ZMYSŁ
SŁUCHU

BUDOWA UCHA

Narząd słuchu dzielimy na:

-

ucho zewnętrzne (auris externa

)

-

ucho środkowe (auris media)

-

ucho wewnętrzne (auris interna)

Ucho zewnętrzne obejmuje:



małżowinę uszną składającą się z

chrząstki pokrytej skórą;

służy ona do wychwytywania i skupiania

fal dźwiękowych.



kanał słuchowy zewnętrzny (meatus

acusticus externus) jest wyścielony

nabłonkiem zawierającym gruczoły

woskowinowe, których wydzielina-

woskowina stanowi warstwę ochronną
przewód nadaje kierunek i przekazuje

drgania fali dźwiękowej,
kończy się on błoną bębenkową.

Ucho środkowe składa się
z:



błony bębenkowej (membrana tympani)



trzech kosteczek słuchowych (ossicula
auditus) ułożonych szeregowo:



młoteczka (malleus), który jest przyczepiony do
błony bębenkowej



kowadełka (incus) znajdującego się po środku



strzemiączka (stapes) przylegającego do błony
okienka owalnego (fenestra cochleae)

Ich funkcja polega na przenoszeniu drgań
fali akustycznej.



trąbki słuchowej (trąbki
Eustachiusza) jest to przewód
łączący jamę ucha środkowego z
gardłem



pozwala na wyrównanie ciśnienia
pomiędzy wnętrzem jamy a
środowiskiem zewnętrznym

ucho wewnętrzne zbudowane
jest ze:



ślimaka jest to skręcony kanał przypominający

swoim wyglądem muszlę ślimaka;



wewnątrz jest wypełniony płynem zwanym

śródchłonką (endolimfą)



w wnętrzu znajduje się narząd spiralny-

Cortiego (organum spirale), który jest

właściwym narządem słuchu



przegrodzone błoną wejście do kanału

ślimaka od strony jamy bębenkowej

nazywane jest okienkiem owalnym



błędnika, w którego skład
wchodzą :



przedsionek, który jest wypełniony
śródchłonką;
- wewnątrz znajdują się: woreczek i
łagiewka będące narządem
równowagi; odpowiadają one za
rejestrację informacji o prędkości
poruszania się ciała i o
przyśpieszeniu liniowym.



trzy kanały półkoliste - są ustawione w trzech różnych,

prostopadłych do siebie płaszczyznach i wypełnione

śródchłonką;

- są narządem równowagi: zmiana położenia głowy
(lub całego ciała) powoduje przesuwanie się osklepka

(galeretowatej substancji białkowej) i otolitów
(kamyczków usznych), zgodnie z działaniem grawitacji;

powoduje to odkształcenie rzęsek komórek zmysłowych

o pobudzenie receptorów.

- kanały pozwalają odbierać informacje o ruchu

obrotowym i przyspieszeniu kątowym.

Błędnik dzieli się na:
Błędnik kostny- stanowiący rodzaj wewnętrznej „obudowy”

ucha środkowego

Błędnik błoniasty- znajdujący się we wnętrzu błednika

kostnego, a w nim znajdują się właściwe receptory słuchu i

równowagi. Przestrzeń po miedzy obydwiema częściami

błednika wypełnione są płynem-śródchłonką.

a) Kiedy fale dźwiękowe uderzają w błonę bębenkową, następuję wzbudzenie
wibracji trzech kosteczek słuchowych, które przekształcają falę dźwiękowe na
silniejsze wibracje w płynie wypełniającym ślimak.

b) Wibrację te powodują przemieszczanie się rzęsek na komórkach
włoskowatych pokrywających błonę podstawną ślimaka.

c) Przekrój poprzeczny ślimaka

d) Komórki włoskowate w przybliżeniu

Ciekawostka

Występowanie trzech kosteczek słuchowych

jest cechą typowo ssaczą.
Płazy, gady i ptaki mają pojedynczą kosteczkę

słuchową - homologiczną do strzemiączka

ssaków.
Kowadełko jest homologiczne do kości

kwadratowej u pozostałych kręgowców, a

młoteczek – do kości stawowej.
Oznacza to, że staw kowadełkowo-

młoteczkowy jest homologiczny do stawu

żuchwowego gadów.

Zmysł równowagi

Narząd słuchu jest ściśle morfologicznie połączony z narządem

równowagi.

Narząd równowagi tworzą trzy ułożone względem siebie

mniej więcej prostopadle kanały półkoliste (przedni, tylny i

boczny) zakończone bańkami, które są połączone z łagiewką, a

ta (przewodem łagiewkowo-woreczkowym) z woreczkiem,

który z kolei zachowuje ciągłość ze ślimakiem.

Wnętrze wszystkich wymienionych struktur wypełnia

endolimfa. W bańkach kanałów półkolistych oraz w łagiewce i

woreczku znajdują się pola zmysłowe zbudowane z komórek

czuciowych; pełnią one funkcję proprioreceptorów, czyli

receptorów przekazujących do ośrodkowego układu nerwowego

informacje o ruchu i postawie ciała.

W bankach kanałów półkolistych pola zmysłowe są

pokryte - osklepkiem (helicotrema), natomiast w łagiewce i

woreczku – tzw. błoną kamyczkową, zawierającą ziarenka

węglanu wapnia zwane otolitami.

Przebieg fali dźwiękowej

Fale akustyczne kierowane są przez małżowinę

uszną do przewodu słuchowego zewnętrznego

i wprawiają w drgania błonę bębenkową, do której

przylega młoteczek. Jego drgania są przenoszone

przez kowadełko na strzemiączko przylegające

do okienka owalnego ( jest to błona przylegająca

do strzemiączka) w uchu środkowym.

Wzmocnione przez rezonans kosteczek słuchowych

drgania błony okienka owalnego wprawiają w ruch

płyn (śródchłonkę) w schodach przedsionka, a

następnie w pozostałych częściach ślimaka. W

zależności od wysokości i natężenia dźwięków

drgania te pobudzają komórki włoskowate

urzęsionego nabłonka, znajdujące się pomiędzy

błoną podstawną, a błoną pokrywową.

Rzęski znajdujące się na powierzchni komórek są

wrażliwe na ruch, ich pobudzenie pociąga za sobą bardzo

szybkie (w ciągu kilku mikrosekund) otwarcie kanałów

jonowych na błonie komórkowej receptora. W dalszej

kolejności receptory słuchowe tworzą synapsy pobudzające

na komórkach czuciowych nerwu słuchowego.

Następuje przekształcenie drgań mechanicznych na

impulsy nerwowe, które poprzez nerw słuchowy docierają

do pierwszorzędowej kory słuchowej w płacie

skroniowym- droga słuchowa przebiega przez szereg

struktur podkorowych w pniu mózgu, a na wysokości

śródmózgowia ulega skrzyżowaniu. Dzięki temu każda z

półkul otrzymuje sygnały pochodzące z przeciwległego

ucha.

Uszkodzenie pierwszorzędowej kory słuchowej zakłóca

zdolność do rozpoznawania wzorców lub sekwencji

dźwiękowych, z których składa się mowa lub muzyka.

Funkcją kory nie jest słyszenie jako takie, ale

zaawansowana analiza bodźców słuchowych.

Głośność najczęściej spotykanych
dźwięków

Zakres częstotliwości odbieranych przez człowieka mieści się w przedziale od 15 Hz (niskie
dźwięki) do 20 000Hz (dźwięki bardzo wysokie) i maleje wraz z wiekiem.

Pies odbiera częstotliwość do 40 000Hz. Kot do 60 000Hz a nietoperz 100 000Hz
Częstotliwość dźwięku to liczba drgań na sekundę wyrażą się w hercach Hz czyli liczba cykli na

sekundę

Ampiltuda-to inaczej natężenie dźwięku
Głośność to subiektywne odczucie natężenia dźwięku.

Dźwięk

Głośność w decybelach

Szept

10

Mieszkanie

25-30

Biuro

40

Rozmowa

60

Ulica

70

Świder pneumatyczny

80

Samolot

90-120

Próg bólu

120

Dźwięki o wysokiej częstotliwości pobudzają
komórki włoskowate blisko podstawy ślimaka - jest
ona sztywna.

Dźwięki o niskiej częstotliwości pobudzają komórki
blisko wierzchołka ślimaka- podstawa jest tu
miękka.

Poziom natężenia dźwięku mierzy się za pomocą
jednostek zwanych decybelami (dB).
Minimalne natężenie dźwięku, które odbieramy to
próg słyszenia, czyli 0 dB.
Maksymalne natężenie dźwięku wynosi 140 dB.

Błona podstawna ludzkiego ślimaka

Wyróżniamy dwa typy
uszkodzeń słuchu:



Głuchotę przewodzeniową , która występuję
wtedy, gdy kosteczki w uchu środkowym
przestają przewodzić fale dźwiękowe do
ślimaka.

Przyczyny: zwykłe choroby, zakażenia lub

nowotwory rozrost kości blisko ucha
środkowego

Leczenie: bywa, że uszkodzenie ustępuję

samoistnie; jeśli jest trwała, to leczy się ją
operacyjnie lub za pomocą aparatów
słuchowych



Głuchotę nerwową spowodowaną

uszkodzeniem ślimaka, komórek

włoskowatych lub nerwu słuchowego.

Leczenie : aparaty słuchowe nie są w stanie

pomóc osobom, u których nastąpiło prawie

całkowite uszkodzenie nerwu słuchowego,

mogą jednak poprawić słyszenie w

przypadkach częściowej utraty receptorów

słuchowych w ślimaku. Uszkodzenie leczy

się również za pomocą tzw. implantów

ślimakowych i pniowych.

Przyczyny :

•

w czasie ciąży: choroba zakaźna matki (m.in.

różyczka lub kiła) albo zatrucie

•

niedotlenienie podczas porodu

•

nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy

•

niektóre choroby, w tym stwardnienie rozsiane i

zapalenie opon mózgowych

•

reakcja na niektóre leki, w tym na aspirynę

•

częste przebywanie w hałasie

Głuchota nerwowa bywa schorzeniem

dziedzicznym. U wielu osób z głuchotą nerwową

rozwija się dodatkowe schorzenie – szumy uszne.

Lokalizacja źródła dźwięku



Metody lokalizacji źródła dźwięku:



różnica w intensywności dźwięku dochodzącego do

uszu (inaczej różnica głośności) - dźwięk jest

głośniejszy w uchu położonym bliżej źródła



różnica w czasie przybycia fali akustycznej do jednego i

drugiego ucha- dźwięk dochodzący z naprzeciwka

dochodzi do obu uszu w tym samym czasie, a dźwięk

dochodzący z jednej strony dociera do bliższego ucha o

ok.600 mikrosekund szybciej niż do drugiego



ocena przesunięcia fazowego fal akustycznych

dochodzących do uszu- każdą falę można podzielić na

powtarzające się fazy, gdzie kolejne szczyty są odległe

o 360 stopni. Jeśli dźwięk powstaje po jednej stronie

głowy, to fale dźwiękowe dochodzące do jednego i

drugiego ucha są przesunięte w fazie o 45

0

, 90

0

i 180

0

.

Wielkość przesunięcia fazowego fal

akustycznych zależy od :



Częstotliwości dźwięku
Ludzie lokalizują niskie częstotliwości na

podstawie różnic w fazie, a wysokie- różnic w

głośności.



Wielkości głowy
Małe zwierzęta , np. myszy mają uszy położone

blisko siebie, więc są dużo lepsze w lokalizacji

dźwięków o bardzo wysokiej częstotliwości 40

000 Hz lub wyższe. Słonie lokalizują dźwięki o

niskiej częstotliwości do 10 000 Hz.



Kierunku dźwięku