1

1

ZASADY I METODY ZARZĄDZANIA

BEZPIECZEŃSTWEM

I HIGIENĄ PRACY W MAŁYCH

I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTWACH

2

2

DLACZEGO WARTO DOBRZE ZARZĄDZAĆ

BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY?

Skuteczny system zarządzania BHP umożliwia:

• zmniejszenie liczby wypadków przy pracy i chorób

zawodowych oraz związanych z nimi strat,

• zmniejszenie absencji chorobowej pracowników,
• zwiększenie wydajności i poprawę jakości pracy.

3

3

CO TO JEST SYSTEM ZARZĄDZANIA

BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY?

System zarządzania BHP jest częścią ogólnego

systemu zarządzania przedsiębiorstwem i obejmuje

wszystkie

te elementy, które służą ustalaniu polityki

i celów przedsiębiorstwa w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy

oraz osiąganiu tych celów

4

4

Model systemu zarządzania BHP

wg polskiej normy PN-N-18001

Przegląd

wykonywany

przez

kierownictwo

Monitorowanie,

auditowanie i

działania

korygujące

Zaangażowanie

kierownictwa i

polityka BiHP

Planowanie

Wdrażanie i

funkcjonowanie

Ciągłe doskonalenie

5

5

Jak wdrożyć system zarządzania BHP

w przedsiębiorstwie?

Krok 1:

Zapewnić zaangażowanie kierownictwa i wszystkich

pracowników w działania związane z ustalaniem i
realizacją polityki BHP

Krok 3:

Stworzyć warunki do realizacji planów działań

Krok 4:

Sprawdzać realizację planów i funkcjonowanie

systemu oraz przeprowadzać działania korygujące lub
zapobiegawcze

Krok 2:

Zaplanować działania służące realizacji ustalonej

polityki BHP

Krok 5:

Dokonywać okresowych przeglądów i doskonalić

wdrożony system zarządzania BHP

6

6

Krok 1: Zapewnić zaangażowanie kierownictwa i wszystkich
pracowników

w działania związane z ustalaniem i realizacją polityki BHP

Wyrażając swoje zaangażowanie w problemy BHP,

kierownictwo najwyższego szczebla powinno:

• ustalić, przy współudziale pracowników, politykę BHP

i przekazać pracownikom informacje o tej polityce,

• udostępnić niezbędne do realizowania polityki

zasoby,

• wykonywać okresowe przeglądy systemu zarządzania

BHP.

7

7

Krok 1:

Zapewnić zaangażowanie kierownictwa i wszystkich

pracowników w działania związane z ustalaniem i realizacją
polityki BHP

Polityka to deklaracja podpisana przez najwyższego

rangą członka zarządu, która określa podstawowe

zamierzenia

i kierunki działań przedsiębiorstwa i zawiera

zobowiązanie do ich realizacji.

• precyzuje długoterminowe cele przedsiębiorstwa

w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

• świadczy o tym, że bezpieczeństwo i higiena pracy są

w przedsiębiorstwie istotnymi wartościami i

przekazuje tę informację pracownikom, klientom,

dostawcom, podwykonawcom, społeczności lokalnej i

innym instytucjom z nim współpracującym.

8

8

Polityka powinna wyrażać zobowiązanie do

:

• zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym oraz

zdarzeniom potencjalnie wypadkowym,

• stałej poprawy stanu BHP,
• podnoszenia kwalifikacji pracowników oraz ich

angażowania we wszystkie działania na rzecz BHP,

• spełniania wymagań przepisów prawnych oraz innych

wymagań dotyczących przedsiębiorstwa,

• ciągłego doskonalenie działań w zakresie BHP.

Krok 1:

Zapewnić zaangażowanie kierownictwa i wszystkich

pracowników w działania związane z ustalaniem i realizacją
polityki BHP

9

9

• Polityka BHP powinna być rozumiana i

akceptowana przez wszystkich pracowników i
realizowana razem z nimi.

• Zaangażowanie wszystkich pracowników w

działania związane z realizacją polityki BHP to
jeden z podstawowych warunków skuteczności
wdrażanego systemu zarządzania BHP.

Krok 1:

Zapewnić zaangażowanie kierownictwa i wszystkich

pracowników w działania związane z ustalaniem i realizacją
polityki BHP

10

10

Krok 2: Zaplanować działania służące realizacji ustalonej polityki

BHP

• Planowanie obejmuje wytyczanie celów i

określanie planów działań.

• W procesie planowania są określane cele służące

realizacji polityki i działania potrzebne do
osiągnięcia tych celów, a także plany realizacji tych
działań.

• W planach osiągania ustalonych celów należy

wskazać komórki organizacyjne lub osoby
odpowiedzialne w tym zakresie, zasoby niezbędne
do osiągnięcia celów, terminy ich osiągnięcia oraz
mierzalne wskaźniki umożliwiające ocenę stopnia
realizacji celów.

11

11

Przed określeniem celów BHP należy przeanalizować
przede wszystkim:

• statystyki wypadków i chorób zawodowych,
• wyniki identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka

zawodowego,

• wyniki monitorowania stanu bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz audytów systemu zarządzania BHP,

• wymagania przepisów prawnych i inne wymagania

z zakresu BHP, obowiązujące w przedsiębiorstwie,

a także zidentyfikować podstawowe problemy, które
należy rozwiązać zgodnie ze zobowiązaniami
wyrażonymi w polityce BHP.

Krok 2: Zaplanować działania służące realizacji ustalonej polityki

BHP

12

12

Ustalając cele, należy pamiętać o tym, aby były one:

• wyrażane ilościowo, jeżeli jest to możliwe,
• realistyczne, czyli możliwe do osiągnięcia w

określonych warunkach (ekonomicznych,

społecznych, politycznych i technicznych),

• zrozumiałe dla wszystkich osób, które uczestniczą

w ich realizacji,

• akceptowane przez pracowników,
• motywujące, co oznacza, że ich realizacja

nie może być ani zbyt łatwa, ani też tak trudna, że

uniemożliwia osiągnięcie tych celów osobom

odpowiedzialnym za ich realizację.

Krok 2: Zaplanować działania służące realizacji ustalonej polityki

BHP

13

13

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(wdrażanie i funkcjonowanie)

Aby cele mogły być osiągane, konieczne jest:

• zapewnienie niezbędnych zasobów,
• określenie zakresów odpowiedzialności i kompetencji,
• identyfikowanie obowiązujących przedsiębiorstwo wymagań

prawnych i innych,

• szkolenie i informowanie pracowników,
• motywowanie pracowników do działań w zakresie BHP,
• wprowadzenie zasad skutecznego komunikowania się,
• właściwe zarządzanie ryzykiem zawodowym,
• dokumentowanie funkcjonowania systemu i osiąganych

wyników,

• ustalenie zasad reagowania na wypadki przy pracy i awarie.

14

14

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(zakres odpowiedzialności i uprawnienia)

Jednym z podstawowych warunków skutecznego

funkcjonowania systemu zarządzania BHP jest:

• określenie, przypisanie i udokumentowanie

zakresu odpowiedzialności i uprawnień w

obszarze BHP wszystkich pracowników,

• określenie zakresu odpowiedzialności za

postępowanie w sytuacjach awaryjnych.

Każdy pracownik powinien znać swój zakres

odpowiedzialności i uprawnień.

15

15

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(kompetencje i szkolenie)

•

Każdy pracownik powinien mieć kompetencje niezbędne
do wykonywania pracy, udokumentowane odpowiednimi
świadectwami, dyplomami, certyfikatami itp.

•

W celu zapewnienia, że potrzebne pracownikom
szkolenia są realizowane we właściwy sposób, należy
w odpowiednich procedurach lub zarządzeniach określić:
- sposób identyfikowania potrzeb szkoleniowych,
- zasady doboru realizatorów szkolenia,
- zasady dokumentowania programów i wyników

szkolenia,

- zasady oceny programów i realizatorów szkoleń.

16

16

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(komunikowanie się w sprawach dotyczących BHP)

Konieczne jest zapewnienie, że:

•potrzebne informacje będą pozyskiwane z zewnątrz

przedsiębiorstwa,

•informacje o problemach BHP będą przekazywane

wewnątrz przedsiębiorstwa i dostarczane tam,

gdzie mogą być wykorzystane,

•odpowiednie informacje dotyczące BHP będą

przekazywanie na zewnątrz.

W każdym przedsiębiorstwie należy ustalić:

•sposoby przekazywania informacji dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy

•sposób konsultowania z pracownikami działań

dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

17

17

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(dokumentacja systemu zarządzania BHP)

Do podstawowych dokumentów systemu zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy należą:

• deklaracja polityki BHP,
• schemat organizacyjny przedsiębiorstwa i zakresy

odpowiedzialności w obszarze BHP,

• cele i plany działań w zakresie BHP,
• zarządzenia i procedury,
• instrukcje.

Sposób opracowywania, aktualizacji i nadzorowania

dokumentów w systemie zarządzania BHP powinien

zostać określony w odpowiedniej procedurze.

18

18

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(zarządzanie ryzykiem zawodowym)

Zarządzanie ryzykiem zawodowym obejmuje:

• ocenę ryzyka zawodowego
• planowanie i wdrażanie rozwiązań technicznych i

organizacyjnych w celu jego eliminowania i ograniczania.

W systemie zarządzania BHP konieczne jest opracowanie

procedur odnoszących się do oceny ryzyka zawodowego,

w których ustala się między innymi:

• kto i w jakich sytuacjach będzie podejmował decyzję o

przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego?

• kto będzie przeprowadzał ocenę ryzyka zawodowego?
• jak będzie przeprowadzana i dokumentowana ocena

ryzyka zawodowego?

• kto będzie zatwierdzał wyniki oceny ryzyka zawodowego?

19

19

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(zarządzanie ryzykiem zawodowym)

•

Każdy powinien znać zagrożenia, które zostały

zidentyfikowane na jego stanowisku pracy i

związane

z nimi ryzyko zawodowe, a także środki

wprowadzone w celu ograniczenia tego ryzyka.

•

Bez względu na to, komu powierzone zostanie

przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego

każdy pracownik – w mniejszym lub większym

stopniu – powinien uczestniczyć w ocenie ryzyka

zawodowego na swoim stanowisku pracy.

20

20

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(sterownie operacyjne pracami i działaniami związanymi ze

znaczącymi zagrożeniami)

•

Jeżeli zagrożenie zidentyfikowane w procesie oceny

ryzyka zawodowego może spowodować poważne

i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć i

jest nieodłącznie związane z charakterem

wykonywanej pracy (nie można go więc

wyeliminować), zgodnie

z polską normą PN-N-18001 uznaje się je za

zagrożenie znaczące.

•

Prace i obszary działań związane z tymi

zagrożeniami powinny być identyfikowane, a

wykonywanie tych

prac i działań szczegółowo zaplanowane, w sposób

zapewniający zgodność z wymaganiami

bezpieczeństwa i higieny pracy, w odpowiednich

instrukcjach lub procedurach.

21

21

Krok 3: Stworzyć warunki do realizacji planów działań

(gotowość i reagowanie na wypadki przy pracy i awarie)

• Należy opracować odpowiednie procedury

gotowości

i reagowania na wypadki przy pracy

i awarie, które umożliwią ograniczenie skutków

wypadku lub awarii, jeżeli takie wystąpią.

• Konieczność stworzenia warunków

umożliwiających właściwe reagowanie w razie

wystąpienia wypadku przy pracy lub awarii wynika

z wymagań prawa

i dotyczy wszystkich przedsiębiorstw.

• Obowiązkiem każdego pracownika jest znajomość

zasad postępowania w razie wystąpienia wypadku

przy pracy.

22

22

Krok 4: Sprawdzać realizację planów i funkcjonowanie systemu

oraz przeprowadzać działania korygujące lub zapobiegawcze

• Monitorowanie aktywne

obejmuje sprawdzanie

stopnia wdrożenia i skuteczności planów, procedur

oraz środków zapobiegawczych i ochronnych przed

wystąpieniem wypadków przy pracy i chorób

zawodowych. Powinno ono prowadzić do wykrycia

zagrożeń zanim spowodują one wypadek lub chorobę,

a także zastosowania odpowiednich środków

profilaktycznych, które tym zdarzeniom zapobiegną.

• Analizowanie przyczyn wypadków przy pracy, w tym

wydarzeń wypadkowych bezurazowych oraz chorób

zawodowych, to elementy

monitorowania

reaktywnego

, które może wskazywać na braki i

niedociągnięcia

w przeprowadzonej ocenie ryzyka zawodowego

i stosowaniu środków profilaktycznych.

23

23

Krok 4: Sprawdzać realizację planów i funkcjonowanie systemu

oraz przeprowadzać działania korygujące lub zapobiegawcze

•

Audyt systemu zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy:

systematyczne i niezależne badanie mające

na celu określenie, czy działania podejmowane

w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy oraz osiągnięte rezultaty odpowiadają

planowanym ustaleniom i czy te ustalenia zostały

skutecznie wdrożone oraz czy są odpowiednie do

realizacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy,

a także do osiągnięcia celów organizacji w tym

zakresie.

Audyty powinny być przeprowadzane zgodnie z

ustalonymi procedurami.

24

24

Krok 4: Sprawdzać realizację planów i funkcjonowanie systemu

oraz przeprowadzać działania korygujące lub zapobiegawcze

• Jeżeli podczas monitorowania lub audytu zostaną

ujawnione niezgodności, konieczne jest podjęcie
odpowiednich działań korygujących lub
zapobiegawczych.

• W wyniku ujawnienia niezgodności powinny być

inicjowane
i realizowane działania korygujące i zapobiegawcze,
które służą eliminowaniu ich przyczyn źródłowych.

• Podstawowy wpływ na sposób planowania działań

korygujących lub zapobiegawczych ma ocena wpływu
wykrytej niezgodności na bezpieczeństwo i zdrowie
pracowników.

• Sposób postępowania w razie ujawnienia niezgodności

należy ustalić w odpowiednich procedurach.

25

25

Krok 5: Dokonywać okresowych przeglądów i doskonalić

wdrożony system zarządzania BHP

• Kierownictwo powinno śledzić funkcjonowanie

systemu zarządzania BHP i okresowo dokonywać

ocen jego skuteczności.

• Przeglądy systemu zarządzania BHP,

przeprowadzane okresowo przez kierownictwo

przedsiębiorstwa, prowadzić powinny do jego

doskonalenia w celu uzyskiwania coraz większej,

w określonych warunkach, skuteczności

funkcjonowania.

26

26

Rozwojowi wysokiej kultury bezpieczeństwa,

która znacznie silniej niż najdoskonalsze struktury

formalne wpływa na skuteczność wdrażanego

systemu zarządzania BHP, sprzyjają:

• rzeczywiste i wyraźnie demonstrowane

zaangażowanie kierownictwa,

• odpowiednio organizowane i prowadzone

szkolenia,

• zapewnienie właściwego przepływu informacji,
• wzajemne zaufanie pracowników i kadry

kierowniczej,

• zaangażowanie pracowników w działania związane

z monitorowaniem środowiska pracy oraz

doskonaleniem stosowanych środków ochrony.