 100 000

euro nie zapłaci więcej niż 387 250 PLN musi dzisiaj zapłacić 8 530 PLN.



Do tego trzeba dorzucić koszt alternatywny. Bank ma do dyspozycji przez 3

miesiące tę kwotę, co przy oprocentowaniu lokat (WIBOR 3 m) ok 4,61 daje

kwartalnie dodatkowo ok. 1,54%. W sumie więc, wraz z odsetkami, prawo

zakupu kosztuje 8 661 PLN.



Dodając ten koszt opcji czyli 8661 do ceny zakupu 38 7250 otrzymujemy 39

5911. Za 100 000 euro daje nam to kurs efektywny wymiany 3,9591.



Jeśli za trzy miesiące kurs wymiany będzie powyżej 3,8725 to

opłaca nam się zrealizować opcję. Jeśli kurs będzie wyższy niż

3,9591 realizacja opcji przyniesie zysk.

kurs

EUR/PLN

zysk PLN

opcja nie jest

realizowana

opcja jest

realizowana

opcja przynosi zysk

3,8725

3,9591

Long call – dla kupującego

Przykład: short call

wystawca opcji kupna

Sprzedaż prawa do zakupu waluty bazowej po ustalonym kursie nazywamy short

call. Celem sprzedającego jest zrealizowanie zysku ze stabilnego lub

spadającego kursu waluty bazowej lub ochrona przed spadkiem kursu waluty

bazowej. Maksymalny zysk dla wystawcy (sprzedającego opcję) jest równy

wartości premii. Sprzedający jest narażony na potencjalnie nieograniczoną

stratę wskutek wzrostu kursu waluty bazowej.

O wykonaniu opcji (jej realizacji) decyduje kupujący!
Próg rentowności jest wiec określany identycznie jak poprzednio.

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest w cenie, to:



sprzedający uzyskuje pozycję krótką w walucie bazowej



opcja jest zrealizowana



sprzedający ponosi stratę, gdy kurs rynkowy wzrośnie powyżej kursu przegięcia

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest po cenie albo nie w cenie, wówczas:



sprzedający zatrzymuje premię



opcja zapada niezrealizowana

Short call – dla wystawcy

kurs

EUR/PLN

zysk PLN

opcja nie jest

realizowana

opcja jest

realizowana

opcja przynosi zysk

3,8725

3,9591

opcje

SWAPY



Międzynarodowy rynek kontraktów swap jest jednym z najszybciej

rozwijających się segmentów rynku finansowego. Pojęcie swap pochodzi z

języka angielskiego i oznacza wymianę. Swap jest umową zawieraną

pomiędzy co najmniej dwoma stronami. Dotyczy wymiany przyszłych

płatności według zasad określonych w momencie zawarcia umowy. Płatności

te związane są najczęściej z instrumentami dłużnymi i walutami obcymi.

Swap jest wykorzystywany przez firmy i banki do zarządzania ich aktywami i

pasywami. Stwarza możliwości inwestycji lub pożyczek; które inaczej byłyby

niedostępne lub zbyt kosztowne. Jest także wykorzystywany do ograniczania

ryzyka stóp procentowych lub wymiany walut.



Swap to instrument umożliwiający przekształcenie jednego ryzyka w drugie

.



Tak więc np. Swap procentowy jest instrumentem, który umożliwia

zarządzanie ryzykiem stopy procentowej poprzez możliwość zmiany

oprocentowania kredytu i dostosowanie stopy procentowej do potrzeb

konkretnego przedsiębiorstwa.



Podział korzyści pomiędzy stronami swapu może być równy, ale nie jest to

regułą. Firma o wyższym rattingu może uzyskać w podziale korzyści większy

udział.



Większość podmiotów; które decydują się na zawarcie transakcji swapowej;

korzysta z pośrednictwa tzw.

dealera swapu

. Mimo, że dealer pobiera

prowizję, redukuje to ryzyko niewypłacalności drugiego podmiotu biorącego

udział w swapie. W przypadku niewypłacalności partnera druga strona

swapu jest zmuszona spłacać zobowiązania wynikające z zawartej

transakcji, nie otrzymując płatności od drugiej strony swapu.

Rodzaje swapów



wg instrumentu:

– procentowe
– walutowo –procentowe
– towarowe
– oparte na papierach wartościowych
– oparte na indeksach
– oparte na sytuacji kredytowej



czas:

– krótkoterminowe do 2 lat
– długoterminowe do 30 lat



wielkość i zmienność kwoty podstawowej

– dopasowane
– zaliczkowe (wielkość kwoty kapitału, od którego naliczane są odsetki rośnie)
– amortyzowane (wartość nominalna kontraktu maleje)
– o zmiennej kwocie kontraktu



rodzaj transakcji

– klasyczne: swap walutowy (FX), swap stopy procentowej (IRS), swap

walutowo-procentowy (CIRS)

– drugiej generacji: amortyzowany, zaliczkowy, opóźniony, prolongowany,

callable swap, puttable swap, opcja swapowa, swap aktywów, swap

towarowy i inne.

Swap walutowy (kursowy) =
FX

Jest to najpopularniejszy instrument na rynkach finansowych i dominująca transakcja na rynku

międzybankowym. Polega ona na tymczasowym zakupie lub sprzedaży jednej waluty za drugą.

Transakcje te są równoważne operacji polegającej na zaciągnięciu pożyczki w jednej walucie,

połączonej z udzieleniem pożyczki w drugiej walucie.

Swapy kursowe są używane do:

–

Zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym (hedging)

–

Zarządzania strumieniami gotówkowymi

–

Spekulacji i arbitrażu

Najbardziej charakterystyczną cechą tego typu swapów jest to, że nie występują w nich płatności

odsetkowe, a jedynie wymiana kapitału.

Wyróżniamy:



swapy na krótkie terminy

–

O/N overnight – pierwsza transakcja rozliczana jest dzisiaj a transakcja odwrotna

następnego dnia roboczego

–

T/N tomorrow to next – pierwsza transakcja rozliczana jest następnego dnia roboczego, a

transakcja odwrotna w terminie spot

–

S/N spot to next

–

S/W spot to week



swapy złożone z transakcji natychmiastowej i terminowej

–

pierwsza transakcja jest spot

–

druga terminowa (np. 3 miesiące później)



swapy terminowe

–

obie są terminowe

Kwotowanie swapu FX



Kwotowanie swapu dotyczy zawsze drugiej transakcji

.



Do kalkulacji kursu terminowego sprzedaży używamy

kursu natychmiastowego kupna. I odwrotnie: do kalkulacji

kursu terminowego kupna używamy cenę spot sprzedaży.

Związane to jest z tym, że w transakcji swapowej klient

równocześnie kupuje i sprzedaje walutę, choć realizuje te

transakcje w różnym czasie. Tym samym klient nie ponosi

dodatkowych kosztów marży bankowej, która pojawiłaby

się w przypadku, gdyby kupował i sprzedawał walutę w

dwóch odrębnych transakcjach.



Tak jakby w pierwszej transakcji klient nie płacił prowizji

(odbywa sie ona po kursie dla niego korzystniejszym)

Przykład swapu FX



Bank kwotuje swap kursowy następująco: punkty dla 3-miesięcznego swapu: 120/140



Jednocześnie kurs spot EUR/USD=1,1920/1,1930



Firma Z ma zobowiązanie z tytułu transakcji handlowej w wysokości 1000 000 euro. Firma nie posiada potrzebnej

kwoty, ale otrzyma ją w następnym miesiącu. Dysponuje natomiast obecnie kwotą 1500 000 USD na rachunku

bieżącym. Firma Z ma następujące możliwości:

–

może zaciągnąć krótkoterminowy kredyt w euro i spłacić go w przyszłym miesiącu – jest to dla niej nieopłacalne

–

może kupić euro za dolary w transakcji spot, a w następnym miesiącu, po otrzymaniu euro, dokonać ponownej wymiany walut –

oznacza to pełną ekspozycję na ryzyko kursowe

–

może zawrzeć kontrakt swapowy z bankiem – rozważmy:



Firma chce uzyskać dzisiaj 1 000 000 euro i oddać za miesiąc, z pieniędzy które wtedy uzyska. Potrzebuje więc

kupić dzisiaj 1 000 000 euro w transakcji swapowej. Oznacza to, że najpierw będzie kupowała a następnie

sprzedawała euro. Dealer przeciwnie będzie sprzedawał i kupował euro. Do tej transakcji używamy więc

spotowego kursu kupna (bo klient dzisiaj kupuje, a dealer kupuje w przyszłości).



spot EUR/USD=1,1920/1,1930



kurs terminowy EUR/USD = (1,1920+0,0120) / (1,1930+0,0140)= 1,2040/1,2070



etap 1: klient kupuje od dealera euro po kursie 1,1920 USD za 1 euro, czyli kupuje 1mln EURO i sprzedaje 1 192

000 USD



etap 2 (za miesiąc): klient sprzedaje dealerowi euro i kupuje dolary po kursie terminowym 1,2040 USD za 1 EUR,

czyli sprzedaje 1 000 000 euro i kupuje 1 204 000 dolarów.



Zawarcie swapu walutowego pozwoliło firmie A zabezpieczyć płynność finansową w euro oraz ograniczyć ryzyko

kursowe związane ze zmianą kursu walut.



Przykład ten pomija koszty transakcji oraz utracone zyski z ulokowania USD w czasie między transakcjami swapu.

swap walutowo-procentowy
(CIRS = Cross Currency
Interest Rate Swap)



Taka transakcja polega na wymianie

pożyczek w dwóch różnych walutach

oraz odsetek między stronami.



Etapy:

– wymiana początkowa kapitałów
– okresowa wymiana płatności odsetkowych

od kwot nominalnych

– końcowa wymiana kapitałów

Przykład CIRS



Firma z USA działająca w Polsce potrzebuje pożyczki w PLN w wysokości

370 tys. według zmiennej stopy procentowej. Firma ta ma możliwość

uzyskania pożyczki w złotówkach poza rynkiem swapów walutowych,

ale musiałaby przyjąć oprocentowanie WIBOR + 50 punktów bazowych

(1 punkt = 0,01%). Jednocześnie, firma ta może zaciągnąć pożyczkę w

wysokości 100 tys. USD w USA według stałej stopy procentowej

wynoszącej 10% w skali roku.



Załóżmy, że firma polska chce pożyczyć według stałej stopy

procentowej 100 tys. USD, ale poza rynkiem swapów mogłaby to

uczynić według stałej stopy równej 12% w ciągu roku. Jednocześnie jest

w stanie w Polsce uzyskać pożyczkę w wysokości 370 tys. PLN według

zmiennej stopy procentowej równej WIBOR + 25 punktów bazowych.



W tej sytuacji obie firmy zawierają transakcję na 7 lat.

etap 1



Firmy dokonują emisji obligacji na swoich rynkach kapitałowych: firma

amerykańska na kwotę 100 tys. USD, oprocentowaną na 10% w skali

roku; natomiast firma polska na kwotę 370 tys. PLN, oprocentowaną

WIBOR + 0,25%.



Firmy wymieniają uzyskane w ten sposób kapitały po kursie walutowym

USD/PLN=3,7000.

rynek kapitalowy

w USA

rynek kapitalowy

w Polsce

firma polska

firma

amerykanska

100 tys USD

370 tys PLN

100 tys USD

370 tys PLN

CIRS etap 1

CIRS - etap 2



Spłata odsetek przez 7 lat od kwoty podstawowej. Firma

amerykańska płaci zmienne oprocentowanie WIBOR

+0,25%. Firma polska płaci stałe oprocentowanie 10%.

rynek kapitalowy

w USA

rynek kapitalowy

w Polsce

firma polska

firma

amerykanska

10%

WIBOR + 0,25

WIBOR + 0,25

10%

CIRS – etap 3



Zwrot pożyczek po 7 latach pomiędzy firmami, które

następnie spłacają swoich dłużników.

rynek kapitalowy

w USA

rynek kapitalowy

w Polsce

firma polska

firma

amerykanska

100 tys USD

370 tys PLN

100 tys USD

370 tys PLN

W rzeczywistości obie firmy pożyczyły:



Firma amerykańska – według zmiennej stopy procentowej WIBOR + 0,25% oszczędzając 0,25%



Firma polska – według stałej stopy procentowej oszczędzając 2%.