TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI
SPOŁECZNYCH
SPOŁECZNYCH
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Trening umiejętności społecznych
Trening umiejętności społecznych
Wzrasta zainteresowanie treningiem
Wzrasta zainteresowanie treningiem
umiejętności społecznych, jak i
umiejętności społecznych, jak i
zapotrzebowanie na tego typu
zapotrzebowanie na tego typu
oddziaływania psychologiczne u osób
oddziaływania psychologiczne u osób
z różnych grup zawodowych i
z różnych grup zawodowych i
wiekowych (Argyle, 1994, 1998,
wiekowych (Argyle, 1994, 1998,
1999; Cherniss, 2000; Richardson,
1999; Cherniss, 2000; Richardson,
2000).
2000).
Trening umiejętności społecznych
Trening umiejętności społecznych
Trening umiejętności społecznych
Trening umiejętności społecznych
(interpersonalnych, komunikacyjnych), w
(interpersonalnych, komunikacyjnych), w
skrócie TUS, zwany jest także
skrócie TUS, zwany jest także
treningiem
treningiem
skuteczności osobistej
skuteczności osobistej
.
.
Zadaniem TUS jest nauczenie i/ lub
Zadaniem TUS jest nauczenie i/ lub
rozwinięcie umiejętności interpersonalnych
rozwinięcie umiejętności interpersonalnych
u danej jednostki, które pozwolą jej
u danej jednostki, które pozwolą jej
skuteczniej radzić sobie w życiu osobistym
skuteczniej radzić sobie w życiu osobistym
i/ lub zawodowym (Argyle, 1978, 1999;
i/ lub zawodowym (Argyle, 1978, 1999;
Murgatroyd, 2000)
Murgatroyd, 2000)
RODZAJE TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI
RODZAJE TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI
SPOŁECZNYCH
SPOŁECZNYCH
Zaradczy/terapeutyczny TUS
Zaradczy/terapeutyczny TUS
: wersja
: wersja
psychoterapeutyczna TUS, stosowana w
psychoterapeutyczna TUS, stosowana w
przypadku osób, u których stwierdza się
przypadku osób, u których stwierdza się
znaczne deficyty umiejętności społecznych,
znaczne deficyty umiejętności społecznych,
trening ma im umożliwić zniwelowanie owych
trening ma im umożliwić zniwelowanie owych
deficytów, tak aby te jednostki mogły zacząć
deficytów, tak aby te jednostki mogły zacząć
skutecznie funkcjonować w swoim otoczeniu
skutecznie funkcjonować w swoim otoczeniu
społecznym, w tym wypadku TUS jest główną
społecznym, w tym wypadku TUS jest główną
lub uzupełniającą metodą terapeutyczną
lub uzupełniającą metodą terapeutyczną
(pacjenci depresyjni, schizofreniczni) (Grzesiuk,
(pacjenci depresyjni, schizofreniczni) (Grzesiuk,
1994).
1994).
RODZAJE TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI
RODZAJE TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI
SPOŁECZNYCH
SPOŁECZNYCH
Rozwojowy TUS:
Rozwojowy TUS:
wersja psychokorekcyjna TUS, jej
wersja psychokorekcyjna TUS, jej
celem jest pomoc w efektywniejszym, bardziej
celem jest pomoc w efektywniejszym, bardziej
trafnym, dostosowanym do kontekstu stosowaniu
trafnym, dostosowanym do kontekstu stosowaniu
posiadanych umiejętności społecznych.
posiadanych umiejętności społecznych.
Specjalistyczny TUS:
Specjalistyczny TUS:
wersja psychoedukacyjna
wersja psychoedukacyjna
TUS, jej celem jest rozwój specyficznych,
TUS, jej celem jest rozwój specyficznych,
profesjonalnych umiejętności społecznych
profesjonalnych umiejętności społecznych
warunkujących efektywność pracy na danym
warunkujących efektywność pracy na danym
stanowisku, np.: trening umiejętności
stanowisku, np.: trening umiejętności
nawiązywania kontaktu z pacjentem dla
nawiązywania kontaktu z pacjentem dla
terapeutów, trening prowadzenia grup
terapeutów, trening prowadzenia grup
szkoleniowych dla trenerów, trening umiejętności
szkoleniowych dla trenerów, trening umiejętności
przywódczych dla menadżerów itp.
przywódczych dla menadżerów itp.
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
TUS, paradoksalnie, nie zawsze musi polegać na uczeniu
TUS, paradoksalnie, nie zawsze musi polegać na uczeniu
konkretnych umiejętności społecznych. W zależności od
konkretnych umiejętności społecznych. W zależności od
konceptualizacji deficytów społecznych można wyróżnić
konceptualizacji deficytów społecznych można wyróżnić
kilka form TUS, w których uwaga trenera skoncentrowana
kilka form TUS, w których uwaga trenera skoncentrowana
jest na różnych działaniach (Manstead i Hewstone, 2001):
jest na różnych działaniach (Manstead i Hewstone, 2001):
Model warunkowania
Model warunkowania
: deficyty społeczne to efekt
: deficyty społeczne to efekt
niedouczenia (lub błędnego uczenia się) i stąd
niedouczenia (lub błędnego uczenia się) i stąd
koncentracja na uczeniu jednostki konkretnych zachowań
koncentracja na uczeniu jednostki konkretnych zachowań
społecznych lub modyfikowaniu posiadanych nawyków
społecznych lub modyfikowaniu posiadanych nawyków
społecznego działania w określonych sytuacjach
społecznego działania w określonych sytuacjach
Model cybernetyczny
Model cybernetyczny
: deficyty społeczne jako efekt
: deficyty społeczne jako efekt
ignorowania lub nieadekwatności informacji zwrotnej i
ignorowania lub nieadekwatności informacji zwrotnej i
stąd koncentracja na zachęcaniu jednostki do refleksji
stąd koncentracja na zachęcaniu jednostki do refleksji
nad własnym zachowaniem społecznym, oceną jego
nad własnym zachowaniem społecznym, oceną jego
przebiegu i efektów oraz wyciągnięciu wniosków co do
przebiegu i efektów oraz wyciągnięciu wniosków co do
możliwości jego modyfikacji oraz usprawnienia
możliwości jego modyfikacji oraz usprawnienia
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
Model doświadczeniowy
Model doświadczeniowy
: deficyty społeczne jako wynik
: deficyty społeczne jako wynik
braku właściwych lub wystarczających doświadczeń w życiu
braku właściwych lub wystarczających doświadczeń w życiu
codziennym i stąd koncentracja na dostarczeniu jednostce
codziennym i stąd koncentracja na dostarczeniu jednostce
zastępczych doświadczeń umożliwiających oswojenie się z
zastępczych doświadczeń umożliwiających oswojenie się z
pewnego typu sytuacjami i nabycie wprawy w
pewnego typu sytuacjami i nabycie wprawy w
funkcjonowaniu w nich
funkcjonowaniu w nich
Model teleologiczny
Model teleologiczny
: deficyty społeczne jako wynik
: deficyty społeczne jako wynik
wyznaczania nieadekwatnych celów interakcji społecznych
wyznaczania nieadekwatnych celów interakcji społecznych
lub wynik wyboru nieadekwatnych strategii realizacji celów
lub wynik wyboru nieadekwatnych strategii realizacji celów
interpersonalnych i stąd koncentracja uwagi na sposobie, w
interpersonalnych i stąd koncentracja uwagi na sposobie, w
jaki jednostka podchodzi do sytuacji społecznych, w jaki
jaki jednostka podchodzi do sytuacji społecznych, w jaki
sposób je interpretuje oraz jakie cele sobie wyznacza w
sposób je interpretuje oraz jakie cele sobie wyznacza w
interakcjach społecznych oraz w jaki sposób planuje
interakcjach społecznych oraz w jaki sposób planuje
realizację owych celów.
realizację owych celów.
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
Uczenie się umiejętności społecznych ma swoją specyfikę, która
Uczenie się umiejętności społecznych ma swoją specyfikę, która
według Chernissa (2000) wiąże się z tym, że ich nabywanie
według Chernissa (2000) wiąże się z tym, że ich nabywanie
oznacza zazwyczaj przezwyciężanie istniejących, silnych reakcji
oznacza zazwyczaj przezwyciężanie istniejących, silnych reakcji
nawykowych oraz wiąże się ze zmianami w elementach
nawykowych oraz wiąże się ze zmianami w elementach
osobowości, które są kluczowe dla poczucia tożsamości osoby
osobowości, które są kluczowe dla poczucia tożsamości osoby
uczącej się, stąd trening umiejętności społecznych idzie w parze
uczącej się, stąd trening umiejętności społecznych idzie w parze
ze znacznym oporem i silną obronną postawą, a ponadto wymaga
ze znacznym oporem i silną obronną postawą, a ponadto wymaga
wielokrotnego powtarzania nowych zachowań w przeciągu
wielokrotnego powtarzania nowych zachowań w przeciągu
dłuższego okresu czasu. Ponieważ w tym okresie może dochodzić
dłuższego okresu czasu. Ponieważ w tym okresie może dochodzić
do wielu błędów i pomyłek podczas stosowania nowo nabywanych
do wielu błędów i pomyłek podczas stosowania nowo nabywanych
umiejętności, uczący się musi podejść do ich treningu z dużą
umiejętności, uczący się musi podejść do ich treningu z dużą
motywacją oraz powinien mieć zagwarantowany kompetentny
motywacją oraz powinien mieć zagwarantowany kompetentny
instruktaż oraz niezbędne wsparcie, które pomoże mu utrzymać
instruktaż oraz niezbędne wsparcie, które pomoże mu utrzymać
wysoką motywację i kontynuować trening umiejętności aż do
wysoką motywację i kontynuować trening umiejętności aż do
czasu ich pełnego zautomatyzowania.
czasu ich pełnego zautomatyzowania.
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENING UMIEJETNOŚCI SPOŁECZNYCH
Dickson i Hargie (2004) podkreślają, że aby „stać się
Dickson i Hargie (2004) podkreślają, że aby „stać się
kompetentnym” w jakiejkolwiek umiejętności (np. społecznej)
kompetentnym” w jakiejkolwiek umiejętności (np. społecznej)
jednostka musi zrozumieć ją poznawczo (poznać jej sens, cel) i
jednostka musi zrozumieć ją poznawczo (poznać jej sens, cel) i
behawioralnie (mieć okazję do jej przećwiczenia, do zapoznania
behawioralnie (mieć okazję do jej przećwiczenia, do zapoznania
się z nią) oraz mieć dostęp do informacji zwrotnych na temat tego,
się z nią) oraz mieć dostęp do informacji zwrotnych na temat tego,
jak dobrze ją wykonuje, a ponadto używać daną umiejętność tak
jak dobrze ją wykonuje, a ponadto używać daną umiejętność tak
często, jak to możliwe, aż stanie się w pełni zautomatyzowaną,
często, jak to możliwe, aż stanie się w pełni zautomatyzowaną,
naturalną czynnością, w pełni zintegrowaną z innymi
naturalną czynnością, w pełni zintegrowaną z innymi
zachowaniami.
zachowaniami.
Kluczowymi etapami uczenia się umiejętności są:
Kluczowymi etapami uczenia się umiejętności są:
-
obserwacja modela
obserwacja modela
i wnioskowanie o jego motywacji,
i wnioskowanie o jego motywacji,
wartościach i standardach wykonania, modelowanie: naśladowanie
wartościach i standardach wykonania, modelowanie: naśladowanie
działania modela,
działania modela,
-
samokontrola
samokontrola
:
:
usprawnianie wykonania danego działania oraz
usprawnianie wykonania danego działania oraz
-
samoregulacja
samoregulacja
:
:
nauka wykorzystywania danej umiejętności
nauka wykorzystywania danej umiejętności
stosowanie do różnych kontekstów sytuacyjnych (Dickson i Hargie,
stosowanie do różnych kontekstów sytuacyjnych (Dickson i Hargie,
2004).
2004).
PRZYCZYNY BRAKU EFEKTYWNOŚCI
PRZYCZYNY BRAKU EFEKTYWNOŚCI
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Podsumowując wyniki badań (Cherniss, 2000)
Podsumowując wyniki badań (Cherniss, 2000)
należy wyszczególnić
należy wyszczególnić
trzy główne przyczyny
trzy główne przyczyny
braku efektywności treningu umiejętności
braku efektywności treningu umiejętności
społecznych
społecznych
- trening umiejętności społecznych
- trening umiejętności społecznych
jest nieskuteczny zazwyczaj dlatego, że:
jest nieskuteczny zazwyczaj dlatego, że:
jest za krótki (
jest za krótki (
np. tylko 2 dni szkoleniowe);
np. tylko 2 dni szkoleniowe);
jest oparty na tzw. zmasowanej praktyce
jest oparty na tzw. zmasowanej praktyce
(a nie
(a nie
rozłożonej w czasie);
rozłożonej w czasie);
nie dostarcza lub nie dostarcza w wystarczającym
nie dostarcza lub nie dostarcza w wystarczającym
stopniu wsparcia potreningowego.
stopniu wsparcia potreningowego.
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Na etapie przygotowań do
Na etapie przygotowań do
treningu
treningu
należy dokonać wnikliwej
należy dokonać wnikliwej
analizy potrzeb szkoleniowych oraz
analizy potrzeb szkoleniowych oraz
ustalić na jej podstawie wraz ze
ustalić na jej podstawie wraz ze
szkolącymi się konkretne, mierzalne i
szkolącymi się konkretne, mierzalne i
ważne dla nich cele treningu oraz
ważne dla nich cele treningu oraz
zbudować wśród nich pozytywne
zbudować wśród nich pozytywne
oczekiwanie własnej skuteczności
oczekiwanie własnej skuteczności
oraz oczekiwanie korzystnego wyniku
oraz oczekiwanie korzystnego wyniku
(efektu) treningu.
(efektu) treningu.
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Na etapie treningu
Na etapie treningu
kluczowe jest wielokrotne
kluczowe jest wielokrotne
ponawianie cyklu demonstrowania danej umiejętności
ponawianie cyklu demonstrowania danej umiejętności
(trener „żywym modelem” nauczanej umiejętności),
(trener „żywym modelem” nauczanej umiejętności),
jej ćwiczenia (przy pomocy metod aktywnych, głównie
jej ćwiczenia (przy pomocy metod aktywnych, głównie
symulacji) oraz analizowania informacji zwrotnej na
symulacji) oraz analizowania informacji zwrotnej na
temat jakości wykonania zadania treningowego.
temat jakości wykonania zadania treningowego.
Takie cykle powinny być ponadto rozłożone w czasie
Takie cykle powinny być ponadto rozłożone w czasie
oraz prowadzić do przeuczenia (co ma istotne
oraz prowadzić do przeuczenia (co ma istotne
znaczenie dla transferu umiejętności z sytuacji
znaczenie dla transferu umiejętności z sytuacji
treningowej do sytuacji rzeczywistych).
treningowej do sytuacji rzeczywistych).
Bardzo ważne jest przygotowanie uczestników
Bardzo ważne jest przygotowanie uczestników
treningu na radzenie sobie z problemami, które mogą
treningu na radzenie sobie z problemami, które mogą
się pojawić podczas stosowania trenowanych
się pojawić podczas stosowania trenowanych
umiejętności w rzeczywistych sytuacjach (tzw.
umiejętności w rzeczywistych sytuacjach (tzw.
prewencja nawrotów)
prewencja nawrotów)
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
WYTYCZNE ZWIEKSZAJĄCE EFEKTYWNOŚĆ
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGÓW UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Na etapie utrzymywania wypracowanych
Na etapie utrzymywania wypracowanych
podczas treningu umiejętności
podczas treningu umiejętności
szczególnie
szczególnie
istotne jest zapewnienie szkolącemu się
istotne jest zapewnienie szkolącemu się
niezbędnego wsparcia poprzez
niezbędnego wsparcia poprzez
coaching
coaching
lub grupy
lub grupy
wsparcia, które dodadzą jemu odwagi do
wsparcia, które dodadzą jemu odwagi do
wykorzystywania nowo nabytych umiejętności w
wykorzystywania nowo nabytych umiejętności w
codziennych sytuacjach w domu lub pracy. Badania
codziennych sytuacjach w domu lub pracy. Badania
sugerują, że najbardziej efektywne są te programy
sugerują, że najbardziej efektywne są te programy
treningowe, które koncentrują się nie tylko na
treningowe, które koncentrują się nie tylko na
rozwijaniu konkretnych umiejętności społecznych,
rozwijaniu konkretnych umiejętności społecznych,
ale także samoświadomości, umiejętności
ale także samoświadomości, umiejętności
samoregulacyjnych oraz empatii (Cherniss, 2000).
samoregulacyjnych oraz empatii (Cherniss, 2000).
TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Ponieważ TUS jest najbardziej potrzebny i skuteczny w
Ponieważ TUS jest najbardziej potrzebny i skuteczny w
przypadku osób dorosłych (zwłaszcza młodych dorosłych,
przypadku osób dorosłych (zwłaszcza młodych dorosłych,
Argyle, 1999)
Argyle, 1999)
warto zwrócić uwagę specyfikę uczenia się
warto zwrócić uwagę specyfikę uczenia się
osób dorosłych
osób dorosłych
. Podejściem szeroko wykorzystywanym w
. Podejściem szeroko wykorzystywanym w
przypadku trenowania tzw. miękkich umiejętności (czyli
przypadku trenowania tzw. miękkich umiejętności (czyli
umiejętności interpersonalnych) u osób dorosłych
umiejętności interpersonalnych) u osób dorosłych
(profesjonalistów) jest
(profesjonalistów) jest
andragogika Knowlesa
andragogika Knowlesa
(http://tip.psychology.org; Łaguna, 2004). Podstawowe założenia
(http://tip.psychology.org; Łaguna, 2004). Podstawowe założenia
tego podejścia mówią, że:
tego podejścia mówią, że:
dorośli potrzebują wiedzieć, dlaczego muszą się czegoś
dorośli potrzebują wiedzieć, dlaczego muszą się czegoś
nauczyć;
nauczyć;
dorośli potrzebują uczyć się w sposób doświadczeniowy
dorośli potrzebują uczyć się w sposób doświadczeniowy
(poprzez praktykę);
(poprzez praktykę);
dorośli traktują uczenie się jako rozwiązywanie konkretnych
dorośli traktują uczenie się jako rozwiązywanie konkretnych
(ważnych dla nich) problemów;
(ważnych dla nich) problemów;
dorośli uczą się najszybciej i najchętniej, gdy dana wiedza lub
dorośli uczą się najszybciej i najchętniej, gdy dana wiedza lub
umiejętność pozwala w szybki sposób dostarczyć określonej
umiejętność pozwala w szybki sposób dostarczyć określonej
korzyści.
korzyści.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Codzienne doświadczenia społeczne mogą
Codzienne doświadczenia społeczne mogą
skutecznie przyczyniać się do rozwoju
skutecznie przyczyniać się do rozwoju
umiejętności interpersonalnych, jeśli
umiejętności interpersonalnych, jeśli
spełnione są następujące warunki (Argyle,
spełnione są następujące warunki (Argyle,
1978):
1978):
Dostęp do informacji zwrotnej
Dostęp do informacji zwrotnej
:
:
Wypróbowywanie nowych reakcji i
Wypróbowywanie nowych reakcji i
zachowań
zachowań
:
:
Refleksyjne podchodzenie do już
Refleksyjne podchodzenie do już
„obytych” sytuacji społecznych
„obytych” sytuacji społecznych
:
:
Udział trenera
Udział trenera
:
:
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Dostęp do informacji zwrotnej
Dostęp do informacji zwrotnej
:
:
codzienne doświadczenia społeczne
codzienne doświadczenia społeczne
będą mało efektywnym treningiem
będą mało efektywnym treningiem
umiejętności interpersonalnych, jeśli
umiejętności interpersonalnych, jeśli
jednostka nie będzie miała dostępu
jednostka nie będzie miała dostępu
do informacji zwrotnej na temat
do informacji zwrotnej na temat
przebiegu interakcji społecznej i jej
przebiegu interakcji społecznej i jej
wyniku oraz, gdy nie będzie
wyniku oraz, gdy nie będzie
analizować tych informacji w sposób
analizować tych informacji w sposób
systematyczny.
systematyczny.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Wypróbowywanie nowych reakcji
Wypróbowywanie nowych reakcji
i zachowań
i zachowań
: jeżeli informacja
: jeżeli informacja
zwrotna mówi, że dane zachowanie
zwrotna mówi, że dane zachowanie
okazało się nieskuteczne w realizacji
okazało się nieskuteczne w realizacji
danego celu, jednostka powinna za
danego celu, jednostka powinna za
pomocą prób i błędów lub
pomocą prób i błędów lub
modelowania społecznego odkryć i
modelowania społecznego odkryć i
wypróbować bardziej skuteczną
wypróbować bardziej skuteczną
reakcję.
reakcję.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Refleksyjne podchodzenie do już
Refleksyjne podchodzenie do już
„obytych” sytuacji społecznych
„obytych” sytuacji społecznych
: w
: w
miarę praktykowania danych umiejętności
miarę praktykowania danych umiejętności
one automatyzują się, jednostka wykonuje
one automatyzują się, jednostka wykonuje
je bardziej płynnie, „naturalnie”,
je bardziej płynnie, „naturalnie”,
jednocześnie staje się bardziej oswojona z
jednocześnie staje się bardziej oswojona z
danymi sytuacjami, stają się one dla niej
danymi sytuacjami, stają się one dla niej
coraz mniejszym wyzwaniem, a coraz
coraz mniejszym wyzwaniem, a coraz
bardziej rutyną, jej wykonanie jest mniej
bardziej rutyną, jej wykonanie jest mniej
podatne na dystraktory, ale i na informację
podatne na dystraktory, ale i na informację
zwrotną, co może blokować usprawnianie
zwrotną, co może blokować usprawnianie
skuteczności interpersonalnej w danych
skuteczności interpersonalnej w danych
sytuacjach.
sytuacjach.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Udział trenera
Udział trenera
: uczenie się może być
: uczenie się może być
przyspieszone, gdy jednostce zapewni się pomoc
przyspieszone, gdy jednostce zapewni się pomoc
trenera, osoby, która będzie regularnie, w sposób
trenera, osoby, która będzie regularnie, w sposób
systematyczny obserwować jednostkę podczas
systematyczny obserwować jednostkę podczas
codziennych interakcji w określonych sytuacjach
codziennych interakcji w określonych sytuacjach
społecznych oraz zapewniać rzetelną informację
społecznych oraz zapewniać rzetelną informację
zwrotną i instruktaż. Zasadniczą zaletą treningu
zwrotną i instruktaż. Zasadniczą zaletą treningu
podczas codziennych interakcji społecznych (na
podczas codziennych interakcji społecznych (na
przykład w miejscu pracy) jest
przykład w miejscu pracy) jest
brak problemu z
brak problemu z
transferem
transferem
wypracowywanych umiejętności do
wypracowywanych umiejętności do
rzeczywistych sytuacji, gdyż te umiejętności są
rzeczywistych sytuacji, gdyż te umiejętności są
właśnie wypracowywane w owych rzeczywistych
właśnie wypracowywane w owych rzeczywistych
sytuacjach (Argyle, 1999).
sytuacjach (Argyle, 1999).
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Trening umiejętności społecznych najczęściej opiera
Trening umiejętności społecznych najczęściej opiera
się na technice odgrywania roli. Granie roli
się na technice odgrywania roli. Granie roli
(symulacja) to wypróbowywanie umiejętności
(symulacja) to wypróbowywanie umiejętności
społecznych poza rzeczywistą sytuacją (np. podczas
społecznych poza rzeczywistą sytuacją (np. podczas
szkolenia) na partnerach roli.
szkolenia) na partnerach roli.
Dla skuteczności tej techniki jest ważne, aby owi
Dla skuteczności tej techniki jest ważne, aby owi
pozoranci byli jak najbardziej realistyczni –
pozoranci byli jak najbardziej realistyczni –
przygotowani i poinstruowani do symulowania
przygotowani i poinstruowani do symulowania
określonych trudności interakcyjnych, zaś sama
określonych trudności interakcyjnych, zaś sama
metoda jest zalecana przede wszystkim do uczenia
metoda jest zalecana przede wszystkim do uczenia
specyficznych umiejętności.
specyficznych umiejętności.
Każda sesja grania roli to praca nad jakąś
Każda sesja grania roli to praca nad jakąś
umiejętnością, jakimś aspektem złożonej
umiejętnością, jakimś aspektem złożonej
umiejętności lub zachowaniem w określonej
umiejętności lub zachowaniem w określonej
sytuacji.
sytuacji.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
Pojedyncza sesja trwa zazwyczaj od 1 do 3
Pojedyncza sesja trwa zazwyczaj od 1 do 3
godzin, zaś cały cykl treningowy może
godzin, zaś cały cykl treningowy może
obejmować kilka do kilkunastu sesji
obejmować kilka do kilkunastu sesji
(zazwyczaj 1 lub 2 sesje na tydzień).
(zazwyczaj 1 lub 2 sesje na tydzień).
Grupy treningowe liczą na ogół 6 osób
Grupy treningowe liczą na ogół 6 osób
(sesje grupowe mogą być uzupełniane
(sesje grupowe mogą być uzupełniane
sesjami indywidualnymi)
sesjami indywidualnymi)
Konieczna jest analiza potrzeb
Konieczna jest analiza potrzeb
szkoleniowych (lista problemowych
szkoleniowych (lista problemowych
sytuacji oraz lista umiejętności do
sytuacji oraz lista umiejętności do
nauczenia lub usprawnienia).
nauczenia lub usprawnienia).
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
Struktura sesji wygląda następująco
Struktura sesji wygląda następująco
;
;
Zaczynamy od modelowania trenowanej umiejętności
Zaczynamy od modelowania trenowanej umiejętności
poprzez jej demonstrację „na żywo” lub/ i przy
poprzez jej demonstrację „na żywo” lub/ i przy
wykorzystaniu pomocy audio-wizualnych wspartego
wykorzystaniu pomocy audio-wizualnych wspartego
instruktażem werbalnym i dyskusją na temat kluczowych
instruktażem werbalnym i dyskusją na temat kluczowych
aspektów nauczanej umiejętności.
aspektów nauczanej umiejętności.
Następnie uczestnicy treningu przygotowują się do
Następnie uczestnicy treningu przygotowują się do
odgrywania roli – zdefiniowana zostaje sytuacja
odgrywania roli – zdefiniowana zostaje sytuacja
problemowa, (uczestnicy) pozoranci są wybierani i
problemowa, (uczestnicy) pozoranci są wybierani i
instruowani. Kolejnym etapem jest granie roli.
instruowani. Kolejnym etapem jest granie roli.
Ćwiczenie może trwać od 5 do 30 minut. Po nim następuje
Ćwiczenie może trwać od 5 do 30 minut. Po nim następuje
dostarczenie ćwiczącemu informacji zwrotnych od trenera,
dostarczenie ćwiczącemu informacji zwrotnych od trenera,
pozoranta, pozostałych uczestników treningu, zarówno w
pozoranta, pozostałych uczestników treningu, zarówno w
formie werbalnej, jak i analizy nagrania audio-wideo).
formie werbalnej, jak i analizy nagrania audio-wideo).
Ostatnim etapem jest ponowne granie roli przez ćwiczącego
Ostatnim etapem jest ponowne granie roli przez ćwiczącego
z uwzględnieniem otrzymanej uprzednio informacji zwrotnej.
z uwzględnieniem otrzymanej uprzednio informacji zwrotnej.
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
TRENINGI UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH / ZASADY
W przypadku TUS opartego na technice odgrywania roli
W przypadku TUS opartego na technice odgrywania roli
pojawia się
pojawia się
problem z transferem trenowanych
problem z transferem trenowanych
umiejętności do rzeczywistych sytuacji
umiejętności do rzeczywistych sytuacji
(Argyle, 1994,
(Argyle, 1994,
1999; Cherniss, 2000). Można mu zaradzić korzystając z
1999; Cherniss, 2000). Można mu zaradzić korzystając z
następujących dyrektyw:
następujących dyrektyw:
stosuj prace domowe: nakłaniaj trenujących do
stosuj prace domowe: nakłaniaj trenujących do
wypróbowywania między sesjami umiejętności, których się
wypróbowywania między sesjami umiejętności, których się
uczą na treningu (co często wywołuje niechęć i opór ze
uczą na treningu (co często wywołuje niechęć i opór ze
strony trenujących);
strony trenujących);
dokonuj realistycznej symulacji rzeczywistej sytuacji: pomaga
dokonuj realistycznej symulacji rzeczywistej sytuacji: pomaga
to także zminimalizować ryzyko traktowania treningu przez
to także zminimalizować ryzyko traktowania treningu przez
jego uczestników jako czegoś „głupiego i nieżyciowego” (co
jego uczestników jako czegoś „głupiego i nieżyciowego” (co
wiąże się z „dramatyzowaniem” i „graniem pod publikę”);
wiąże się z „dramatyzowaniem” i „graniem pod publikę”);
doprowadź do przeuczenia: im dłużej jednostka pracuje nad
doprowadź do przeuczenia: im dłużej jednostka pracuje nad
zmianą, tym bardziej trwała jest ta zmiana; w przypadku
zmianą, tym bardziej trwała jest ta zmiana; w przypadku
wielu osób dla uzyskania trwałej zmiany potrzebne jest
wielu osób dla uzyskania trwałej zmiany potrzebne jest
przynajmniej 12 sesji treningowych.
przynajmniej 12 sesji treningowych.