B H P

•

SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP.

•

1.

CZYNNIKI BIOLOGICZNE MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY

•

2.

CZYNNIKI CHEMICZNE

•

3.

CZYNNIKI FIZYCZNE

–

MIKROKLIMAT

–

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

–

PROMIENIOWANIE OPTYCZNE

–

OŚWIETLENIE

–

HAŁAS

–

DRGANIA I WSTRZĄSY

–

PYŁY

•

4.

CZYNNIKI MECHANICZNE

•

5.

ASPEKTY EKONOMICZNE BHP

•

6. BHP a wymogi prawne UE

•

7. ZASTOSOWANIE METODY ORGANIZACYJNEJ W POPRAWIE BHP -

ćwiczenie

•

8. ZASADY PODEJMOWANIA DECYZJI - ćwiczenie

•

LITERATURA PRZEDMIOTU:

•

Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa pracy- Jan Rzepecki. Wyd. Politechniki

Warszawskiej, Warszawa 2005 r.

•

Bezpieczeństwo systemów – człowiek – technika – środowisko – Wyd. Politechniki

Warszawskiej dla studiów podyplomowych, Warszawa 2005 r. ( część I i II ).

DEFINICJA

ŚRODOWISKO PRACY TO OGÓŁ

WARUNKÓW, W JAKICH FUNKCJONUJĄ

CZŁOWIEK I OBIEKT TECHNICZNY ORAZ

PRZEBIEGA PROCES PRZETWARZANIA

ŚRODOWISKO PRACY JAKO ŹRÓDŁO
ZAGROŻEŃ

SPOŁECZNE i
MATERIALNE

ŚRODOWISKO PRACY DZIELI SIĘ

NA:

Nr
1

ISTOTA MATERIALNEGO ŚRODOWISKA

PRACY JAKO ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ

MATERIALNE

ŚRODOWISK

O PRACY

*

CZŁOWIEK

*

Czynniki

materialne

go

środowiska

pracy

B

CH

F

OBIEKT

TECHNICZN

Y

*

METODY

PRZETWARZANI

A

*

PROCES

PRZETWARZANI

A

*

ZASOBY

ENERGETYCZNO

- MATERIALNE

*

OTOCZENIE

*

*

źródła zagrożenia / zagrożenie potencjalne

oddziaływanie wyzwalające zagrożenie
potencjalne

F - czynniki fizyczne, CH - czynniki chemiczne, B -
czynniki biologiczne

Nr
2

Charakter środowiska pracy

ŚRODOWISKO PRACY

- jest swego rodzaju

środowiskiem nienaturalnym, wytworzonym przez
człowieka i dla człowieka.

Charakteryzuje je:

1. AKTYWNOŚĆ PRODUKCYJNA

2. PROCESY PRACY

Nr
3

Klasyfikacja czynników w

środowisku pracy

Rodzaje

czynników:

•biologiczne

•

chemiczne

•

fizyczne

•
psychofizjologiczne

• społeczne

Sposób oddziaływania na człowieka:

a. negatywny

b. pozytywny

c. obojętny

Nr
4

Czynniki o negatywnym

oddziaływaniu

na organizm człowieka (definicje)

•

czynnik niebezpieczny

- czynnik, którego

oddziaływanie może prowadzić do urazu lub
natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia

•

czynnik szkodliwy

- czynnik, którego

oddziaływanie może prowadzić do stopniowego
pogorszenia stanu zdrowia człowieka

•

czynnik uciążliwy

- czynnik, którego

oddziaływanie może utrudniać pracę lub obniżać
zdolność jej wykonywania, nie powodując jednak
trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka

Nr
5

CZYNNIKI MATERIALNEGO

ŚRODOWISKA PRACY

Czynniki związane z usytuowaniem

stanowiska pracy ( 1 )

•

wielkość pomieszczenia ( budynku )

• elementy trakcji komunikacyjnej - drzwi, podłogi,
schody, drabiny, windy itp.

• infrastruktura wspomagająca - systemy: grzewcze,
wentylacyjne, oświetleniowe, sanitarne itp.

• wyposażenie techniczne stanowiska pracy:
narzędzia, materiały, instalacje itp. oraz ich
rozmieszczenie

Nr
6

CZYNNIKI MATERIALNEGO

ŚRODOWISKA PRACY

CZYNNIKI FIZYCZNE ( 2 )

•

MIKROKLIMAT ( temperatura, wilgotność,

napowietrzanie )

• PROMIENIOWANIE ( elektromagnetyczne,
optyczne itp.)

• HAŁAS
• DRGANIA I WSTRZĄSY MECHANICZNE-
(wibracje)

• ZANIECZYSZCZENIA PYŁAMI

Nr
7

CZYNNIKI MATERIALNEGO

ŚRODOWISKA PRACY

CZYNNIKI CHEMICZNE ( 3

)

CIAŁA STAŁE

• CIECZE
• AEROZOLE
• PYŁY
• GAZY

CZYNNIKI BIOLOGICZNE
( 4 )

( WG KLASYFIKACJI PRZYRODNICZEJ
)

Nr
8

WPŁYW ŚRODOWISKA MATERIALNEGO

NA CZŁOWIEKA

NASILENIE SIĘ WPŁYWU POSZCZEGÓLNYCH

CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA

PRACY PRZYCZYNIA SIĘ DO WZROSTU

NIEZBĘDNEGO ZE STRONY CZŁOWIEKA:

-WYSIŁKU FIZYCZNEGO I PSYCHICZNEGO
SPOWODOWANEGO:

- POJAWIENIEM SIĘ SZEREGU UTRUDNIEŃ
ZWIĄZANYCH Z WYKONYWANĄ PRACĄ,

-CO MOŻE (ale nie musi )SPOWODOWAĆ
POJAWIENIE SIĘ ZAGROŻENIA UTRATY
ZDROWIA, A W SKRAJNYM PRZYPADKU
RÓWNIEŻ - UTRATY ŻYCIA.

Nr
9

CZYNNIKI ZAGROŻEŃ
BIOLOGICZNYCH W ŚRODOWISKU
PRACY- DEFINICJA

Pojęciem

czynniki zagrożeń biologicznych w

środowisku pracy

lub

biologiczne czynniki

zagrożenia zawodowego

określamy takie

mikro- i makroorganizmy obecne w

środowisku pracy człowieka oraz takie

struktury i substancje wytwarzane przez te

organizmy, które wywierają niekorzystny

wpływ na ludzi, mogą być przyczyną

dolegliwości, a także chorób pochodzenia

zawodowego.

Nr 10

KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW ZAGROŻEŃ

BIOLOGICZNYCH W ŚRODOWISKU PRACY NA

PODSTAWIE KRYTERIÓW KLASYFIKACJI

PRZYRODNICZEJ ( 1 )

Mikroorganizmy pochodzenia zwierzęcego, roślinnego
lub glebowego i wytwarzane przez nie substancje

, które

mogą być przyczyną chorób zakaźnych, alergicznych
lub immunotoksycznych:

PRION

Y

WIRUS

Y

BAKTERIE

PROMIENIOW

CE

GRZYBY

PLEŚNIOWE

Pasożyty wewnętrzne

wywołujące choroby

inwazyjne:

PIERWOTNIAKI

ROBAKI

Nr 11

KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW ZAGROŻEŃ

BIOLOGICZNYCH W ŚRODOWISKU PRACY NA

PODSTAWIE KRYTERIÓW KLASYFIKACJI

PRZYRODNICZEJ ( 2 )

Stawonogi

, które podczas prac magazynowych lub

polowych mogą powodować choroby alergiczne, a w
wyniku ukąszenia - toksyczne zapalenie skóry lub
wprowadzenie do organizmu chorobotwórczych
drobnoustrojów:

OWADY

KLESZCZ

E

DROBNE

ROZTOCZE

( głównie

rozkruszki )

Substancje pochodzenia
roślinnego

wywołujące choroby

alergiczne i toksyczne

Substancje pochodzenia
zwierzęcego

wywołujące choroby

alergiczne

Nr 12

SSAKI

ROŚLIN
Y

NARAŻONE GRUPY ZAWODOWE

1. Pracownicy ochrony zdrowia i laboratoriów,

2. Prac. rolnictwa, leśnictwa, przem. rolno -

spoż. i drzewnego,

3. Prac. przemysłu biotechnologicznego,

4. Rybacy, nurkowie, hydraulicy itp.,

5. Prac. przem. tekstylnego,

6. Prac. przem. maszynowego,

7. Górnicy,

8. Nauczyciele,

9. Prac. kultury, bibliotekarze, archiwiści i

konserwatorzy.

Nr 13

Główne zasady profilaktyki chorób

wywoływanych przez szkodliwe czynniki

biologiczne wśród pracowników służby zdrowia,

laboratoriów i przemysłu biotechnologicznego

( np. w wytwórni szczepionek ) ( 1 )

•

stosowanie odzieży ochronnej

przy pracy z materiałem

zakaźnym lub chorymi pacjentami, instalacja
zbiorników z płynem odkażającym na stanowiskach pracy,
przestrzeganie zasad sterylizacji

•

natychmiastowa dezynfekcja

w razie skażenia

materiałem zakaźnym, powiadomienie o przypadku
skażenia bezpośredniego przełożonego

•

odpowiednia konstrukcja pomieszczeń

laboratoryjnych

lub produkcyjnych dostosowana do klasy zagrożenia, jaką
przedstawiają czynniki, będące obiektem prac w danym
zakładzie. Wykonanie stołów laboratoryjnych i ścian z
materiałów umożliwiających skuteczną dezynfekcję,
stosowanie wydajnych filtrów w obiegu powietrza,
odpowiednia konstrukcja śluzy wejściowej i kabin
odkażających, zapewnienie przestronnych stanowisk
pracy, okresowe odkażanie całych pomieszczeń

Nr 14

Główne zasady profilaktyki chorób

wywoływanych przez szkodliwe czynniki

biologiczne wśród pracowników służby zdrowia,

laboratoriów i przemysłu biotechnologicznego

( np. w wytwórni szczepionek ) ( 2 )

•

automatyzacja prac

, pozwalająca na uniknięcie

ryzykownych sposobów pracy ( np. pipetowania
ustami )

•

oznakowanie pomieszczeń zakaźnych

międzynarodowym znakiem oznaczającym
zagrożenia biologiczne, przestrzeganie zakazu
wstępu do tych pomieszczeń osobom niepowołanym

•

szczepienia ochronne

grup zawodowych

narażonych na potencjalny kontakt z danym
czynnikiem, o ile skuteczna szczepionka jest
dostępna ( np. anty-HBV )

•

odpowiednia opieka lekarska

, prowadzenie

ewidencji osób szczególnie narażonych,
prowadzenie szkoleń BHP

Nr 15

Główne zasady profilaktyki chorób

wywoływanych wśród rolników przez

szkodliwe czynniki biologiczne ( 1 )

•

należyte przechowywanie surowców roślinnych

,

niedopuszczające do rozwoju drobnoustrojów i
rozkruszków

•

szybki zbiór zboża i siana

z pól, suszenie

przemokniętego siana w celu zapobieżenia rozwojowi
alergizujących i toksycznych drobnoustrojów

•

automatyzacja i modernizacja procesów

produkcyjnych w rolnictwie

np. stosowanie nowych

technologii przechowywania pasz w stanie świeżym w
silosach i automatycznego karmienia zwierząt, w celu
redukcji narażenia na pył zawierający szkodliwe
czynniki biologiczne

•

utrzymywanie czystości

w pomieszczeniach

hodowlanych, regularne usuwanie gnojowicy,
stosowanie okresowej dezynfekcji

Nr 16

Główne zasady profilaktyki chorób

wywoływanych wśród rolników przez

szkodliwe czynniki biologiczne ( 2 )

•

doskonalenie wentylacji

pomieszczeń

gospodarskich, redukcja zapylenia przez mgławienie i
inne zabiegi

•

stosowanie kabin z wentylacją

w nowych maszynach

rolniczych

•

stosowanie masek, respiratorów i odzieży ochronnej

•

stosowanie szczepień ochronnych

przeciw chorobom

odzwierzęcym

•

okresowe badania lekarskie

rolników szczególnie

narażonych

•

promocja oświaty zdrowotnej

, mającej szczególnie

duże znaczenie w eliminowaniu szkodliwości
zawodowych w rolnictwie

Nr 17

CZYNNIKI CHEMICZNE

DEFINICJE:

Substancja chemiczna szkodliwa dla zdrowia
inaczej substancja toksyczna

jest to substancja

( gaz, para, ciecz, ciało stałe ) powodująca
szkodliwe efekty w organizmach żywych

Dawka

jest to ilość substancji chemicznej podana,

pobrana lub wchłonięta do organizmu określoną
drogą, warunkująca brak lub wystąpienie
określonych efektów biologicznych, wyrażonych
odsetkiem organizmów odpowiadających na tę
dawkę. Zwykle dawka jest wyrażona w
jednostkach wagowych na masę lub powierzchnię
ciała, niekiedy dodatkowo na dobę.

DROGI WCHŁANIANIA

INHALACYJNA ( układ oddechowy )
JELITOWA ( układ pokarmowy )
DERMALNA ( skóra )

Nr 18

DEFINICJE c.d.

Medialna dawka śmiertelna

( LD

50

)

Statystycznie obliczona na podstawie
wyników badań doświadczalnych ilość
substancji chemicznej, która powoduje
śmierć 50% organizmów badanych po jej
podaniu określoną drogą w określony
sposób.

Stężenie śmiertelne medialne ( LC

50

)

Statystycznie obliczone stężenie substancji
chemicznej w medium środowiskowym ( np.
w powietrzu ), powodujące śmierć 50%
organizmów danej populacji w określonych
warunkach.

Nr 19

ODLEGŁE NASTĘPSTWA

NARAŻENIA

Działanie genotoksyczne

( zmiany w

materiale genetycznym)

Działanie embriotoksyczne

( zmiany

patologiczne u potomstwa w wyniku
narażenia na substancję toksyczną w
okresie rozwoju embrionalnego )

Działanie teratogenne

( trwałe wady

strukturalne lub czynnościowe w
zarodkach lub płodach )

Działanie fetotoksyczne

( zmiany

patologiczne u potomstwa w wyniku
narażenia na substancję toksyczną w
okresie rozwoju płodowego )

Nr 20

SPOSOBY DZIAŁANIA

SZKODLIWYCH SUBSTANCJI

CHEMICZNYCH

MIEJSCOWE

działanie

drażniące

•

skóra

• oczy
• układ
oddechowy

UCZULAJĄCE

•

skóra

• układ
oddechowy

UKŁADOWE

•

zmiany w ośrodkowym i

obwodowym układzie
nerwowym

• zmiany w wątrobie i
nerkach

• zmiany w układzie
sercowo-naczyniowym

• zmiany w układzie
immunologicznym i
endokrynnym

Nr 21

DZIAŁANIE RAKOTWÓRCZE

NOWOTWORY

PŁUC

NOWOTWORY

PĘCHERZA

MOCZOWEGO

NOWOTWORY

WĄTROBY

NOWOTWORY JAMY

NOSOWEJ I ZATOK

NOSOWYCH

NOWOTWORY

SKÓRY

•

arsen

• azbest

• nikiel

• chrom

•

benzydyna

• 2-naftyloamina

• pył z wyprawionych
skór

• chlorek winylu

• chrom i nikiel
• oleje izopropylowe

• pył drewna
twardego

• pył z wyprawionych
skór

• arsen

• smoła węglowa

• produkty
ropopochodne

Nr 22

Schemat organizacyjny systemu ustalania

wartości NDS i NDN w Polsce

Wartości DSB

Wydanie przepisu

prawnego

Metody

analityczne

Minister Zdrowia

Minister Pracy i

Polityki

Społecznej

Polski Komitet

Normalizacji

Grupa ds.

Aerozoli

Przemysłowych

Zaplecze

informatyczne

Zespół Ekspertów

ds. Czynników

Chemicznych

Zespół Ekspertów

ds. Czynników

Fizycznych

Potrzeby

ustalania

wartości NDS i

NDN

Zaplecze

informatyczne

Międzyresortowa Komisja

ds. Najwyższych

Dopuszczalnych Stężeń i

Natężeń Czynników

Szkodliwych dla Zdrowia w

Środowisku Pracy

Nr 23

Czynniki szkodliwe w środowisku

pracy

- wartości dopuszczalne

(oznakowanie)

A

- substancja o działaniu

uczulającym

C

- substancja o działaniu żrącym

C (r-r)

- substancja o działaniu żrącym w

roztworach

Ft

- substancja o działaniu toksycznym

na płód

I

- substancja o działaniu drażniącym

Sk

- substancja wchłaniająca się przez

skórę

Rc

- czynnik rakotwórczy dla ludzi

Rp

- czynnik prawdopodobnie

rakotwórczy dla ludzi

Nr 24

Karta charakterystyki

niebezpiecznej substancji chemicznej

1. Identyfikacja substancji
chemicznej /

przedsiębiorstwa

2. Skład / informacja o
składnikach

3. Identyfikacja zagrożeń

4. Pierwsza pomoc

5. Postępowanie w przypadku
pożaru

6. Postępowanie w przypadku
uwolnienia

7. Obchodzenie się z substancją
i

magazynowanie

8. Kontrola narażenia / środki
ochrony

indywidualnej

9. Właściwości
fizykochemiczne

10.Stabilność i
reaktywność

11.Informacje
toksykologiczne

12.Informacje
ekologiczne

13.Postępowanie z
odpadami

14.Informacje o
transporcie

15.Informacje dotyczące

uregulowań prawnych

16.Inne informacje

Nr 25

KLASYFIKACJA SUBSTANCJI

NIEBEZPIECZNYCH

Jako

NIEBEZPIECZNE

klasyfikuje się substancje

chemiczne:

• o właściwościach
wybuchowych

• o właściwościach
utleniających

• skrajnie łatwo palne
• wysoce łatwo palne
•łatwo palne
• bardzo toksyczne
• toksyczne
• szkodliwe

• żrące
• drażniące
• uczulające
• rakotwórcze
• mutagenne
• działające na
rozrodczość

• niebezpieczne dla
środowiska

Nr 26

Narażenie na substancje chemiczne podczas

wykonywania czynności zawodowych zawsze

wiąże się z ryzykiem wystąpienia

szkodliwych efektów zdrowotnych

SZKODLIWE EFEKTY ZALEŻĄ OD:

• wchłoniętej dawki
• właściwości toksycznych
• dróg wchłaniania
• wieku i płci
• stanu zdrowia
• właściwości osobniczych
narażonego

• czynników zewnętrznych
(temperatury, wilgotności i czasu
narażenia)

Nr 27

Podstawowe kryteria oceny narażenia związanego z

występowaniem substancji chemicznych w

środowisku pracy:

Monitorowanie zanieczyszczeń powietrza na
stanowiskach pracy:

• identyfikacja substancji w powietrzu
• pobieranie próbek powietrza
• ilościowe oznaczanie badanych substancji
• interpretacja wyników - ocena narażenia

• najwyższe dopuszczalne stężenie - NDS
• najwyższe dopuszczalne stężenie
chwilowe - NDSCh

• najwyższe dopuszczalne stężenie
pułapowe - NDSP

Nr 28

STRATEGIA POBIERANIA PRÓBEK

POWIETRZA

Dozymetria

indywidualna

Dozymetry aktywne

Dozymetry pasywne

2 - 5 próbek

1 próbka

Wskaźnik ekspozycji

C

w

- średnie

stężenie ważone

Wskaźnik ekspozycji

C - oznaczone

stężenie z

próbki

Nr 29

STRATEGIA POBIERANIA PRÓBEK

POWIETRZA

Pomiary stacjonarne

Stałe

stanowisko

pracy o

jednorodnym

procesie

5 - 7 próbek

Wskaźnik

ekspozycji

GG

Stałe

stanowisko

pracy o procesie

2 -3 etapowym

Pracownik

obsługujący 2 -

3 stanowiska

Miejscem pracy

jest całe

pomieszczenie

4 próbki

powietrza dla

każdego etapu

4 próbki

powietrza dla

każdego

stanowiska

5 - 7 próbek w

co najmniej 2

punktach

pomiarowych

Wskaźnik

ekspozycji

GG

w

Wskaźnik

ekspozycji

GG

w

Wskaźnik

ekspozycji

GG

Nr 30

ZASADY POBIERANIA PRÓBEK

POWIETRZA

( pomiary stacjonarne )

I. Pracownik obsługuje jedno stanowisko pracy o
jednorodnym procesie technologicznym

• 5 - 7 próbek
• obl. wskaźniki ekspozycji GG i DG

II. Niejednorodny proces technologiczny

zmianę roboczą należy podzielić na 2-3 okresy
pomiarowe ( 2 godzinne )

• pobrać po 4 próbki w każdym okresie pomiarowym

• obl. wskaźniki ekspozycji GG

w

i DG

w

dla

poszczególnych okresów pomiarowych.

Nr 31

ZASADY POBIERANIA PRÓBEK

POWIETRZA

( pomiary stacjonarne ) cd.

III. Jeden pracownik obsługuje 2-3 stanowiska pracy

• 4 próbki na każdym stanowisku

• obl. wskaźniki ekspozycji GG

w

i DG

w

IV. Pracownik lub grupa pracowników obsługuje
więcej niż 3

stanowiska

• 5-7 próbek w co najmniej 2 punktach pomiarowych
w pomieszczeniu

• obl. wskaźniki ekspozycji GG i DG

Nr 32

DZIAŁANIA KORYGUJĄCE

ŚRODKI

TECHNICZNE

NOWE SYSTEMY

WENTYLACYJNE

MODERNIZACJA STARYCH

SYSTEMÓW WENTYLACJI

SUBSTYTUCJA LUB

HERMETYZACJA

ROBOTYZACJA I

AUTOMATYZACJA

IZOLACJA STANOWISK

PRAWIDŁOWE

MAGAZYNOWANIE

SUBSTANCJI CHEMICZNYCH

ŚRODKI

ORGANIZACYJNE

SKRÓCENIE CZASU

NARAŻENIA

ZATRUDNIANIE OSÓB

SZCZEGÓLNIE WRAŻLIWYCH

NA INNYCH

STANOWISKACH

SZKOLENIE PRACOWNIKÓW

INFORMOWANIE

PRACOWNIKÓW O

ZAGROŻENIACH

Nr 33